Абзацты форматтау тәсілдері
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
Ы.АЛТЫНСАРИН АТЫНДАҒЫ АРҚАЛЫҚ МЕМЛЕКЕТТІК ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ИНСТИТУТЫ
Жаратылыстану және ақпараттандыру факультеті
Информатика кафедрасы
Дипломдық жұмыс
Тақырыбы: Visual Basic ортасында программалаунегіздері
Дайындаған:
Информатика мамандығының
IV курс студенті Аханов А.К.
Ғылыми жетекшісі:
аға оқытушы Долин Қ.Ж.
Қорғауға жіберілді:
Кафедра меңгерушісі,
ф-м.ғ.к., доцент Үмбетов Ә.Ү.
Арқалық, 2008
Жоспар
Кіріспе
І-тарау.
1.1. Microsoft Office пакетіне жалпы шолу.
1.2. Ақпаратпен жұмыс жасайтын мамандардың қазіргі кездегі
проблемалары.
1.3. XML –әмбебап стандарт тілі.
ІІ-тарау. Негізгі бөлім.
2.1. Microsoft Word мәтіндік редакторын оқыту әдістемесі.
2.2. Microsoft Excel кестелік процессорын оқыту әдістемесі.
2.3. Power Point-ты оқыту әдістемесі.
2.4. Microsoft Access мәліметтер базасын оқыту жолдары.
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер.
Кіріспе
Бұл дипломдық жұмыста Microsoft Office пакетіне енетін негізгі
қосымшалар, оның ішінде көп қолданылатындары Word, Excel және PowerPoint
бағдарламалары туралы айтылады.
Дипломдық жұмыс тақырыптарға бөлінген. Әрбір тақырып Мақсат,
Жабдықталу, Әдістемелік нұсқау және жұмыс жасау жолынан тұрады. Жұмыс жасау
жолын рет-ретімен орындаған жөн.
Диломдық жұмыс компьютерді жаңа қолданушыларға, сонымен қатар
тәжірибелі қолданушыларға пайдасын тигізеді. Бұл дипломдық жұмыс сабақ
үстінде Office пакетінің қосымшаларын қалай оқыту керек екендігіне
бағытталған.
Әмбебап құралдарды, оларды алуан түрлі облыстарда пайдалануға:
қаржылық құжаттар, жарнамалық құралдар, заңдылық құжаттар, ғылыми-
техникалық есеп, қызметтік хаттар, есеп берулер, ақпараттық парақтар,
брошюралар құруға, кестелерде есептеулер жүргізуге, суреттер құруға және
оларды өңдеуге, бейнелі (фигуралы) мәтіндер қолдануға, типтік құжаттар үшін
арнайы шаблондар баптап қоюға және т.б. дайындауға болады. Құжаттарды
безендіру үшін әртүрлі стильдерді, қаріптерді, қоршауларды және түстермен
толтыруларды, мәтінді түзету тәсілдерін, құжатты басып шығарар алдында
алдын ала қарап алу режимін қолдануға, Web-беттер құруға, құжаттарға
гиперссылкалар қоюға, сөздің дұрыс жазылғандығын, мазмұн стилін тексеруге
тағы басқа да операциялар жасауға Office пакетінің қосымшаларын қолдануға
болатындығы туралы жазылған.
Дипломдық жұмыс кіріспеден, ІІ тараудан, 7 тармақтан, қорытынды және
пайдаланған әдебиеттерден тұрады.
Мақсат: Мектепте Office пакетін оқытудың әдістемелерін қарастыру.
Міндеттер: - оқыту процесіндегі проблемалық сұрақтарды анықтау;
- Office пакетін оқыту процесі жайында ұсыныстар.
Жұмыс тәсілі: Тақырып бойынша баспа матерниалдарына талдау жасау.
Маңыздылығы: Microsoft Office пакетін оқыту үрдісін оңтайландыру.
І-тарау.
1.1. Microsoft Office пакетіне жалпы шолу.
Office 2003–өз қосымшаларымен ақпарат өңдеудегі Microsoft
коорпорациясы жасаған жаңа версияларының бірі.
Office 2003 өнімдері қазір бір ғана тілде сөйлейді, пайдаланушыларға
кез-келген ақпарат көзіне, кез-келген уақытта енуге мүмкіндік жасалған.
Жұмысқа топтарының тұрған орнына қарамай бірлесіп жұмыс жасау және
қозғалыстарын координациялау қарастырылған.
Office 2003 бағдарламасының жаңа мүмкіндіктерібарлық саладағы
қызметкерлерге жұмысты ұйымдастыруға, көмек беруге негізделген.
❖ Процестерді басқару. ХML (Extensible Markup Language) стандарттық
тілін кеңінен қолдану Microsoft Oficcе қосымшаларының басқару
мүмкіншішіліктерін көбейтті–зерттеушілік және өзара қозғалыс
жұмыстарын, смарт-тег жұмыстарын пайдаланушыға керекті де тың
жаңалықтарды алу, бизнес-процесс платформасын жасау, өздеріңіз білетін
Oficcе интерфейсіндегі жұмысты жақсартты.
❖ Ақпаратты интеллектуалды өңдеу. ХML тілі Oficcе 2003 қосымшаларын кез-
келген жүйемен байланысын қамтамасыз етеді. Oficcе қосымшалары арқылы
мәліметтердің ішкі деңгейдегі қоймасына қымбат баптаусыз-ақ енгуе
мүмкіндік туады. Сонымен қоса ХML компьютер мен оның серверларындағы
миллиондаған құжаттарға еніп, оны өз мақсатында пайдалануға мүмкіндік
береді.
❖ Ақпаратпен жұмыс. Outlook ұйымымен бірлесіп жұмыс жасау, электрондық
хабарламаларды айырбастау, клиенттермен жұмыстын жаңа әдісін және
оларға жаңа құжат ұсынуды қажетсінеді, жазба формаларымен жұмыс жасау,
Clear Type технологиясымен оқытуды жеңілдету және динамикалық
есептеулерді ұйымдастыру, сараптау, мәліметтерді рецензиялау сияқты
жұмыстарға қолдау көрсетеді.
❖ Ақпаратты қорғау және басқару. Windows Rights Management құқықтық
диспетчерінің қолдауы ұйымдарға ақпараттың қызметтік пайдалану
мақсатында таралмауына бақылау жасауға, оны жойылып кетпеуден
сақтауына, көшірілмеуіне, электрондық хабарламаларға қосымша
қосылмауына және өкілетті емес өкілдерге берілмеуін қадағалайды.
Ақпарат кімге арналса соған ғана барады.
❖ Бірлескен жұмысты оптимизациялау. Мәжілістер, аудио, видео және
ақпараттық конференциялар, интеграциялық бас қосулар және тірі
салымдардың жұмыс құжаттары кеңістігі ақпараттық қызметкерлердің
бірлесіп жұмыс істеуіне ықпал жасайды. Сондқтан да оларға шынайы уақыт
режимінде әр түрлі елдердегі әріптестер арасында жылдам байланыс
туғызу қажет.
❖ Ұйымдастыру және координация. Ортақ күнтізбе жасау, контактілер
тізімі, Outlook Search Folders іздеу папкасы, жалаушаларды жылдам
орнату, ескерту мен ережелер және құжаттардың жаңа кітапханасы
мамандарға ақпараттық жұмысты ұйымдастыру мен оны басқаруға, міндеттер
мен проекторларды іске асыруға көмектеседі.
1.2. Ақпаратпен жұмыс жасайтын мамандардың қазіргі кездегі проблемалары.
Ақпараттық бағдарлама құрылғыларымен жұмыс жасайтын адамдар саны
ешқашанда бұндай көп болған жоқ. Осынша мамандардың қалауларын Microsoft
зерттей келе, олардың тұтынушылығын, атқаратын міндеттерін бизнес
қосымшаларды пайдалану әдістерін тағы басқаларды басшылыққа алып отырды.
Office 2003 проектасын Microsoft коорпорациясы жасаған уақытта ақпаратпен
жұмыс жасаушы мамандарға кездесетін төмендегідей проблемаларды шешуді
қарастырды.
❖ Ақпарттың көптігі. Әртүрлі жағдайларда мамандарға ақпараттың
көп түрін өңдеуге тура келеді, әртүрлі жерде сақталған
ақпараттармен ақпараттарды өңдеу жұмыстарынан жақсы нәтиже күту
қиын. Office 2003 бұл жұмыстарды жеңілдетуге кішкентай ғана
нәрселерді ескеруге мүмкіндік туғызады.
❖ Бірлескен жұмыстың эффективсіз ұйымдастырылуы. Әр жерде
тұратын қызметкерлердің бір-бірімен байланысы қиындауы мүмкін,
олардың бірлесіп жұмыс жасауы үшін мәліметтердің көп көлемі
қажет. Осыған дейін бірлесіп жұмыс жасау үшін қымбат
инфроструктурасыз жұмыс жасау қолайсыз еді. Office 2003 және
Microsoft Windows Share Point қызметінің арқасында мықты
құрылғылар мен жұмысты қарапайым интерфейсте атқаруға болады,
ал жылдам жеткізудің интеграциялық құрылғылары хабарлар мен
мәліметтер алмасу жұмыстарын кедергісіз жүргізуге көмектеседі.
❖ Мәліметтердің байланыспаған учаскелері. Ақпараттық жүйедегі
ескірген технологиялармен жұмыс жасау кезінде көптеген ұйымдар
өздерінің құнды ақпараттарын жоғалтып отырады. Office 2003
өзінің қосымшаларымен, жаңа жүйелерімен, XML стандартты тілі
қолдауымен және анықтамалық схемалар көмегімен ескі мен жаңа
арасындағы байланысты және оған енуді қамтамасыз етеді.
❖ Бизнес процесстердің жеткіліксіз интеграциясы. Office 2003
күнделікті операцияларды орындаудың жаңа қарапайым және
эфективті түрлерін ұсынады, мысалы, контрактілерге қол қою,
пресс-релиздер шығару, есеп беру, презентация жасау, пошталық
хабарлама жіберу, т.б. бір жүйеге бағындыра отырып олардың
арасындағы күнделікті құжат алмасу жұмысын азайту.
❖ Құралдарды эффективті пайдалану. Программамен жұмысты
жеңілдету мақсатында Office 2003 өзінің жаңа функциялары мен
технологияларын ұсынады, олар смарт-тегтер және міндеттер
облысы. Әсіресе жұмыс тобындағы. Олар ұйымдарға шешілмей
қалатындай көрінген проблемаларды шешуге көмектеседі.
❖ Қосымшалар мен құрылғлардың интеграциясы. Office 2003 өзінің
қасиеттерінің арқасында планшетті дербес компьютерлермен жұмыс
істей алады, мобилді құралдар мен электронды пошта арасындағы
байланыс интеграциясын және көптеген есептеуіш құралдар
арасындағы синхромдық байланыс туғызуға мүмкіндік жасайды.
1.3. XML– Әмбебап стандарт тілі.
Әртүрлі құжаттар немесе бизнес процестер кезінде серверлар,
қосымшалар және платформаларға қарамай, тәуелді болмай ақпаратты пайдалану
жұмыстарын қамтамасыз ету туралы іскерлік әлем өкілдері көп айтып жүрді.
Осы мақсатты шешу үшін Office 2003 бағдаламасына XML тілі енгізілді.
Форматтау және қосымша мақсатта пайдаланатын әлсіз құрылымды,
құжаттарды жасауға XML-ді қолданады. XML-дің ерекше схемасын пайдалана
отырып ұйымдар құжаттарға өз құрылғыларын енгізуіне болады. Бұл құжаттағы
өзгерістерді өндеуді, іздеуді және ақпартты қайта қолданудан сақтауға
көмектеседі. XML тілінің құрлымсыз құжаттар мен нақты құрылымды құжаттар
арасындағы көпір екенін көрсетеді.
Бизнес процесстердегі XML тілін қолданудын артықшылықтары.
❖ Мәліметтер алмасудың қарапайымдылығы. Ескірген немесе басқа да
себептермен қосыла алмайтын жүйелерге XML тілі арқылы қосылуға
болады.
❖ Мәліметтерді пайдаланудың қарапайымдылығы. XML көмегімен
мәліметтерді бірнеше рет қолданғанда кілтті немесе кодты көп
айырбастауды қажет етпейді, оның көмегімен уақытты, қателерді
түзету, мәліметтерді дұрыстау оңай.
❖ Мәліметтерді іздеудің қарапайымдылығы. Электрондық түрде берілген
мәліметтерге XML тілі құрылым мен мән береді, олар іздеу және
ұйымдастыру жұмыстарын жеңілдетеді.
❖ Бір ғана мәліметтің әртүрлі ұсынылуы. XML тілі мәліметтердің
ұсынылуы мен мазмұнын бөліп қарастыратындықтан оларды әртүрлі
ортада, форматта, қосымшалар мен құралдардапайдаланушының тұтынуына
қарай пайдалануға болады.
❖ Шешім өңдеудің жылдамдылығы. Бизнес қосымшалар өңдеуде XML
стандартты форматы мәліметтерді жылдам және қарапайым түрде тез
атқарады.
ІІ-тарау. Негізгі бөлім.
2.1. Microsoft Word мәтіндік редакторын оқыту әдістемесі.
Microsoft Word туралы жалпы мағлматтар
Microsoft Word редакторы (төменде біз оны жай ғана Word деп атаймыз)
— мәтіндік құжаттарды дайындауға, түзетуге және қағазға басып шығаруға
арналған Windows жүйесінің қолданбалы немесе қосымша программасы. Бұл
секілді программалар көбінесе мәтіндік редакторлар немесе мәтіндік
процессорлар деп аталады. Word-тың көмегімен тек мәтіндік ақпараттарды
өңдеп қана қоймай, түрлі форматтағы объектілермен жұмыс жасауға мүмкіндік
бар. Мысалы, құжат ішіне енгізілген фото-суретті, безендірілген түрге
келтірілген қаріпті, кестені, сонымен қатар аудио-, бейнефрагменттерді
көруге болады.
Сонымен қатар, мысалы, Блокнот программасынан айырмашылығы — Word-та
құжаттың сипаты мен сіздің алға қойған мақсатыңыз және жұмыс жасау
деңгейіңізге қарай экран параметрлерін орнатудың, яғни оның баптауларының
бірнеше нұсқалары қарастырылған
Microsoft Word программасын іске қосу және онымен жұмысты аяқтау.
WORD-ты іске қосу бірнеше тәсілдермен жүзеге асырылады:
І.Тапсырмалар тақтасындағы Іске қосу (Пуск) батырмасы менюінің
командалары көмегімен; 2. Программалардың Microcoft Office тобындағы WORD
белгішесінде тышқанды екі рет шерту арқылы; 3.Windows жүйесінің Сілтеуіш
(Проводник) программасы терезесін пайдалану арқылы; 4.W0RD редакторына
дайындалған құжаттың белгішесіне тышқан курсорын жеткізіп, оны екі рет
шерту арқылы және т.б.
