Үлкендерге арналған әңгімелер

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 40 бет
Таңдаулыға:

Жоспар:

І. Кіріспе

ІІ. Негізгі бөлім

І Тарау. БІЛІМ БЕРУДІ ІЗГІЛЕНДІРУДЕ ЫБЫРАЙ МҰРАСЫНЫҢ МАҢЫЗЫ

1. 1 Алтынсариннің педагогикалық идеялары

1. 2 Ы. Алтынсариннің оқулықтары мен әдістемелік жүйесі және оқытудың өзекті мәселелері.

ІІ. Тарау. Ы. Алтынсарин шығармаларының қАзАқ ұлттық мәдениетінің қалыптасуына әсері

2. 1 Ы. Алтынсарин шығармаларының ерекшелігі

2. 2 Қазақ ұлттық мәдениетіндегі туындыларының алатын орны

ІІІ. ҚОРЫТЫНДЫ

ІV. ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР

Кіріспе

Білім беру саласындағы өзгерістер, жаңалықтар оқыту мен тәрбиелеу ісін ізгілендіру, демократияландыру, ұлттық ерекшелікті ескеру, даралап, саралап оқыту бүгінгі буынның басты мәселесіне айналуда. Осы тұрғыдан алғанда, осыдан бір жарым ғасыр бұрын қазақ сахарасында мәдениет пен оқыnу ағартудың туын көтерген, халыққа қажетті бар байлық, бақыт та, жақсылық та біліммен келетінін насихаттаған, ғылыми еңбегімен де, мектеп ашу, оқулық жазу, мұғалім даярлау сияқты табанды істерімен де үлгі-өнеге көрсеткен Ыбырай Алтынсариннің педагогикалық мұраларының маңызы ерекше. Ә. Сыдықов «Ы. Алтынсариннің педагогикалық идеялары және ағартушылық қызметі» атты еңбегінде Ыбырай Алтынсарин ашқан мектептердің жүйесін, оқу-тәрбие ісінің мазмұнын саралай келе, оқытудың ағартушы ұстаз ұсынған дидактикалық принциптерін: «Ы. Алтынсариннің педагогикалық жүйесі халық ағарту саласында аса зор, пайдалы рөл атқарады, оның көптеген қағидалары осы күнге дейін өз мәнін жойған жоқ. Оның ілімі өз алдына дербес, тұтас бір пелагогикалық жүйе болып табылады. Онда адал көңілден шыққан сын да, жаңашыл бастаманы қолдау да, өзіндік ой-пікірді орынды айта білу де бар» деп түйіндейді. Сол заманның өзінде дәл бүгінгідей қазақ халқының келешегі тек өнер-білімде деп таныған Ы. Алтынсарин өз ойын іске асыруда көптеген кедергілерге кездесе отырып, табандылықпен және білген, өмірінің соңғы сәтіне дейін өз мақсатын берік ұстанған. «қазақ халқы деген - оқу-білімге сусап отырған халық, әттең бұл іске оқыған адамдардың жаны ашымайтыны есіңе түскенде күйінесің. Бұл жағынан алып қарағанда, кейде жылы сөзге ынтазар жетім бала сияқтымыз. Қандай қиыншылықтарға кездессекте, біз әйтеуір өз ойымызды орындап келеміз» дейді Н. И. Ильминскийге жазған хатында. Оның халықтан қаражат жинап, мектеп ашуы, инспекторлық қызмет атқара жүріп, мектептер санын көбейтуі, оқулық, әдістемелер жазып таратуы - «қазақтарға осы дарынды, ақылы мол халыққа қазір, кешікпей тұрып рухани және қоғамдық даму жолына түсетін дұрыс бағыт беру-қалай дегенмен аса қажет болып отыр» пікірінің іс жүзіндегі көрінісі. Сол кездегі мектептердің басты мақсаты етіп «баланың жеке басының ақыл-ойын өсіру үшін, мінез-құлқын жетілдіру үшін нақтылы білім беру керек»дегенді қояды. Бұл ойы қазіргі оқу мен тәрбиенің бірлігі, жан-жақты білім беру мәселесі жөнінде бүгінгі күнмен де сабақтасып жатқандай. Ол оқыту процесін ұйымдастыруда:

1) мұғалімнің ролі,

2) оқу-материялдық базаның шешуші маңызы,

3) оқулықтарды қазақ мектептеріне пайдалану үшін жарамдылығы жағынан ұқыпты тексеріп отырудың қажеттілігі мәселесіне ерекше ден қояды. Мұғалімдердің білім көтеру үшін мектеп кітапханасынан педагогика-әдістемелік кітаптарды, әдеби кітаптарды алу үшін қаражат бөлген. «Жақсы білім беру керек, қалай болса солай оқуға болмайды. Оқытатын кітаптар ғылымға енгізілуі тиіс» деп, қалай оқыту, не үшін оқыту керектігін жөнінде педагогикалық таңдаулар жасаған.

Қазіргі кіріктіре оқыту (интеграция) әдісін Ыбырай өз тәжірибесінде қолданған байқауға болады. Ол христаматия оқулығына жаратылыстану, физика, химия, география ғылымдарынан, техника жаңалықтарынан түсінік бере отырып, білімді жан жақты топтап беруді көздегенін айтады. А. А. Мазохин, Ф. Д. Соколов, Т. Балғымбаевқа жазған хаттарында балаларға тиянақты білім беруді өмірмен байланыстыру, оқыту әдістерін жетілдіру жөнінде ақыл-кеңестер береді. Өз іс-тәжірбиесінде дүние жүзі педагогикасының классиктері Я. А. Коменский, Ж. Ж. Руссо, К. Д. Ушинский т. б гуманистік идеяларын басшылыққа алып, өзінше қолданып байытып отырған Ыбырай халықтық педагогиканы да ең басты орынға қояды. Оқу-ағарту саласындағы еңбектерінде, өзінің төл шығармаларында да халықтық негізді, дүниетанымды, салт-дәстүр, әдет-ғұрыпты, ізгілік қасиеттерді арқау етеді.

«Қазақ хрестоматиясында» енген шығармаларында шәкірттерге ой салатындай, еңбекке, әдептілікке мейірімділікке, ата-ананы қадірлеуге әдет-ғұрып, салт-сананы сіңіруге білуге тәрбиеленетіндей ауыз әдебиеті үлгілерін кіргізе отырып, оның тәрбиелік, білімдік-танымдық қасиеттеріне ерекше назар аударған. Халықтың Жиренше, Ұлықпан хакім қара батыр сияқты қалаулы ұлдары жайындағы әңгімелерін қосып, олардың елдің келешегін ойлаған тапқырлық, әділдік т. б ізгі істерін үлгі етіп ұсынған.

Оқу - тәрбие жұмысында, оқу процесін ұйымдастыруда Ы. Алтынсаринің ерекше назарда ұстанғаны-балаларға кәсіптік мамандық беру мәселесі. «Қазақ халқының экономикалық жағынан өсуі үшін мектептерді орнықтыру ретінде әлі де көп тиянақтылық керек» деген оймен экономикалық дамуына қажетті мамандар әзірлеу ісінде тұңғыш бастама жасаған. Мұны қолөнер, ауыл шаруашылығы мектебін ашуынан, жалпы білім беретін мектептерде ұл балаларға қосымша ағаш шебері, ұсталық, қыз балаларға өрмек тоқу, киім тоқу, киіз басу т. б. кәсіптерге үйретуінен көреміз. Қазақ қыздарына арнап арнайы мектеп ашуының өзі қазақ халқы өмірінде аса маңызды тарихи оқиға болды.

