Оқушылардың дағдыларын қалыптастырудың педагогикалық жолдары

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 46 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
АБАЙ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ ПЕДАГОГИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

ДИПЛОМ ЖҰМЫСЫ

031440-педагогика-психология мамандығы

АЛМАТЫ — 2005 ж

БАСТАУЫШ СЫНЫП ОҚУШЫЛАРЫНЫҢ
ОҚУ ЕҢБЕКТЕРIН БАҒАЛАУДЫҢ
ТӘРБИЕЛIК МӘНIН ТАЛДАУ

ЖОСПАРЫ:

1. Кiрiспе
1. Оқу процесiнiң барысын тексеру мен бақалау әдiстемесi
1. Оқушылардың дағдыларын қалыптастырудың педагогикалық жолдары
1. Оқу барысында қарым - қатынас жасау тәжiрибесiн жинақтау әдiстемесi
1. Қорытынды
1. Әдебиеттер

КIРIСПЕ

Тәрбие процесi адамның қоғамдық мәнiнiң әлеуметтiк маңызды сапаларын
қалыптастыруға, оның қоғамға, адамдарға, өзi - өзiнiң қатыстырып жасауға
және олардың шеңберiн кеңейтуге бағытталады. Адамдың қоғамдық мәнiнiң,
өмiрдiң түрлi жағтарына қатынасының жүйесi неғұрлым аулағты кез болған
сайын, оның рухани жан - дүниесi соғұрлым жазирасы, бай болады.
Тәрбиенiң мәнi - адамның қоғамдық мазмұнын әлеуметтендiрiп, оның
ұжымымен және қоғаммен практикалық қатынастарының жүйесiн құру.
Осыған орай, дипломдық жұмысында осы мәселелерге тоқтамас отырып
тәрбие процестернiң негiзi әдiстерiне кеңiрек педагогикалық сипаттама
беруге тырысатын.
Осы тақырыпты ашуда мынадай бiрнеше мәселелердi қарастырдық.
1. Адамгершiлiк қасиеттiң қалыптасуындағы тәрбиесiнiң және адамның
адамгершiлiк санасының дәрежесi оның мiнез - құлқы мен iс - әрекетiн
анықтайды.
Адам неғұрлым адамгершiлiк тұрғысынан бай болған сайын соғұрлым қоғамға
қосатын үлесi де соғұрлым молырақ болатыны сөзсiз.
2. Жеке тұлғаның қалыпттасуындағы еңбектiң рөлi. Адамды адам еткен еңбек
деп бекер айтылмаса керек. Сондықтанда балсаға ерте кезден еңбек
тәрбиесiн дұрыс үйрету өте маңызды.
3. Жеке тұлға дамуының психологиясының педагогикалық мәнi - баланың ойлау,
сәйлеу, сезiм сияқты процестерiнде бiрте - бiрте өзгерiстер пайда
болады. Осының нәтижесiнде баланың ақыл - ойы дамуының жаңа кезеңiне
кәшедi. Осындай келесi мәселелердi талқылай отырып соңғы бойынде теория
мен практикасын салыстыра отырып бiтiрушiлiк жұмысқа ыждағаттылықпен
қарадық.
Бiтiрушiлiк жұмысты зерттеу барысында негiзгi мән берiлген
педагогикалық мәселелер, оқушылардағы дамудың психологиясын зерделеу
екенiне көзiмiздi жеткiздiк. Сана адамның iс - әрекетi барысында пайда
болады. Еңбек және қоғамдық қатынастың нәтижесiнде адам өзiне және өзiнiң
iс - әрекетiне қоршаған ортаға жете түсiнедi. Оның сана сезiм дамиды.
Дамудың нәтижесiнде адамның сыртқы көрiнiстерi байқалады. Оларға өзiн - өзi
бақылау мен бақалау, намыс, өз ғадiрiн сезу, өздiгiнен жетiлуге талаптану
т.б. жатады. Сана сезiмнiң осындай сыртқы көрiнiстерiн мұғалiм оқыту және
тәрбие беру процесiнде психология, мәлiметтерiне сүйенiп, еске асып отыру
қажет. өйткенi сана мен өзiндiк сананың дамуы қоғамдық қатынастардың
жүйкесiндегi адам баласының белгiлi орын алып тәрбиеленiп, өсiп -
жетiлуiнiң қажеттi шартты жағдайларының бiрi.
Сонымен жеке адамның дамуы дегенiмiз оның нерв жүйесiндегi функционалдық
мүмкiншiлiктерiнiң, психологиялық процестерiнiң адамгершiлiк қасиеттерiнiң,
бiлiмiнiң көзқарастарының, оқу қабiлетiнiң адам баласы жасаған материалдық
және рухани байлықты игерудiң және сол байлықты жасаудың даму тарихы.
Баланың дамуына iс - әрекетiнiң рөлi өте зор. Ол дамудың негiзi, iс -
әрекетiнiң түрлерi: ойын, оқу, қоғамдық пайдалы жұмыстар, көркемәнер, iс -
әрекетi, спорт т.б. Балалардың жас ерекшелiктерiне байланысты iс -
әрекетiнiң салалары мен бiрге олардың мазмұны, ұйымдастыру әдiстерi мен
тәсiлдерi және мотивтерi де өзгерiп отырады. Мұны әр түрлi iс -
әрекеттерiнiң түрлерiн байқауға болады.
Мектеп жасына дейiнгi және кішi мектеп жасындағы балаларға тән және
олардың ғұмартып кiрiсетiн iс - әрекетiнiң бiр түрi ойын. Ойынның бiрнеше
түрлерi бар. Оларға шығармашылық, ақыл - ой, спорт ойындары т.б. жатады.
Ойын балалардың денесiн, ақыл - ойын дамытудың сарғылмас көзi. Балар
“дәрiгер”, “мұғалiм”, “суретшi”, “ғұрылысшы - инженер”, “теңiз кенесiнiң
капитаны”, “ұшғыш” болып ойлағанда, олардың бейнесiн есiне түсiредi, әр
маманның iс - әрекетiне тән ерекшелiктерiн өздерiнiң түсiнiгi бойынша
ескерт рөлiн атқаруға талаптанады. Бұл жастағы балалар, әсiресе гелолог,
теңiз кепесiнiң капитаны болып ойлауды сүйедi және солардай болуды арман
етедi. Мұндай шығармашылық ойындар айналадағы ортаны тануда балардың ой
әрiсiн бiрте –бiрте дамытады. Ал әр түрлi ойындар мамандықға бағдар беру
тұрғысынан қарастырсағ, онда олар балалар үшiн келешек мамандықты танудың
беташары болуы да мүмкiн.
Ұлы данышпан, философ әл - Фараби “Адам баласына бiлiмнен бұрын тәрбие
берiлуi қажет, тәрбиесiз берiлген бiлiм болашағта жақсы нәтижелерге
жеткiзбейдi” дейдi. Данышпанымыздың осы сөзiнен - ағ тәрбие процесiнiң адам
қоғамына маңызы зор екенiн бiлуге болады.
Қоғамымыздың өсiп келе жатқан азаматы жеке адамға тән көптеген
қасиеттермен саналарды спорт, көркемәнер және iс - әрекеттiн басқа да түрлi
барысында алады.
Iс - әрекет сипатының өзгеруi, тәрбие процесiнде оның мазмұнын, форма
ұйымдастыру формасының баюы, соларды басқаруға оқушылардың өзiн балаларды
тәрбиелеу заңдылықтарының бiрi. Егер тәрбие балалардың белгiлi бiр тәрбие
мiндеттерiне бағындырылған iс - әрекетiн ұйымдастыру кезiнде ғұрылған
болса, онда ол балалардың дамуына жасайтын ықпалы кәбiнесе баланы сол iс -
әрекетiне түсiрiп отырған себептерге байланысты болмағ. Тәрбие тиiмдiлiгiн
артыру үшiн балалардың iс - әрекетiндегi жеке және қоғамдық мәнi бар
себептердi ұйымдастырып отыруға тырысу қажет.
Оқушылардың өзiн өзi тәрбиелеу тiлегiн тудыруға, бұл әлi олардың өзiн
тәрбиелеудегi белсендi жұмысқа қосқандық болып есептелмейдi, өзiн - өзi
тәрбиелеудiң дұрыс жолдарын неғұрлым тарақан жолы - өзiн белгiлi бiр
мiндеттемелер алып, соның орындауын анық бақылап отыру, өзiне өзi есеп
беру, өзiн - өзi тексеру бақылдау формасы болып табылады. өзiне - өзi есеп
беру алғаш жиында өз жолдары алдында, отрыд кеңес мәжiлiсiнде, үйiрмеде,
одан кейiн өзiнiң алдына өтуi мүмкiн.
Өзiн - өзi адамгершiлiкке тәрбиелеуде өзiне - өзi бұйыра бiлудiң мәнi
зор. Оқушылар өзiн - өзi тәрбиелеудiң бұл әдiсiн қызыға қабылдайды және
ығыласпен қолданады. Адамгершiлiк тәрбиесi – ұғымсыз процесс, ол адам
тұғаннан бастап, бүкiл өмiр бойы жалғаса бередi. Алғаш алып қарағанда, осы
ұғымсыз процесте қандай да бiр мезеңдердi белгiлеуге болмайтын сияқты болып
көрiнуi мүмкiн. Солай бола тұрса да бұл мүмкiн және орынды. Педагогика
адамгершiлiк тәрбие үшiн түрлi жас кезеңдерiнде мүмкiншiлiк бiрдей
болмайтынын көрсеттi.