Редактормен жұмысты аяқтау кез келген стандартты тәсілдермен
жүргізіледі:
❖ Файл-Шығу (Файл-Выход) меню командасын тандау арқылы;
❖ WORD негізгі терезесінің жүйелік менюіндегі Жабу (Закрыть)
командасын тандау арқылы;
❖ Тышқан курсоры терезе тақырыбы аумағында тұрғанда, курсорды
сол жақ шеттегі Жүйелік меню белгісіне алып барып, тышқанды екі
рет шерту немесе батырманы бір рет басып, менюдің Жабу
командасын таңдау арқылы;
❖ Редактор терезесінің тақырып жолының оң жақ жоғарғы
бұрышындағы Жабу (X) батырмасын шерту тәсілімен;
❖ Тікелей AIt+F4 пернелер комбинациясын орындау жолымен.
Егер программамен жұмысты аяқтау барысында мұның алдында өзгертіп,
бірақ дискіге жазылмаған құжат бар болса, онда редактор экранға қосымша
сұхбаттасу терезесін шығарып, өзгертілген құжатты дискіге жазу (Иә-Да)
Microsoft Word программасының жұмыс терезесі
Word-тың стандартты терезесі келесі бөліктерден тұрады:
•Тақырып жолы —терезенің жоғарғы бөлігіндегі қатар. Онда құжат пен
программаның өзінің аты және оң жақшетінде терезені басқару батырмалары —
Орап қою (Свернуть), Қалпына келтіру (Восстановить), Жабу(Закрыть)
орналасқан.
• Меню жолы —Word редакторының барлық командаларына қол жеткізеді.
Ондағы әр пункт бір-бірлерімен байланысқан менюді ашады. Түр (Вид) менюін
ашу үшін, оны тышқан тетігімен шертеміз. Сол кезде бізге құжатты экранда
көрсету тәсілдерін орындайтын бірнеше командалар ұсынылады. Мұнда кейбір
командалар солғын түспен көрсетлген, мысалы: сілтемелер (Сноски) және
Ескертпелер (Примечания) (2-сурет).
Ағымдағы жағдайда активті емес, яғни жұмыс жасамай тұрған командалар
осылай көрсетіледі. Жекелеген ішкі менюге алып баратын пункттер бағыттауыш
сызықтармен аяқталып тұр. Мысал ретінде Саймандар тақтасы (Панели
инструментов) пунктін тандауға болады. Кейбір командалар пернелер
комбинациялары арқылы орындалуы мүмкін. Мысал үшін меню қатарының Түзету
(Правка) пунктін танданыз. Мұндағы Табу (Найти) командасын орындау үшін
Ctrl+F пернелік комбинацияларын басуға да болады (3-сурет).
Бұл әрекетте Ctri пернесін басулы күйде ұстап тұрып, F пернесін
бассаңыз, Табу (Найти) командасын орындағандай нөтиже аласыз.
• Меню жолынан кейін Стандартты саймаңдар тақтасы орналасқан. Ол жиі
кездесетін амалдарды орындауға арналған батырмалардан тұрады. Мысалы Файлды
Сақтау (Сохранить), Баспаға беру (Печать). т.б.
Бұл тақта — мәтінді форматтауға арналған батырмалардан тұрады.
Саймаңдар тақтасының көптеген функциялары Меню қатарыңда берілген, ал
көпшілігіне пернелік комбинациялар сәйкес келеді.
Сіз кез келген уақытта Басқа батырмалар пунктін таңдау арқылы
жасырылып тұрған басқа батырмаларды немесе өзіңіздің батырмаларыңыздан
құрылған тақтаны іске қоса аласыз. Саймандар тақтасы негізінен экранның
жоғарғы бөлігінде орналасады. Бірақ сіз оларды басқа орынға жылжыта аласыз.
• Форматтау саймандар тақтасынан кейін Тік және Көлденең сызғыш
орналасады.
Көлденең сызғыш
Жұмыс аймағының үстінде, ал Тік сызғыш жұмыс аймағының сол жағында
орналасқан. Олардың көмегімен парақ шетіндегі бос өрістер мөлшерін
тағайындауға, абзацтар шегінісін, бағанның енін және табуляцияның бағытын
өзгертуге болады. Үнсіз келісім бойынша координаталық сызғыш сантиметрмен
бөлінген. Сызғыш меню қатарындағы Түр (Вид)-Сызғыш (Линейка) командаларын
орындау арқылы экранға шығады немесе экраннан алынып тасталады.
• Терезенің негізгі элементінің бірі болып, ашық түске боялған Жұмыс
аймағы болып саналады.
Барлық мәліметтер осында енгізіледі.
• Қалып-күй қатары (Строка состояния) негізгі терезенің төменгі
жағында, оның сол жақ шетіне таман орналасқан, онда теріліп жатқан құжат
жөнінде мынадай түрдегі мәліметтер болады:
Қалып-күй қатарыңда мұнан басқа қара түске боялып белгілі бір
режимнің іске қосылып тұрғанын, ал сұр түсті болса — іске қосылмағанын
білдіріп тұратын жұмыс тәртібі индикаторлары бар:
ЗАП — макрокомандаларды жазу (записать) режимі;
ИСПР — түзетулерді (исправления) белгілеу режимі. Егер екпінді күйде
болса, ол құжаттың соңғы нұсқасына қандай өзгерістер енгізілгенін
білдіреді;
ВДП — белгілеулерді (Расширить выделения) кеңейту режимі. Ол F8
пернесін басу арқылы қосылады, ал ESC пернесін басу арқылы өшіріледі;
ЗАМ — символдарды ауыстыру (Заменить) режимі. Бұл режим INSERT
пернесін басу арқылы жүргізіледі.
Құжатты экранда керсету режимдері
Word редакторында құжатты экранда көрсетудің бірнеше түрлері бар.
Жұмыс бабына қарай олардың әрқайсысы өз мүмкіншіліктерімен ерекшеленеді.
Құжатты көрсету режимдерін Түр менюінен қажеттігін тандау арқылы (4-сурет)
немесе Қалып-күй қатарындағы көлденең жылжу алабының сол жақ шетіндегі
батырмаларды тышқан тетігімен шерте отырып шақыруға болады, және олар
келесі тәртіптерден түрады:
Кәдімгі режим (Обычный режим) батырмасы — бұл көру режимі келісім
бойынша редакторға кіргенде бірден тағайындалады. Ол мәтінді форматтау
элементтерін қарапайым түрде көрсете отырып, беттерді бөлу шекараларын
пунктир-сызықшамен бейнелеп, символдарды теру, түзету және көру процесін
жылдам орындайды (1-мысал).
Web құжат (Режим Web-документа) режимі — құжатты Web-парақ түрінде
көрсетеді. Экрандағы құжатты оқу үшін өте тиімді төртіп, құжатпен жылдам
жылжу үшін оның сол жағындағы көрсетілген қүжаттың құрылымын пайдаланады.
(2-мысал).
Бетті белгілеу режимі (Режим разметки) — Word редакторында — құжат
қағазға басылғанда қандай болса, экранда дәл солай кескінделетін режим.
Мұнда тақырыптар, нұсқамалар, бағаналар мен объектілер парақ бетінде өз
орындарында кескінделеді (3-мысал).
Құрылым (Режим структуры) режимі — бұл құжаттың құрылымымен жұмыс
жасау үшін керек. Әр түрлі деңгейде орналасқан тақырыптарды және мәтіндерді
көрсете алады немесе жасырып қояды (4-мысал).
Мәтінді форматтаудың жалпы ұғымы
Мәтін теріліп болғаннан кейін, оны редакциялау— қатесін жөндеу,
өзгерістер, қосымшалар енгізу және форматтау— көркемделуін өзгерту
жұмыстары жүргізіледі.
Форматтау деп әр түрлі амалдар бойынша мәтіндік құжаттардың
көркемделуін айтады. Құжатгы форматтауды құжатты құрардың алдында, сол
сияқты одан кейін де орындауға болады. Форматтаудың орындалу реті құжаттың
ақырғы нәтижесіне әсер етпейді, бірақ құжатты баспаға шығармастан бұрын
форматтау керек. Егер алынған құжат сізді кандай да бір себептерге
байланысты қанағаттандырмаса, онда әрқашанда оның форматтау параметрін
өзгертіп, қайтадан форматтауға болады.
Форматтау әрекеттерін орындай отырып:
-әр түрлі шрифті (қаріпті) тандауға болады;
-жұмыс өрісінің шекараларын өзгертуге, сол, оң,жоғары, төмен
өрістерін анықтауға;
-бетте мәтінді туралауға;
-қатар арасыңдағы интервадды бекітуге және өзгертуге;
-мәтін жактауларының әр түрлі типтерін колдануға;
-мәтіннің көркемделуіне (тізім, бояу, және т.б.) байланысты барлық
мүмкіндіктерді таңдауға болады.
Форматтау кезінде негізгі саймандар тақтасының батырмаларын және сол
сияқты меню командаларын, сонымен қатар арнайы пернелер комбинациясын
қолдануға болады.
Символдарды форматтау. Қаріп сұхбат терезесін және Форматтау
саймандар тақтасын қолдану.
Символдарды форматтауға қаріп параметрлерін, символдар аралығындағы
бос орындар мен оларды қатарға байланысты жоғары не төмен жылжу
мүмкіңдікгерін анықтау жатады. Осылар арқылы құжаттағы маңыздырақ деген
элементтерді белгілеп алып, олардың параметрлерін өзгерту жөне оған қоса
кейбір симводдарды жоғары не төмен индекс ретінде жылжытып жазу,
кішірейтілген бас әріптерді бейнелеу сияқты мүмкіндіктері бар. Символдарды
форматтаудың ең жылдам әдісі форматтау тақтасының батырмаларын қолдану
немесе пернелер комбинациясын орындау болып табылады. Символдарды
форматтаудың бірнеше баптауын өзгерту үшін Формат менюіндегі Шрифт (Қаріп)
командасын қолдануға болады. Қаріпті таңдау және өзгерту үшін Формат—Шрифт
командасын орындаймыз. Экранда Шрифт сұхбаттасу терезесі (1-сурет) пайда
болады.
➢ Шрифт өрісінде қаріптің типі таңдалады.
➢ Қаріптердің Сызылымы (Начертание) мына
опциялардан тұрады:
- Кәдімгі (Обычный) - негізгі мәтін символдары үшін қолданылады;
- Курсив — сөздерді, тақырыптарды қисайта жазып, айқындап қою үшін
қажет;
- Қарайтылған (Полужирный)- сөздерді, тақырыптарды айқындау үшін
кажет;
- Қарайтылған курсив — алдыңғы екі түрлі қаріптер комбинациясын
пайдалану;
➢ Өлшем (Размер) өрісінде қаріптің көлемі пунктпен көрсетіледі. 1
пункт = 0,375 мм.тең.
➢ Түс (Цвет текста) - өрісінде символдарды бояйтын түстер көрсетіледі.
➢ Астын сызу (Подчеркивание) - өрісінде мәтіннің астын сызатын
сызықтың типі тандалады.
➢ Түрін өзгерту (Видоизменение) - өрісінде мұнда көрсетілген
эффектілерге жалаушалар қоюға болады.
➢ Нұсқасы (Образец) - өрісінде мәтіннің фрагменті тандалынған
параметрлерімен көрсетіледі.
Егер төмендегі үнсіз келісім батырмасын шертсеңіз, онда барлық осы
терезеде енгізілген соңғы өзгертулерді Әдеттегі деп аталатын шаблонға
сақтауыңызға болады. Сол кезден бастап барлық осы өзгертулер Әдеттегі
шаблонында сақталып әр келесі құрылған құжат осы жаңа параметрлермен
құрылады.
ТАПСЫРМА
l. MS WORD - ты іске қосыңыз.
2. Формат - Шрифт командасын орындаңыз.
З. Пайда болған сұхбат терезенің Шрифт бетінде Қаріптің типін,
сызылымын, көлемін жөне түсін тандап По умолчанию батырмасында шертіңіз.
Пайда болған сұхбат терезеде Да батырмасымен бекітіңіз.
4. Терезені жабыңыз да MS WORD-ты қайта жүктеңіз немесе Жаңа құжат
құрыңыз.
Назар аударыңыз! Жаңадан құрылған құжат Сіз өзгерткен параметрлер
бойынша құрылды. Осы кезден бастап әр келесі құрылатын Құжат осы
параметрлермен ашылатын болады.
Символ қаріпінің параметрлерін Форматтау саймандар (2- сурет)
тақтасымен де тағайындауға болады, мысалы:
* форматтау стилін;
*қаріптің типін; қаріптің көлемін;
*сызылымын;
*жартылай қарайтылған, курсивті, асты сызылған;
*белгілі бір түспен ерекшелеу;
*символдардың түсін тандау және т.б.
ТАПСЫРМА:
1. Жолды ерекшелеңіз, (кестеге қараңыз, бірінші жолдың жоғарғы сол
жақ бұрышына) де Қаріпті, оның көлемінжәне жазылу стилін таңдаңыз. (Сәйкес
батырмаларды "Форматгау" тақтасынан қараңыз.)
Символдарды форматтау үшін пернетақтадағы пернелер комбинацияларын
қолдану арқылы тез, әрі жылдам орындауға болады.
ТАПСЫРМА
Келесі мәтінді теріңіз: Қаріптің типі KZ Times New Roman, негізгі
қаріптің өлшемі-12, тақырыбы-15. Орындаушының қолы-13. Құжатты С:Мои
документы Учебник бумасында сақтаңыз.
Квадрат тендеуді шешу
ах*+вх+с=0 квадрат теңдеуін шешу үшін алдымен
дискриминантты
D=b2-4ac формуласы бойынша есептеу керек
Егер D0, онда квадрат тендеудің түбірлері жоқ
Орындаған: 9 класының оқушысы Пифагоров Ерлан
Символдардың аралық орналасуын, олардың регистрін өзгерту
Символдардың аралық орналасуын өзгерту үшін Қаріп сұхбат терезесінен
Аралық белімі пайдаланылады. Өлшем өрісінде символдардың қысылатын және
созылатын дәрежесі тандалынады.
➢ Аралық (Интервал) өрісінде символдар аралығындағы ара қашықтық
қойылады;
➢ Кәдімгі (Обычный) — үнсіз келісім бойынша тағайындалған кәдімгі
аралық;
➢ Ажыратылған (Разреженный) — символ арасындағы қашықгық өріске
көрсетілген мына мәнге дейін үлкейеді;
➢ Қысылған (Уплотненный) — символ арасындағы қашықтық өрісте
көрсетілген мына мәнге дейін кішірейеді.
➢ Ығыстыру (Смещение) өрісінде символдарды бастапқы деңгейге
салыстырмалы түрде ығыстырады:
➢ Жоқ (Нет) — сол қалыпында орналасуы;
➢ Жоғары (Вверх) — символдар өрістегі мына көлемге базалық сызықтан
жоғары орналасады;
➢ Төмен (Вниз) — символдар өрісте көрсетілген мына көлемде базалық
сызықтан төмен орналасады.
