Ежелгі тас дәуірі

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:

Тақырыбы:

Орындаған: Өксікбаева Салтанат

Қабылдаған: Сейдәліқызы Дана

Арқалық қаласы

2007 жыл

Жоспар

І. Кіріспе. Ежелгі тас дәуірі.

ІІ. Негізгі бөлім.

а) Соңғы палеолит

ә) Неолит

ІІІ. Қорытынды. Алғашқы қауымдық құрылыстың ыдырауы

Палеолит (ежелгі тас) дәуірі адамзат тарихындағы аса маңызды кезеңдердің бірі болып табылады. Бұл дәуір, Ф. Энгельс атап көрсеткендей, «бүкіл кейінгі, неғұрлым жоғары дамудың негізін» құрайды.

Біздің арғы бабаларымыздың түрегеліп жүруге көшуі және екі қолдың еңбек әрекеттері үшін босауы, алғашқы долбарлап жасалған еңбек құралдарының шығуы адамзат қоғамының құрала басталуы болды. Нақ еңбек адамды жануарлар дүниесінен бөліп шығарды.

Одан кейінгі талай мың жылдаған заман адамның биологиялық түр ( Ното Sapiens ) ретіндегі баяу қалыптасу уақыты болды, оның еңбек құралдары мен тұрмыс салтының үнемі жетілу, қоғамдық ұйымдасуының үдейі даму уақыты болды.

Адамның шығуы, оның дамуы мен еңбек қызметшің тарихы біздің Жердің түкпір-түкпірінің бәрінде бір-біріне өте ұқсас және өзара тығыз байланысты.

Адамзаттың ежелгі өткен заманының көп беттері әлі анықталған жоқ, түсініксіз мәселелер мен даулы қағидалар әлі көп.

Біздің ежелгі арғы бабаларымыздың тұрмысы туралы осы заманғы түсініктер олардың тұрған жерлерін, адам еңбегінің қалдықтары-тас құралдар, оларды жасағанда қалған қалдықтар, тамақ қалдықтары - жануарлардың сүйектері сақталған үңгірлерді, үңгіме қуыстарды зерттеуге негізделген. Осы замандағы артта қалғандар деп аталатын халықтардың өмірінен алынған этнографиялық деректердің маңызы да аз емес. Бұл деректер ең көне замандағы адамзаттың материалдық және рухани мәдениетінің кейбір жақтарын дұрысырақ түсіндіруге мүмкіндік береді. Бірақ, дегенмен, негізгі информацияны алғашқы қоғамның ең көп материалы - тастан жасалған еңбек құралдары береді.

Ежелгі адам өзінің дамуында бірінен соң бірі келген бірнеше кезеңдерден өтті. Бұл кезеңдердің негізінде тас өңдеу техникасының жетілуі және осыған байланысты еңбек өнімділігінің, материалдық және рухани мәдениеттің өсуі жатыр.

Ғылымдағы қазіргі классификация бойынша, ежелгі тас дәуірі ұзақ-ұзақ хронологиялық үш дәуірді - ежелгі, орта, соңғы (жоғарғы) палеолитті қамтиды. Батыс Европаның материалдары негізінде құрылған классикалық схема бойынша ежелгі палеолит үш дәуірге: дошелль, шелль, ашель болып бөлінеді; орта палеолит соңғы ашель, мустье болып, ал соңғы палеолит ориньяк, солютре және мадлен болып бөлінеді.

Төменгі палеолиттің дошелль немесе олдувэй мәдениеті деп аталатын ең ежелгі уақыты шамамен 2, 5 миллион жылдан 800 мың жылға дейін созылды. Ежелгі палеолиттің одан кейінгі екі дәуірі - шелль мен ашель 800 мың жылдан 140 мың жылға дейінгі дәуірді қамтиды. Көптеген зерттеушілер орта палеолитті (соңғы ашель мен мустьені) біздің заманымыздан бұрынғы 140-40 мың жылдықтарға жатқызады. Соңғы палеолит 40 мың жылдықтан 10 мың жылдыққа дейінгі уақытқа сәйкес келеді.