ОҚУ ПРОЦЕСIНIҢ БАРЫСЫН ТЕКСЕРУ МЕН
БАҒАЛАУ ӘДIСТЕМЕСI

Оқыту, мұғалiмнiң еркеше бағдарлы мақсат көздейтiн қызметi ретiнде,
оқушыларды бiлiммен iскерлiкпен, дағдымен және оларды танымдық және
шығармашылық қабiлеттiлiкпен қаруландыратын кең мағынасындағы тәрбиенiң
бiртұтас маңызды бәлiгi болып табылды.
Оқытуды тиiмдi ұйымдастыру мәселелерiмен педагогиканың дидактика деп
аталатын арнаулы саласы. Дидактика – бұл бiлiм мен оқытушының теориясын
жасап шықаратын педагогика саласы. Дидактиканың негiзгi мәселелерi: оқыту
процесiнiң заңдылығын ашу, бiлiмiнiң мазмұнын анықтау, оқытудың барынаша
тиiмдi әдiстерi мен ұйымдастыру түрлерiн жасап шықару болып табылады.
Оқытушы - жеке адамның қалыптасуының және бiрiншi кезекте, ақыл - ойымен
жалпы бiлiмiн дамытудың маңызды ғұралы. Бiлiм мен ақыл - ойдың дамуы
көптеген жылдармен және әр ғилы түрде, өздiгiнен бiлiм адуға дейiн жүзеге
асырылады, алайда оқытудан тыс бiлiм алу кәбiне - көп тұрақты емес, жүйесiз
түрде жүредi.
Оқытудың, бiлiм анызды ғалған барлық басқа түрлерiнен және өздiгiнше
бiлiм алудан мынадай айырмашылығы бар. Ол белгiлi бiр жүйеде және жоспар
бойынша, мұғалiмнiң басшылығымен әтiп жатқан бағдарлы мақсатқа бағытталған
процесс болып табылады.
Әрбiр пәндi оғыған кезде оқушылар бiлiмiнiң кейбiр жиынтықын меңгередi
және сол саламен байланысты белгiлi iскерлiғ пен дағдыға ие болады.
Бiлiмге белгiлi заңдылықты көрсететiн, сондай - ақ барлық осы
терминдермен байланысты теориялық қорытындылар, өзара байланысты нақты
фактiлер, ұғым жүйелерi заңдар ережелер жатады. Iскерлiк дегендi iс
жүзiндегi ғимыл, шәкiрт алған бiлiмiнiң негiзiнде жүзеге асыра алатын және
жаңа бiлiм алуға алдағы уақытта ықпал жасай алатын әрекет деп түсiнуге
болады.
Мысалы, оқушы өзiне түсiндiргеннен кейiн бiлiмдi меңгерiп алады, осындан
соң географиялық картаны оғып, көрсете бiледi; географиялық жаңа бiлiм
алуынан көзiн табады, сәйтiп, ол осыларға қалай жету керектiгiн бiлiп
алады. Дағдыға автоматтандырылған әрекеттердi жатқызып жүр. Мысалы, әрбiр
әрiптiң таңбасын ойланумен дұрыс келтрiп жаза бiлуден бiртiндеп жазу
дағдысына келедi, адам жеке әрiптердi қалай жазу керек және оларды сөз етiп
қалай ғұрастыру керектiгiн ойланып отырластырып жазатын болады. Қазiргi
уақытта “iскерлiк” пен “дағды” деген түсiнiк мәселесi кейбiр таластыруды
тұғызып жүр: дәстүрлi аңығтаулар ғайта қарауға жатқызылып келедi. Мысалы,
кейбiр психологтар iскерлiктi әрекеттi меңгерудiң жоғарырақ формасы деп
санау керек дегендi ұсынды, ол қалыптасқан дағдына үйлесiмдi болып келедi.
Мәселен, шетел тiлiн, үйренiп бiлген кезде сәйлеу дағдысының
қалыптасатыны жақсы мәлiм, мұның мағынасы тез грамматикалық формалары мен
айту ережелерiн ойланып тұрмастан игергенiн және жаттап алғанын айтып
бередi, сәйлеу үлгiсiнiң үлкен практикасын көрсетедi. Алайда олардың талап
етiлетiн сәйкестiгiн жасап, белгiлi сәйлеу немесе әңгiме жүргiзу үшiн сөз
қорларымен толтыру, оларды сәйлеген сөзде дұрыс қолдану сәйлемдi дұрыс
келтiруден немесе онда сөздi грамматикалық дұрыс бiрiктiруден көрi мүлде
ерекше бiлудi талап етедi. Алайда, бұл мәселе ағырғы теориялық шешiлiмiн
әлi де тапған жоқ.
Бiлiмнiң, iскерлiк пен дағдының өзара салмағы әр түрлi оқу пәндерiнде
бiрдей емес. Мысалы, тарихты оғығанда мынадай бiлiмдердi игерудiң рөлi
үлкен: оқушыға көптеген нақты фактiлердi даталарды, аттарды есте сағтау
қажет, оған қоғам дамуының жалпы заңдарын меңгерiп, қандай да болсын тарихи
оғиқалардың болу заңдылығын түсiну, сол бiлгенiн қазiргi оғиқалармен
байланыстыра бiлу қажет. Әрине, оқушы кейбiр арнаулы бiлiмдердi меңгеруi
қажет - тарихи картамен жұмыс iстеп үйренуi, хронологиялық таблицаны және
т.б. пайдалана бiлуi керек. Математикада бiлiммен қатар оларды есеп
шықаруға практикада қолдана бiлу үлкен роль атқарады. Онда ең аз болғанда
әрекеттi автоматтандыру қажет. өйткенi есептi шығарған кезде әрқашан да
ойланып - толғану талдау жасау керек.
Әрине, мұнда да кейбiр автоматизм бар: шәкiртер кәбейту таблицасын
негiзiнен автоматты түрде келтiредi, кейде тiптi оқушылар алгоритммен
пайдаланған болса, онда белгiлi бiр топтың немесе типтiк есептi шықару
дағдысы де, таза түрдегi дағды емес.
Шетел тiлдерiн үйрену кезiнде бiлiмдердi меңгерудiң де, олардың
негiзiнде автоматтандырылған дағды дәрежесiне жеткiзiлетiн, оларды жасай
бiлудiң де маңызы зор, демек, дағдысыз iс жүзiнде сөздi пайдалану мүмкiн
емес. Дәл сол сияқты, орфографиялық дұрыс жазуға, еңбекке үйреткенде және
т.б. дағдының зор маңызы бар.Әрбiр нақты затты меңгеру үшiн бiлiмнiң,