Символдар регистрін өзгерту
Терілген мәтін символдарының регистрін өзгерту үшін мәтін фрагментін
ерекшелеп алып Формат менюіндегі Регистр командасын тандау керек.
Пайда болған сұхбат (3-сурет) терезесіндегі тізімнің ішінде ауыстырып
қосқышты орналастыру қажет:
Как в предложениях — сөйлемдегі бірінші сөздің бірінші әріпін
үлкейту;
все строчные — фрагменттің барлық өріптерін төменгі регистрге (кіші
әріптерге) орналастыру;
ВСЕ ПРОПИСНЫЕ — фрагментгің барлық әріптерін жоғарғы регистрге (үлкен
әріптерге) орналастыру;
Начинать С Прописных — өр сөздің бірінші әріпін жоғарғы регистрге
орналастыру;
ИЗМЕНИТЬ РЕГИСТР — жоғарғы регистрдің әріптерін төменгі регистрге
ауыстыру жөне керісінше.
Абзацтарды форматтау
Кез-келген редактордағы сияқты, WORD жүйесінде де абзац дегеніміз
мәтіннің абзац символымен (екі рет Enter пернесін басу аралығы) шектелген
бөлігін айтады. Абзацты жеке форматтауға болады. Егер абзацтың соңына
арнайы символдарды шығаратын болсақ, онда мәтіннің түрі өзгереді. Негізінен
мұндай символдар көрінбейді, ал бірақ стандартты саймандар тақтасындағы
Басылмайтын символдар (Непечатаемые символы) : батырмасында тышқан
тетігін шертсек, онда олар құжат экранына шығады.
Абзацтың соңын керсететін бұл символдарды жасыру үшін, осы батырманы
тағы да қайта шертіңіз. Өзіңіздің құжатыңыздағы абзацтардың басталуын және
аяқталуын білгіңіз келген жағдайда, сізге бұл батырманы қолданған қолайлы
болып табылады.
Оны форматтау кезінде мынадай ұғымдарды пайдаланамыз:
Шегініс – мәтіннің сол жақ шетінен абзацтың алғашқы жолының басына
дейінгі аралық, жәй мәтін жолындағы азат жол.
Абзацтың бірінші жолы шегініп оң жаққа ығысумен қатар, нөмірленген
тізім элементтерін көңіл аударарлық ету үшін немесе библиографиялық
әдебиеттер тізімін көрсету кезінде нөмірлер жолдың сол жақ epic шетінен де
асып жазьша береді. Бұл әрекет Формат-Абзац арқылы орындалады.
Мәтінді пайдалану мақсатына байланысты туралаудың төрт түрі болады;
олар:
- сол жақ шетке қарай туралау–жәй қүжат мөтіндерін тергенде
колданылады;
- оң жақ шетке қарай туралау–колонтитулдарда, яғни бөлім
тақырыптарын беттердің жоғарғы жағына тұрақты күйде жазу
кезінде;
- жол ортасына қарай туралау–тақырыптарды жазғанда;
- екі жақ шетінен туралау – іс қағаздарын, баспахана материалдарын
даярлауда пайдаланылады.
Табуляция - әрбір абзац алдында тұрақты азат жол даярлау үшін және
мәтінді бірнеше бағана түрінде кестелеп жазғанда, сол бағаналарға жылдам
өту үшін қолданылады.
Жол арасындағы интервал - жолдардың ара қашықтығын тағайындайды.
Бұдан өзге абзац алдында немесе соңында да қашықтықты тұрақты етіп өзгертіп
беру мүмкіндігі бар.
Абзацты форматтау тәсілдері
Жаңа құжат даярлағанда нұсқа (шаблон) параметрі (хаттар, есеп беру
құжаттары т.б. үшін) пайдаланылады. Олар жаңа форматтау параметрлерін
енгізгенше сақталады. Егер сіз Әдеттегі нұсқаны пайдаланып құжат
даярласаңыз, онда келісім бойынша кәдімгі стиль пайдаланылады. Бұл стиль
бойынша абзац сол жақ шетке қарай тураланады.
Абзацты мәтін енгізілген соң немесе оған дейін де форматтай беруге
болады. Енгізілген мөтінді форматтау үшін оны ерекшелеу керек. Тек бір
абзацты жеке форматтау үшін, оның алдында курсорды сол абзац ішіне
орналастырса болғаны.
MS WORD редакторы абзацты форматтаудың мынадай тәсілдерін үсынады:
• Формат-Абзац командасы - бір сұхбат терезесінде абзацты форматтаудың
қажетті параметрлерін тағайындайды;
• Контекстік менюдегі Абзац командасы (тышқанның оң жақ пернесін
басқанда) - алдыңғы пункттегі команда әрекетін қайталайды;
• Форматгау саймандар тақтасы - әр параметрді тағайындауға сәйкес
батырма басу арқылы орындалады. Осындай бір әрекетпен бір ғана
параметр тағайындалады. Егер сізге форматтаудың бір элементтер өзгерту
керек болса, бұл тәсіл басқа тәсілдерге қарағанда жылдам жүзеге
асырылады;
• Көлденең белдеу (сызғыш) - шегініс пен табуляция позицияларын
тағайындауға пайдаланылады;
Пернелік командалар - Форматтау саймандар тақтасы батырмалары секілді
формат параметрлерінің бірін жылдам өзгерте алады.
Формат менюінің немесе контекстік менюдің Абзац командасын қолдану.
Форматгаудың бірнеше параметрлерін тағайындау үшін Абзац сұхбат терезесін
пайдаланған жөн. Бұл терезені ашу үшін Формат менюінен немесе Контекстік
менюден Абзац командасын тандау керек.
Бұл командалар орындалғаннан кейінгі экранда пайда болған Абзац
сұхбат терезесінің (5- сурет) Шегіністер мен интервалдар деп аталатын
парағы форматтаудың төмендегідей абзац параметрлерін тағайындауға мүмкіндік
береді:
-мәтінді сол жағы, оң жағы, ортасы немесе ені бойынша туралау;
-абзацтың бірінші жолының шегінісі мен шығыңқылығы;
-жолдардың арасындағы интервал;
-абзац алдындғы және соңыңдағы аралық;
Табуляция параметрлерін тағайындау, Табуляция сұхбат терезесінде
жүзеге асырылады.
Бұл терезені Формат-Табуляция командасын таңдау немесе Абзац
терезесінен Табуляция батырмасын басу арқылы ашуға болады.
ТАПСЫРМА
Төмендегі мәтінді теріңіз де келесі іс-әрекеттерді орындаңыз:
1. Бүкіл құжатты ерекшелеп Формат - Абзац командасын орындаңыз.
2. Ашылған Абзац сұхбат терезесінің Выравнивание өрісіндегі тізімнен
По ширине нұсқасын тандаңыз.
З. Отступ өрісіндегі Первая строка жақтауы тізімінен Отступ нұсқасын
таңдаңыз.
4. Интервал өрісіндегі Междустрочный жақтауы тізімінен Полуторный
нұсқасын тандаңыз да ОК батырмасымен бекітіңіз.
5.Тақырыптарды Стандартты саймандар тақтасындағы сәйкес батырманы
қолданып Ені бойынша туралаңыз.
Құжатты С:\Мои документы\Ученик бумасына қалаған атпен сақтаңыз.
ҚАЗАҚ ТЕАТРЫ ТУРАЛЫ
Қазақ театр өнерінің өзіндік сипаты халқымыздың ежелден келе жатқан
тұрмыс-салтымен әдет-ғұрпына негізделген. Үйлену салтымен, нәрестенің
дүниеге келу шілдехана тойымен байланысты өтетін ойын-сауықтын толып жатқан
түрлері ақыңдар айтысы т.б дәстүрлеріміз театр өнерінің алғашқы көріністері
болады.
Кейін Халқымыздың талантиелері жер-жерде шағын труппалар құрып, ел
аралап, жәрменкелерде өнер көрсеткен. Кейіннен осы өнер иелерінің
бастауымен қазақтың алғашқы кәсіптік ұлттың драма театры 1925 жылдың
аяғында Қызылорда қаласыңда ұйымдастырылды. Театр шымылдығы 1926жылы 13
ақпандаМ. Әуезовтың "Еңлік-Кебек" трагедиясымен ашылды.
Театр алғаш рет құрылған жылы онда Иса Байзақов, Әміре Қашаубаев,
Қалибек Қуанышбаев, Елебек Өмірзақов, Серке Қожамқүлов, Жүмат Шанин, Қ.
Жандарбеков, Қ. Байсейітов, Қ.Бадыров сияқты өнер тарландары қызмет етті.
Олар театр тарихына өшпес із қалдырды. 1934 жылы драма театрының ққрылуына
негіз болды.
Бқл күнде облыс орталықтарының бәрінде дерлік драма театрлары
ашылды. Осыларға қазақтың ұлттық драма театры ақыл-кеңес беріп, олардың қаз
тұрып кетуіне қамқорлық жасап отырады. Қазақ драма театрының сахнасында
қойылған "Қозы Көрпеш-Баян сүлу", "Ақан Сері-Ақтоқты", "Еңлік-Кебек", "Ана-
Жер " ана спектакільдері театр сахнасынан түспей келеді. Соңғы жылдары
театр репертуары байи түсті.
ТЕАТР ӨНЕРІ. Қазақ драмасының діңгегі.
Қазақ драмасының діңгегі не? Ол-қазақ өнерінің қара шаңырағы Әуезов
театры. Қазақ драмасының діңгегі кім? Ол-қазақ әдебиетінің классигі,
ұлыжазушы, сонымен қатар ұлы драматург Мұхтар Әуезов. Бір-бірінен
ажырамайтын ұлы ұғымдар, бірі сұлулықтың шырағы, бірі-ұлылықтың пырағы.
Әуезовтің аты театрмен 1926 жылдан байланысты. Осы жылы театрдың
шымылдығын М. Әуезовтің "Еңлік -Кебек"пьесасын ашты. М.Әуезов халықтың жар-
жар, беташар, айтыстарының француздың күлкілі ойындарынан да, немістің
халық әңгімелерінен де, итальянның маскалы комедияларынан да кем емес
екендігі туралы айтты. "Әр халықтың өз театры болуы керек!" деп нық
түжырымдады және осы өнердің өркен жайып, өріс алып кетуі үшін аянбай
маңдай тер төкті. М. Әуезов - қазақ драматургиясының негізін салған және
оның теориясын бекіткен ғалым. Қазақ тетрының іргетасын қаласқан және оның
өсуіне өзінің өнімдіде озық драмалық дүниелерімен өлшеусіз үлес қосқан ірі
өнер қайраткері! ("Алматы ақшамы" 12.09.97)
Форматтау саймандар тақтасының құралдарын қолдану
Форматтау саймандар тақтасы абзац форматының нақты параметрін жылдам
өзгертуге мүмкіндік береді. Ол үшін керекгі абзацты ерекшелеп алып,
саймаңдар тақтасындағы керекті батырманы тышқанмен басу керек. Алайда бұл
"форматтау" саймандар тақтасының құралдар жиынтығы "Абзац" сұхбат
терезесімен салыстырғанда шектеулі.
Форматтау тақтасындағы алғашқы үш элемент - Стиль, Қаріп және Қаріп
көлемі өрістерінің оң жақтағы бағыттауыш түріндегі батырмаларын басқанда үш
түрлі ашылатын тізім шығады, олардың ішінен харіп типтері мен оның көлемін
тандап алуға болады. Жартылай қарайтылған, Курсив жөне Асты сызылған атты
батырмалар арқылы жиі пайдаланылатын сызылымдарды тағайындауға мүмкіндік
береді. Символдарды тағайындауға жататын соңғы элемент - Түс өңі ашылатын
тізімнің көмегімен ерекшеленген мөтін фрагменттері фонының түсін тағайындай
ала аламыз.
Форматтау кезінде мәтін фрагментін ерекшелеп, соңынан тиісті
батырманы басу арқылы оның керекті параметрлерін тағайындаймыз. Мұндайда
тек ерекшеленген фрагменттің ғана қаріп параметрлері өзгереді, ал
қалғандары өзгеріссіз қалады. Осындай тәсілмен мәтін абзацтарын ерекшелеп
алып, аспаптардың келесі орналасқан элементтері арқылы олардың сол жақ, оң
жақ шеттерін немесе бойынша екі шеттерін де туралап, тақырыптарды ортаға
жылжытып та қоя аламыз.
Егер "Форматтау" саймандар тақтасы экранда жоқ болса, оны көрінетін
ету үшін Түр-саймандар тақтасы командасын тандаймыз. Сол сәтте экранға
шыққан "саймандар тақтасы" сұхбат терезесінде "Форматтау" жалаушасын
тағайындау керек.
Көлденең сызғышты пайдалану
Көлденең сызғыш немесе белдеу (6-сурет) құжатгы белгілеу мәліметтерін
беріп қана қоймай, форматтаудың күшті құралының бірі болып табылады. Ол
ағымдағы абзацтың шеткі шекараларын және табуляциясын (шегіністерін)
басқара алады, сонымен қатар жоғары сызық бойында сол мәндердің нәтижесі де
көрініп тұрады. Қажет болса оның жаңа мәнін енгізуімізге мүмкіндік бар. Бұл
жағдайда абзацтың шекаралары сызғышта орналасқан арнайы маркерлерді тышқан
көмегімен ығыстыру арқылы қойылады. Бұл тәсіл Абзац терезесін ашқаннан гөрі
әрі жеңіл, әрі жылдам. Бірақ маркер арқылы шегіністі өзгерту дөлдігі - 0,25
см, ал терезе комаңдасы арқылы өзіміз кез келген мәнге жылжыта аламыз.
Төменгі үшбұрышты маркер абзацтың бірінші жолынан басқа барлық
жолының сол жақ шетін туралайды;
Жоғары үшбүрышты маркер абзацтың бірінші жолының сол жақ шетін қоюға
және "қызыл жолды" тағайындауға мүмкіншілік туғызады;
Төменгі Тікбүрышты маркер — бүл бүкіл абзацтың оң жақ шетін
белгілейтін басқару элементі.
Оны сырғыту кезінде солжақ екімаркерде олардың салыстырмалы орындары
сақтала отырып жылжиды.
Абзацтың мұндай арнайы көркемделуін эпиграфтарды, мәтіннің ерекше
фрагмегатерін форматгау кезінде қолдануға болады;
• Оң жақтағы үшбұрышты маркер ағымдағы абзацтың оң жақ шетін
тағайындайды.
Сондай-ақ сызғышты табуляциялау орнын тағайындау үшін қолданады.
Word ХР-да 24 буфер пайдаланылады...