Ежелгі тас дәуірі - адамның және оның шаруашылығының қалыптасу уақыты өндіргіш күштердің төмен деңгейімен сипатталады. Долбарлы шаруашылық кәсіптің мәні табиғаттың дайын тұрған өнімдерін пайдалану болды. Алғашқы адам өздігінен өсетін дәндерді, жеміс-жидекті теріп жеді және жабайы хайуандарды аулады. Адамдардын, қарым-қатынастары коллектив мүшелерінің экономикалық жағынан теңдестігіне, еңбектің табиғи түрде жыныс-жас жағына қарай бөлінуіне негізделді және өзінің сипаты жағынан коллективтік қатынастар болды.

Палеолит дәуірінде адамдардың қоғамдық ұйымдасуы күрделі де ұзақ даму жолынан өтті. Мұндай ұйымдасудың бастапқы кезеңі алғашқы тобыр - бірлесіп қорғану және шабуыл жасау, аң аулау және жиын-терін үшін бірлесу болды. Рудан бұрынғы бұл әлеуметтік құрылымның өзгешелігі - қоғамдық қатынастар қалыптаспаған, әлсіз болды, қауым-үй шаруашылығы болмады, сонымен қатар бұл құрылымға неке байланыстарының біршама реттелгендігі тән болды.

Алғашқы үйір төменгі палеолиттің неғұрлым ертедегі екі сатысына - дошелль мен шелль дәуірлеріне сәйкес келеді. Ашель уақытында жаңа әлеуметтік организмнің - алғашқы қауымның алғы шарттары бірте-бірте толыса бастайды. Ал - мустье дәуірінде отырықшылық, табиғи түрде жынысы мен жасына қарай еңбек бөлінісі болады, қауымның бастапқы формалары шыға бастайды. Әлеуметтік жағынан алғанда соңғы палеолиттегі адамдар коллективін сипаттайтын жаңа меже - алғашқы рулық қауымның толысқан формаларының құралуы. Көп зерттеушілердің топшылауынша, бұл сапалық секірім неандертальдардың осы замандағыдай дене бітімі бар адамға (( Ното Sapiens ) айналуымен тұстас келді.

Ежелгі адамдардың дене бітімі. Жер жүзінде еңбек етуге қабілеті болған ең әуелгі өмір сүрген тіршілік иесі деп қазір презинджантроп деп аталатын есептелінеді; оның сүйек қалдықтары долбарлап жасалған шапқы құралдармен (чопперлермен) бірге 1959-1963 жылдары Олдувэй шатқалынан (Шығыс Африка) табылды. Бұл ежелгі гоминидке зерттеушілер тұрпатына қарай « Ното habilis » («шебер адам») деген ат берді. Оның калий-аргон әдісімен белгіленген абсолюттік жасы - 1 млн. 750 мың жыл. Оның үстіне, бұдан да ерте уақыттағы адам тәрізді тіршілік иелерінің табылғаны, мәселен, сол Шығыс Африкадағы Рудольф көлінін жағасында сүйек қалдықтары табылғаны мәлім. «Homo һаbilis»-тің миының көлемі (652 см ³ ) антропоид маймылдардын миынан біраз асады. Бірқатар басқа мәліметтер, мәселен, түрегеліп жүргендікті аңғартатын, айқын білінетін табан имектігі бұл тіршілік иесінің адам тәріздес қазынды маймылдар мен ежелгі адамдардың арасындағы межеден өтіп кеткенін көрсетеді.

Тас дәуірі тарихында малта тас индустриясы түріндегі ең долбарлы (олдувэйлік) мәдениет шебер адаммен байланыстырылады. Оның еңбек құралдары қырын өткірлеу үшін ұрып жұқартылған малта тастар мен дөрекі ауыр тас сынықтары болды.

Адамның эволюциясындағы одан кейінгі қадам Homo еrесtus («түрегелген адам») сатысына байланысты. Бұл тұрпаттың өкілдері тас дәуірінің шелль-ашель мәдениетінің иелері питекантроп пен синантроп болды.