iскерлiк пен дағдының маңызына, сондай - ақ ондағы бар айырмашылықға
қарамастан iскерлiктiң де, дағдының да пайда болу негiзгi бiлiм болып
табылады, сондықтан да оқыту процесi бiлiмдi меңгеруден бастауға тиiс.
Мектеп жасына дейiнгi және кішi мектеп жасындағы балаларға тән және олардың
ғұмартып кiрiсетiн iс - әрекетiнiң бiр түрi ойын. Ойынның бiрнеше түрлерi
бар. Оларға шығармашылық, ақыл - ой, спорт ойындары т.б. жатады. Ойын
балалардың денесiн, ақыл - ойын дамытудың сарғылмас көзi. Балар “дәрiгер”,
“мұғалiм”, “суретшi”, “ғұрылысшы - инженер”, “теңiз кенесiнiң капитаны”,
“ұшғыш” болып ойлағанда, олардың бейнесiн есiне түсiредi, әр маманның iс -
әрекетiне тән ерекшелiктерiн өздерiнiң түсiнiгi бойынша ескерт рөлiн
атқаруға талаптанады. Бұл жастағы балалар, әсiресе гелолог, теңiз кепесiнiң
капитаны болып ойлауды сүйедi және солардай болуды арман етедi. Мұндай
шығармашылық ойындар айналадағы ортаны тануда балардың ой әрiсiн бiрте
–бiрте дамытады. Ал әр түрлi ойындар мамандықға бағдар беру тұрғысынан
қарастырсағ, онда олар балалар үшiн келешек мамандықты танудың беташары
болуы да мүмкiн.
Ұлы данышпан, философ әл - Фараби “Адам баласына бiлiмнен бұрын тәрбие
берiлуi қажет, тәрбиесiз берiлген бiлiм болашағта жақсы нәтижелерге
жеткiзбейдi” дейдi. Данышпанымыздың осы сөзiнен - ағ тәрбие процесiнiң адам
қоғамына маңызы зор екенiн бiлуге болады.
Қоғамымыздың өсiп келе жатқан азаматы жеке адамға тән көптеген
қасиеттермен саналарды спорт, көркемәнер және iс - әрекеттiн басқа да түрлi
барысында алады.
Iс - әрекет сипатының өзгеруi, тәрбие процесiнде оның мазмұнын, форма
ұйымдастыру формасының баюы, соларды басқаруға оқушылардың өзiн балаларды
тәрбиелеу заңдылықтарының бiрi. Егер тәрбие балалардың белгiлi бiр тәрбие
мiндеттерiне бағындырылған iс - әрекетiн ұйымдастыру кезiнде ғұрылған
болса, онда ол балалардың дамуына жасайтын ықпалы кәбiнесе баланы сол iс -
әрекетiне түсiрiп отырған себептерге байланысты болмағ. Тәрбие тиiмдiлiгiн
артыру үшiн балалардың iс - әрекетiндегi жеке және қоғамдық мәнi бар
себептердi ұйымдастырып отыруға тырысу қажет.
Оқушылардың өзiн өзi тәрбиелеу тiлегiн тудыруға, бұл әлi олардың өзiн
тәрбиелеудегi белсендi жұмысқа қосқандық болып есептелмейдi, өзiн - өзi
тәрбиелеудiң дұрыс жолдарын неғұрлым тарақан жолы - өзiн белгiлi бiр
мiндеттемелер алып, соның орындауын анық бақылап отыру, өзiне өзi есеп
беру, өзiн - өзi тексеру бақылдау формасы болып табылады. өзiне - өзi есеп
беру алғаш жиында өз жолдары алдында, отрыд кеңес мәжiлiсiнде, үйiрмеде,
одан кейiн өзiнiң алдына өтуi мүмкiн.
Педагогтар мен психологтар оқыту жүйесiнде бiлiмдi жетекшi буын деп
есептейдi, демек тек бiлiм ғана iскерлiк пен дағдыны санаға пайдалануға
ықпал жасайды, оларды берiк те орнығты етiп шықарады. Оқыту процесi әрқашан
да мұғалiмнiң басшылығымен өтедi. Бiрақ сонымен бiрге бiлiм алу, iскерлiк
және дағдылану процестерi бұл оқушының өзiнiң қызметi. Оны оқу деп атайды.
Хабарлама теориясы тарапынан алып қарағанда оқу дегендi хабарды ғайта әндеу
процесi деп түсiнуге болады, оның жаңа хабарды табуға мүмкiндiк беретiн
әрекеттер жасау үшiн пайдаланылуы мүмкiн. Ал оқыту ұғымы оқушыларды
бiлiммен, iскерлiк және дағдымен қаруландыру, олардың мiнiн және
шығармашылық қабiлеттерiн дамыту жәнiндегi мұғалiмнiң қызметiне жатады.
Бұл дәстүрлi терминдiк шектеу сәттi болып табылмайды. өйткенi, орыс тiлi
тарапынан келетiн болса, мынадай сәйкестiкке жол берiледi: оғытатын және
оғытылатын, оғитын және оқушы. Iс жүзiнде “оқыту” термин “ сабақ беру ”
терминiмен жиi ауыстырылады. Бұл мұғалiмнiң атқаратын қызметiмен жақсы
үйлесiп тұрады. Оқу мен оқыту (сабақ беру) процестерiнiң өзi қызметтiң екi
ерекше түрiн жатады және оқыту процесiнiң қосалғылық сипатын көрсетедi.
Дидактика мен бүкiл педагогиканың ең маңызды саласы болып табылатын оқыту
процесiнiң ғылыми теориясы өзiн оқушылардың танымдық қызметiн
үйымдастыратын әдiстер мен тәсiлдердi жасап шықаруды енгiзiдi, ал олар
оқушылардың бiлiмдi тиiмдi меңгеруiн, iскерлiк пен дағдыны жасап алуын және
қабiлеттiлiктерiн қалыптастыруын ғамтамасыз етедi.
Мұғалiмнiң жұмыс жүйесi оқудың iшкi механизмдерiн бiлiуiне, оқу
процесiнiң барысында өздерi қабылдап алған барлық бiлiм, түсiнiктерiн
оқушылардың сана - сезiмдерiне қандай әрекет - әсер ететiнiн түсiнiуiне
негiздеген кезде ғана тиiмдi болуы мүмкiн. Бұл сала өзiрге мүлде
жеткiлiксiз зерттелген және педагогика мен психологияда да тiптi аз
игерiлген. Алайда оқу процесiнiң теориясы ңдемелi ғарғынмен дамауда.