Word 2000 ортасында 12 алмасу буферін қолдана аламыз. Дәлірек
айтқанда, буфер біреу, бірақ ол 12 мәтін фрагментін (мәтін, сурет,
диаграмма, т.б.) тізбекті түрде жеке-жеке бөліп сақтай алады. Бұл аз болса,
бірнеше мәтін фрагменттерін біртіндеп Ctrl + F3 пернелері арқылы
буферге қиып ала отырып, артынан барлшын біріктіріп, бір орынға
Ctrl+Shift+F3 пернелері арқылы орналастыруға да болады. Алмастыру
буферінде қанша фрагмент сақталып тұрғанын көру үшін Түр—Аспаптар
тақгасы—Алмастыру буфері (Вид—Панель инструментов—Буфер обмена) командасын
орындап, буфердегі фрагменттерді көріп отыруға болады.
Ал, Word ХР ортасында алмасу буферіне 24 фрагмент алуға мүмкіндік
бар. Олардың қаншасы буферге алынғандығын бақылау үшін Түзету — Алмастыру
буфері (Правка — Буфер обмена) командасын орындау қажет. Сонда терезе
капталына қосымша жапсырма парақша шығып буферге алынған фрагменттерді көру
мүмкіндігі пайда болады.
Формулалар редакторын іске қосу және пайдалану...
Word ортасында күрделі формулаларды жылдам теруді жүзеге асыратын
Формулалар редакторы бар. Бірақ ол барлық компьютерлерде бола бермейді,
өйткені Word программасын орнату кезінде - көбінесе оның Карапайым орнату
(Типичная инсталляция) нұсқасы тандалып алынады да, формулалар редакторы
орнатылмайды. Оны қосымша орнатып алу үшін MS Office дистрибутив файлдары
жазылған дискіні (компакт-дискідегі буманы немесе қатты дискіде көшірмесі
жазылған бумасы) қойып, Басқару тақтасындағы (Пуск - Настройка - Панель
инструментов) Программаларды орнату және өшіру (Установка и удаление
программ) белгішесін тандап, "Microsoft Office" тізімі ішінен Office
қосымша Құралдары (Дополнительные средства Office) тобындағы Формулалар
редакторы жолын таңдау керек.
Word программасын алғашқы орнату кезінде формулалар редакторын бірден
жазып алу үшін оның Таңдау жолымен орнату (Выборочная инсталляция) деген
нұсқасын тандап алып, дистрибутивтің толық қүрамын біле отырып,
керектілерін белгілеп, қажет еместерінен бас тартуға болады.
Формулалары бар техникалық мәтіндерді терген кезде мыналарды есте сақтаған
жөн:
-физикалық немесе математикалық шамаларды белгілейтін латын әріптері
курсивпен (кцсайтылып), га грек әріптері мен цифрлар әрқашанда тік
жазылады;
* функциялар (sin, cos, lg, т.с.с.) тік, ал олардың латын әрпімен берілетін
аргументтері курсивпен жазылады;
* жақшалар мен математикалық амалдар таңбалары (+, '—, —, т.с.с.) тік
жазылады.
Осы ережелерге сәйкес Word ішіндегі MS Equation формулалар
редакторының параметрлерін дұрыс тағайындап алу керек. Формулалар
редакторының ішкі меню жолындағы Стиль пунктінің Анықтау (Определить)
командасын тандап алып, грек әріптері мен кез келген символдар үшін Symbol
қарпі (шрифті), ал қалғандары үшін — негізгі қолданылатын қаріпті (мысалы,
Times New Roman Суг) тағайындаймыз; Айнымалылар стилі үшін қисайтылған
(курсив), матрица-векторлар үшін -қарайтылған сызылым (начертание)
қолданылады. Индекстер екі түрлі тәсілмен: егер ол сандық мән кабылдайтын
шама болса — курсивпен, басқаша жағдайларда — тік жазылады. Мысалы,
индекстері сан түрінде беріліп, өзгеріп отыратын масса - курсив түрінде, ал
онның массасын белгілейтін тұрақты индекс — mjon тік жазылуы тиіс. Бұлар
формулалардағы индекстер мәнінің қандай екенін білуге көмектеседі.
Егер формулалар редакторы жиі пайдаланылатын болса, онда қайта-қайта
Кірістіру (Вставка) — Объект — Microsoft Equation 3.0 командаларын
орындағаннан гөрі аспаптар тақтасына формулалар редакторын жылдам іске
қосатын батырманы орналастырған ыңғайлы болып табылады. Ол үшін Сервис -
Баптау (Настройка) - Командалар меню пункттерін тандап, сүқбат терезесінің
сол жақ бөлігінен Кірістіру категориясын шертеміз де, оң жақтағы Командалар
терезесі ішінен чЩ. батырмасын аспаптар тақтасына тышқанмен тасымалдаймыз.
Бұған қоса, жоғарыдағы категориядан Символ командасының белгішесін —
Q., ал Формат категориясынан Жоғарғы индекс — хг, Төменгі индекс — *г
командалары белгішелерін де аспаптар
тақтасына орналастырған ыңғайлы болып саналады. Ерекшеленіп белгіленген
латын әріптерін соларға үқсас грек әріптеріне (а-ны — а-ға, 6-ны — b-ra,
т.с.с.) ауыстыратын және де математикалық таңбаларды да (+,—,=) Symbol
қарпіне түрлендіретін (олар Symbol қарпінде әдемірек көрінеді) белгішені де
-ШрифтҒ8утЬо1 аспаптар тақтасына шығарған артық болмайды.
Word мәтіндік процессорында кестелерді пішімдеу
Деңгейлік тапсырмаларды көрнекіліктер бойынша қолдана отырып
оқушылардың білімін дұрыс бағалау үшін 8-сыныптағы информатика пәнінен
"Математика тарихына" саяхат жасай отырып "Word мәтіндік процессорында
кестелерді пішімдеу" тақырыбын окушыларға меңгертудегі сабақтың үлгісін
ұсынып отырмын.
Сабақгың тақырыбы: Word мәтіндік процессорында кестелерді пішімдеу.
Сабақтың барысы:
I. Ұйымдастыру кезеңі: Оқушылардың сабаққа қатысуы мен әзірлігін
қадағалау.
Сабақты "Математиканың даму тарихына" саяхат жасау арқылы өткіздім. Тақтада
"Математиканың даму тарихы" бойынша плакат ілінген. Әр окушыларға
"Математиканың даму тарихының" картасын және (сары, жасыл, көк, қызыл)
түстермен жасалған окушылар өздері қалаған фигураларды (үшбұрыш, дөңгелек,
төртбұрыш) таратып беріп оларды сабақтың әр кезеңінде сұраққа жауап
бергенде (сары, жасыл, көк, қызыл) түстері бойынша "Математиканың даму
тарихының" сызбасындағы кезендерге (Білімді бағалау картасына)
орналастырады.
1.Үлгі дәуірі - "сары түс"
2.Қарапайым математика — "жасыл түс"
З.Айнымалылар дәуірі — "көк түс"
4.Компьютер дәуірі — "ідызыл түс" Осы түстерді орналастыру бойынша
білімдерін бағалау:
1.Сары түс, жасыл түс бойынша фигураларды орналастыру — "3" бағасы
қойылады.
2.Сары түс, жасьш түс,көк түс бойынша фигураларды орналастыру — "4" бағасы
қойылады.
З.Сары түс, жасыл түсдөк түс, қызыл түс бойынша фигураларды орналастыру —
"5" бағасы қойьшады.
II. Өткен материалды қайталау. Оқушыларға үлестірмелі тапсырмаларды тарату.
Тапсырма: Сұрақ бойынша киылған кәртішке бойынша жауапты құрастыру керек.
Кәртішке бойынша құрастырылған дұрыс жауаптың арғы бетінен мақал-мәтелдерді
окуға болады.
Кәртішкедегі сүрақтар мен жауаптар:
1. Компьютерлік алфавит символдарының қандайда болсын тізбегі недеп
аталады? Жауабы: Мәтін (Тазалық денсаулық кепілі)
2. Магниттік дискіде мәтіндік құжатты құруға, оны өңдеуге,қаріп пішімін
өзгертуге, басып шығаруға және т.б. қолданылатын программа не деп аталады?
Жауабы: Мәтіңдік редактор (Ыдысы тазаның—ырысы таза)
3. Windows-қа арналған ең танымал мәтіндік процессор не деп аталады?
Жауабы: Word (Жалқаулық— жаман ауру)
4. Басқа мәтіндермен графикалық бейнесін, дыбыстық ақпаратпен мағыналық
байланысын қамтитын мәтін не деп аталады? Жауабы: Гипермәтін (Таза
болу—аурудан ада болу)
5. Абзац енгізу каңцай пернемен аяқгалады? Жауабы: Enter
(Тазалық—саулықнегізі,саулық—байлық негізі.)
6. Объктілері—символ, жол, ұяшық, баған болып табылатын қандай мәтін?
Жауабы: Кестелік мәтін (Білім инемен құдық қазғандай)
7. Microsoft Word терезесінің екінші панелі не деп аталады?
Жауабы: Пішімдеу панелі. (Білімді—мынды жығады.білекгі бірді жығады)
8. Меңзердің сол жағындағы симводды немесе мәтінді өшіруге арналған перне?
Жауабы: Baskspace (Еңбек түбі береке)
9. Меңзердің оң жағында орналасқан мәтінді немесе символды өшіруге арналған
перне? Жауабы: Delete ( Кітап—білім бұлағы)
10. Толық терілген құжаттың орфографиясын тексеру үшін қандай әрекетті
орындау керек?
Жауабы: Сервис—Провописание (Бірлік жоқ жерде—тірлік жоқ)
Тапсырманы дұрыс орындаған оқушылар "Білімді бағалау" картасына сары
түсті фигураны орналастырады.
Word мәтіндік редакторында кестелік жұмыстар
Мәтіндік редактор бойынша алған теориялық білімімізді тиянақтау
мақсатында сабақты практикалық сабақ түрінде өткізген дұрыс. Ол үшін біздер
алдымен бөлінген тобымыз бойынша берілген тапсырмаларды қарап шығамыз.
Берілген әр тапсырмаға әрбір топтан бір-бір оқушыдан шығып орындап отырады.
Әрбір тапсырманың орындау шеберлігі, көп икемділігі, уақыт ұтымдылығы
ескеріледі. Берілген тапсырмаларды әрбір топ өз компьютерлерінде орындайды.
1 -топтың тапсырмасы кестемен жұмыс жасау:
1-оқушы: Жаңа бет ашып 11-бағаннан және 10-жолдан тұратын кесте сыз,
кестені 48 пт қаріпті мөлшерінде стандартты түрмен орындаңыз.
2-оқушы: Қүрылған кестенің оң және сол бағанға бөлу сызылған кестенің тең
ортасындағы 6-шы бағанды түгелдей ерекшелеп біріктіріңіз. Ортаңғы үлкен бос
ұяшыққа көлденең түрде "Жыл мезгілдері" деп жазып, оған анимация қойыңдар.
3-оқушы: Қүрылған кестенің оң жақ бірінші жолдың бес ұяшығын, 6-шы жолдың 5
ұяшығын, сол жақ бірінші жолдың бес ұяшығын, 6-шы жолдың 5 ұяшығын
біріктір.
4-оқушы: Төрт біріккен жолдарға төрт жыл мезгілін жаз, қалған тор
көздердегі ұяшықтарды біріктір.
2-топтың тапсырмасы кестелерге бағандар мен жолдар кірістіру:
1-оқушы: Жаңа бет ашып, қаріп мөлшерін 20 - пт етіп қой, беттің сыртын
тақырып атына сай суретпен қорша.
2-оқушы: Стандартты таблица құру жолы арқылы 5-баған мен 5-жолдан тұратын
кесте сызамыз.
3-оқушы: Осы сызылған кестелердің барлық ұяшықтарын ерекшелеп, сыртқы
аймағын Формат-Границы и заливка - Границы командасы арқылы сыртқы кесте
сызықтарын қалың сызықтарға өзгертеміз, 1 -жолдың ұяшықтары мен 1 -бағанның
ұяшықтарын біріктіру батырмасын пайдаланып біріктір.
4-оқушы: Осы сызылған кестемізге 2-баған, 2-жол қосыңыз қосылған бағандар
мен жолдарды Границы и заливка - Заливка командасын пайдаланып әртүрлі
түске бояңыз.
3-топтың тапсырмасы ұяшықтарды біріктіру оларға мәтіндер енгізу.
1-оқушы: Жаңа бетті ашып оны альбом түрінде орналастырыңыз KZ Times New
Roman қарпін таңдап, қаріп мөлшерін 20 пт етіп қой.
2-оқушы: Стандартты таблица құру жолдары арқылы 13-бағаннан 3-жолдан
тұратын кесте сыз.
3-окушы: 1 -жолдың 2,3,4 ұяшыклврды, 5,6,7 ұяшықтарды, 8,9,10 ұяшықтарды,
11,12,1 ұяшықтарды біріктіріңіз.
4-оқушы: 1-бағанның аралығын үлкейтіңіз оның 1-жолына Жыл мезгілдері деп
жаз, 2-жолына Ай аттары деп жаз, 3-жолына Күндері деп жаз.
Тест бойынша бағалау.
1 .Редактордың іске қосу жолдарын көрсет?
1. Іске қосу- Программалар; 2. Жұмыс үстелінен; 3. Екі жағдайда да
қосылады.
2. Терілген мәтіндерді сактау үшін?
1. Файл- Сақтау; 2.Түзету- Сақтау; З.Түр- ...-деп сақтау.
3. Кесте кұрудың неше жолы бар?
1.1; 2.2; 3.3
4. Кестелерге жол баған қосу үшін:
1.Формат; 2. Кірістіру; 3. Кесте.
5. Терілген мәтінді баспаға беру үшін:
1. Түзету- Баспаға шығару;2. Файл- Баспаға шығару; 3. Түр- Баспаға шығару.
6. Кестені бірден жоюға болама ?
1. Болады; 2. Болмайды;3. Жауабы дүрыс емес.
7. Мәтіндерге графикалык, бейнелер кірістіру үшін?
1 .Кірістіру- Сурет;2. Файл- Сурет; 3. Түр- Сурет.
8. Жұмыс кезінде басқа редакторға ауысуға бола ма?
1. Болады; 2. Болмайды; 3. Редакторге ауысуға болады.
9. Кестелердің сыртқы аймағын өзгерту үшін?
1. Формат-Шекара; 2. Кесте- Шекара; 3. Кірістіру- шекара.
10. Word редакторында жаңа бет ашу үшін?
1. Түр- Құру; 2. Түзету- Құру; 3. файл- Құру.
2.2. Microsoft Excel кестелік процессорын оқыту әдістемесі.
Microsoft Excel – Microsoft Office пакетінің электрондық кестелерді
әзірлеуге және өндеуге арналған қолданбалы программасы. Электрондық
кестенің басты артықшылығы – кез келген перанд мәні өзгерген кезде
өрнектіктәуелділік арқылы байланысқан барлық деректерді қайта есептеу
мүмкіндігі.
