Теледидар және жасөспірімдер

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 81 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кіріспе . . .

1. Жасөспірмдерге сипаттама

1. 1. Жасөспірімдерге мінездеме… . . .

1. 2. Жасөспірімдер арасындағы ұл мен қыз тәрбиесі . . .

1. 3. Теледидар және жасөспірімдер . . .

1. 4. Жасөспірімнің: Өзін - өзі сынауы және бағалауы . . .

2. Жасөспірімдер психикасының ерекшеліктері

2. 1 Ойлауының дамуы . . .

2. 2. Жасөпірімдер психикалық функциялардың дамуы . . .

2. 3. Психиологиялық - педагогикалық дамудың басымдылығы . . .

2. 4. Жасөспірімдердің ұжымда өз орнын табу үшін көңіл тоқтатуы . . .

2. 5. Жасөспірімдік шақтағы тұлғаның өзін - өзі тануының психологиялық ерекшеліктері . . .

2. 6. Жасөспірімдермен тәрбие жұмысын жүргізу барысында кездесетін мәселелер және оны шешу жолдары . . .

Қорытынды . . .

Әдебиеттер тізімі . . .

Қосымшалар . . .

Кіріспе

Бұл жұмыста жасөспірімдердің ерекшелік жағдайындағы психикалық іс - әркеттері мінез - құлықты өзіндік сан сезімдер заңдылықтарын оқушылардың өзін - өзі тәрбиеленуінің психологиялық негізін қасиеттерін зерттеу және даму жолдарын іздестіре отырып, тұлғаны қалыптастырудағы ықпал зерттелді.

Елбасымыз Н. Назарбаевтың «Бізге керегі шын дарындылар. Нарық қол-аяғымызды қалай қыспасын, мемлекет өзінің талантты ұлдары мен қыздарын тарланбоз жүйіріктерін қолдауға, қорғауға міндетті», деп ұрпақ болашағына ерекше мән берген. (1)

Қазақстан Республикасы Орта білімді дамыту Тұжырымдамасының жобасында: «Жасөспірімдер психикасын қалыптастыру үшін - бұл адамның өмір шыңында өзін-өзі тануға ұмтылуы, ізденуі. Өмірде дұрыс жол табу үшін адам дұрыс ой түйіп, өздігінен сапалы, дәлді шешімдер қабылдай білуге үйренуі керек.

Педагогикалық психологиялық көп қолданылатын психокорекциялық жұмыстарға негізделген топтық оқыту әдісі, яғни психологиялық - педагогикалық тренингтер арқылы жасөспірімдердігі агрессиялық мінез - құлықты азайту, мен оның өзіндік бағалаумен өзара байланыс ерекшеліктері жан - жақты зерттелген.

Жасөспірімдердің жаңа психологиялық мүмкіндіктерін қарастыруға бағыттау, жеке топтық, ұжымдық пікірлерді қалыптастырудағы педагогикалық ұйымдастыру кең өрісті жағдай туғызыады. Сондықтан біздің зерттеумізде оқушылардың өзін - өзі тәрбиелеу мәселесінің теориялық - әдіснамалық негіздері сыни көзқарас қасиеттерін дамыта отырып қарастырылған.

Кеңес психологтары Л. Р. Выготский, В. В. Давыдов, Л. М. Занков, С. Л. Рубинштейн, А. Н. Леонтьев, Б. М. Тепловтың және өз республикамыздың ғалымдары Ж. Аймауытов, Ж. М. Әбділдин, Т. Тәжібаев Қ. Жарықбаев, М. Мұқанов, Т. С. Сабыров, В. К. Шабельников, Н. Палагина, Қ. Р. Рахымбаев, М. О. Резванцева, . Қ. Бердібаева, Б. Тұрғынбаева еңбектерін атап өтуге болады.

Бұл мәселелер Л. С. Выготскийдің адам тұлғасының жеке дамуында «интеллект және аффект» байланыс идеялары арқылы зерттелді.

Қазіргі кезде білім беру жүйесіндегі психологиялық - педагогикалық үрдісте оқушының өзін -өзі тәрбиелеу мәселесі ерекше маңызды. Бұл зерттеу, өзін - өзі тәрбиелеу мәселесін теориялық - әдіснамалық және эксперименталды әдістемелік мүмкіндіктерін қарастыруға бағытталған.