ОҚУШЫЛАРДЫҢ IС - ӘРЕКЕТТЕРIМЕН ДАҒДЫЛАРЫН ҚАЛЫПТАСТЫРУДЫҢ ПЕДАГОГИКАЛЫҚ
ЖОЛДАРЫ

Оқушылардың сыртқы әрекетiне, өзiн көрсете бiлуiне, негiзделген олардың
таным процестерiнiң барысын сипаттау туралы көптеген байқаулар мен
эксперименталдық зерттеулер жинақталған. Бұл сыртқы көрiнiстер iшкi
процестерге барабар келмесе де, олар iс жүзiндегi ұнамды нәтижелерге
жеткiзетiн оқытудың талай концепциясын жасау үшiн негiз бередi оқумен
оқытудың теорясы мен практикасының дамуының, сабақ берудiң жаңа әдiстерiн
жасаудың, сондай - ақ мұғалiмдердiң iс жүзiнде тапған жаңалықтарының оқудың
тиiмдiлiгiн жылдан - жылға арттыра түсетiндiгi өзiнен - өзi белгiлi. Оқыту
процесiнiң теориясы оқыту процесiнiң екi жақтылығын мойындаудан шығады.
Алайда, практикалық мақсат үшiн оқу процесi мен сабақ беру процесiнiң
жеке - жеке алып қараған пайдалы. Мұнда оқыту процесiнiң тиiмдiлiгi
мәселелерiн қараған кезде, педагогика мен психология оқу процесiнiң мазмұны
мен өту заңдылығы туралы деректерге сүйенедi. Оқу адамның жеке басы
танымының ерекше түрi. Оқып жүрiп оқушылар өздерiн қоршаған дүниенi таниды,
бiрақ қоршаған дүниенi ғалымдар да таниды.
Адамдардың таным қызметiнде елеулi айырмашылықтар бар, ол
айырмашылықтардың ненi және қалай тануына тәуелдi. Зерттеушi - ғалымдар
объективтi жаңаны таниды, демек, барлық адамдар үшiн жаңаны, әлi де
зерттелмеген және танылмағандарды таниды. Шәкiрттер болса субъективтi
жаңаны таниды десек, тек өздерi үшiн ғана жаңаны, ғылым зерттеп және танып
ғойған нәрсенi ғана таниды. ±алымдар өздерiнiң ғылыми iзденiстерi мен
зерттеулерiнде қате жiбередi, сәтсiздiкке жиi ұшырайды да, торығу сәттерiн
басынан әткiзедi. Олардың жолы даңғыл емес, ирек ирек соғпағты қиын.
Оқушы болса, жаңаны тани отырып, ең тура, ғысқа жолмен жүредi. Мұнымен
бiрге ол жаңаны тiкелей өздерi емес, ғылымда сол кезде белгiлi болған және
жасалып шығарылған бiлiмдi меңгеру үшiн оған тура да ғысқа жол көрсететiн,
бұл бiлiмдердi меңгеруге кәмектесетiн мұғалiмнiң басшылығымен таниды.
Оқушы ғылымды ғалымдардың қалай ашып және жасап шығарған ғалпында емес,
қарапайымдалған түрiнде, педагогикалық арнаулы лайықталып жасалынған – оқу
пәнi түрiнде ғана таниды. Кез келген адамның танымдық қызметi, оның ненi
танығанына (объективтi танылған ба, немесе танылмаған ба) қарамастан, сол
бiр ғана таным заңдылықтары бойынша болады. Таным процесiнде теориялық
түсiнiктеменi маркстiк таным теориясы бередi, бұл теорияға лайық объективтi
дүние тану процесi адамның сана - сезiмiндегi сандық ғұбылыстардың
бейнесiнiң ерекше процесi болып табылады. Оқу процесiн ұйымдастырушы
ретiндегi мұғалiмнiң күшi мен жiгерiнiң елеулi бәлiгi оқушылардың оқуға
деген ынтамы мен ұлтылығын оятуға, олардың танымдық белсендiлiгiн туғызуға
бағытталуға тиiс. Оқу процесi бiлiмдi меңгеру және iскерлiк пен дағдылар
процестерiнен ғұралады, оның ңстiне, жоғарыда атап айтқандағыдай, бiлiмдi
игеру ең жетекшi әрекет болып табылады. Адамның материалдық дүниенi тану
процесi нақты пайымдаудан басталады. Оқушылардың оқудағы таным қызметi де
тап осыдан басталары да сөзсiз. Мұнымен бiрге нақты пайымдау кеңiнен
түсiндiрiледi, сезiмдiк көру тәрiздi, демек адамның сыртқы дүниенiң бiр
затымен, не ғұбылысымен өзiнiң барлық (немесе түрлi) сезiм органдарының
кәмегiмен жанасуы. Бұл процесте адамның естуi де, көруi де иiскеп бiлуi де,
сипап сезiнуi де, дәмдi татуы да қатысуы мүмкiн. Бұл оқушыларда қазiрдiң
өзiнде бар түсiнiктi оқушының таным процесiндегi нақты пайымдап қарау – бұл
жаңа материалды сылбыр қабылдай салу емес. Оқушының қазiргi уақыттағы оқу
процесiнде танылатын жаңа ғұбылыстармен кездесуi әрқашан да әсерi: оқушы
мұғалiмнiң - оқулықты, географиялық картаны және т.б. аш деген нұсқауын
тыңдайды да, орындайды да; ол жазады да, сызады да, сурет те салады және
мұғылiмнiң сұрақтарына жауап бередi, оған өзi де сұрақтар қояды,
эксперимент жасайды және әлшеп есебiн де шықарады.
Мұнда мұғалiмнiң сәйлеу қызметiнiң екi жағы бар: мұғалiм жаңа бiлiмдi
хабарлап жеткiзедi де, оқушыларды бiрталай танымдық әрекет жасауға
қатыстырады. Сонымен оқу танымындағы нақты пайымдап қарау iс жүзiндегi оқу
танымы әрекетiне әрқашан да байланысты. Түйсiк пен қабылдау процестерi
бiрнеше ғайталанған кезде мидың үлкен ми сыңаларының ғыртысында уақытша
байланыс пайда болады. Түйсiктермен қабылдап алу арғылы алынған осы
бейнелер елес түрiнде есте сағталады.
Бiлiмдi меңгеру үшiн оларды классификациялау мен жүйелеудiң, белгiлерi
бойынша топтаудың үлкен маңызы бар. Бұл әдiстер ғұбылыстардың iрiленген
үлкен топтарын есте сағтауға және олардың араларындағы берiк логикалық
байланыстарды орнатуға ықпал жасайды. Нағты пайымдаудан абстракшысы ойлауға
кәшу процесi, нақты пайындаудың өзi сияқты, жаза ақыл - ойдың пайымдау
процесi емес.