Excel -дің қолдану аясы өте кең. Excel терезесі дайын кесте болып
табылатындығының арқасында ол ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ы.АЛТЫНСАРИН АТЫНДАҒЫ АРҚАЛЫҚ МЕМЛЕКЕТТІК ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ИНСТИТУТЫ
Жаратылыстану және ақпараттандыру факультеті
Информатика кафедрасы
Дипломдық жұмыс
Тақырыбы: Visual Basic ортасында программалаунегіздері
Дайындаған:
Информатика мамандығының
IV курс студенті Аханов А.К.
Ғылыми жетекшісі:
аға оқытушы Долин Қ.Ж.
Қорғауға жіберілді:
Кафедра меңгерушісі,
ф-м.ғ.к., доцент Үмбетов Ә.Ү.
Арқалық, 2008
Жоспар
Кіріспе
І-тарау.
1.1. Microsoft Office пакетіне жалпы шолу.
1.2. Ақпаратпен жұмыс жасайтын мамандардың қазіргі кездегі
проблемалары.
1.3. XML –әмбебап стандарт тілі.
ІІ-тарау. Негізгі бөлім.
2.1. Microsoft Word мәтіндік редакторын оқыту әдістемесі.
2.2. Microsoft Excel кестелік процессорын оқыту әдістемесі.
2.3. Power Point-ты оқыту әдістемесі.
2.4. Microsoft Access мәліметтер базасын оқыту жолдары.
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер.
Кіріспе
Бұл дипломдық жұмыста Microsoft Office пакетіне енетін негізгі
қосымшалар, оның ішінде көп қолданылатындары Word, Excel және PowerPoint
бағдарламалары туралы айтылады.
Дипломдық жұмыс тақырыптарға бөлінген. Әрбір тақырып Мақсат,
Жабдықталу, Әдістемелік нұсқау және жұмыс жасау жолынан тұрады. Жұмыс жасау
жолын рет-ретімен орындаған жөн.
Диломдық жұмыс компьютерді жаңа қолданушыларға, сонымен қатар
тәжірибелі қолданушыларға пайдасын тигізеді. Бұл дипломдық жұмыс сабақ
үстінде Office пакетінің қосымшаларын қалай оқыту керек екендігіне
бағытталған.
Әмбебап құралдарды, оларды алуан түрлі облыстарда пайдалануға:
қаржылық құжаттар, жарнамалық құралдар, заңдылық құжаттар, ғылыми-
техникалық есеп, қызметтік хаттар, есеп берулер, ақпараттық парақтар,
брошюралар құруға, кестелерде есептеулер жүргізуге, суреттер құруға және
оларды өңдеуге, бейнелі (фигуралы) мәтіндер қолдануға, типтік құжаттар үшін
арнайы шаблондар баптап қоюға және т.б. дайындауға болады. Құжаттарды
безендіру үшін әртүрлі стильдерді, қаріптерді, қоршауларды және түстермен
толтыруларды, мәтінді түзету тәсілдерін, құжатты басып шығарар алдында
алдын ала қарап алу режимін қолдануға, Web-беттер құруға, құжаттарға
гиперссылкалар қоюға, сөздің дұрыс жазылғандығын, мазмұн стилін тексеруге
тағы басқа да операциялар жасауға Office пакетінің қосымшаларын қолдануға
болатындығы туралы жазылған.
Дипломдық жұмыс кіріспеден, ІІ тараудан, 7 тармақтан, қорытынды және
пайдаланған әдебиеттерден тұрады.
Мақсат: Мектепте Office пакетін оқытудың әдістемелерін қарастыру.
Міндеттер: - оқыту процесіндегі проблемалық сұрақтарды анықтау;
- Office пакетін оқыту процесі жайында ұсыныстар.
Жұмыс тәсілі: Тақырып бойынша баспа матерниалдарына талдау жасау.
Маңыздылығы: Microsoft Office пакетін оқыту үрдісін оңтайландыру.
І-тарау.
1.1. Microsoft Office пакетіне жалпы шолу.
Office 2003–өз қосымшаларымен ақпарат өңдеудегі Microsoft
коорпорациясы жасаған жаңа версияларының бірі.
Office 2003 өнімдері қазір бір ғана тілде сөйлейді, пайдаланушыларға
кез-келген ақпарат көзіне, кез-келген уақытта енуге мүмкіндік жасалған.
Жұмысқа топтарының тұрған орнына қарамай бірлесіп жұмыс жасау және
қозғалыстарын координациялау қарастырылған.
Office 2003 бағдарламасының жаңа мүмкіндіктерібарлық саладағы
қызметкерлерге жұмысты ұйымдастыруға, көмек беруге негізделген.
❖ Процестерді басқару. ХML (Extensible Markup Language) стандарттық
тілін кеңінен қолдану Microsoft Oficcе қосымшаларының басқару
мүмкіншішіліктерін көбейтті–зерттеушілік және өзара қозғалыс
жұмыстарын, смарт-тег жұмыстарын пайдаланушыға керекті де тың
жаңалықтарды алу, бизнес-процесс платформасын жасау, өздеріңіз білетін
Oficcе интерфейсіндегі жұмысты жақсартты.
❖ Ақпаратты интеллектуалды өңдеу. ХML тілі Oficcе 2003 қосымшаларын кез-
келген жүйемен байланысын қамтамасыз етеді. Oficcе қосымшалары арқылы
мәліметтердің ішкі деңгейдегі қоймасына қымбат баптаусыз-ақ енгуе
мүмкіндік туады. Сонымен қоса ХML компьютер мен оның серверларындағы
миллиондаған құжаттарға еніп, оны өз мақсатында пайдалануға мүмкіндік
береді.
❖ Ақпаратпен жұмыс. Outlook ұйымымен бірлесіп жұмыс жасау, электрондық
хабарламаларды айырбастау, клиенттермен жұмыстын жаңа әдісін және
оларға жаңа құжат ұсынуды қажетсінеді, жазба формаларымен жұмыс жасау,
Clear Type технологиясымен оқытуды жеңілдету және динамикалық
есептеулерді ұйымдастыру, сараптау, мәліметтерді рецензиялау сияқты
жұмыстарға қолдау көрсетеді.
❖ Ақпаратты қорғау және басқару. Windows Rights Management құқықтық
диспетчерінің қолдауы ұйымдарға ақпараттың қызметтік пайдалану
мақсатында таралмауына бақылау жасауға, оны жойылып кетпеуден
сақтауына, көшірілмеуіне, электрондық хабарламаларға қосымша
қосылмауына және өкілетті емес өкілдерге берілмеуін қадағалайды.
Ақпарат кімге арналса соған ғана барады.
❖ Бірлескен жұмысты оптимизациялау. Мәжілістер, аудио, видео және
ақпараттық конференциялар, интеграциялық бас қосулар және тірі
салымдардың жұмыс құжаттары кеңістігі ақпараттық қызметкерлердің
бірлесіп жұмыс істеуіне ықпал жасайды. Сондқтан да оларға шынайы уақыт
режимінде әр түрлі елдердегі әріптестер арасында жылдам байланыс
туғызу қажет.
❖ Ұйымдастыру және координация. Ортақ күнтізбе жасау, контактілер
тізімі, Outlook Search Folders іздеу папкасы, жалаушаларды жылдам
орнату, ескерту мен ережелер және құжаттардың жаңа кітапханасы
мамандарға ақпараттық жұмысты ұйымдастыру мен оны басқаруға, міндеттер
мен проекторларды іске асыруға көмектеседі.
1.2. Ақпаратпен жұмыс жасайтын мамандардың қазіргі кездегі проблемалары.
Ақпараттық бағдарлама құрылғыларымен жұмыс жасайтын адамдар саны
ешқашанда бұндай көп болған жоқ. Осынша мамандардың қалауларын Microsoft
зерттей келе, олардың тұтынушылығын, атқаратын міндеттерін бизнес
қосымшаларды пайдалану әдістерін тағы басқаларды басшылыққа алып отырды.
Office 2003 проектасын Microsoft коорпорациясы жасаған уақытта ақпаратпен
жұмыс жасаушы мамандарға кездесетін төмендегідей проблемаларды шешуді
қарастырды.
❖ Ақпарттың көптігі. Әртүрлі жағдайларда мамандарға ақпараттың
көп түрін өңдеуге тура келеді, әртүрлі жерде сақталған
ақпараттармен ақпараттарды өңдеу жұмыстарынан жақсы нәтиже күту
қиын. Office 2003 бұл жұмыстарды жеңілдетуге кішкентай ғана
нәрселерді ескеруге мүмкіндік туғызады.
❖ Бірлескен жұмыстың эффективсіз ұйымдастырылуы. Әр жерде
тұратын қызметкерлердің бір-бірімен байланысы қиындауы мүмкін,
олардың бірлесіп жұмыс жасауы үшін мәліметтердің көп көлемі
қажет. Осыған дейін бірлесіп жұмыс жасау үшін қымбат
инфроструктурасыз жұмыс жасау қолайсыз еді. Office 2003 және
Microsoft Windows Share Point қызметінің арқасында мықты
құрылғылар мен жұмысты қарапайым интерфейсте атқаруға болады,
ал жылдам жеткізудің интеграциялық құрылғылары хабарлар мен
мәліметтер алмасу жұмыстарын кедергісіз жүргізуге көмектеседі.
❖ Мәліметтердің байланыспаған учаскелері. Ақпараттық жүйедегі
ескірген технологиялармен жұмыс жасау кезінде көптеген ұйымдар
өздерінің құнды ақпараттарын жоғалтып отырады. Office 2003
өзінің қосымшаларымен, жаңа жүйелерімен, XML стандартты тілі
қолдауымен және анықтамалық схемалар көмегімен ескі мен жаңа
арасындағы байланысты және оған енуді қамтамасыз етеді.
❖ Бизнес процесстердің жеткіліксіз интеграциясы. Office 2003
күнделікті операцияларды орындаудың жаңа қарапайым және
эфективті түрлерін ұсынады, мысалы, контрактілерге қол қою,
пресс-релиздер шығару, есеп беру, презентация жасау, пошталық
хабарлама жіберу, т.б. бір жүйеге бағындыра отырып олардың
арасындағы күнделікті құжат алмасу жұмысын азайту.
❖ Құралдарды эффективті пайдалану. Программамен жұмысты
жеңілдету мақсатында Office 2003 өзінің жаңа функциялары мен
технологияларын ұсынады, олар смарт-тегтер және міндеттер
облысы. Әсіресе жұмыс тобындағы. Олар ұйымдарға шешілмей
қалатындай көрінген проблемаларды шешуге көмектеседі.
❖ Қосымшалар мен құрылғлардың интеграциясы. Office 2003 өзінің
қасиеттерінің арқасында планшетті дербес компьютерлермен жұмыс
істей алады, мобилді құралдар мен электронды пошта арасындағы
байланыс интеграциясын және көптеген есептеуіш құралдар
арасындағы синхромдық байланыс туғызуға мүмкіндік жасайды.
1.3. XML– Әмбебап стандарт тілі.
Әртүрлі құжаттар немесе бизнес процестер кезінде серверлар,
қосымшалар және платформаларға қарамай, тәуелді болмай ақпаратты пайдалану
жұмыстарын қамтамасыз ету туралы іскерлік әлем өкілдері көп айтып жүрді.
Осы мақсатты шешу үшін Office 2003 бағдаламасына XML тілі енгізілді.
Форматтау және қосымша мақсатта пайдаланатын әлсіз құрылымды,
құжаттарды жасауға XML-ді қолданады. XML-дің ерекше схемасын пайдалана
отырып ұйымдар құжаттарға өз құрылғыларын енгізуіне болады. Бұл құжаттағы
өзгерістерді өндеуді, іздеуді және ақпартты қайта қолданудан сақтауға
көмектеседі. XML тілінің құрлымсыз құжаттар мен нақты құрылымды құжаттар
арасындағы көпір екенін көрсетеді.
Бизнес процесстердегі XML тілін қолданудын артықшылықтары.
❖ Мәліметтер алмасудың қарапайымдылығы. Ескірген немесе басқа да
себептермен қосыла алмайтын жүйелерге XML тілі арқылы қосылуға
болады.
❖ Мәліметтерді пайдаланудың қарапайымдылығы. XML көмегімен
мәліметтерді бірнеше рет қолданғанда кілтті немесе кодты көп
айырбастауды қажет етпейді, оның көмегімен уақытты, қателерді
түзету, мәліметтерді дұрыстау оңай.
❖ Мәліметтерді іздеудің қарапайымдылығы. Электрондық түрде берілген
мәліметтерге XML тілі құрылым мен мән береді, олар іздеу және
ұйымдастыру жұмыстарын жеңілдетеді.
❖ Бір ғана мәліметтің әртүрлі ұсынылуы. XML тілі мәліметтердің
ұсынылуы мен мазмұнын бөліп қарастыратындықтан оларды әртүрлі
ортада, форматта, қосымшалар мен құралдардапайдаланушының тұтынуына
қарай пайдалануға болады.
❖ Шешім өңдеудің жылдамдылығы. Бизнес қосымшалар өңдеуде XML
стандартты форматы мәліметтерді жылдам және қарапайым түрде тез
атқарады.
ІІ-тарау. Негізгі бөлім.
2.1. Microsoft Word мәтіндік редакторын оқыту әдістемесі.
Microsoft Word туралы жалпы мағлматтар
Microsoft Word редакторы (төменде біз оны жай ғана Word деп атаймыз)
— мәтіндік құжаттарды дайындауға, түзетуге және қағазға басып шығаруға
арналған Windows жүйесінің қолданбалы немесе қосымша программасы. Бұл
секілді программалар көбінесе мәтіндік редакторлар немесе мәтіндік
процессорлар деп аталады. Word-тың көмегімен тек мәтіндік ақпараттарды
өңдеп қана қоймай, түрлі форматтағы объектілермен жұмыс жасауға мүмкіндік
бар. Мысалы, құжат ішіне енгізілген фото-суретті, безендірілген түрге
келтірілген қаріпті, кестені, сонымен қатар аудио-, бейнефрагменттерді
көруге болады.
Сонымен қатар, мысалы, Блокнот программасынан айырмашылығы — Word-та
құжаттың сипаты мен сіздің алға қойған мақсатыңыз және жұмыс жасау
деңгейіңізге қарай экран параметрлерін орнатудың, яғни оның баптауларының
бірнеше нұсқалары қарастырылған
Microsoft Word программасын іске қосу және онымен жұмысты аяқтау.
WORD-ты іске қосу бірнеше тәсілдермен жүзеге асырылады:
І.Тапсырмалар тақтасындағы Іске қосу (Пуск) батырмасы менюінің
командалары көмегімен; 2. Программалардың Microcoft Office тобындағы WORD
белгішесінде тышқанды екі рет шерту арқылы; 3.Windows жүйесінің Сілтеуіш
(Проводник) программасы терезесін пайдалану арқылы; 4.W0RD редакторына
дайындалған құжаттың белгішесіне тышқан курсорын жеткізіп, оны екі рет
шерту арқылы және т.б.