Бұл жұмыстың негізгі мазмұны тұлғаны өзін - өзі тәрбиелеу үрдісін сүйіспеншілік сезімін идеалистік көзқарасын оқуға зейіннің қасиеттерін зерттеу және олардың негізінде психологиялық көмекті ұйымдастыру құрайды.

Жасөспірімдерді тәрбиелеу механизмдері жас ерекшелігін ескере қойылған міндеттерге сәйкес реттей білу психологиялық - педагогикалық зерттеулерді жүйелі қатынас бағытымен жүргізуді талап етеді. Қазақстан Республикасы тәуелсіздік алғанна бері елімізде білім саласында көптеген өзгерістер болып жатыр 1992 жылы «Білім туралы заң»( ) , 1993жылы бастауыш сыныптық базистік бағдарлама, жалпы орта мектепке арналған көп вариантты оқу бағдарламалары, тәрбиеге байланысты «Атамекен», Кәусар бұлақ», «Елім - ай», бағдарламалары Қазақстан Республикасы жалпы білім беретін мектептерінің тұжырымдамалары, 1999 жылы Білім туралы жаңа заң жарық көрді.

Егер табиғи дамуда баланың психикасы күрделеніп, сана - сезімі жетілетін болса, ал оқу тәрбие жұмыстары арқылы оның дүниетанымы мен білімінің шеңбері кеңейеді. Оның дамып жетілуі, сыртқы ортадан түйсініп, қабылдаған, көріп білгендерін ой елегінен өткізіп, санасының өрістеуіне әсер етуі сыртқы факторлардың(экстериоризация) ішкі факторларға (интериоризация) айналуымен белгіленеді. Осы жайт Л. С. Выготскийдің адамның мәдени - тарихи дамуы жайындағы теориясының мәнісінен туындайдайды. Баланың айналасындағы адамдармен қарым - қатынас жасауда тарихи тәжірибелерді, тыныс - тіршілік шындығын өзгелердің сезінен, тәлім - тәрбие өнегесінен жанамалай үйренуі. Осылайша, бала өзінің дербестігін, жеке басының психикалық қасиеттерін өрістетеді, әлеуметтік ортадан меңгерген білім мен әр алуан мағлұматтары оның ішкі дүниесінің, психикасының дамуындағы ең жоғары функция, яғни болмыстың бала санасындағы бейнелеуі деп аталады. Баланың басынан кешірген әр қилы оқиғалар мен болмысты белгі, таңбалар ретінде танып - біліп, мән - жайын түсінуі оның жан дүниесін байытады, яғни мұндай процесс баланың әрбір нәрсенің мазмұнын өз ойымен ақылымен пайымдай білуін қалыптастырады. Сондай -ақ жаттаудың сөздік - мағыналық еске айналуы, нәрселердің бейнесін көз алдына келтіріп елестетуі - сол зат жайындағы ойлау әрекетін алып келеді, немесе бұлар шығармашылық қиялға айналады: қарапайым қимыл - қозғалыстар ерікті қимыл - әрекеттерге ауысады. Жоғарыда айтқанымыздай, ішкі процестер толығымен сыртқы әсерлер нәтижесінде пайда болып, қайтадан ішкі процестерге (интериоризация) айналады. Психикалық құбылыстардың пайда болуы туралы осы пікіо баланың мәдени дамуындағы кез келген функциясының сыртқы көрінісінің сахнаға шығуы екі түрі бағытта анық байқалатынын көрсетеді. Оның бірі - әлеуметтік сипатта, екіншісі психологиялық сипатта көрініп отырады. Даму процесіндегі мұндай психикалық заңдылық алдымен адамдардың өзар қарым - қатынасы арқылы өріс алса, кейіннен оның нәтижелері адамның ішкі көңіл - күйінен жақсы байқалады.

Тақырыптың өзектілігі - Педагогикалық психологияда қазіргі кездегі негізгі ағымдарды, жаңа тұжырымдамаларды негіздей отырып, жасөспірімдердің өзін - өзі тәрбиелеу үрдісін белсендендіріп өнегелілік қасиеттерін қалыптастыру білім беру жүйесінің өзекті мәселелерінің бірі. Бүгінгі әлеуметтік - психологиялық жағдайлар, білім беру жүйесінде тұлғаның өзін - өзі тәрбиелеуіне психологтардың, педагогтардың және физиологтардың ерекше назар аударуларын қажет етеді.

Тұлғаның өнегелілік - еріктік өрісін, адамгершілік санасын, түсініктерін, ұғымын, принциптерін, сенімдерін, қылығының адами негіздерін, басқаларға өзінің эмпатияларын, әлеуметке деген қатынасын көрсетеді. Адамдардың негативті мінез - құлықтарын зерттеу және психокоррекциялау мәселесі кез келген қоғамда бірнеше дәрежелі сұрақтар. Осыған байланысты зерттеудің өзектілігі соңғы кезде қатты қарқын алып отырған жасөспірімдердің агрессиялық мінез - құлықтың мәселесімен шарттанады. Жасөспірімдердің мінез - құлқындағы агрессиялықтың көріну себептерін, оларды психокоррекциялау негіздерін тұлға аралық қатынастардағы өзара әрекетті позитивті қалыптастырудағы эго күйлерді белсендірумен және мінез - құлықтағы агрессиялықты төмендетудің критерийлері мен психокоррекциялық жолдарын жасаумен байланысты қарастыру әрқашан бұл мәселенің өзектілігін көрсетеді.

Зерттеуің мақсаты - жасөсіпірмдердің өзіндік бағалау, өзіндік реттелу, мен белсенділіктері агрессиялықтың өзара байланысын психологиялық - педагогикалық тренинг арқылы зарттеу және агрессиялықты азайту үшін психокоррекциялық жұмыстардың мүмкін деген жолдарын көрсету.

Зерттеу міндеттері :

- зерттеу мәселесі бойынша философиялық, психолгиялық, еңбектерді теориялық талдау;

- өзіндік сананың және өзін - өзі тәрбиелеудің теориясын зерттеп ашу;

- өзін - өзі тәрбиелеу үрдісін және тәсілдерін теориялық талдау;

тұлғаның талаптану деңгейінің контексінде ойлаудың қабілетінің деңгейін эксперименталды зерттеп, солардың негізінде оқушыларға, ата - аналарға, педагогтарға өзін - өзі тәрбиелеу үрдісі көрнекі бейнелі ойлау қабілетінің қасиеттерін дамыту арқылы психологиялық көмек көрсетуге нұсқа - кеңестер құру.

Зерттеу көздері: Зерттеу мәселесі бойынша педагогтардың, психологтардың, этнопедагогтардың, этнопсихологтардың еңбектері, Қазақстан республикасының ресми құжаттары, Білім және ғылым министрлігінің нормативті құжаттары, т. б.

Зерттеу объектісі -жасөспірімдердің тұлғалық даму процесі.

Зерттеу пәні - талаптану деңгейімен оқушылар ойлау қабілеттін дамытуға өзін - өзі тәрбиелеу үрдісінің контексінде зерттеу жатады.

Ғылыми әдістері - өзіндік сананы теориялық талдау өзін - өзі тәрбиелеудің теориялық - әдіснамалық негізін құрайды. Мұндай болжам келесі жеке болжамдармен бекітіледі:

- өзін - өзі тәрбиелеу үрдісі тұлғалық дамуды кешенді ұйымдастыру арқылы мақсатқа бағдарлайды:

- жасөспірімдер жасындағы балаларда агрессивтіліктің көрініс табуы мінез - құлықты эмоциялық - ерікті реттеудің жеткіліксіздігімен және адекватты емес өзіндік бағалау ерекшеліктерімен, өзіндік реттелу механизмдерінің бұзылуымен өзара байланысты болады.

Зерттеу базасы: Тәжірибелік эксперимент жұмысы Арқалық қаласындағы №4 профильді орта мектептің 4-сынып оқушыларымен өткізілді.

Зерттеудің ғылыми жаңалығы мен теориялқ мәнділігі: Жасөспірімдер оқушылардың психикасын дамыту ғылыми- психологиялық тұрғадан негізделді, әдіс-тәсілдері анықталды.

Зерттеудің практикалық мәнділігі: Жасөсірім оқушылардың қабілеттерін дамуын жүзеге асыру мақсатында оқушылармен жоспар бойынша жұмыс жүргізілді.

Дипломдық жұмыстың құрылымы: зерттеу жұмысы кіріспеден, екі бөлімнен, қорытындыдан, әдебиеттер тізімінен және қосымшадан тұрады.

1. Жасөспірімдер туралы жалпы түсінік.

Әр жас кезеңінің адамның тұлғалық қалыптасуында алатын өзіндік орны бар. Соған байланысты жасөспірімдік кезеңнің өзіндік маңызы бар. Бұл баланың мені қайта құрылып, айналасындағыларға сыни көзқарас қалыптасады. Жас кезеңдерінде физиологиялық өзгерулермен қатар психологиялық өзгерулер де болатыны баршаға мәлім. Осы психолгиялық өзгерулер дағдарыс туғызады. Әрбір жас кезеңіне сай дағдарыс түрлері өмірге келу дағдарысы және сұрақтар дағдарыс сияқты кезеңдерге жіктеледі.

Балалық шақтан есею кезеңіне өту кезіндегі дағдарыс жасөспірімнің қоршаған ортаға деген қатынасын білдіріп, қажеттілік және тілектерінің өзгерілуіне, ішкі дүниесінің қайта құрылуына әкеледі. Жасөспірім ағзасы қысқа уақыттың ішінде үлкен өзгерістерге ұшырайды. Жасөспірім айналасындағылардың өзіне деген құрметі мен санасуын талап етеді, ортадан өз орнын алуға тырысады. өзін кейде біреулердің айтқанымен жүріп тұратын, не үлкендердің көрсетуімен өмір сүретін бар болғаны білеулердің көшірмесі ғанамын деп қабылдайды. Сондықтан да ерекшеленуге, өз мінезін көрсетуге тырысады. Әсіресе, мұндай көңіл - күй, психологтардың көрсетуінше, ер балаларда 11 - 13 жаста, қыз балаларда 13 - 15 жаста көптеп кездеседі. Осы кезеңдегі балалар мінез қыңырлығымен сипатталады. Бұл кезеңдегі дағдарыстың мәні еліктейтін бейнесін табу. Мұндай кезде бала әртістер мен спорт шеберлерін, кейіпкерлер мен айналасындағы адамдарды өзіне пір тұтады. Егер жасөспірім кезеңінде еліктеуі орынсыз болса, өзге кезеңдерде адамның рөлдерін шатастыру мен олармен эмоционалды қарым - қатынасқа түсу қиын болады. жасөспірімнің осы кезеңде тәрбмесі қиындап, оқу үлгерімі нашарлайды. Жалпы еңбек, күш қабілеті төмендейді.

О. Кро бұл кезеңді ішкі және сыртқы қарым - қатынастарға бейімделе алмаушылық және мен бейнесі мен өмірдің бірнеше бөліктерге бөлінетін кезеңі деп көрсетті. Пубертантты дағдарыс кезеңіндегі өнімді ақыл - ой еңбегін көрнекіліктен түсінуге, дедукцияға өзгеріледі. Есею дағдарысы кейде дұрыс бағаланбайды немесе өте қауіпті деп есептеледі. Ол әртүрлі мінез - құлыұ ауытқушылықтары түрінде, тұлғалық бұзылуларға, психоз және жүйкелік психолгогиялық бұзылу белгілерінің көрінуі түрінде болады. Дағдарыстың психологиялық ауытқушылықтары әртүрлі және ол мынадай формаларда көрініс береді:

- өзін өзгенің орнына қою немесе еліктеу әрекетіндегі ауытқушылық, оның белгілері: толымсыздық сезімнің пайда болуы, көңіл - күйінің түсіңкілігі,

- өзіне - өзі қол жұмсау ойының пайда болуы.

Есейген жасөспірім өзінің бала емес екенін сезініп, биологиялық сыйымдылықтың әлеуметтік жағдайына сай келмейтінін жаңа статустағы білімі мен икемділігіне сенімсіз болады. жасөспірімді мен кіммін?, не үшін өмірге келдім? Деген сұрақтар көп мазалайды. Ол өзіне және өзгеге сын көзбен қарайды. Көп жағдайда көңілі толмайды. Осыдан келіп әлеуметтік ережелерді қабылдамау пайда болады. Өзін сенімсіз сезінуге байланысты өмірлік мақсатының айқынсыздығы, жыныстық бағыттылығына сай емес мамандық таңдау мен референтті топтарды таңдаудағы шатасу кездеседі. Мұңдағы референтті топ депотырғанымыз - өзінің үнемі араласып жүрген құрдас достары немесе өзінің көзқарасын бөлісетін ересек адамдар. Бұл шатасулар шизофрениялық психоздық, тұлғалық өзгерулердің алғашқы белгілері болуы да мүмкін. Беделге ұмтылу белгісі. Беделге ұмтылу дағдарысы отбасына, әкесі мен шешесіне қарсы шығаудан көрінеді. Жасөспірім билікке, тәртіпке, жалпы қабылданған ережелерге қарсы шығып, мойындаудан бас тартады. Шындықтан қашу, қалыпсыз мінез - құлыққа, секталарға, жастар қоғамына кіруге ұмтылудан көрінеді.

Диперсонализация мұнда өзінің жаңа денелік өзгешелігі мен Менің қабылдауы мен өзгелерді қабылдауы өзгереді. Диперсонализация еліктеудің қалыптасу қиындығы байланысты психологиялық қорғаныс механизмнің қызметін атқарады. Бұл синдром белгісі жасөспірмдер арасында 30 - 70% байқалады. Оларға үрейлену, оқшаулану, уайым, эмоционалды реакцияларға деген субъективті түсінік жатады. Диперсонализация айналадағы заттарды қабылдауы айқын емес дегенді білдіреді. Осы белгі бойынша жасөспірімдердің заттар мен адамдарды қабылдауы шындықтан алшақ болады. өз денесін бөтенсіну кездеседі. Мысалы, олар өздеріне менікі ме, жоқ әлде басқанікі ме? Деген сұрақ қояды. Кей жағдайда олар жанным мені тастап кетті деп өзін ұйқыдағыдай қабылдайды. Осы кезде ойлары жан - жаққа шашырап, еркіне бағынбайды. Сонымен қатар бұрын көрмеген нәрсені бұрын көрген, бұрын басынан кешіргенін еш уақытта көрмеген сияқты елестетеді. Бұл ауру белгілері неврозда, соматагенді психологиялық бұзылушылықтарда мидың органикалық бұзылуында, эпилепсияда, шизофренияда байқалады.

Дисморфофобия дегеніміз - баланың өз денесінің қалыптасуына байланысты көңілі толмаушылық. Осы кезеңде оның аяқ - қолдары тез өседі, кеуде бөлігінің дамуы баяу болады. Бұл ауытқушылық белгісінің пайда болуына сол жас аралығындағы жүрісінің нашарлығы, бет терісіндегі өзгерістер негіз болады. Өз дене тұрпатындағы физиологиялық өзгерістерді бала өзгелермен салыстырады да, бөшкедей дөңкиген ережегейлідей болар - болмас бой, көшедегі адамдар келеке қылады. Айналып өтеді, жұрт мені көргенде сыбырласа қалады деген келіп бала өзін - өзі кем санайды да тіпті өзіне - өзі қол жұмсауға дейін барады.

Ипохондриялық синдром. Ипохондриялық бұзылыстың пайда болу себебіне жасөспірімнің ішкі мүшелері қызметінің бұзылуынан көрінетін әлсіздік, шаршау, тыныс алудың бұзылуы, кеудесінде, басында жағымсыз түйсінудің пайда болуынан көрінеді. Осыдан жалған ауруды шындықтағыдай сезіну, соматикалық аурулардың бар екендігі туралы ой пайда болады. Ипохондриялық синдром әсерінен депрессия, үрейлену, шатасу белгілері көрініс береді.

Тамақтанудың бұзылу белгісі. Оның көп кездесетін түрі - жүйкелік психологиялық анорекция. Ол саналы түрде арықтаудың мақсатында тамақтанудан бас тарту. Ол аурудың таралуы ер балаларға қарағанда қыздарда көптеп кездеседі. Төмендегі сипаттар орын алса, жасөспірімнің физиологиялық жетілуі баяулайды. Осы ауытқушылықтардың әсері жасөспірімдерде бойының өсуі мен бұлшық еттерінің қалыптасуына зиянды әсерін тигізеді.

Қалыпты деңгейден 15% -ке төмен немесе бойының өсуіне байланысты салмақ жинай алмаса;
тамақтан бас тарту немесе денеге шектен тыс күш түсіру;
Өз денесінің бейнесі туралы бұрмаланған ойы немесе толықсудан қорқу:
Жасөспірімдердегі жыныстық жетілудің кешеуілдеуі.

Метафизикалық интоксикация белгісі. Ол бірбеткейлі абстрактілі өнімсіз интеллектуалды белсенділікпен сипатталып өмірлік мәселені көп ойлану мен өздігінен шешуге ұмтылу белгісінен көрінеді. Жасөспірім өзін мазалайтын ойларын күнделікке жазып жүреді. Ол ойлар өзін туғандарынан алыстатып өзінің ішкі әлеміне алып кетеді. Бұл жағдайда ойлаудың бұзылу деңгейіне байланысты мінез - құлықтың бұзылуы да, бұзылмауыда мүмкін. Психоастеникалық және шизоидты тұлғаларда даналылық заттықтан алшақтап философиялық ой басым болып бейімділіктің ауысу деңгейінің бұзылуына әкеледі.

Өзін - өзі қол жұмсау. Өмір сүру ниетін болмауы өзін - өзі өлтіру мақсатындағы әрекет болып табылады. Бұл синдром жас ерекшелігіне байланысты өлуге толық ниеті болмаса да, аутоагрессиялық әрекет оның өміріне өте қауіпті. Сондықтан өзіне - өзі шынайы қол жұмсау әрекеті мен өзгенің назарын өзіне аудару үшін жасалатын әрекетін айыру қиын. Олардың осы әрекетке баруының себебі мәнсіз және мезеттік болып келеді. өзіне - өзі қол жұмсау, тек психотопатология белгісі ғана емес, ол өмір жағдайына да байланысты. Бұл әрекет өзге әрекеттермен де тығыз байланысты. Мысалы, үйден қашып кету, құқық бұзушылық, маскүнемдікке салыну, ата - аналармен келіспеушілік т. с. с. Сонымен қатар психологиялық факторларға байланысты өзін - өзі бағалау конфликтісі, өзінің сырт келбетіне көңілі толмау, ата - анасының сүйіспеншілігін жоғалту, жалғыздық, тұлғааралық қарым - қатынастың бұзылуы, өзінің қарсы жыныс өкілімен қарым - қатынастағы сәтсіздік әсер етеді. өзіне - өзі жұмсау - әрекеті белгілі бір жағдайға байланысты ұзақ мерзімге созылған конфликтілі жағдайдың шешімі.

Әлеуметке қарсы мінез - құлық синдромы. Жасөспірім кезінде өз беттілікке ұмтылу әсерінен отбасы ықпалынан құтылуға тырысады. Оның бұл әрекеті өзгелермен топтасуға, құмарлық ойындарға әуестенуге өзін ерекше етіп көрсетуге әкеледі. Одан келіп әлеуметке қарсы қалыпсыз мінез - құлық пайда болады. қалыпсыз мінез - құлықты девиантты мінез - құлық деп атайды. Ол екі үлкен категорияға бөлінеді. Бірінші, психологиялық бұзушылық бар адамдар, яғни психопатология. Екінші, әлеуметке қарсы мінез - құлық немесе құқық бұзушылық. Мұндай мінез - құлықтың пайда болу себебіне педагогикалық назардан тыс қалушылық, отбасындағы келіспеушіліктер, ашуланшақтық, тіл алмаушылық, қоршаған орта адамдардың сезімдеріне көңіл бөлмеушілік жатады. Жасөспірімдерге жасалған зерттеу қорытындылары бойынша ашуланшақ ұл балалардың мақтау мен марапаттауға бағдарлану тенденциясының деңгейі төмен болады. Мұның негізгі себептерінің бірі жанұялардағы ауыр ахуал, отбасы мүшелерінің қарым - қатынасының салқындығы, шектен тыс тәртіп әсер етеді. Осыдан келіп жасөспірімдер арасында қылмысқа бейімділік сияқты әлеуметке қарсы қалыпсыз мінез дағдылары пайда болады. Статистикалық деректерге көз жүгіртсек, жылына жасалатын қылмыстың 40% - ы жасөспірімдер қолымен зорлық, қысым көрсету т. с. с.

Аурулар белгілерінің дамуын болжайтын болсақ, жасөспірім шақтағы дағдарыстың қиындауы, оның бейімделуі, жүйелік - психологиялық және психосоматикалық бұзылыстардың әсеріне тәуелді келеді. Жасөспірім жасындағы дағдарыстың күрделі түрін 30 -40 % - і қалыпқа келіп түзеледі, ал қалған жағдайларда невроз психосоматикалық бұзылушылыққа, тұлға бұзылуына, ішімдікке салынуына, нашақорлық, психоз ауруына ұласады.

Дағдарыс барлық балаларда кездеседі. Кейбір балалар дағдарыстан жеңіл өтеді. Ал, кейбіреулер үлкен қиындықпен өтеді. Дағдарыстың жеңіл түрде өтуіне ата - аналардың балаларға көп көңіл бөлуі, ата - аналық сүйіспеншілік сезімінің толық берілуі бірден - бір ықпал етеді. Жасөспірімдер арасында психопатологияның кездесуі ата - аналардың өз балаларының мінез ерекшеліктері туралы дұрыс түсінігі болмағандықтан қате көзқарас қалыптасып, артық талап қойылады. Ал, бұдан түсінбеушілік пен пікір қайшылығы туындайды. Сондықтан жасөспірімдердің мінез типтерінің ерекшеліктері мен ауытқушылықтарды анықтау отбасылық терапия мен отбасылық қарым - қатынасты психологиялық түзету жолдары арқылы дұрыс жолға салуға болады. Психологиялық ауытқушылықтардың алдын алу үшін мектептерде жасөспірімдерге, ата - аналарға арналған психологиялық дәрістер оқылуы керек. атап айтқанда:

жасөспірім кезеңі ерекшелігі;
жасөспірімнің «мен» концепциясының құрылуы;
жасөспірімдік кезеңдегі дағдарыс ерекшелігі;
жасөспірімнің жыныстық жетілуі;
еліктеу және оның маңызы.

Аталмыш кезеңдегі бала психолгиясындағы өзгерістер мен беріп психодиагоностикалық әдістемелер жүргізіп, дер кезінде кеңес беріп, түзету жаттығулары арқылы дер кезінде көмек беру әр психолог маманның, ұстаздың, қала берді ата - ана мен тәрбиешінің міндеті.

1. 1. Жасөспірімдерге мінездеме.

Жасөспірімдер - 11жас пен 15 жас аралығындағы балалар. Осы жастағылар көп жағдайда ата - ананың қарамағында, солардың материалдық қамқорлығында болады. Тек 14-15 жасқа келгенде материалдық жағдайды өзінше шешуге кіріседі. Танымдық, әлеуметтік - психологиялық қажеттілікті мектептен табады. Жасөспірімдер қоршаған ортаның жағымсыз кері әсерінен аулақ болғысы келеді, заң алдында жауапкершілігі пайда болады да ересектердің ықпалында қалып қояды.

Жасөспірімдер де өмірден жаналық күтеді. Бірақ олардың жаналықтары - күнделікті тірлік пен сол жастағы балаларға лайықты жаналықтар. Ал жоғары сынып оқушыларына келетін болсақ, олар болашақ өмірдің табалдырығын аттағалы тұр. Сондықтан да олардың болашақ туралы ойлары күрделі. Ол - мамандық таңдау, маман болу, отбасын құру, өзінше өмір сүру. (46, 154)

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.