Бiлiм шындықын нақтылау мен тексеру өзiнiң меңгерген ережесiне,
анықтауына, заңына мысалын келтiре бiлуден басталады. Ол iс жүзiнде
мiндеттi шеше бiлуде де, жаңа ғұбылыстарды талдап аңқара бiлуде де, оларды
бiр топға немесе бiр түрге жатқызып, бiр немесе екiншi басқа бiр ұғынға
әкелiп жетсiзуде де көрiнедi. Бiрақ ол жаңа хабарлар алу, жаңа ғұбылыстарды
тану, демек, жаңа бiлiм алу жасында өздiгiнен жұмыс iстеу мақсаты үшiн осы
бiлiмдердi ғайта жағсартумен пайдалану iсiнде бәрiнен де кәбiрек көрiнедi.
Оқыту мiндетiне, оқушыларды бiлiммен қаруландырудан басқа, лардың
iскерлiгi мен дағдысын тәселдiру де енедi. Iскерлiк пен дағдыға тәселдiру
процесi, әдетте бiлiмдi меңгерунегiзiнде өтедi. Алайда, жоғарыда атап
әтiлгендей, бiлiмдi меңгерудiң барлығы бiрдей iскерлiк пен дағдының
қалыптасуымен қалай байланысты емес. Iскерлiк пен дағдының қалыптасу
процесi көптеген практикалық әрекеттер жасауды ғамтиды. Iскерлiктi
қалыптастырған кезде санаға сүйенудiң мәнi мынада, оқушы өзiне ненi, қалай,
не үшiн және неге iстейтiнiн бiледi де түсiнедi. Басқаша айтқанда, оған
жұмыстың мақсаты белгiлi. Ол сол жұмысқа қалай кiрiсу және оны қалай
орындау керектiгiн бiледi. Әдеттегi сияқты бұл бiлiм iскерлiк пен дағдыны
тәселдiруге әкелiп жеткiзетiн әрекеттiң өзiн орындау процесiнде оңделiп те
жәнделiп кетедi. Iскерлiктi меңгеру процесi әдетте оқушы өзi меңгеретiн
белгiлi әрекеттi өзi аяқтауға тырысып бағудан басталады – ол меңгерген
ереже негiзде әрiптi жазады, есеп мысалын шығарып көредi және т.б. Оқушы
мұғалiмiнiң бақылауында бола отырып барлық әрекеттi өзi аяқтайды. Сонымен
бiрге оқушы қалай iстеу керектiгiн үнем ойлап, ереже, үлгiмен салыстырып
отырады. Алғашғы iскерлiктi қалыптастыру кезеңiнде ойлану толғану, бiлiмдi
iсте санасы түрде қолдану сәтi аса күштi әсер етедi.
Жолдастық өзара кәмек көрсету фактiлерiн атап көрсетiп, балалардың
жолдастықға жатпайтын ғылықтарын бетiне айту керек. Сабақтың соңында әр
топтың жұмысына коллектив бойынша баға берiп, жұмысты орындаған кезде
оқушылардың өз бетiмен iстеген жұмысын, инициативасы мен ұғыптылық
көрсеткенiн атап әткен жән. Алайда ең бастысы - жұмыста ғайырымдылық,
iлтипаттылық көрсетуге, өзiнiң және жолдастарының жұмысын әдiл бақалауға
оқушылардың назарын аудару.
Ойыншығтардан, үйде пайдаланылатын және мектептегi еңбек сабақында
артылғандардан балалардың өздерi жасаған ұсағ заттарынан, оқушылардың өз
класына және бiрiншi класс оқушыларына арнап жасаған дидактикалық
материалдан класта ұдайы жұмыс iстейтiн “Ынтымағты еңбек” көрмесiн
үйымдастыруға болады. Мұндай көрме ұйымдастырылған мектептерде оқушылардың
ата - аналары мен өздерi үлкен ығылас қояды.
Өз көрмелерiнiң экспонаттарын балалар жалпы ұйғарым бойынша
жолдастарының туған күнiне, аналары мен әжелерiнiң 8 Наурыз күнiне жiне
т.б. сылай алады.
Кейбiр еңбек сабақтарының алдында балалар табиғатқа экскурсия жасайды.
Орманда, далада, паркте балалар мұғалiмнiң тапсырмасымен топ болып материал
жинайды, одан соң сабақ кезiнде олардан әр түрлi заттар өзiрлейдi.
Пьесалар өзiрлеу, одан соң оларды стол ңстiндегi ғуыршағ театрында
және кәлеңкелi театрда ғою ұдайы еңбектi талап етедi. Мұғалiм бұл театрда
қандай ойын ғоюды, ол үшiн не керектiгiн балалрдың талғылауына ұсынады.
Сахна, шымылдық жасау, жарығ орнатып, сценарий өзiрлеу, фигуралар ғиып,
корациялар iрiктеу, артистер, ойын жүргiзушiлер белгiлеу, шағыру билеттерiн
жазу керек екендiгi анықталады. өзi үшiн де, басқалар үшiн де түрлi - түстi
ғағаз, кистiлер және басқа қажеттi материалдар табу талап етiледi. Балалар
алғашғы тапсырмаларды орындау үшiн топтар ғұрады. Олардың бiрi театр үшiн
рамка жасаса, ендi бiрi шымылдық тiгедi; декораторлар иллюстрация
iрiктейдi, жарығтандырушылар ата - аналар кәмегiмен жарығ етуге қажеттiнiң
бәрiн тауып, сым жүргiзiп, шамдарын iледi. Еңбек сабақында оқушылар өздерi
iрiктеген иллюстрациялардан кейiпкерлердiң фигуркалары мен декорациялар
ғияды. Балалар тапсырмаларды өзара әдiл бәлiсiп, бiр - бiрiне кәмектесiп
бiр - бiрiнен үйрене бiлуге тиiс.
Балалар театрын құру жәнiндегi күрделi әрi көп ғырлы жұмыс балаларды
жағындастыра түседi, ұжымдық жұмыстың табысты болуы әрғайсысының адалдықына
байланысты екендiгiне олардың көзi жетедi.
III класта топтық үй тапсырмалары әр түрлi оқу бағдарламасы бойынша
берiледi.
Табиғаттану пәнi бойынша жарығтардан немесе күзгi гүлдерден гербарий
жинау, дәндi әсiмдiктерден немесе арамшәптерден коллекция жасау, ауа райы
календарын жүргiзу сияқты тапсырмалар беруге болады.
Мақал - мәтел iрiктеудi, әдеби викториналарға сұрақтар өзiрлеудiң,
класс өмiрiнен инсценировкалар, сығағ көрiнiстер даярлап, оларды клуб
сабақтарында көрсетудi топ болып жүргiзген жақсы. Үйде балалар
жолдастарымен бiрге кiшi - гiрiм ойындарды, билердi зор ығыласпен үйренедi.

Ауыл шаруашылық еңбегiне және әсiмдiктердiң әсуiн бақылауға байланысты
(“Терезе алдындағы бағша”, “Терезе алдындағы орман”, “Гүлдi қысқы бақ”)
тақырыптарды топтық үй тапсырмаларына негiз етiп алуға да болады. Балалар
өз “бағшасынан” әнiм жинайды, өз еңбегiнiң жемiсiмен сыйлайды.
“Терезе алдындағы орманды” оқушылар ағаш әсiмдiктердiң: еменнiң, ағ
үйеңкiнiп, шыршаның, қарақайдың тұғымынан әсiре алады. Бұл жұмыс ұжымдық
түрде - топ, болып жүргiзiледi.
III кластағы қоғамдық пайдалы еңбектiң түрлерi әр түрлi - бұлар
ғластағы кезекшiлiк, мектеп территориясын тазарту, мектеп бағшалары мен
бағтарында жұмыс iстеу, балалардың мектептен тыс коллективтiк еңбегi
(кәшелердi, аулаларды көгалдандыру, т.б.). Жалпыға пайдалы еңбек балаларға
үлкен тәрбиелiк ықпал жасайды, бiрақ бұл үшiн еңбектi дұрыс ұйымдастырып,
жұмыстың жүйелiлiгiн, балалар арасында мiндет бәлудi ойластыру керек.
Қоғамдық тапсырмалар балаларға ойын түрiнде берiлуi мүмкiн, бұл
оқушылардың тапсырмаға деген ынтасын күшейтедi, оларды жұмысты орындауға
ұйымдастыруға кәмектеседi. Мәселен, мектептердiң бiрiнде “Гүл ауруханасы”
деген әңгiменi оғығаннан кейiн оқушылар өз класында осындай аурухана ашуға
кiрiстi. Гүл “дәрiгерiн”, “санитарларын” сайлады, терезе алдының бiрiн
“аурухана” еттi. “Дәрiгер” мен “санитарлар” кластағы, коридордағы гүлдердiң
бәрiн қарап шығты. “Ауру” гүлдер кластағы терезе алдына әкелiндi. Балалар
гүлдердi суару үшiн ерiтiндi өзiрледi, жапырақтарды сңрттi, ғурап ғалған
бұтақтарын ғырғып тастады, су себу үшiн үйден себiзгiлеушiлер әкелдi.
Гүлдердi “медицина персоналы” ғана емес, балалардың көпшiлiгi кңтiп -
баптайтын болды: бәрi де “ауру” әсiмдiктердiң тезiрек “жазылғанын ” тiледi.

Бұдан соң класта класс кiтапханасының кiтаптарына және оқушылардың өз
кiтаптарына арналған “ауруханалар” пайда болды. “Ауру” кiтаптарды тiгiп,
желiмдеп, сыртын ғаптады.
Балалар үшiн осындай қызықты iстерден олардың алған әсерлi
толғаныстары өзара адамгершiлiк қатынастардың дамып, нағаюына барынша игi
ықпал етедi. Бiрлескен әр түрлi еңбекте балалар бiрiн - бiрi жағын бiледi,
жолдастық пен достық көрiнiстi дұрыс бақалауға үйренедi. Олар I кластағыға
қарағанда, класс санитарлары мен старосталарын және т.с. сайлауға зор
жауапкершiлiкпен қарай бастайды, кандидатураларды белсендi түрде
талғылайды. Балалар өз ғұбыларының қасиеттерiнен олардың жолдастарына қарым
- қатынасын: олар айналасындақыларға әдiл ме, әдiл емес пе, iлтипатты ма,
iлтипатты емес пе екенiн көрсете бiлуi маңызды. Педагог балаларды
кемшiлiктердi де, жетiстiктердi де әдептi түрде талғылауға бағыттап
отыруға, оларды жолдастарына әдiл әрi жақсы ниетпен қарауға үйретуге тиiс.
Дұрыс ұйымдастырылған қоғамдық пайдалы жұмыс балаларды жағындастырады.
Жолдасына деген ғамқорлық, бiр - бiрiне кәмек көрсетiп отыру балалардың
әдетiне айналады.
Оқушылар сурет салумен айналыса бастағаннан берi жыл әттi. Сурет
сабақтары бұрынғысынша балаларды бейнелеу әнерiнiң ғұралдарымен оқытудың
және дамытудың басты формасы болып қала бердi. Мұнда балалар өз бетiмен
iстелетiн жұмыста және кластан тыс сабақтарда өздерiне қажет болатын бiлiм
мен дағдыларды үйренедi.
Балалардың бейнелеу қабiлетiн дамыту бұрынғысынша көз алдына
елестетудi байыту, сезiмталдық пен есте сағтай бiлуге жаттықу арғылы жүзеге
асырылады. I кластың материалдарында келтiрiлген әдiстердi едәуiр
күрделiленген материал түрiнде II класта да қолдануға болады. Негiзгi
мiндет те бұрынғыша қалады: баланың суретте әр түрлi оғиқаларға, адамдар
мен табиғатқа өз көзқарасын бiлдiруiне үйрету. Бұл көзқарас адамдардың iс -
әрекетiн балалардың бақалай бiлуiнен, айналадағы өмiрден “жақсы мен
жаманды” түсiнуiнен көрiнедi. Бақалай бiлу ендi “мен үшiн жақсы немесе
жаман”, “маған мейiрiмдi немесе мейiрiмсiз қарайды” деген принцип бойынша
ғана анықталмайды - “мейiрiмдiлiк” пен “мейiрiмсiздiк”, “барлығына қатысты”
деген мағынада ұғындырылады.
Балалардың жеке өмiрлiк тәжiрбиесiне сүйене отырып, оларды адамдардың
iс - ғимылы мен әрекетiн дұрыс бақалай бiлуге үйретуге болады. Егер бақалау
оқушының мейiрiмдiлiк пен мейiрiмсiздiктi өзiнiң қалай түсiнетiндiгiмен,
оның жеке өзiнiң жамандық пен жақсылықға көзқарасымен толықтырылатын болса,
адамгершiлiк тұрғысынан баға беру әрбiр оқушыға жеңiл түседi. Кәптеген
сабақтың тақырыптары балалардың бойында адамдардың iс - әрекетi мен
қасиетiне адамгершiлiк тұрғысынан баға бере бiлу қабiлетiн дасмытуға
тiкелей бағытталған.
Балалармен тәрбие жұмысында олардың суреттерiн бiрлесе талғылау өте
пайдалы. Оған балалардың бәрi бақалайтынын бiлу мұғалiм үшiн қызықты
болады. Мұндай бақалауға бағыт бере отырып, балалардың назарын суреттердiң
айғын сапасына: бейнелеудiң әсерлiлiгiне, түс үйлесiмдiлiгiнiң дәлдiгiне,
адамдардың мiнез - құлқының дәл көрсетiлуiне және т.б. аудару керек.
Кәркемдiк материлдар балаларды тәрбиелеуге кәмектеседi. III класта
сурет салудың жаңа графикалық техникасы - қаламмен сурет салудан бастаған
жән. Қаламмен сурет салудың ғарындаш пен бояуды пайдалануға қарағанда
артықшылығы бар. Балалар қаламмен суреттi тезiрек салады, мұның өзi бұл
жаста балалардың тұрақты болмайтын ойын тез жинақтауына жәрдемдеседi. Оның
ңстiне қаламмен сурет салу бала қолының дәлдiгi мен икемдiлiгiн дамытады,
әткенi линияларда әр түрлi салмағпен және әр түрлi үйлесiмдiлiгiмен жүргiзе
бiлудi талап етедi. Іаламмен жұмыс iстеу балаларды сурет салуды дәлме - дәл
ұйымдастыруға үйретедi.
Сабақтан тыс уақытта да қаламмен сурет салуды iс жүзiнде пайдаланудың
мүмкiндiктерi көп. Бұл техникамен орындаған иллюстрациялар альбомдар мен
көрмелер үшiн материал бола алады. Мұндай суреттер ғабырға газеттерiнде
кеңiнен пайдаланылады.
Осының бәрi балалардың бейнелеу әнерi қызметiне тақырыптар мен
сюжеттердiң неғұрлым кең ауғымын енгiзуге, олардың алған әсерiн толық
жүзеге асыруына мүмкiндiк бередi.
III класта тақырыптық тапсырмалардың бәрi дерлiк адамды бейнелеуде
балалардан кейбiр дағдыларды талап тетедi. Бұл жастағы балалардың
суреттерiнде адамның дене бiтiмi пропорциясының арақатынасы жиi бұзылып
тұрады. Балалардың көпшiлiгi әдетте адамның басын анағұрлым үлкен етiп, аяғ
- қолын ғысқа етiп салады. Сондықтан мұғалiм балалар суреттерiнде адам
денесiнiң барлық мңшелерiнiң шамалас болуына назар аударуы тиiс. Бiрнеше
сабақ iшiнде балаларды адамды дәл бейнелеуге үйретуге болмайды. Бұған бiрте
- бiрте қол жетедi. Дене бiтiмiнiң пропорциялылығы туралы ұдайы еске салуды
адамның iс - әрекетiмен және жалпы бейнеленiп отырған оғиғаның мағынасымен
байланыстыру керек.
Дене бiтiмiнiң пропорциясын салу жұмысы балаларды адамның ғозғалысын
айғын бейнелеуге үйретумен, дене ғимылының және қарапайым бет әлпетiнiң
мәнiн түсiнумен қатар жүргiзген кезде мiндет жеңiлдей түседi. Адамның дене
бiтiмiн бейнелеуге үйретудiң басты әдiсi ойша және бақылау негiзiнде
жасалатын тапсырмалар болады.
Адамның дене бiтiмiн ғозғалыссыз (орнығты) ғалпында ойша бейнелесу
балалар үшiн өте күрделi, оларға қандай да болсын қарапайым, бiрақ айғын
ғозғалыстарды есте сағтау жеңiл. Салуға берiлген ғозғалыс сңретiн осы
кластағы оқушылардың бiрi балалардың бәрiне көрсетедi. Мұғалiм оның тұрысын
түсiндiредi, балалардың әрбiр ғимылға тән дене, аяғ, қол, бас козғалысына
назар аударуға кеңес бередi. Ең бастысы – суретте балалардың адам
ғозғалысын айғын бейнелеудi үйренуiне күш салу; мұндай жағдайда олардан
бәлшектердi дәлмедәл бейнелеудi талап етудiң қажетi жоқ.
Балаларға адамдардың жүрiсiн бақылап көрудi тапсырған дұрыс. Мұндай
тапсырмаларды балалар тiптi үзiлiс кезiнде де орындай алады. Кейiн бұл
бақылағандарын олар сурет салғанда пайдаланады.
Мұғалiм суреттiң тағырыбы туралы балалармен әңгiме әткiзе отырып,
балалардың “жақсы” мен “жаман” ғылықтар жайындағы көзқарасын анықтайды.
Балалар өз өмiрiнен әр түрлi оғиқаларды еске түсiредi. Олар адамдардың
кәбiнесе барлық жерде бiрдей әрдайым мейiрiмсiз немесе мейiрiмдi бола
бермейтiнiн, мейiрiмсiз адамның мейiрiмдi бола алатынын, оның өзгеруi
мүмкiн екенiн түсiнуге тиiс. Сәйтiп, адамдарға жалпылай баға емес, олардың
мiнез - құлқына сипаттама берiледi; бұл бала суретiнiң ерекшелiгiне сәйкес
келедi, онда адамға деген көзқарас негiзiнен олардың iс - ғимылын көрсету
арғылы бiлдiрiледi.
Оқушыларға ғойылатын сұрақтарды балалар адамдардың әрекеттерiн
адамгершiлiк тұрғысынан өз бетiнше бақалауға, өз сипаттамаларын суретте
көрсету жолын табуға үйренетiндей етiп ғойған жән.
Балалар сурет салуға кiрiспес бұрын өз суретiнiң сюжетi туралы
ойлануға, өздерi бақылаған және суретте бейнелегiсi келген оғиғаны еске
түсiруге тиiс. Парақтың сыртқы бетiне балалар түсiнiктеме жазу жазып, екi -
ңш сәйлеммен мазмұнын баяндауға тиiс.
Табиғатты бейнелеуге қатысты тапсырмаларды орманға, бағға, парке
экскурсия жасағаннан кейiн әткiзген жақсы. Балалардың алған әсерi әлi
басылмаған, серуендеу кезiнде көзбен көргендерi ұмытылмаған. Мұғалiм
белгiлi бiр жыл мезгiлiне тән нәрсенiң бәрi суретте бейнеленуге тиiс екенiн
балалардың есiне салады, аса көрнектi орыс суретшiлерiнiң пейзаждарын
көрсетедi. Табиғатқа деген эстетикалық көзқарасы арғылы бала оны бақалауды,
аялауды үйренедi.
I - II класта бейнелеу әнерi сабақының түрлерi әр түрлi болады.
Кластың өмiрiнде сурет салудың рөлi едәуiр ұлғаяды. Бұл - кез келген
әңгiмелер мен ертегiлерге салынған иллюстрациялар көрмелерi мен конкустар,
мерекелердi безендiруге қатысу, күнделiктерiн иллюстрациялау. Педагогтiң
иницциативасы мен тәжiрибесi оған сабақтан тыс жұмыстың басқа түрлерi
жәнiнде де ой салады.
Балалардың әдеби шығармаларға иллюстрация жасауына ерекше назар аудару
керек. Оқушыларға қандай да бiр әдеби шығармаға сурет салуды тапсырып,
содан кейiн көрме ұйымдастыруға немесе ең тәуiр иллюстрациялардан альбом
жасауға болады. өзiне ұнаған кiтапшаға өз бетiнше сурет салған оқушының
инициативасына селқос қарамау керек. Гуашьпен салынған үлкен
иллюстрациялармен мереке кезiнде класты безендiрген өте жақсы. Балалар
мұндай суреттердi мұғалiмнiң басшылығымен топ болып орындайды, балалрдың
әрғайсысы панноның қандай да болсын бiр бәлiгiн немесе оның бәлшектерiн
салады.
Қандай да болсын iскерлiктi меңгерiп алу процесiнде бңтiндей барлық
әрекетт көрсету сияқты, оны бiртiндеп жүргiзiлетiн операцияға бәлшектеу
үлкен роль атқарады. Бiлiмдi меңгеру процесiнде оқушылардың ойлау қызметiн
жандандыруға бағытталған таныс мiндеттерiнде әдетте нәтиженiң өзi белгiсiз
болып келедi, бiрақ оның есесiне оған жеткiзу үшiн жасалатын әрекеттiң әдiс
- тәсiлдерi белгiлi.
Iс жүзiнде iскерлiк пен дағдыны игерiп алу кезiнде оқушылар, әдетте,
нендей нәтиже шығатынын бiледi (мысалы, әдемi жазылған әрiп) және ол күнi
бұрын белгiлi болған нәтижеге әкелетiн ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.