Редактормен жұмысты аяқтау кез келген стандартты тәсілдермен
жүргізіледі:
❖ Файл-Шығу (Файл-Выход) меню командасын тандау арқылы;
❖ WORD негізгі терезесінің жүйелік менюіндегі Жабу (Закрыть)
командасын тандау арқылы;
❖ Тышқан курсоры терезе тақырыбы аумағында тұрғанда, курсорды
сол жақ шеттегі Жүйелік меню белгісіне алып барып, тышқанды екі
рет шерту немесе батырманы бір рет басып, менюдің Жабу
командасын таңдау арқылы;
❖ Редактор терезесінің тақырып жолының оң жақ жоғарғы
бұрышындағы Жабу (X) батырмасын шерту тәсілімен;
❖ Тікелей AIt+F4 пернелер комбинациясын орындау жолымен.
Егер программамен жұмысты аяқтау барысында мұның алдында өзгертіп,
бірақ дискіге жазылмаған құжат бар болса, онда редактор экранға қосымша
сұхбаттасу терезесін шығарып, өзгертілген құжатты дискіге жазу (Иә-Да)
Microsoft Word программасының жұмыс терезесі
Word-тың стандартты терезесі келесі бөліктерден тұрады:
•Тақырып жолы —терезенің жоғарғы бөлігіндегі қатар. Онда құжат пен
программаның өзінің аты және оң жақшетінде терезені басқару батырмалары —
Орап қою (Свернуть), Қалпына келтіру (Восстановить), Жабу(Закрыть)
орналасқан.
• Меню жолы —Word редакторының барлық командаларына қол жеткізеді.
Ондағы әр пункт бір-бірлерімен байланысқан менюді ашады. Түр (Вид) менюін
ашу үшін, оны тышқан тетігімен шертеміз. Сол кезде бізге құжатты экранда
көрсету тәсілдерін орындайтын бірнеше командалар ұсынылады. Мұнда кейбір
командалар солғын түспен көрсетлген, мысалы: сілтемелер (Сноски) және
Ескертпелер (Примечания) (2-сурет).
Ағымдағы жағдайда активті емес, яғни жұмыс жасамай тұрған командалар
осылай көрсетіледі. Жекелеген ішкі менюге алып баратын пункттер бағыттауыш
сызықтармен аяқталып тұр. Мысал ретінде Саймандар тақтасы (Панели
инструментов) пунктін тандауға болады. Кейбір командалар пернелер
комбинациялары арқылы орындалуы мүмкін. Мысал үшін меню қатарының Түзету
(Правка) пунктін танданыз. Мұндағы Табу (Найти) командасын орындау үшін
Ctrl+F пернелік комбинацияларын басуға да болады (3-сурет).
Бұл әрекетте Ctri пернесін басулы күйде ұстап тұрып, F пернесін
бассаңыз, Табу (Найти) командасын орындағандай нөтиже аласыз.
• Меню жолынан кейін Стандартты саймаңдар тақтасы орналасқан. Ол жиі
кездесетін амалдарды орындауға арналған батырмалардан тұрады. Мысалы Файлды
Сақтау (Сохранить), Баспаға беру (Печать). т.б.
Бұл тақта — мәтінді форматтауға арналған батырмалардан тұрады.
Саймаңдар тақтасының көптеген функциялары Меню қатарыңда берілген, ал
көпшілігіне пернелік комбинациялар сәйкес келеді.
Сіз кез келген уақытта Басқа батырмалар пунктін таңдау арқылы
жасырылып тұрған басқа батырмаларды немесе өзіңіздің батырмаларыңыздан
құрылған тақтаны іске қоса аласыз. Саймандар тақтасы негізінен экранның
жоғарғы бөлігінде орналасады. Бірақ сіз оларды басқа орынға жылжыта аласыз.
• Форматтау саймандар тақтасынан кейін Тік және Көлденең сызғыш
орналасады.
Көлденең сызғыш
Жұмыс аймағының үстінде, ал Тік сызғыш жұмыс аймағының сол жағында
орналасқан. Олардың көмегімен парақ шетіндегі бос өрістер мөлшерін
тағайындауға, абзацтар шегінісін, бағанның енін және табуляцияның бағытын
өзгертуге болады. Үнсіз келісім бойынша координаталық сызғыш сантиметрмен
бөлінген. Сызғыш меню қатарындағы Түр (Вид)-Сызғыш (Линейка) командаларын
орындау арқылы экранға шығады немесе экраннан алынып тасталады.
• Терезенің негізгі элементінің бірі болып, ашық түске боялған Жұмыс
аймағы болып саналады.
Барлық мәліметтер осында енгізіледі.
• Қалып-күй қатары (Строка состояния) негізгі терезенің төменгі
жағында, оның сол жақ шетіне таман орналасқан, онда теріліп жатқан құжат
жөнінде мынадай түрдегі мәліметтер болады:
Қалып-күй қатарыңда мұнан басқа қара түске боялып белгілі бір
режимнің іске қосылып тұрғанын, ал сұр түсті болса — іске қосылмағанын
білдіріп тұратын жұмыс тәртібі индикаторлары бар:
ЗАП — макрокомандаларды жазу (записать) режимі;
ИСПР — түзетулерді (исправления) белгілеу режимі. Егер екпінді күйде
болса, ол құжаттың соңғы нұсқасына қандай өзгерістер енгізілгенін
білдіреді;
ВДП — белгілеулерді (Расширить выделения) кеңейту режимі. Ол F8
пернесін басу арқылы қосылады, ал ESC пернесін басу арқылы өшіріледі;
ЗАМ — символдарды ауыстыру (Заменить) режимі. Бұл режим INSERT
пернесін басу арқылы жүргізіледі.
Құжатты экранда керсету режимдері
Word редакторында құжатты экранда көрсетудің бірнеше түрлері бар.
Жұмыс бабына қарай олардың әрқайсысы өз мүмкіншіліктерімен ерекшеленеді.
Құжатты көрсету режимдерін Түр менюінен қажеттігін тандау арқылы (4-сурет)
немесе Қалып-күй қатарындағы көлденең жылжу алабының сол жақ шетіндегі
батырмаларды тышқан тетігімен шерте отырып шақыруға болады, және олар
келесі тәртіптерден түрады:
Кәдімгі режим (Обычный режим) батырмасы — бұл көру режимі келісім
бойынша редакторға кіргенде бірден тағайындалады. Ол мәтінді форматтау
элементтерін қарапайым түрде көрсете отырып, беттерді бөлу шекараларын
пунктир-сызықшамен бейнелеп, символдарды теру, түзету және көру процесін
жылдам орындайды (1-мысал).
Web құжат (Режим Web-документа) режимі — құжатты Web-парақ түрінде
көрсетеді. Экрандағы құжатты оқу үшін өте тиімді төртіп, құжатпен жылдам
жылжу үшін оның сол жағындағы көрсетілген қүжаттың құрылымын пайдаланады.
(2-мысал).
Бетті белгілеу режимі (Режим разметки) — Word редакторында — құжат
қағазға басылғанда қандай болса, экранда дәл солай кескінделетін режим.
Мұнда тақырыптар, нұсқамалар, бағаналар мен объектілер парақ бетінде өз
орындарында кескінделеді (3-мысал).
Құрылым (Режим структуры) режимі — бұл құжаттың құрылымымен жұмыс
жасау үшін керек. Әр түрлі деңгейде орналасқан тақырыптарды және мәтіндерді
көрсете алады немесе жасырып қояды (4-мысал).
Мәтінді форматтаудың жалпы ұғымы
Мәтін теріліп болғаннан кейін, оны редакциялау— қатесін жөндеу,
өзгерістер, қосымшалар енгізу және форматтау— көркемделуін өзгерту
жұмыстары жүргізіледі.
Форматтау деп әр түрлі амалдар бойынша мәтіндік құжаттардың
көркемделуін айтады. Құжатгы форматтауды құжатты құрардың алдында, сол
сияқты одан кейін де орындауға болады. Форматтаудың орындалу реті құжаттың
ақырғы нәтижесіне әсер етпейді, бірақ құжатты баспаға шығармастан бұрын
форматтау керек. Егер алынған құжат сізді кандай да бір себептерге
байланысты қанағаттандырмаса, онда әрқашанда оның форматтау параметрін
өзгертіп, қайтадан форматтауға болады.
Форматтау әрекеттерін орындай отырып:
-әр түрлі шрифті (қаріпті) тандауға болады;
-жұмыс өрісінің шекараларын өзгертуге, сол, оң,жоғары, төмен
өрістерін анықтауға;
-бетте мәтінді туралауға;
-қатар арасыңдағы интервадды бекітуге және өзгертуге;
-мәтін жактауларының әр түрлі типтерін колдануға;
-мәтіннің көркемделуіне (тізім, бояу, және т.б.) байланысты барлық
мүмкіндіктерді таңдауға болады.
Форматтау кезінде негізгі саймандар тақтасының батырмаларын және сол
сияқты меню командаларын, сонымен қатар арнайы пернелер комбинациясын
қолдануға болады.
Символдарды форматтау. Қаріп сұхбат терезесін және Форматтау
саймандар тақтасын қолдану.
Символдарды форматтауға қаріп параметрлерін, символдар аралығындағы
бос орындар мен оларды қатарға байланысты жоғары не төмен жылжу
мүмкіңдікгерін анықтау жатады. Осылар арқылы құжаттағы маңыздырақ деген
элементтерді белгілеп алып, олардың параметрлерін өзгерту жөне оған қоса
кейбір симводдарды жоғары не төмен индекс ретінде жылжытып жазу,
кішірейтілген бас әріптерді бейнелеу сияқты мүмкіндіктері бар. Символдарды
форматтаудың ең жылдам әдісі форматтау тақтасының батырмаларын қолдану
немесе пернелер комбинациясын орындау болып табылады. Символдарды
форматтаудың бірнеше баптауын өзгерту үшін Формат менюіндегі Шрифт (Қаріп)
командасын қолдануға болады. Қаріпті таңдау және өзгерту үшін Формат—Шрифт
командасын орындаймыз. Экранда Шрифт сұхбаттасу терезесі (1-сурет) пайда
болады.
➢ Шрифт өрісінде қаріптің типі таңдалады.
➢ Қаріптердің Сызылымы (Начертание) мына
опциялардан тұрады:
- Кәдімгі (Обычный) - негізгі мәтін символдары үшін қолданылады;
- Курсив — сөздерді, тақырыптарды қисайта жазып, айқындап қою үшін
қажет;
- Қарайтылған (Полужирный)- сөздерді, тақырыптарды айқындау үшін
кажет;
- Қарайтылған курсив — алдыңғы екі түрлі қаріптер комбинациясын
пайдалану;
➢ Өлшем (Размер) өрісінде қаріптің көлемі пунктпен көрсетіледі. 1
пункт = 0,375 мм.тең.
➢ Түс (Цвет текста) - өрісінде символдарды бояйтын түстер көрсетіледі.
➢ Астын сызу (Подчеркивание) - өрісінде мәтіннің астын сызатын
сызықтың типі тандалады.
➢ Түрін өзгерту (Видоизменение) - өрісінде мұнда көрсетілген
эффектілерге жалаушалар қоюға болады.
➢ Нұсқасы (Образец) - өрісінде мәтіннің фрагменті тандалынған
параметрлерімен көрсетіледі.
Егер төмендегі үнсіз келісім батырмасын шертсеңіз, онда барлық осы
терезеде енгізілген соңғы өзгертулерді Әдеттегі деп аталатын шаблонға
сақтауыңызға болады. Сол кезден бастап барлық осы өзгертулер Әдеттегі
шаблонында сақталып әр келесі құрылған құжат осы жаңа параметрлермен
құрылады.
ТАПСЫРМА
l. MS WORD - ты іске қосыңыз.
2. Формат - Шрифт командасын орындаңыз.
З. Пайда болған сұхбат терезенің Шрифт бетінде Қаріптің типін,
сызылымын, көлемін жөне түсін тандап По умолчанию батырмасында шертіңіз.
Пайда болған сұхбат терезеде Да батырмасымен бекітіңіз.
4. Терезені жабыңыз да MS WORD-ты қайта жүктеңіз немесе Жаңа құжат
құрыңыз.
Назар аударыңыз! Жаңадан құрылған құжат Сіз өзгерткен параметрлер
бойынша құрылды. Осы кезден бастап әр келесі құрылатын Құжат осы
параметрлермен ашылатын болады.
Символ қаріпінің параметрлерін Форматтау саймандар (2- сурет)
тақтасымен де тағайындауға болады, мысалы:
* форматтау стилін;
*қаріптің типін; қаріптің көлемін;
*сызылымын;
*жартылай қарайтылған, курсивті, асты сызылған;
*белгілі бір түспен ерекшелеу;
*символдардың түсін тандау және т.б.
ТАПСЫРМА:
1. Жолды ерекшелеңіз, (кестеге қараңыз, бірінші жолдың жоғарғы сол
жақ бұрышына) де Қаріпті, оның көлемінжәне жазылу стилін таңдаңыз. (Сәйкес
батырмаларды "Форматгау" тақтасынан қараңыз.)
Символдарды форматтау үшін пернетақтадағы пернелер комбинацияларын
қолдану арқылы тез, әрі жылдам орындауға болады.
ТАПСЫРМА
Келесі мәтінді теріңіз: Қаріптің типі KZ Times New Roman, негізгі
қаріптің өлшемі-12, тақырыбы-15. Орындаушының қолы-13. Құжатты С:Мои
документы Учебник бумасында сақтаңыз.
Квадрат тендеуді шешу
ах*+вх+с=0 квадрат теңдеуін шешу үшін алдымен
дискриминантты
D=b2-4ac формуласы бойынша есептеу керек
Егер D0, онда квадрат тендеудің түбірлері жоқ
Орындаған: 9 класының оқушысы Пифагоров Ерлан
Символдардың аралық орналасуын, олардың регистрін өзгерту
Символдардың аралық орналасуын өзгерту үшін Қаріп сұхбат терезесінен
Аралық белімі пайдаланылады. Өлшем өрісінде символдардың қысылатын және
созылатын дәрежесі тандалынады.
➢ Аралық (Интервал) өрісінде символдар аралығындағы ара қашықтық
қойылады;
➢ Кәдімгі (Обычный) — үнсіз келісім бойынша тағайындалған кәдімгі
аралық;
➢ Ажыратылған (Разреженный) — символ арасындағы қашықгық өріске
көрсетілген мына мәнге дейін үлкейеді;
➢ Қысылған (Уплотненный) — символ арасындағы қашықтық өрісте
көрсетілген мына мәнге дейін кішірейеді.
➢ Ығыстыру (Смещение) өрісінде символдарды бастапқы деңгейге
салыстырмалы түрде ығыстырады:
➢ Жоқ (Нет) — сол қалыпында орналасуы;
➢ Жоғары (Вверх) — символдар өрістегі мына көлемге базалық сызықтан
жоғары орналасады;
➢ Төмен (Вниз) — символдар өрісте көрсетілген мына көлемде базалық
сызықтан төмен орналасады.