Бірінші питекантроп 1891 жылы Ява аралында табылды. Coдан бері жер жүзінің әр түрлі аудандарында: Европада, Азияда, Шығыс және Солтүстік Африкада - он қазынды Homo erectusтің қалдықтары табылды. Питекантроп бұдан бір миллиондай жыл бұрын өмір сүрді. Ол Homo habilis-пен салыстырғанда елеулі эволюциялық өзгерістерге ұшырады: ми көлемі үлкейді (950 см ³ ), бас сүйегі мен жақ сүйектері кішірейді, аяқ пен қолдың пропорциясы өзгерді.

Homo erectus-тің екінші бір формасы синантроп болды; ол бірінші рет 1927 жылы Чжоу-коу-дянь үңгірінен табылды. Қазір-гі уақытта 50-ге жуық қазынды синантроп қалдықтары мәлім. Питекантроптар мен синантроптардың бір-біріне көп ұқсастығы мамандардың бұл формалардың екеуін де ежелгі адамдардың біртұтас сатысына жатқызуына мүмкіндік берді. Бірақ синантроптың сыртқы бейнесінен дамудың неғұрлым прогрестік белгілері байқалады. Бұл белгілер: ми қабығының көлемі үлкен (1075 см ³ ), маңдайының тайқылығы азырақ, қабағы жатық, иегі ықшам.

Чжоу-коу-дяньда табылған көмбенің айтарлықтай ерекшелігі сол, синантроптың сүйектерімен бірге онда әр түрлі формадағы дөрекі тас құралдар, отта көп жатқан тастар және төменгі антропоген фаунасы жануарларының көп сүйектері табылды. Демек, синантроптар сол кездің өзінде отты игерген, бәлкім, отты шығару әдісін де білген болар. Піскен ет пен өсімдікті тамақ ету адамның дамуына игі әсер етті.

Қазіргі уақытта осы заманғы адамның ежелгі замандағы ата мекені туралы және нәсілдік тұрпаттардың тегі туралы бір ауызды пікір жоқ. Екі болжам-полицентрлік болжам мен моноцентрлік болжам көбірек тараған. Бірінші болжам бойынша, осы заманғы адам бірнеше аймақта - Европада, Азияда, Африкада, Австралияда қалыптасты; европеоид, монголоид, негроид, австралоид сияқты үлкен-үлкен нәсілдердің қалыптасу процесі әр түрлі қарқынмен бір-бірінен біршама оқшау жүрді. Моноцентрлік болжамның өкілдері былай деп есептейді: барлық нәсілдік тұрпаттар әуелде Солтүстік-Шығыс Африканың кең аймағын, Алдыңғы және Оңтүстік Азияны мекен еткен ежелгі адамдардың арғы бір бұтағынан тарады. Бұл тұңғыш адамдарда осы заманғы нәсілдердің бірде-бірінің белгілері болған жоқ; тек қана адам топтарының жер жүзіндегі әр түрлі аудандарға тарап, орнығуына қарай белгілі бір нәсілдік тұрпат бірте-бірте қалыптасты. .

Жақтаушылары көп соңғы болжамға байланысты адамның басқа аймақтарда - Европада, Орта және Орталық Азияда пайда болу мерзімі туралы мәселе туады.

Оңтүстік Қазақстаннан табылған шелль бейнелі кейбір тас құралдардың жасы да сол шамалас. Қалай болған күнде де, Орта Азия мен Қазақстанда әлі жүріп жатқан археологиялық зерттеу жұмыстары адамның бұл территорияларды өте көне заманда мекендегенін, бұл заманның ежелгі палеолиттің шелль-ашель дәуіріне сәйкес келетінін көрсетеді.

Ежелгі тас дәуірінің қазақстандық археологиясында дәстүрше палеолит дәуірің ежелгі, орта және соңғы палеолит деп бөлерліктей критерийлер әзірше жоқ. Сондықтан Қазақстанның ежелгі тарихының ескерткіштері жөніндегі сипаттама екі дәуір - ежелгі палеолит пен соңғы палеолит жайында берілген.

Дене бітімі қазіргі кездегідей адамның (Ноmo sapiens) пайда болуы соңғы палеолит дәуірімен байланысты. Осы уақыттан бастап гоминидтердің эволюциясында шешуші өзгеріс болады және нағыз адамзат тарихына біржолата көшу басталады.

Алғашқы Ноmo sapiens өкілдерінің пайда болуы әдетте біздің заманымыздан 50-45 мың жыл бұрын болған делінеді. Оған тән белгілер 1868 ж. Франциядағы Кро-Маньон үңгірінде табылған бес қанқаны зерттеу негізінде анықталды. Кроманьондық адамның сүйектері Европаның басқа географиялық аймақтарынан да табылды.

Кроманьондық адамның тұрпатында осы заманғы адамдарға тән ерекшеліктер айқын білінеді: маңдайы жазық, иіліліңкі қас сүйегі (көздің үстіндегі шығыңқы сүйектің орнына), бас сүйегі сопақ, иегі шығыңқы, мұрны жіңішкелеу, көз шұңқыры кішкене, т. т. Кроманьондықтарға тән нәрсе - басының сопақтығына қарай маңдайы кең, беті өте жалпақ, жағы тікше және ми қауағы кең (1500-1800 см ³ ), бойы биік (168-194 см), сүйектердегі бұлшық ет бедері айқын көрінеді. Салыстыра зерттеу мынаны көрсетті: Ноmo sapiens «оның ми қабығының адамның нақ қоғамдық өміріне тығыз байланысты бөліктері ерекше дамыған; бұлар оның жануарлық пиғылдары мен түйсіктерін тежеу ролін атқарды». Адамдар алдарындағы міндеттерді шешкенде ортаның жағдайына бейімделу жолымен ғана емес, көбінесе коллективтік жұмыс процесіндегі өндірістік жетістіктерді жүзеге асыру жолымен шешті.

Соңғы палеолит дәуірі - Жер шарының барлық климаттық аймақтарына адамның кеңінен тарай қоныстанған уақыты және нәсілдер мен нәсілдік топтарды қалыптасу уақыты.

Қазақстан территориясында табылған жоғарғы палеолиттік адамның сүйек қалдықтары толық емес, кейбір сүйектер ғана бар, алайда едәуір үлесін Казақстан алып жатқан Евразияның ішкері бөлегін сонау арғы заманда протоевропеоидтік нәсіл тұрпатты адамдар мекендеген деп топшылауга әбден болады.

Ақыл-ойлы адамның шығуы мен соңғы палеолит дәуіріндегі адамзат қоғамының материалдық және рухани мәдениетінің одан әрі дамуы арасында тікелей байланыс бар.

Бұл құбылыс қоғамдық қатынастардың прогрестік дамуымен, рулық қауымның қалыптасу процесімен адам коллективінің қоғамдық ұйымдасуының өзіне тән алғашқы формасы ретіндегі рудың шығуымен тікелей байланысты. Рулық ұйым барлық жерлерде ана тектес және шеше жағынан топтасты, ал әйелдер қауымда үстем жағдайда болды деп топшыланады. Сонымен, аналық ру өзара қандас туыстығы арқылы біріккен және шешелері жағынан шыққан тегі бір адамдардың экзогамиялық тобы болды. Сондай ақ әйелдердің коғамдық өмірдегі жоғары дәрежесі де қауымдық үй шаруашылығының өзгешелігінен, руды өрбітуші ретіндегі әйелдің семьядағы -ролінен туды. Ежелгі адамдардың идеологиялық ұғымдарында ру бастығы және ошақ иесі ретіндегі табынушылықтың пайда болуы кездейсоқ емес.

Соңғы палеолит дәуіріндегі адамның дүниетанымы күрделене түсті. Аңшылар магиясына табыну көп тарады; мұның негізінде хайуанның бейнесін - символын бағындыру арқылы оған өктемдік етуге болады деп сену болды. Магияның универсалды құралы сол кезде пайда болған алғашқы жарқын өнер болды деп топшыланады. Оның басты тақырыбы - әр түрлі жануарлардың суретін салып, бітім-тұрпатын, мүсінін жасап бейнелеу болды. Сүйектен ойып немесе жұмсақ тастан қашап жасалган әйел мүсіндері жердің құнарлылығын, аналық қасиетті бейнеледі.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.