І Тарау. БІЛІМ БЕРУДІ ІЗГІЛЕНДІРУДЕ ЫБЫРАЙ МҰРАСЫНЫҢ МАҢЫЗЫ

1. 1 Алтынсариннің педагогикалық идеялары

Ы. Алтынсарин мектептегі оқытуды, негізінен, ана тілінде жүргізді. Сол кездегі белең алған жаттамалары оқуға қарсы шығып, олардың оқыту әдіс-тәсілдерін сынға алды. Зерттеу еңбектерінде, бірінші сатыда-тіл дамыту, екінші сатыда-әліппе бойынша оқыту, жазу, салыстыра оқыту, сыныптан тыс оқыту сияқты жүйе бойынша оқыған шәкірттері қысқа мерзімде сауаттанып, тез меңгергендігі айтылады. Орыс тілін меңгертуде аударма әдісін пайдаланып, екі тілді де еркін сөйлеу, ойлау, сөзді үйретуден бастауында екен. Қазіргі жаңа буын оқулығын өмірге енгізуде Қазақстан Республикасы Білім мазмұны тұжырымдамасы бойынша базалық оқу жоспарындағы пәндердің рөлі қандай болмақ дегенде, «Қазақ тілі бүкіл әндерді игерудің негізі болуы керек, қазақ тілін оқытуда, ең алдымен, тілді өзінің табиғатына қарай, қарым-қатынс құралы ретінде таныту керек» деген тұжырымдар жоғарыдағы ой-пікірлермен үндеседі. Білім беру жүйесіндегі бүгінгі жаңаша бетбұрыс кезінде Ы. Алтынсаринның педагогикалық идеялары, әдістемесіндегі көтерілген мәселелер өзінің өміршеңдігін танытып отыр.

Білім беру саласындағы мемлекеттік саясаттан, білім беруді демократияландыру мен ізгілендіру, оқу мен тәрбиенің бірлігі, білімнің дамытушылық сипаты, білімнің, ғылымның, өндірістің интеграциялануы, оқушыларды кәсіптік бағдарлау т. б. ұстанымдар осыдан бір жарым ғасыр бұрын халыққа қызмет еткен Ыбырай шығармашылығындағы көрініс тапқан, педагогикалық көзқарасындағы ұсынған балаға еркіндік беру, жүрек жылуын беруі мұғалім мен оқушы арасындағы ынтымақтастық, оқушы бойынан жақсы қасиеттерді табу тәрізді ұстанымдар білім беруді дамытудың өзекті мәселесіне айналуда. «Егер балалар бірдемені түсінбейтін болса, онда оқытушы оларды кіналауға тиісті емес, оларға түсіндіре алмай отырған өзін кіналауға тиіс. Ол балалармен сөйлескенде, ашуланбай, жұмсақ сөйлесуі, шыдамдылық көрсетуі керек » деген ой-пікір бүгінде ұстаздардың ең басты мәселесі. Ыбырай дәстүрі осылайша білім мазмұнын, оқыту әдістерін жетілдіруде кең қанат жайып, молыға түсуде. Асыл қазнаға айналған мұралары бүгінгі таңда оқу бағдарламалары мен оқулықтарға еніп, ана тілі, тарих, I сыныптан Х сыныпқа дейінгі әдебиет сабақтарында сыныптан тыс жұмыстарда таныстырылып келеді. Бүгінгі күні маңызды мәселеге айналып отырған отансүйгіштікке, халық дәстүрін қастерлеуге, еңбекке адамгершілікпен салуатты өмір сүрге тәрбиелеуге қызмет етіп келеді. Халық педагогикасы саласындағы оның тәлімгерлік оймаржандарын оқу іс-әрекетін ұйымдастыруда, үлгі-өнегелі ретінде пайдалануда берері көп. Өз іс-тәжірбемдегі V сыныптағы әдебиетті тереңдете оқыту бағытында Ыбырай мұраларын оқыту мәселесіне тоқтала кетейін.

Гимназия жағдайында қазақ тілімен әдебиетін төменгі сыныптан тереңдете оқытуда тәлімгер ұстаз Қ. Бітібаеваның атаулы мектебі құрастырған бағдарламасын тәжірибеден өткіздік. Бағдарламаның мақсаты әдебиетті өміртану құралы ретінде міндеті басты орынға қою арқылы әдептілік, имандылық, кішіпейілділік, шешендік, тапқырлық, батырлық, ойшылдық сияқты халқымыздың асыл қасиеттерін бойына сіңіре отыра, өз ұлтын әдебиетін әлем әдебиеті деңгейінде бағалай алатын тұлғаны дамытуға бағытталған. Парасатты педагог өз іс-әрекетімен дәлелдеп кеткен «Мектеп әр шәкіртін қабілетін дамытып, қамқоршы-жасампаз тұлға тәрбиелеу міндетін атқаруы тиіс» деген идеясын жүзеге асырудың бірден-бір жолы осылайша әдебиетті оқыту барысында өзінің тарихтағы орны мен мұраларын бүгінгі ұрпақтарға таныту аталмыш бағдарлама бойынша төменгі жүйемен қараластырылуда.

V - сыныпта ағартушы ұстаздың алғашқы оқулық құрастырудағы еңбегіне баса көңіл бөліп, «Мейірімді бала» әңгімесі талданады, новелла туралы ұғым беріледі. Адамгершілік қасиеттің ішіндегі ең ғажабы мейрімділік екендігі, қазіргі кездегі мейрім тапшылығын түйсініп саралай білуге үйренеді.

VI-VIII сыныптарда педагог-жазушы екендігі, қазақ балалар әдебиетінің негізін қалаудағы сіңірген еңбегі, қазақ көркем прозасында шағын әңгіме жанырының шебері екендігі, «Өнер-білім бар жұрттар» өлеңіндегі өнер-білімге үгіттеу идеясы, «Залым төреге» әңгімесінің пәлсапалық мәні (қанағат), этнографиялық очерг туралы, қазақтың салт-дәстүрі, әдет-ғұрпына деген көзқарасын, оны ерекше қастерлегенін тануына мүмкіндік берілген. Бұл шығармалардың мәнін, жанырлық ерекшеліктерін, автордың көзқарасын бағалауы үшін оқушылардың іс-әрекетін ұйымдастыруда ұжымдық оқыту әдісі арқылы өз бетінше, бірлесе бір-біріне үйрете отырып, мәтінді өз бетімен меңгеру, негізгі ойды ажырата білу, ойын жан-жақты жеткізе білу, өзіндік ой қорыту, қосымша материалдармен жұмыс істей білу сияқты белсенді ізденіске жетелеймін. Нәтижесінде өзіндік ой айтып, өзінше талдауға, өз көзқарасын қорғауға үйренеді, қосымша деректер, сыныптан тыс оқитын әңгімелер бойынша танымдық ойын, инсценировка жасап, рөлде ойнауға қалыптасқанын, шығармашылық тапсырмалар орындауға бейімделгенін байқаймыз «шағын әңгімелер, шығармашылық көзқарас».

«Егер мен мұғалім болсам»шығармасында оқушы былай дейді; «Менің еңбегімнің еш кетпесі үшін, менің емес-ау менің ұстазымның еңбегінің еш кетпесі үшін өз шәкірттеріме, ең алдымен; «Өмірді сүй» дер едім. Өйткені ұстазым, ұстаздардың ұстазы Ыбырай ата да солай үйреткен. Өмірдің мәнісі де сонда. Шәкірттің көкірек көзін ашу-ең ұлы іс. Бұл - менің мақсатым да міндетім де, арманым да болар. Әлбетте, менің ұстазымның да, барлық ұстаздардың да солай . . . »

IX сыныпта оқушылардың ұлттық рухани санасын, тарихи танымын, адамгершілік-эстетикалық көңіл-күйін қалыптастыруға ықпал ететін шығармалары («Азған елдің хандары», «Азған елдің билері, », «Балғожа бидің баласына жазған хаты ») оқытылып Ыбырайдың ағартушылық қызметі, оның жазушылық қызметінің ағартушылық идеясына сабақтастығы, әңгімелері, өлеңдеріндегі мазмұн, түр деңгейі, идеялық, стилдік бірлігі туралы мәліметтер алады. Ыбырай неге әкімшілік қызметті таңдамай, оқытушылықты таңдады? деген сұраққа жауап іздеуге, осы жолда атқарған істерін таңдауға бағыт берілді. Іздену жұмыстарының барысында «Дала қоңырауы » аталған тәлімгер ұстаздың «Туған елге пайдалы іске қолдан келгенше үлес қосу- әрқайсымыздың міндетіміз» деуі өмірлік мақсатынан туындағанын, еңбегі туралы айтылған ой-пікірлердің оның тарихтағы орнын бағалауға негіз болатынына көз жеткізеді.

Өткен сыныптарда оқылған әңгіме өлең хаттар бойынша алған білім, біліктілігін жинақтай отырып, ірі блокты сабақ ретінде өткіздік. Ондағы мақсат: Ыбырайдың қазақ қоғамын дамытуда педагогтік-ағартушылық, жазушылық өмірінің маңызын ашу, шығармаларының идеялық мәнін талдау арқылы оқушылардың өзіндік көзқарасын, ойлау қызметін, іскерлік дағдысын, шығармашылық ізденісін дамыту Ыбырай мұраларын жүйелеу арқылы адамгершілік асыл мұраттарды дарыту, өзін-өзі тәрбиелеуге, тануына ықпал ету.

Сабақ төмендегіше жүйеленді:

1. Ы. Алтынсариннің педагогикалық мұрасы (семинар сабақ) ;

2. Ы. Алтынсариннің қазақ әдебиеті мен мәдениетіндегі орны (көзқарас сабағы ) ;

3. Егер мұғалім болсаң . . . (іскерлік ойын сабағы) .

Келесі көзқарас (пікір алмасу) сабағында оқушыларға: «Кім? Қашан, қалай өмір сүрді? Кім не үшін қызмет етті? Қалай? Құралы қандай? Арманына жетті ме? Болашағы бар ма? » деген сұрақтар жүйесі «Тұлғаны қоғам қалыптастырды, » деген ойтүрткі сөз ұсынылады. Осы жүйе бойынша оқушылыр топ болып пікір таластырады, өз көз қарасын «қалауы өз таңдауы бойынша» шығармалары деректер т. б. пайдалана отырып қорғайды. Яғни, XIX ғасырдың бірінші жартысындағы тарихи әлеуметтік жағдай, рухани, саяси санадағы өзгеріс, әдебиеттегі өрлеу Шоқан, Ыбырай, Абай олардың қоғам орны жайлы ой қозғайды. Ыбырай мұраларының өміршеңдігі оның мұраларының бүгінгі күнмен өзектестігінде екенін, адам бар жерде оның тәрбиелік қызметінің болашақта да жалғасын табатынын өздерінше дәлелдейді.

Іскерлік ойын сабағында сынып екі топқа бөлінді, әр топқа болашақта мұғалім болғысы келетін оқушылар таңдалды. Олар шартты түрде «Бүлдіршіндер » тобына және X сыныпта сабақ өткізу мүмкіндігіне ие болды. Олар алдындағы балалардың жас ерекшеліктерін ескере отырып, бірін ойын түрінде, екіншісін жинақтау-жарыс сабағы түрінде өткізіп, оларға сабақ соңынан сыныптастар тарапынан пікір айтылып, талдау жасалады. Бұл сабақ арқылы оқушыларды мамандыққа бейімдеу, шешендік өнерге баулу мақсаты да іске асты. Мұндай сабақтардың тиімділігі, нәтижесі қорытынды сынақ сабақтары мен жазба жұмыстарында байқалды. Тақырыптық шығармамен қатар «Мен сізге бас иемін», «Болашаққа хат» атты хат немесе ой толғау түрінде шығармашылық жұмыс берілген болатын. Соның бірінде оқушы былайша толғанады; «Ыбырай ата! Сіз артыңызда өшпес із, алдыңызда мәңгілік жол қалдырыңыз . . . Мен сізді көз алдыма өзен арнасы деп, ал шәкірттеріңізді, яғни, бізді сол арнамен аққан суға балаймын. Сіз - мен үшін бәйтерексіз, біз-сол бәйтеректің жапырағымыз. Талай бүлдіршіннің білімге деген қиялды арманын шындыққа шығардыңыз, оларға жаңа өмір есігін аштыңыз . . . XXI ғасырдың табалдырығын аттаған болашақ шәкірттеріңіз де сізге бас иеді, сіздің еңбектеріңізді жалғастырады. Сіздің асқақтаған арманыңыз қазақ даласында ұран боп, қазақ халқының ұмтылмас асыл мұрасы боп сақталып қала бермек.

Ыбырай ата! Біз сіздің болашақтан күткен үмітіңізді ақтаудамыз. Күзгі салқынмен келетін алғашқы қоңырау үнін асыға күтеміз. Онда Ыбырай Алтынсарин деген есім міндетті түрде салтаннатпен аталады, Ата, мен сіздің асыл бейнеңіз алдында ұмытылас еңбегіңізге бас иемін!».

Осылайша Ыбырай мұрасын ұрпақтан -ұрпаққа жеткізу, өнегесін үлгі етіп, үйрете беру ұзтаздар еңбегінің бір қыры болуға тиіс. Ал педагогикалық идеяларын ұстаздар арасында насихаттау, бүгінгі күн талабына сай оқу мен тәрбиенің бірлігін сақтай отырып, саралай білу, ілгері дамыту-бәріміздің ортақ іс, қасиетті борышымыз.

Баршамызға бастауыш сыныптардан етене таныс, әрі ыстық Кел, балалар, оқылық - Қазақ хрестоматиясының беташар өлеңі. Жазылғанына бір ғасырдан астам уақыт өтсе де жас жеткіншіктерді білімге, өнерге шақырған бұл өлеңнің маңызы, бір кезде Ыбырай атамыз армандаған өнер-білімі бар жұртқа - терезесі тең, шаңырағы биік, мәдениеті озық елге айналып отырған бүгінгі заманда да еш төменделген емес, қайта бүлдіршіндерді білім бағына шақыра бермек.

Ыбырай Алтынсариннің айрықша атап айтар тарихи еңбегінің бірі - оның қазақ балалар әдебиетінің негізін қалауы.

Қазақ хрестоматиясы енген алуан жанрдағы шығармалар мұның айқын дәлелі. Ыбырай атамыздың әңгімелерінен балалар әдебиетіне қойылатын негізгі талаптардың барлығы да, атап айтқанда, туындының көлемінің шағындығы мен құрылысының қарапайымдылығы, тілінің таза, түсінікті әрі шұрайлылығы, тәрбиелік-танымдық мәннің жоғарылығы, оқиғалардың балалар ұғымы мен жасына сай мінез, әрекет, ой-қиялдың табиғи, шынаңы ашылуы, тағы басқалар толық көрінеді.

Ыбырай Алтынсарин оқулықты құрастырғанда;

1. Осы біздің ана тілімізде тұңғыш рет шыққалы отырған жалғыз кітаптың орыс-қазақ мектептерінде тәрбиеленіп жүрген қазақ балаларына оқу кітабы бола алу жағын көздейді.

2. Бұл кітапта енгізген әңгімелерді тергенде көп қиыншылықтар бола тұрса да, әңгімелердің қазақтар үшін ұнамды болу жағын көздеген.

Бұл хрестоматия екі кітап болып шығарылды. Бірінші кітаптағы мақалалар 4 тарауға бөлінді;

1. Балалар өмірінен алынған әңгімелер, мысалдар мен халық әдебиеті, балалардың хаттары.

2. Әр түрлі жастағы адамдардың өмірінен алынған әңгімелер.

3. Ең жақсы қазақ ақындарының өлең жырларынан үзінді.

4. Қазақтың мақал-мәтелдері.

Екінші кітапта қазақтың төл әңгіме, аңыздарынан басқа, табиғат тарихы мен жалпы тарих жөнінен, география өндіріс техникасы жөнінен және кеңсе ісін жүргізу үлгілері бар.

Кітаптағы кейбір материалдарды бөлімдерге бөлу, жүйелеуде ағартушы шығармасының мектепте оқыту ерекшеліктеріне байланысты бірсыпыра өзгерістер енгізу орынды деп табылды. Мәселен Ыбырай атамыздың әңгімелері кітапта төл әңгімелер, аударма сипатты әңгімелер деп жеке екі бөлімге бөліп берілді.

Ал, кейіннен кітапты 6 бөлімге бөлді.

1. Өлеңдері және И. А. Крыловтан аударған 3 мысалы.

2. Төл әңгімелері немесе төл туындылары.

3. Аударма сипатты әңгімелері.

4. Ауыз әдебиеті үлгілерінен жинағандары, мақал-мәтелдер, жұмбақтар, ертегілер, аңыз-әңгімелер.

5. Оқу ағарту мәселелері жайында жазбалары.

6. Хаттар. Н. И. Ильминскийге, В. В. Катаринскийге, Соколовка т. б. Бұл Ыбырай атамыздың шығармасын кеңінен алып, сөз еткен моногрфиялық зерттеу жүргізгендер(Қ. Жұмалиев, Ә. Дербісалин ) еңбектері.

Ы. Алтынсарин қазақ балаларын оқытуда алдын

жоспар қойды.

1-сынып.

1 бұл жұмысты балалар менің оқу құралым

бойынша хат танығаннан кейін бастау.

2 таза жазуға үйрету және орыстың жеңіл

жазылған хрестоматияларын оқыту, білмеген орыс сөздерін жазып алу, жаттау.

3 менің оқу-құралымды өткеннен кейін қазақ

хрестоматиясын және онымен қатар Водовозотың орыс хрестоматиясын оқыту, түсіндіру, қазақшаға аудару.

4 Кубиктер және счеттар арқылы есеп үйрету.

2-ші сынып.

1. Оқыған жерлерін түсіндіре отырып және

граматтикасын талдай отырып, орыс тілінен қазақ тіліне аударту.

2. Тарих

3. Жағрапия және табиғат құбылыстары.

4. Есеп бөлшекке дейін

Соңғы жылы жазба түрінде іс жүргізу жайын жаздыру және оқыту. Осылай өз жұмысын алға бастыру үшін Ыбырай атамыз 1879 жылы өзі ашқан орыс-қазақ мектептеріне арнап гуманистік көзқарастан Қазақ хрестоматиясы және қазақтарға орыс тілін үйретудің бастауыш құралы атты екі оқулығын бпстырып шығарады. Ы. Алтынсарин діни оқудың өзін адамгершілікті, гуманизмді насихаттауға бейімдеу керек деп қарады. Осы мақсатпен 1883 жылы өзінің Мұсылмандық тұтқасы атты оқу құралын жазып, Қазан қаласында араб әрпімен бастырып шығарды.

Қорыта келгенде, ұлыларды заман туғызады деп Гете айтқандай, ағарту саласындағы ірі қайраткері Ы. Алтынсариннің ағартушылық-идеялық шеберлігі заман талабынан құбылыс деп қарауға тура келеді. Ұлы тұлғалардың қоғам, халық алдында еккен ерен еңбегі еш уақытта ұмытылмайтыны, келер ұрпақ жүрегінен зор мақтаныш сезіммен мәңгі орын алары сөзсіз.

Жас жеткіншіктерді тәрбиелей отырып, олардың бүгінгі өмір талабына сай өнерлі, жан-жақты, ақылды ізденгіш, Отанын сүйгіш болып өсулеріне ұлы кісілердің өмір жолы дасабақ болады деп есептейміз.

Өскелең ұрпақтың қоғам алдындағы жауапкершілігін сезінуде, рухани дүниесі бай, жан-жақты жетілген азамат болып өсуіне қазіргі кезде қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің қосары мол.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.