Символдар регистрін өзгерту
Терілген мәтін символдарының регистрін өзгерту үшін мәтін фрагментін
ерекшелеп алып Формат менюіндегі Регистр командасын тандау керек.
Пайда болған сұхбат (3-сурет) терезесіндегі тізімнің ішінде ауыстырып
қосқышты орналастыру қажет:
Как в предложениях — сөйлемдегі бірінші сөздің бірінші әріпін
үлкейту;
все строчные — фрагменттің барлық өріптерін төменгі регистрге (кіші
әріптерге) орналастыру;
ВСЕ ПРОПИСНЫЕ — фрагментгің барлық әріптерін жоғарғы регистрге (үлкен
әріптерге) орналастыру;
Начинать С Прописных — өр сөздің бірінші әріпін жоғарғы регистрге
орналастыру;
ИЗМЕНИТЬ РЕГИСТР — жоғарғы регистрдің әріптерін төменгі регистрге
ауыстыру жөне керісінше.
Абзацтарды форматтау
Кез-келген редактордағы сияқты, WORD жүйесінде де абзац дегеніміз
мәтіннің абзац символымен (екі рет Enter пернесін басу аралығы) шектелген
бөлігін айтады. Абзацты жеке форматтауға болады. Егер абзацтың соңына
арнайы символдарды шығаратын болсақ, онда мәтіннің түрі өзгереді. Негізінен
мұндай символдар көрінбейді, ал бірақ стандартты саймандар тақтасындағы
Басылмайтын символдар (Непечатаемые символы) : батырмасында тышқан
тетігін шертсек, онда олар құжат экранына шығады.
Абзацтың соңын керсететін бұл символдарды жасыру үшін, осы батырманы
тағы да қайта шертіңіз. Өзіңіздің құжатыңыздағы абзацтардың басталуын және
аяқталуын білгіңіз келген жағдайда, сізге бұл батырманы қолданған қолайлы
болып табылады.
Оны форматтау кезінде мынадай ұғымдарды пайдаланамыз:
Шегініс – мәтіннің сол жақ шетінен абзацтың алғашқы жолының басына
дейінгі аралық, жәй мәтін жолындағы азат жол.
Абзацтың бірінші жолы шегініп оң жаққа ығысумен қатар, нөмірленген
тізім элементтерін көңіл аударарлық ету үшін немесе библиографиялық
әдебиеттер тізімін көрсету кезінде нөмірлер жолдың сол жақ epic шетінен де
асып жазьша береді. Бұл әрекет Формат-Абзац арқылы орындалады.
Мәтінді пайдалану мақсатына байланысты туралаудың төрт түрі болады;
олар:
- сол жақ шетке қарай туралау–жәй қүжат мөтіндерін тергенде
колданылады;
- оң жақ шетке қарай туралау–колонтитулдарда, яғни бөлім
тақырыптарын беттердің жоғарғы жағына тұрақты күйде жазу
кезінде;
- жол ортасына қарай туралау–тақырыптарды жазғанда;
- екі жақ шетінен туралау – іс қағаздарын, баспахана материалдарын
даярлауда пайдаланылады.
Табуляция - әрбір абзац алдында тұрақты азат жол даярлау үшін және
мәтінді бірнеше бағана түрінде кестелеп жазғанда, сол бағаналарға жылдам
өту үшін қолданылады.
Жол арасындағы интервал - жолдардың ара қашықтығын тағайындайды.
Бұдан өзге абзац алдында немесе соңында да қашықтықты тұрақты етіп өзгертіп
беру мүмкіндігі бар.
Абзацты форматтау тәсілдері
Жаңа құжат даярлағанда нұсқа (шаблон) параметрі (хаттар, есеп беру
құжаттары т.б. үшін) пайдаланылады. Олар жаңа форматтау параметрлерін
енгізгенше сақталады. Егер сіз Әдеттегі нұсқаны пайдаланып құжат
даярласаңыз, онда келісім бойынша кәдімгі стиль пайдаланылады. Бұл стиль
бойынша абзац сол жақ шетке қарай тураланады.
Абзацты мәтін енгізілген соң немесе оған дейін де форматтай беруге
болады. Енгізілген мөтінді форматтау үшін оны ерекшелеу керек. Тек бір
абзацты жеке форматтау үшін, оның алдында курсорды сол абзац ішіне
орналастырса болғаны.
MS WORD редакторы абзацты форматтаудың мынадай тәсілдерін үсынады:
• Формат-Абзац командасы - бір сұхбат терезесінде абзацты форматтаудың
қажетті параметрлерін тағайындайды;
• Контекстік менюдегі Абзац командасы (тышқанның оң жақ пернесін
басқанда) - алдыңғы пункттегі команда әрекетін қайталайды;
• Форматгау саймандар тақтасы - әр параметрді тағайындауға сәйкес
батырма басу арқылы орындалады. Осындай бір әрекетпен бір ғана
параметр тағайындалады. Егер сізге форматтаудың бір элементтер өзгерту
керек болса, бұл тәсіл басқа тәсілдерге қарағанда жылдам жүзеге
асырылады;
• Көлденең белдеу (сызғыш) - шегініс пен табуляция позицияларын
тағайындауға пайдаланылады;
Пернелік командалар - Форматтау саймандар тақтасы батырмалары секілді
формат параметрлерінің бірін жылдам өзгерте алады.
Формат менюінің немесе контекстік менюдің Абзац командасын қолдану.
Форматгаудың бірнеше параметрлерін тағайындау үшін Абзац сұхбат терезесін
пайдаланған жөн. Бұл терезені ашу үшін Формат менюінен немесе Контекстік
менюден Абзац командасын тандау керек.
Бұл командалар орындалғаннан кейінгі экранда пайда болған Абзац
сұхбат терезесінің (5- сурет) Шегіністер мен интервалдар деп аталатын
парағы форматтаудың төмендегідей абзац параметрлерін тағайындауға мүмкіндік
береді:
-мәтінді сол жағы, оң жағы, ортасы немесе ені бойынша туралау;
-абзацтың бірінші жолының шегінісі мен шығыңқылығы;
-жолдардың арасындағы интервал;
-абзац алдындғы және соңыңдағы аралық;
Табуляция параметрлерін тағайындау, Табуляция сұхбат терезесінде
жүзеге асырылады.
Бұл терезені Формат-Табуляция командасын таңдау немесе Абзац
терезесінен Табуляция батырмасын басу арқылы ашуға болады.
ТАПСЫРМА
Төмендегі мәтінді теріңіз де келесі іс-әрекеттерді орындаңыз:
1. Бүкіл құжатты ерекшелеп Формат - Абзац командасын орындаңыз.
2. Ашылған Абзац сұхбат терезесінің Выравнивание өрісіндегі тізімнен
По ширине нұсқасын тандаңыз.
З. Отступ өрісіндегі Первая строка жақтауы тізімінен Отступ нұсқасын
таңдаңыз.
4. Интервал өрісіндегі Междустрочный жақтауы тізімінен Полуторный
нұсқасын тандаңыз да ОК батырмасымен бекітіңіз.
5.Тақырыптарды Стандартты саймандар тақтасындағы сәйкес батырманы
қолданып Ені бойынша туралаңыз.
Құжатты С:\Мои документы\Ученик бумасына қалаған атпен сақтаңыз.
ҚАЗАҚ ТЕАТРЫ ТУРАЛЫ
Қазақ театр өнерінің өзіндік сипаты халқымыздың ежелден келе жатқан
тұрмыс-салтымен әдет-ғұрпына негізделген. Үйлену салтымен, нәрестенің
дүниеге келу шілдехана тойымен байланысты өтетін ойын-сауықтын толып жатқан
түрлері ақыңдар айтысы т.б дәстүрлеріміз театр өнерінің алғашқы көріністері
болады.
Кейін Халқымыздың талантиелері жер-жерде шағын труппалар құрып, ел
аралап, жәрменкелерде өнер көрсеткен. Кейіннен осы өнер иелерінің
бастауымен қазақтың алғашқы кәсіптік ұлттың драма театры 1925 жылдың
аяғында Қызылорда қаласыңда ұйымдастырылды. Театр шымылдығы 1926жылы 13
ақпандаМ. Әуезовтың "Еңлік-Кебек" трагедиясымен ашылды.
Театр алғаш рет құрылған жылы онда Иса Байзақов, Әміре Қашаубаев,
Қалибек Қуанышбаев, Елебек Өмірзақов, Серке Қожамқүлов, Жүмат Шанин, Қ.
Жандарбеков, Қ. Байсейітов, Қ.Бадыров сияқты өнер тарландары қызмет етті.
Олар театр тарихына өшпес із қалдырды. 1934 жылы драма театрының ққрылуына
негіз болды.
Бқл күнде облыс орталықтарының бәрінде дерлік драма театрлары
ашылды. Осыларға қазақтың ұлттық драма театры ақыл-кеңес беріп, олардың қаз
тұрып кетуіне қамқорлық жасап отырады. Қазақ драма театрының сахнасында
қойылған "Қозы Көрпеш-Баян сүлу", "Ақан Сері-Ақтоқты", "Еңлік-Кебек", "Ана-
Жер " ана спектакільдері театр сахнасынан түспей келеді. Соңғы жылдары
театр репертуары байи түсті.
ТЕАТР ӨНЕРІ. Қазақ драмасының діңгегі.
Қазақ драмасының діңгегі не? Ол-қазақ өнерінің қара шаңырағы Әуезов
театры. Қазақ драмасының діңгегі кім? Ол-қазақ әдебиетінің классигі,
ұлыжазушы, сонымен қатар ұлы драматург Мұхтар Әуезов. Бір-бірінен
ажырамайтын ұлы ұғымдар, бірі сұлулықтың шырағы, бірі-ұлылықтың пырағы.
Әуезовтің аты театрмен 1926 жылдан байланысты. Осы жылы театрдың
шымылдығын М. Әуезовтің "Еңлік -Кебек"пьесасын ашты. М.Әуезов халықтың жар-
жар, беташар, айтыстарының француздың күлкілі ойындарынан да, немістің
халық әңгімелерінен де, итальянның маскалы комедияларынан да кем емес
екендігі туралы айтты. "Әр халықтың өз театры болуы керек!" деп нық
түжырымдады және осы өнердің өркен жайып, өріс алып кетуі үшін аянбай
маңдай тер төкті. М. Әуезов - қазақ драматургиясының негізін салған және
оның теориясын бекіткен ғалым. Қазақ тетрының іргетасын қаласқан және оның
өсуіне өзінің өнімдіде озық драмалық дүниелерімен өлшеусіз үлес қосқан ірі
өнер қайраткері! ("Алматы ақшамы" 12.09.97)
Форматтау саймандар тақтасының құралдарын қолдану
Форматтау саймандар тақтасы абзац форматының нақты параметрін жылдам
өзгертуге мүмкіндік береді. Ол үшін керекгі абзацты ерекшелеп алып,
саймаңдар тақтасындағы керекті батырманы тышқанмен басу керек. Алайда бұл
"форматтау" саймандар тақтасының құралдар жиынтығы "Абзац" сұхбат
терезесімен салыстырғанда шектеулі.
Форматтау тақтасындағы алғашқы үш элемент - Стиль, Қаріп және Қаріп
көлемі өрістерінің оң жақтағы бағыттауыш түріндегі батырмаларын басқанда үш
түрлі ашылатын тізім шығады, олардың ішінен харіп типтері мен оның көлемін
тандап алуға болады. Жартылай қарайтылған, Курсив жөне Асты сызылған атты
батырмалар арқылы жиі пайдаланылатын сызылымдарды тағайындауға мүмкіндік
береді. Символдарды тағайындауға жататын соңғы элемент - Түс өңі ашылатын
тізімнің көмегімен ерекшеленген мөтін фрагменттері фонының түсін тағайындай
ала аламыз.
Форматтау кезінде мәтін фрагментін ерекшелеп, соңынан тиісті
батырманы басу арқылы оның керекті параметрлерін тағайындаймыз. Мұндайда
тек ерекшеленген фрагменттің ғана қаріп параметрлері өзгереді, ал
қалғандары өзгеріссіз қалады. Осындай тәсілмен мәтін абзацтарын ерекшелеп
алып, аспаптардың келесі орналасқан элементтері арқылы олардың сол жақ, оң
жақ шеттерін немесе бойынша екі шеттерін де туралап, тақырыптарды ортаға
жылжытып та қоя аламыз.
Егер "Форматтау" саймандар тақтасы экранда жоқ болса, оны көрінетін
ету үшін Түр-саймандар тақтасы командасын тандаймыз. Сол сәтте экранға
шыққан "саймандар тақтасы" сұхбат терезесінде "Форматтау" жалаушасын
тағайындау керек.
Көлденең сызғышты пайдалану
Көлденең сызғыш немесе белдеу (6-сурет) құжатгы белгілеу мәліметтерін
беріп қана қоймай, форматтаудың күшті құралының бірі болып табылады. Ол
ағымдағы абзацтың шеткі шекараларын және табуляциясын (шегіністерін)
басқара алады, сонымен қатар жоғары сызық бойында сол мәндердің нәтижесі де
көрініп тұрады. Қажет болса оның жаңа мәнін енгізуімізге мүмкіндік бар. Бұл
жағдайда абзацтың шекаралары сызғышта орналасқан арнайы маркерлерді тышқан
көмегімен ығыстыру арқылы қойылады. Бұл тәсіл Абзац терезесін ашқаннан гөрі
әрі жеңіл, әрі жылдам. Бірақ маркер арқылы шегіністі өзгерту дөлдігі - 0,25
см, ал терезе комаңдасы арқылы өзіміз кез келген мәнге жылжыта аламыз.
Төменгі үшбұрышты маркер абзацтың бірінші жолынан басқа барлық
жолының сол жақ шетін туралайды;
Жоғары үшбүрышты маркер абзацтың бірінші жолының сол жақ шетін қоюға
және "қызыл жолды" тағайындауға мүмкіншілік туғызады;
Төменгі Тікбүрышты маркер — бүл бүкіл абзацтың оң жақ шетін
белгілейтін басқару элементі.
Оны сырғыту кезінде солжақ екімаркерде олардың салыстырмалы орындары
сақтала отырып жылжиды.
Абзацтың мұндай арнайы көркемделуін эпиграфтарды, мәтіннің ерекше
фрагмегатерін форматгау кезінде қолдануға болады;
• Оң жақтағы үшбұрышты маркер ағымдағы абзацтың оң жақ шетін
тағайындайды.
Сондай-ақ сызғышты табуляциялау орнын тағайындау үшін қолданады.
Word ХР-да 24 буфер пайдаланылады...
Word 2000 ортасында 12 алмасу буферін қолдана аламыз. Дәлірек
айтқанда, буфер біреу, бірақ ол 12 мәтін фрагментін (мәтін, сурет,
диаграмма, т.б.) тізбекті түрде жеке-жеке бөліп сақтай алады. Бұл аз болса,
бірнеше мәтін фрагменттерін біртіндеп Ctrl + F3 пернелері арқылы
буферге қиып ала отырып, артынан барлшын біріктіріп, бір орынға
Ctrl+Shift+F3 пернелері арқылы орналастыруға да болады. Алмастыру
буферінде қанша фрагмент сақталып тұрғанын көру үшін Түр—Аспаптар
тақгасы—Алмастыру буфері (Вид—Панель инструментов—Буфер обмена) командасын
орындап, буфердегі фрагменттерді көріп отыруға болады.
Ал, Word ХР ортасында алмасу буферіне 24 фрагмент алуға мүмкіндік
бар. Олардың қаншасы буферге алынғандығын бақылау үшін Түзету — Алмастыру
буфері (Правка — Буфер обмена) командасын орындау қажет. Сонда терезе
капталына қосымша жапсырма парақша шығып буферге алынған фрагменттерді көру
мүмкіндігі пайда болады.
Формулалар редакторын іске қосу және пайдалану...
Word ортасында күрделі формулаларды жылдам теруді жүзеге асыратын
Формулалар редакторы бар. Бірақ ол барлық компьютерлерде бола бермейді,
өйткені Word программасын орнату кезінде - көбінесе оның Карапайым орнату
(Типичная инсталляция) нұсқасы тандалып алынады да, формулалар редакторы
орнатылмайды. Оны қосымша орнатып алу үшін MS Office дистрибутив файлдары
жазылған дискіні (компакт-дискідегі буманы немесе қатты дискіде көшірмесі
жазылған бумасы) қойып, Басқару тақтасындағы (Пуск - Настройка - Панель
инструментов) Программаларды орнату және өшіру (Установка и удаление
программ) белгішесін тандап, "Microsoft Office" тізімі ішінен Office
қосымша Құралдары (Дополнительные средства Office) тобындағы Формулалар
редакторы жолын таңдау керек.
Word программасын алғашқы орнату кезінде формулалар редакторын бірден
жазып алу үшін оның Таңдау жолымен орнату (Выборочная инсталляция) деген
нұсқасын тандап алып, дистрибутивтің толық қүрамын біле отырып,
керектілерін белгілеп, қажет еместерінен бас тартуға болады.
Формулалары бар техникалық мәтіндерді терген кезде мыналарды есте сақтаған
жөн:
-физикалық немесе математикалық шамаларды белгілейтін латын әріптері
курсивпен (кцсайтылып), га грек әріптері мен цифрлар әрқашанда тік
жазылады;
* функциялар (sin, cos, lg, т.с.с.) тік, ал олардың латын әрпімен берілетін
аргументтері курсивпен жазылады;
* жақшалар мен математикалық амалдар таңбалары (+, '—, —, т.с.с.) тік
жазылады.
Осы ережелерге сәйкес Word ішіндегі MS Equation формулалар
редакторының параметрлерін дұрыс тағайындап алу керек. Формулалар
редакторының ішкі меню жолындағы Стиль пунктінің Анықтау (Определить)
командасын тандап алып, грек әріптері мен кез келген символдар үшін Symbol
қарпі (шрифті), ал қалғандары үшін — негізгі қолданылатын қаріпті (мысалы,
Times New Roman Суг) тағайындаймыз; Айнымалылар стилі үшін қисайтылған
(курсив), матрица-векторлар үшін -қарайтылған сызылым (начертание)
қолданылады. Индекстер екі түрлі тәсілмен: егер ол сандық мән кабылдайтын
шама болса — курсивпен, басқаша жағдайларда — тік жазылады. Мысалы,
индекстері сан түрінде беріліп, өзгеріп отыратын масса - курсив түрінде, ал
онның массасын белгілейтін тұрақты индекс — mjon тік жазылуы тиіс. Бұлар
формулалардағы индекстер мәнінің қандай екенін білуге көмектеседі.
Егер формулалар редакторы жиі пайдаланылатын болса, онда қайта-қайта
Кірістіру (Вставка) — Объект — Microsoft Equation 3.0 командаларын
орындағаннан гөрі аспаптар тақтасына формулалар редакторын жылдам іске
қосатын батырманы орналастырған ыңғайлы болып табылады. Ол үшін Сервис -
Баптау (Настройка) - Командалар меню пункттерін тандап, сүқбат терезесінің
сол жақ бөлігінен Кірістіру категориясын шертеміз де, оң жақтағы Командалар
терезесі ішінен чЩ. батырмасын аспаптар тақтасына тышқанмен тасымалдаймыз.
Бұған қоса, жоғарыдағы категориядан Символ командасының белгішесін —
Q., ал Формат категориясынан Жоғарғы индекс — хг, Төменгі индекс — *г
командалары белгішелерін де аспаптар
тақтасына орналастырған ыңғайлы болып саналады. Ерекшеленіп белгіленген
латын әріптерін соларға үқсас грек әріптеріне (а-ны — а-ға, 6-ны — b-ra,
т.с.с.) ауыстыратын және де математикалық таңбаларды да (+,—,=) Symbol
қарпіне түрлендіретін (олар Symbol қарпінде әдемірек көрінеді) белгішені де
-ШрифтҒ8утЬо1 аспаптар тақтасына шығарған артық болмайды.
Word мәтіндік процессорында кестелерді пішімдеу
Деңгейлік тапсырмаларды көрнекіліктер бойынша қолдана отырып
оқушылардың білімін дұрыс бағалау үшін 8-сыныптағы информатика пәнінен
"Математика тарихына" саяхат жасай отырып "Word мәтіндік процессорында
кестелерді пішімдеу" тақырыбын окушыларға меңгертудегі сабақтың үлгісін
ұсынып отырмын.
Сабақгың тақырыбы: Word мәтіндік процессорында кестелерді пішімдеу.
Сабақтың барысы:
I. Ұйымдастыру кезеңі: Оқушылардың сабаққа қатысуы мен әзірлігін
қадағалау.
Сабақты "Математиканың даму тарихына" саяхат жасау арқылы өткіздім. Тақтада
"Математиканың даму тарихы" бойынша плакат ілінген. Әр окушыларға
"Математиканың даму тарихының" картасын және (сары, жасыл, көк, қызыл)
түстермен жасалған окушылар өздері қалаған фигураларды (үшбұрыш, дөңгелек,
төртбұрыш) таратып беріп оларды сабақтың әр кезеңінде сұраққа жауап
бергенде (сары, жасыл, көк, қызыл) түстері бойынша "Математиканың даму
тарихының" сызбасындағы кезендерге (Білімді бағалау картасына)
орналастырады.
1.Үлгі дәуірі - "сары түс"
2.Қарапайым математика — "жасыл түс"
З.Айнымалылар дәуірі — "көк түс"
4.Компьютер дәуірі — "ідызыл түс" Осы түстерді орналастыру бойынша
білімдерін бағалау:
1.Сары түс, жасыл түс бойынша фигураларды орналастыру — "3" бағасы
қойылады.
2.Сары түс, жасьш түс,көк түс бойынша фигураларды орналастыру — "4" бағасы
қойылады.
З.Сары түс, жасыл түсдөк түс, қызыл түс бойынша фигураларды орналастыру —
"5" бағасы қойьшады.
II. Өткен материалды қайталау. Оқушыларға үлестірмелі тапсырмаларды тарату.
Тапсырма: Сұрақ бойынша киылған кәртішке бойынша жауапты құрастыру керек.
Кәртішке бойынша құрастырылған дұрыс жауаптың арғы бетінен мақал-мәтелдерді
окуға болады.
Кәртішкедегі сүрақтар мен жауаптар:
1. Компьютерлік алфавит символдарының қандайда болсын тізбегі недеп
аталады? Жауабы: Мәтін (Тазалық денсаулық кепілі)
2. Магниттік дискіде мәтіндік құжатты құруға, оны өңдеуге,қаріп пішімін
өзгертуге, басып шығаруға және т.б. қолданылатын программа не деп аталады?
Жауабы: Мәтіңдік редактор (Ыдысы тазаның—ырысы таза)
3. Windows-қа арналған ең танымал мәтіндік процессор не деп аталады?
Жауабы: Word (Жалқаулық— жаман ауру)
4. Басқа мәтіндермен графикалық бейнесін, дыбыстық ақпаратпен мағыналық
байланысын қамтитын мәтін не деп аталады? Жауабы: Гипермәтін (Таза
болу—аурудан ада болу)
5. Абзац енгізу каңцай пернемен аяқгалады? Жауабы: Enter
(Тазалық—саулықнегізі,саулық—байлық негізі.)
6. Объктілері—символ, жол, ұяшық, баған болып табылатын қандай мәтін?
Жауабы: Кестелік мәтін (Білім инемен құдық қазғандай)
7. Microsoft Word терезесінің екінші панелі не деп аталады?
Жауабы: Пішімдеу панелі. (Білімді—мынды жығады.білекгі бірді жығады)
8. Меңзердің сол жағындағы симводды немесе мәтінді өшіруге арналған перне?
Жауабы: Baskspace (Еңбек түбі береке)
9. Меңзердің оң жағында орналасқан мәтінді немесе символды өшіруге арналған
перне? Жауабы: Delete ( Кітап—білім бұлағы)
10. Толық терілген құжаттың орфографиясын тексеру үшін қандай әрекетті
орындау керек?
Жауабы: Сервис—Провописание (Бірлік жоқ жерде—тірлік жоқ)
Тапсырманы дұрыс орындаған оқушылар "Білімді бағалау" картасына сары
түсті фигураны орналастырады.
Word мәтіндік редакторында кестелік жұмыстар
Мәтіндік редактор бойынша алған теориялық білімімізді тиянақтау
мақсатында сабақты практикалық сабақ түрінде өткізген дұрыс. Ол үшін біздер
алдымен бөлінген тобымыз бойынша берілген тапсырмаларды қарап шығамыз.
Берілген әр тапсырмаға әрбір топтан бір-бір оқушыдан шығып орындап отырады.
Әрбір тапсырманың орындау шеберлігі, көп икемділігі, уақыт ұтымдылығы
ескеріледі. Берілген тапсырмаларды әрбір топ өз компьютерлерінде орындайды.
1 -топтың тапсырмасы кестемен жұмыс жасау:
1-оқушы: Жаңа бет ашып 11-бағаннан және 10-жолдан тұратын кесте сыз,
кестені 48 пт қаріпті мөлшерінде стандартты түрмен орындаңыз.
2-оқушы: Қүрылған кестенің оң және сол бағанға бөлу сызылған кестенің тең
ортасындағы 6-шы бағанды түгелдей ерекшелеп біріктіріңіз. Ортаңғы үлкен бос
ұяшыққа көлденең түрде "Жыл мезгілдері" деп жазып, оған анимация қойыңдар.
3-оқушы: Қүрылған кестенің оң жақ бірінші жолдың бес ұяшығын, 6-шы жолдың 5
ұяшығын, сол жақ бірінші жолдың бес ұяшығын, 6-шы жолдың 5 ұяшығын
біріктір.
4-оқушы: Төрт біріккен жолдарға төрт жыл мезгілін жаз, қалған тор
көздердегі ұяшықтарды біріктір.
2-топтың тапсырмасы кестелерге бағандар мен жолдар кірістіру:
1-оқушы: Жаңа бет ашып, қаріп мөлшерін 20 - пт етіп қой, беттің сыртын
тақырып атына сай суретпен қорша.
2-оқушы: Стандартты таблица құру жолы арқылы 5-баған мен 5-жолдан тұратын
кесте сызамыз.
3-оқушы: Осы сызылған кестелердің барлық ұяшықтарын ерекшелеп, сыртқы
аймағын Формат-Границы и заливка - Границы командасы арқылы сыртқы кесте
сызықтарын қалың сызықтарға өзгертеміз, 1 -жолдың ұяшықтары мен 1 -бағанның
ұяшықтарын біріктіру батырмасын пайдаланып біріктір.
4-оқушы: Осы сызылған кестемізге 2-баған, 2-жол қосыңыз қосылған бағандар
мен жолдарды Границы и заливка - Заливка командасын пайдаланып әртүрлі
түске бояңыз.
3-топтың тапсырмасы ұяшықтарды біріктіру оларға мәтіндер енгізу.
1-оқушы: Жаңа бетті ашып оны альбом түрінде орналастырыңыз KZ Times New
Roman қарпін таңдап, қаріп мөлшерін 20 пт етіп қой.
2-оқушы: Стандартты таблица құру жолдары арқылы 13-бағаннан 3-жолдан
тұратын кесте сыз.
3-окушы: 1 -жолдың 2,3,4 ұяшыклврды, 5,6,7 ұяшықтарды, 8,9,10 ұяшықтарды,
11,12,1 ұяшықтарды біріктіріңіз.
4-оқушы: 1-бағанның аралығын үлкейтіңіз оның 1-жолына Жыл мезгілдері деп
жаз, 2-жолына Ай аттары деп жаз, 3-жолына Күндері деп жаз.
Тест бойынша бағалау.
1 .Редактордың іске қосу жолдарын көрсет?
1. Іске қосу- Программалар; 2. Жұмыс үстелінен; 3. Екі жағдайда да
қосылады.
2. Терілген мәтіндерді сактау үшін?
1. Файл- Сақтау; 2.Түзету- Сақтау; З.Түр- ...-деп сақтау.
3. Кесте кұрудың неше жолы бар?
1.1; 2.2; 3.3
4. Кестелерге жол баған қосу үшін:
1.Формат; 2. Кірістіру; 3. Кесте.
5. Терілген мәтінді баспаға беру үшін:
1. Түзету- Баспаға шығару;2. Файл- Баспаға шығару; 3. Түр- Баспаға шығару.
6. Кестені бірден жоюға болама ?
1. Болады; 2. Болмайды;3. Жауабы дүрыс емес.
7. Мәтіндерге графикалык, бейнелер кірістіру үшін?
1 .Кірістіру- Сурет;2. Файл- Сурет; 3. Түр- Сурет.
8. Жұмыс кезінде басқа редакторға ауысуға бола ма?
1. Болады; 2. Болмайды; 3. Редакторге ауысуға болады.
9. Кестелердің сыртқы аймағын өзгерту үшін?
1. Формат-Шекара; 2. Кесте- Шекара; 3. Кірістіру- шекара.
10. Word редакторында жаңа бет ашу үшін?
1. Түр- Құру; 2. Түзету- Құру; 3. файл- Құру.
2.2. Microsoft Excel кестелік процессорын оқыту әдістемесі.
Microsoft Excel – Microsoft Office пакетінің электрондық кестелерді
әзірлеуге және өндеуге арналған қолданбалы программасы. Электрондық
кестенің басты артықшылығы – кез келген перанд мәні өзгерген кезде
өрнектіктәуелділік арқылы байланысқан барлық деректерді қайта есептеу
мүмкіндігі.
Excel -дің қолдану аясы өте кең. Excel терезесі дайын кесте болып
табылатындығының арқасында ол ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz