Операциялық жүйенің жіктелуі
№6 Билет
1. Windows (-98, 2000, ХР) амалдық жүйелері. Стандартты қосымшалар:
стандартты қолданбалы бағдарламалар, қызметтік қосымшалар, мультимедиялық
стандартты құралдар.
2. Гиперсілтеме, гипермәтін, мультимедиа технологиялары атты
сабақты оқыту әдістемесі.
1. Операциялық жүйе компьютердің барлық құрылғыларының жұмысын және
программалық жасақтауды басқару үшін қажет. Ол компьютер мен адам
арасындағы байланысты қамтамасыз етеді.
Операциялық жүйе - компьютер қосылғанда бірге жүктелетін және оның
барлық құрылғыларының жұмысын басқаратын арнайы программа.
Операциялық жүйе қолданушы мен компьютер арасында диалог
ұйымдастырады, орындауға басға программаларды іске қосады, компьютердің
ресурстарын (оперативті жад, дискідегі орынды, т.б.) бөледі.
Адамның көзқарасынша, операциялық жүйе компьютердің электрондық
құрауыштары, қолданбалы программалар және адам арасындағы келістіруші болып
қызмет етеді. Ол адамға программаларды іске қосуға, барлық мүмкін
деректерді оларға беруге жѕне оған қосылған құрылғыларды өзгертуге,
ресурстарды қайта бөлуге мүмкіндік береді. Дербес компьютерде жұмыс істеу,
шынында да, оның операциялық жүйесімен жұмыс істеу болып табылады.
Дербес компьютерді, яғни олардың операциялық жүйесін дүние жүзі
бойынша жүздеген миллион адамдар қолданады. Дербес компьютердің операциялық
жүйесімен танысу да телефон шалу және теледидарды қосу, банкіні жѕне
поштаны, сөздіктерді жѕне анықтамаларды қолдана білу сияқты, қазіргі
қоғамда соншалықты қажетті болып келеді.
Қазіргі операциялық жүйе - бұл бірнеше жыл ішінде жүздеген және
мыңдаған құрастырушылар құратын күрделі программалық комплекстер.
Операциялық жүйенің толық үйрену талай жылдарға созылуы мүмкін. қуанышқа
орай, операциялық жүйені жақсы қолдану үшін көп білудің қажеті жоқ - жұмыс
істеудің жалпы принципін және негізгі операцияларды орындаудың әдістерін
білсе болғаны. Нақты операциялық жүйемен жұмыс істеудің практикалық
дағдыларын меңгермейінше, онымен жұмыс істеу мүмкін емес; жалпы
принциптерін білмейінше, жүйені тиімді қолдануды үйрене алмайсыз және
қазіргі дербес компьютердің кез келген қолданушысында ерте ме, кеш пе
пайда болатын проблемаларды шеше алмайсыз.
Көптеген операцияларды орындаған кезде операциялық жүйе бізді
қызықтырмайтын әрекеттерді: мысалы, белгілі секторда оқитын бастиекті
қалай орнатуды, нақты жолшықтан ақпаратты оқуды, дискідегі бос жерді тауып
және сонда файлды жазуды және т.б. жасырын орындайды. Біз үшін
компьютермен танысудың ыңғайлы әдісі - операциялық жүйе қамтамасыз ететін
интерфейспен жұмыс істеу.
Операциялық жүйенің жіктелуі
Дербес компьютерлер үшін операциялық жүйелер бірнеше параметрлер
бойынша ерекшеленеді. Көп жағдайда операциялық жүйе:
- Бір есепті және көп есепті;
- Бір қолданушылық және көп қолданушылық болып жіктеледі.
Бұдан басқа, операциялық жүйеде командалық немесе графикалық (немесе
екеуі бірдей) көп терезелі интерфейс болуы мүмкін.
Бір есепті операциялық жүйе әрбір кезеңде компьютерде адамға бір ғана
есепті шешуге, яғни тек бір ғана іспен айналысуға мүмкіндік береді.
Мұндай жүйелер әдетте негізгі режимде бір программаны және фондық
режимде көмекші тағы бір программаны іске қосуға мүмкіндік береді. Мысалы,
негізгі режимде мәтіндік редакторды, ал фондық режимде басу программасын
іске қосуға болады.
Көп есепті операциялық жүйе бір мезгілде бірнеше программаларды іске
қосуға мүмкіндік береді.
Бұл программалар бір-біріне кедергі келтірмей, қатар жұмыс істейтін
болады. Мысалы, бір программа адаммен шахмат ойнайтын болса, ал тағы бірі
басқа компьютерлермен бірге модем арқылы мәліметтерді тексереді.
Бір есепті жүйелер қарапайым, шағын, ең аз қуатты компьютерлерде
жұмыс істей алады, бірақ жұмыс істеу қолайлылығы жағынан көп есептіден
ұтылады, сондықтан оларға жылдам жол беріп, ығыстырылып келеді.
Бір қолданушылық операциялық жүйе компьютерде тек бір ғана адамға
жұмыс істеуге мүмкіндік береді.
Әрине, дербес компьютерде кезекпен бірнеше адамға жұмыс істеуіне
болады және де олардың әрқайсысы компьютердегі барлық ақпараттармен
байланыса алады.
Көп қолданушылық жүйеде әрбір қолданушы барлық ақпараттармен және
пароль енгізу арқылы тек өзіне қатысты жеке ақпараттармен байланыса алады.
Кейбір көп қолданушылық жүйелер, мысалы UNIX, бір мезгілде бірнеше
қолданушыларға бір компьютерде жұмыс істеуге мүмкіндік береді. Бұл жағдайда
әрбір қолданушының жұмыс орнында терминал орнатылуы қажет. Терминал
қызметтік не арнайы бағытталған құрылғылар (пернетақтасы бар бейнемонитор),
не дербес компьютерде жүктелген арнайы программа орындауы мүмкін. Өз
терминалындағы бірнеше қолданушылар бір-бірін байқамай және кедергі
келтірмей, бір мезгілде бір компьютермен ғана жұмыс істей береді.
Терминал компьютерден бірнеше метрде немесе бірнеше мың километрде
орналасуы мүмкін. Егер мекеме компьютерінде көп қолданушылық операциялық
жүйе және бірнеше модемдер орнатылған болса, онда әрбір қызметкер
компьютермен модем арқылы байланыса алады және өзінің дербес (жұмыс орындық
немесе тасымалданатын) компьютерін терминал ретінде қолдана отырып, ол
өзінің жұмыс орнында отырғандай жұмыс істей алады. Терминал негізгі
компьютермен және дүниежџзілік компьютерлік желі арқылы Internet-пен
байланыса алады.
Жиырма жылдай бұрын адамның операциялық жүйемен қарым-қатынасы
командалық режимде болған: Қолданушы жүйенің шақыруына жауап ретінде
команданы теретін, жүйе оны орындайтын. Мұндай командалық режим көптеген
командалардың пішімдерін білуді және ұзын командалық қатарды қатесіз
енгізуді талап ететін.
Соңғы жылдары графикалық көп терезелі интерфейс жиі қолданылады,
мұнда қажетті әрекеттер және объектілердің сипаттамасы мәтін түрінде
енгізілмейді, мәзірден, файлдар тізімінен немесе тышқан арқылы таңдалады.
Бұл көп терезелі интерфейс бір мезгілде бірнеше программалармен жұмыс
істегенде ерекше қолайлы: олардың әрқайсысымен адам жеке терезеде жұмыс
істейді.
Бұдан бірнеше жыл бұрын Microsoft компаниясының қарапайым бір есепті,
бір қолданушылы командалық интерфейсі бар MS-DOS операциялық жүйесі ең
танымал болған. Бұл жүйе дербес компьютерде ең қарапайым ресурстармен жұмыс
істеуге қабілетті болатын.
Бүгін дербес компьютерлер қуаты соншалықты күшті болғандықтан, оған көп
терезелі графикалық интерфейсі бар қуатты, көп есепті операциялық жүйені
орнату мүмкін және тиімді.
Windows операциялық жүйесінің негізгі сипаттамалары.
Windows95982000ХР текті операциялық жүйелер көп есепті, көп
терезелі графикалық интерфейсі бар болады.
Операциялық жүйелердің құрамына келесі модульдер кіреді:
• Файлдық жүйені басқаратын программалық модель;
• Пайдаланушының командаларын орындайтын командалық процессор;
• Құрылғылар драйверлері;
• Графикалық пайдаланушы интерфейсін қамтамассыздандыратын программалық
модуль;
• Сервистік программалар;
• Анықтама жүйелері
Windows объектілері негізгі (файлдар, қапшықтар, таңбашалар) және
арнайы (Басты меню, басқару панельі, менің компьютерім) Корзина (Себет)
болып шартты бөлінеді. Windows-тың әрбір терезесі экранның тік бұрышты
аумағы болып саналады. Әдеттегідей, терезенің жоғарғы бөлігінде терезе
тақырыбының (title bar) жолы тұрады. Тақырып жолының ортасында терезенің
атауы бейнеленеді, тақырып жолының оң жақ және сол жақ бөлігінде жүйелік В
менюдің батырмалары (бірақ міндетті емес)., сондай-ақ терезелерді орау мен
жазу (немесе терезе мөлшерін қалпына келтіру) орналасады
Тақырып жолының батырмалар орналаспаған аумағын біз терезе тақырыбы
деп атайтын болаиыз.
Жүйелік меню батырмасы да, орау мен жазу (терезе мөлшерін қалпына
келтіру) батырмасы да жоқ бола алатынын байқауға болады: олар тек қана
сәйкес әрекеттердің мән-мағынасы бар терезелер үшін ғана бар бола алады.
Мысалы, Windows-тан шығу кезіндегі (1-сурет) терезе сұранысында орау
батырмасы да, жазу батырмасы да болмайды.
Терезе тақырыбы жолының астында меню жолы орналаса алады
1 Windows жайлы жалпы мағлұматтар
DEC фирмасы компьютерлерiнiң операциялық жүйесi ретiнде UNIX
қолданылды, олар ѕлкен және орташа ЭЕМ-дерде жұмыс iстеген болатын. UNIX
oперациялық жүйесiнiң MS-DOS жүйесiнен негiзгi артықшылығы болып, оның бiр
мезетте бiрнеше есептi қатар шығару мүмкіндiгi, яғни бiрнеше программаларды
параллель орындау қасиетi есептелдi.
80-шi жылдардың ортасында MS (РС)-DОS-тың Мұндай кемшiлiгiнен арылу
үшiн, Micrоsoft фирмасы IВМ тәрiздi компьютерлерге арналған бiрнеше есептi
қатар шығара алатын операциялық жүйелер жасау жұмысын қолға алды, солардың
бiрi Windows жүйесi болатын. Алайда, осы уақытқа дейiн олардың онша көп
таралмауын дербес компьютерлердiң есептеу мүмкіндiктерiнiң төмендiгiмен
түсiндiруге болады.
80386 сериялы микропроцессорлардың пайда болуымен қатар iске қосыла
бастаған Windows графикалық ортасының жаңа версиясы Windows 3.1 бiрте-
бiрте бұрынғы мәтiндiк программалық қоршауларды қатардан ығыстырып шығара
бастады. 80486 сериялы процессорлардың шығуына байланысты дербес
компьютерлердiң көптеген жаңа тұрлерiне графикалық мүмкіндiгi мол Windows
3.1 немесе одан кейiнгi Windows 3.11 версиясы қондырылған MS-DOS
операциялық жүйесi орнатыла бастады.
Microsoft корпорациясының ОС жасау жолындағы келесi елеулi қадамы болып
ондағы графиктiк интерфейстiң қондырылған программа күйiнде емес, сол
жүйенiң ажырамас бөлігі болатын операциялық жүйенi құру болып саналады.
Осылайша Windows 95 және Windows NT операциялық жүйелерi пайда болды.
Windows 95 жүйесiнiң, сондай-ақ Windows
NT жүйесiнiң соңғы версияларының графиктiк интерфейсi стандарттары
Windows 3.1 жүйесiнiң стандартынан өзгеше тұрге ендi, бiрақ негiзгi
идеологиясы бұрынғыша сақталған болатын.
Windows 3.1-ден Windows 95-ке јту әрине MS-ДОS-тан бiрден Windows 95-ке
јтуге қарағанда бiршама жеңiл екенi түсiнiктi. қазiргi операциялық
жүйелердiң адамға беретiн жеңiлдiктерi MS-DOS жүйесiнiң мүмкіндiктерiне
қарағанда өте жоғары, ал графиктiк интерфейс солардың тек бiр қыры ғана.
БҰдан былай Windows жүйесi деген сөздi Windows
3.1х (кез келген сан) және Windows 95 операциялық жүйелерi деп Ұққан жөн.
2 Windows жүйесiнiң негiзгi функциялары
Кез келген операциялық жүйе сияқты Windows мынадай мәселелердiң
орындалуын қамтамасыз етуi тиiс:
– компьютердiң барлық құрал-жабдықтарын (аппараттарын) басқару;
– файлдық жүйемен жұмыс iстеудi қамтамасыз ету;
– қолданбалы программаларды iске қосу. БҰған қоса Windows жүйесi:
– бiр уақытта бiрнеше программалардың жұмыс iстеуiн қамтамасыз ету;
– әртұрлi программалар арасында мәлiметтер алмасу;
– масштаб бойынша өзгерiле алатын қарiптер қолдану;
– мультимедиа мүмкіндiктерiн қолдану;
– жалпы ортақтастырылған анықтамалық жүйенi пайдалану iстерiн қамтамасыз
ете алады.
Windows жұйесiнiң негiзгi түсiнiктерi
1 Терезе
Терезе – Windows жүйесiндегi ең негiзгi ұғым болып саналады, Windows
сөзiнiң нақты аудармасы ңтерезең екенi осыны бiлдiредi.
Терезе - экранның төртбұрышты қоршаулы аумағы, онда әртұрлi
программалар орындалады, кез келген мәлiметтер јңделiп түзетiледi және
басқару әрекеттерi жүргiзiледi. Windows терезесi экранды толығымен,
жартылай алуы немесе белгiлi бiр бөлігін ғана қамтуы мүмкін.
Болашақта Windows ортасының әр тұрлi терезелерiн қарастырамыз, олардың
жұмыс iстеуiнде айырмашылық болса да, бәрiнiң ортақ элементтерi, қасиеттерi
бар. Ендi сол элементтермен танысайық.
Терезе жақтаулары (шекаралар) - бұл терезенiң периметрi бойынша өтетiн
тiк және көлденең сызықтар. Терезенiң жоғарғы жағында тақырып қатары
орналасқан. Тақырып қатарының сол жағында Жұйелiк меню батырмасы
орналасқан, ал оң жағында терезенiң көлемiн өзгертуге арналған батырмалар
бар. Тақырып қатарынан төменiрек меню қатары орын алған. Ал меню қатарынан
төменгi төртбұрышты аудан – терезенiң жұмыс аумағы деп аталады. Осы жұмыс
аумағында әр тұрлi информация бола бередi: орындалатын программа, јңделуге
арналған мәлiметтер, басқа кiшiгiрiм терезелер және т. б.
Кез келген терезенiң белгiлi бiр шектеулi көлемi болады, сондықтан
информация көп болса, ол терезеге симай да қалады. МҰндай жағдайда
терезенiң оң жақ шетiнде (төменгi шетiнде де) айналу сызықтары деп аталатын
элемент пайда болады. Бұл элементтiң пайда болуы осы мезетте терезе iшiне
симайтын информацияның бейнеленiп тұрғанын көрсетедi.
Экран бетiндегi программалар мен құжаттар орналасатын терезелер үш
тұрлi болады:
- толық экранды терезе, яғни терезе экранды толығымен алып тұрады;
- қалыпты күйдегi терезе, яғни терезе экранның белгiлi бiр бөлігін алып
тұрады;
- шартбелгi (пиктограмма) тұрiнде, яғни терезе кiшiрейтiлiп шартбелгiге
айналып кеткен.
2 Жұмыс столы
Жұмыс столы - екiншi негiзгi түсiнiк болып саналады.
ЖҰмыс столы түсiнiгi қазiргi барлық операциялық жүйелер (Windows, OS2,
Масintosh компьютерлерiндегi ОS, Sun компьютерлерiндегi OS, т. б.)
интерфейсiнiң элементi болып табылады.
Ол қандай болуы тиiс?
Әдеттегi өзiмiздiң жұмыс столымызды алайық. ЖҰмыс столында кiтаптар,
мәлiметтер салынған бумалар, құрал-жабдықтар (қалам, қарындаш, өшiргiш,
т.б.) орналасуы мүмкін. Олар, сiздiң қалауыңызша, столда әр тұрлi күйде
орналаса алады. Стол бетi әдемi дастарқанмен жабылуы мүмкін немесе ештеңе
төселмей таза болуы да ықтимал. Сiздiң стол бетiндегi заттарды алма-кезек
қолдануға, орнын ауыстыруыңызға болады. Дәл осы стол бейнесi экранда да
жұзеге асырылып отыр.
Windows ортасында жұмыс столының рөлiн дисплей экраны орындайды. Онда
жұмыс iстейтiн программалардың терезелерi, құжаттардың жеке файлдары
шартбелгiлер (немесе белгiлер) тұрiнде орналасқан (9.2-сурет).
Өзіміздің жұмыс столыңызды реттеп таза Үстауыңыз сияқты экранда да
қоқырсып жатқан столда жұмыс iстеу тiптен ыңғайсыз. қажеттi құжаттарды,
құрал-жабдықтарды жоғалтып алмайтындай экранда артық зат Үстамай жұмыс
iстеуге көңiл бјлейiк.
3 Шартбелгiлер, жарлықтар, бумалар
Шартбелгi (Icon) – бұл экран бетiндегi қысқаша жазуы бар кiшiрейтiлген
графикалық бейне. Ол дисплей экранындағы программаны, терезенi, функцияны,
файлды т.б. бейнелеп тұруы мүмкін. әр шартбелгi белгiлi бiр терезеге сәйкес
келедi және ол қажет болғанда ѕлкейту батырмасы арқылы терезеге айналады.
Экранда мынадай шартбелгiлер кездеседi:
– қосымша программалар шартбелгiсi;
– белгiлi бiр топтар шартбелгiсi;
– функциялар шартбелгiсi.
Жарлық (shortcut) – бұл белгiлi бiр объектiмен тiкелей қатынас жасауды
iске асыратын командалық файл. Мысалы, жарлық арқылы каталогтың, желiдегi
дискiнiң iшiндегiсiн көрсетуге болады, тез арада басқа каталогта орналасқан
программаларды iске қосуға, файлды да жылдам ашуға болады және т. б.
Жарлықты пайдаланғанда негiзгi объектiлердiң өздерi (файлдар, каталогтар
және т. б.) өз орындарында ешбiр өзгерiссiз тұрады. Ал сол объектiлермен
қатынас жасау Shortcut файлында сақталған информацияның көмегiмен iске
асырылады. Мысалы, егер жұмыс столында файлдың (каталогтың) өзi
орналастырылған болса, онда олардың бiрiн өшiру командасын қолданған кезде
ол дискiден жойылады. Ал егер де сiз жұмыс столынан Shortcut шартбелгiсiн
орналастырып, оны артынан өшiрсеңiз, онда жарлық берiп тұрған командалық
файл өшiрiледi де, бастапқы файлдар ешбiр өзгерiссiз қалады.
Бума (folder) экранда каталогтарды (Windows 95) және программалық
топтарды (Windows 3.1) белгiлеу үшiн қолданылады. МҰның мағынасы мынада:
каталог пен программалар тобы белгiлi бiр объектiлердi орналастыруда
қолданылатын контейнер болып табылады. Каталог – файлдарға арналған
контейнер, программалық топ – жеке программаларға арналған контейнер,
т.с.с. °рине Мұндай контейнерлер әр объект үшiн әр тұрлi болуы мүмкін.
Бiрақ олармен атқарылатын амалдар бiртектес бола бередi (мысалға, өшiру,
көшiру және т. б.).
Тышқан тәрiздi графикалық сiлтемеWindows oртасында пернелер тақтасының
көмегiмен жұмыс iстеуге болады, бiрақ тышқан тетiгiмен басқарылатын
графиктiк сiлтеменi (Роint) немесе олардың комбинацияларын (бiрге) қолдану
өте тиiмдi. Стол бетiмен тышқанды жылжыту экран бетiндегi тышқан
сiлтемесiнiң жылжуымен сай келедi.
Windows - ті iске қосу
Windows 95 операциялық жүйесi компьютер токқа қосылысымен жедел жадқа
жүктеле бастайды. Ал, Windows 3.х жүйесi MS DOS үстiндегi жапсырма жүйе
болғандықтан әдеттегi қарапайым программа тәрiздi жүктеледi, яғни оны iске
қосу командалық қатарда win командасын терiп, енгiзу пернесiн басқанда ғана
жұзеге асады, мысалы:
С: win командасын тергеннен кейiн экранға Windows жүйесi жүктелу
кезiндегi стандартты бейне
шығады. Оның толық жүктелу уақыты 1–2 минутқа созылады. Егер Мұндай уақыт
јткенде де стандартты бейне экранда тұра берсе, онда жүйенiң жұмыс
iстеуiнде ақау болып қалғаны, Мұндайда мамандар көмегi қажет болады.
Windows жүктелгеннен кейiн экранға ңжұмыс үстелiң шығуы тиiс, Windows
3.х жүйесiнде Программа диспетчерi шығады да, Windows 95-те – жарлықтары
мен шартбелгiлерi және iске қосу қатары бар қалыптағы көрiнiс пайда болады
3 Windows жүйесiмен жұмысты аяқтау
MS (PC) DOS жүйесiнде немесе сол тәрiздi басқа операциялық орталарда
компьютердi өшiру iсi оп-оңай орындалады, оның ток келетiн қосқышын
ажыратса болғаны. Бұл мезетте кейбiр программалар жұмысiстеп жатса да,
бұлай өшiру ешқандай келеңсiз жағдай тудырмайды.
Ал Windows жүйесiмен жұмыс iстеу барысында компьютердi өшiрмес бұрын
мынадай әрекеттердi орындау қажет:
– жұмыс iстеп тұрған программаларды жабу (аяқтау);
– Windows-ден шығу.
Тек осыдан кейiн компьютер өшiрiледi. Неге бұлай?
Windows жүйесi компьютер құрылғыларын толық пайдаланып, оларды толық
басқарып отырады. Бұл сәттерде Windows уақытша пайдаланылатын файлдар (заты
.ТМР болып келетiн файлдар) жасап алады.
Windows жұмысты дұрыс аяқтаса, ол файлдар өз-өзiнен өшiрiледi. Егер
жұмыс дұрыс аяқталмаса,
ол файлдар дискiде сақталып қалып, бiраз орын алып тұрады.
WordPad мәтiндiк редакторы
WordPad (Windows 3.х) және Write (Windows 95) редакторлары кѕрделi де
қиын мәтiндiк құжаттарды құруға мүмкіндiк бередi. Алайда кейiнгi шығып
жатқан мамандандырылған текстiк редакторларға қарағанда оның мүмкіндiгi
төмендеу. қазiргi кезде кеңiнен қолданылып, ең қуатты, мүмкіншілiгi мол деп
танылып жүрген мәтiндiк редакторлардың жаңа тұрлерiмен сiздер кейiнiрек
таныс боласыздар.
Сондықтан WordPad (Write) редакторын қысқаша тұрде оның тек негiзгi жұмыс
мүмкіндiгiмен таныстырамыз. Windows 3.х жүйесiнде редакторды iске қосу
үшiн
Реквизиттер тобындағы Write редакторың шартбелгiсiн таңдау керек.
Ал, Windows 95 жүйесiнде – Iске қосу-Программалар-Стандартты- WordPad
командасын орындау қажет. WordPad және Write редакторлары мәтiндiк
құжаттарды пернелерде терiп дискiлерде сақтауға, оларды өңдеуге – iшкi
көрiнiсi мен қарптi мәтiндiк өзгертуге, құжат iшiнде символдарды iздеу мен
ауыстыру әдiстерiн iске асыруға, графиктiк суреттердi қосуға, оның
беттерiнiң параметрлерiн өзгертуге және қағазға басып шығаруға мүмкіндiк
бередi.
Осы атап өткен мүмкіндiктердiң iшiнен бiз, келешекте қажет болатын,
мәтiндi қағазға басып шығару жолын кеңiнен қарастырып өтемiз. Windows
жүйесiнiң бiр ерекшелiгi – ондағы кез келген қосымша программадағы текстi
қағазға басу бiр тәртiппен жүргiзiлетiнi. Программа терезесiнде орналасқан
құжатты баспаға шығармастан бұрын, принтер тұрiн және оның параметрлерiн
енгiзу қажет болады. Бұл жағдайда Файл-Принтер таңдауң (Файл-Выбор
принтера) және Файл-Баспаға шығаруң (Файл-Печать) деген командаларды меню
жүйесiнен таңдау қажет болады. Бұл командалардың сұхбаттасу терезесiнде
құжатты басып шығару үшiн қолданылатын принтердiң аты мен маркасы
көрсетiледi. Пайда болған тiзiмнен өзiмiзге қажеттi принтерiмiздi
таңдауымызға болады және де принтерден басып шығарылатын қағаздың мјлшерiн
де алдынала белгiлеп анықтаған жөн (әдетте, бұл А4 форматындағы 210х299 мм
көлемiндегi қағаз). Егер де сiз Параметрлер батырмасын басатын болсаңыз,
онда экранға шығатын сұхбаттасу терезесiнде принтерден сапалы басылым
шығарудың параметрлерiн қолдануыңызға болады. Принтер тұрiн және баспаға
шығарудың параметрлерiн анықтап болған соң, меню жүйесiнен Файл-Баспаң
(Файл-Печать) командасын таңдау қажет. Сұхбаттасу терезесiнде басып шығару
аумағы (құжатты толығымен, құжаттың белгiленген бiр бөлігін немесе белгiлi
бiр беттерiн басып шығаруға болады) мен оның көшiрмесiнiң саны анықталады.
БҰдан кейiн ОКң пернесiн бассақ, онда параметрлерi анықталған принтерге
экран бетiнде алдын-ала дайындалған информация қағазға басылып шығады.
Блокнот
Блокнот – кiшiгiрiм мәтiндiк файлдармен жұмыс iстеуге арналған
редактор. Оның мүмкіндiгi көптеген қарапайым мәтiндiк редакторлар (мысалы,
Write) мүмкіндiктерiне қарағанда төмендеу, бiрақ жылдам iстейдi. Оның бiр
талассыз жақсы жағы бар – ол қарапайым әрi жинақы жұмыс iстеуге мүмкіндiк
бередi, жедел жадта тiптен ешқандай орын алмайды десе де болады және басқа
программалардың қатарласа жұмыс iстеуiне ешбiр кедергiсiн тигiзбейдi. Бұл
программаны iске қосу үшiн ңРеквизиттерң тобында (Windows 3.х) орналасқан
Блокнот атты шартбелгiнi таңдау қажет. Блокнот мәтiндi форматтамай (қарыпты
өзгертпей, безендiрмей) тек қана оның сөздерiнен тұратын файлдарды құрады,
дискiде сақтайды. Көптеген жағдайларда, мысалы, командалық файлдарды
дайындау, редакциялау немесе модем арқылы басқаларға жiберiлетiн мәтiндi
дайындау кездерiнде бұл шынында да жылдам ... жалғасы
1. Windows (-98, 2000, ХР) амалдық жүйелері. Стандартты қосымшалар:
стандартты қолданбалы бағдарламалар, қызметтік қосымшалар, мультимедиялық
стандартты құралдар.
2. Гиперсілтеме, гипермәтін, мультимедиа технологиялары атты
сабақты оқыту әдістемесі.
1. Операциялық жүйе компьютердің барлық құрылғыларының жұмысын және
программалық жасақтауды басқару үшін қажет. Ол компьютер мен адам
арасындағы байланысты қамтамасыз етеді.
Операциялық жүйе - компьютер қосылғанда бірге жүктелетін және оның
барлық құрылғыларының жұмысын басқаратын арнайы программа.
Операциялық жүйе қолданушы мен компьютер арасында диалог
ұйымдастырады, орындауға басға программаларды іске қосады, компьютердің
ресурстарын (оперативті жад, дискідегі орынды, т.б.) бөледі.
Адамның көзқарасынша, операциялық жүйе компьютердің электрондық
құрауыштары, қолданбалы программалар және адам арасындағы келістіруші болып
қызмет етеді. Ол адамға программаларды іске қосуға, барлық мүмкін
деректерді оларға беруге жѕне оған қосылған құрылғыларды өзгертуге,
ресурстарды қайта бөлуге мүмкіндік береді. Дербес компьютерде жұмыс істеу,
шынында да, оның операциялық жүйесімен жұмыс істеу болып табылады.
Дербес компьютерді, яғни олардың операциялық жүйесін дүние жүзі
бойынша жүздеген миллион адамдар қолданады. Дербес компьютердің операциялық
жүйесімен танысу да телефон шалу және теледидарды қосу, банкіні жѕне
поштаны, сөздіктерді жѕне анықтамаларды қолдана білу сияқты, қазіргі
қоғамда соншалықты қажетті болып келеді.
Қазіргі операциялық жүйе - бұл бірнеше жыл ішінде жүздеген және
мыңдаған құрастырушылар құратын күрделі программалық комплекстер.
Операциялық жүйенің толық үйрену талай жылдарға созылуы мүмкін. қуанышқа
орай, операциялық жүйені жақсы қолдану үшін көп білудің қажеті жоқ - жұмыс
істеудің жалпы принципін және негізгі операцияларды орындаудың әдістерін
білсе болғаны. Нақты операциялық жүйемен жұмыс істеудің практикалық
дағдыларын меңгермейінше, онымен жұмыс істеу мүмкін емес; жалпы
принциптерін білмейінше, жүйені тиімді қолдануды үйрене алмайсыз және
қазіргі дербес компьютердің кез келген қолданушысында ерте ме, кеш пе
пайда болатын проблемаларды шеше алмайсыз.
Көптеген операцияларды орындаған кезде операциялық жүйе бізді
қызықтырмайтын әрекеттерді: мысалы, белгілі секторда оқитын бастиекті
қалай орнатуды, нақты жолшықтан ақпаратты оқуды, дискідегі бос жерді тауып
және сонда файлды жазуды және т.б. жасырын орындайды. Біз үшін
компьютермен танысудың ыңғайлы әдісі - операциялық жүйе қамтамасыз ететін
интерфейспен жұмыс істеу.
Операциялық жүйенің жіктелуі
Дербес компьютерлер үшін операциялық жүйелер бірнеше параметрлер
бойынша ерекшеленеді. Көп жағдайда операциялық жүйе:
- Бір есепті және көп есепті;
- Бір қолданушылық және көп қолданушылық болып жіктеледі.
Бұдан басқа, операциялық жүйеде командалық немесе графикалық (немесе
екеуі бірдей) көп терезелі интерфейс болуы мүмкін.
Бір есепті операциялық жүйе әрбір кезеңде компьютерде адамға бір ғана
есепті шешуге, яғни тек бір ғана іспен айналысуға мүмкіндік береді.
Мұндай жүйелер әдетте негізгі режимде бір программаны және фондық
режимде көмекші тағы бір программаны іске қосуға мүмкіндік береді. Мысалы,
негізгі режимде мәтіндік редакторды, ал фондық режимде басу программасын
іске қосуға болады.
Көп есепті операциялық жүйе бір мезгілде бірнеше программаларды іске
қосуға мүмкіндік береді.
Бұл программалар бір-біріне кедергі келтірмей, қатар жұмыс істейтін
болады. Мысалы, бір программа адаммен шахмат ойнайтын болса, ал тағы бірі
басқа компьютерлермен бірге модем арқылы мәліметтерді тексереді.
Бір есепті жүйелер қарапайым, шағын, ең аз қуатты компьютерлерде
жұмыс істей алады, бірақ жұмыс істеу қолайлылығы жағынан көп есептіден
ұтылады, сондықтан оларға жылдам жол беріп, ығыстырылып келеді.
Бір қолданушылық операциялық жүйе компьютерде тек бір ғана адамға
жұмыс істеуге мүмкіндік береді.
Әрине, дербес компьютерде кезекпен бірнеше адамға жұмыс істеуіне
болады және де олардың әрқайсысы компьютердегі барлық ақпараттармен
байланыса алады.
Көп қолданушылық жүйеде әрбір қолданушы барлық ақпараттармен және
пароль енгізу арқылы тек өзіне қатысты жеке ақпараттармен байланыса алады.
Кейбір көп қолданушылық жүйелер, мысалы UNIX, бір мезгілде бірнеше
қолданушыларға бір компьютерде жұмыс істеуге мүмкіндік береді. Бұл жағдайда
әрбір қолданушының жұмыс орнында терминал орнатылуы қажет. Терминал
қызметтік не арнайы бағытталған құрылғылар (пернетақтасы бар бейнемонитор),
не дербес компьютерде жүктелген арнайы программа орындауы мүмкін. Өз
терминалындағы бірнеше қолданушылар бір-бірін байқамай және кедергі
келтірмей, бір мезгілде бір компьютермен ғана жұмыс істей береді.
Терминал компьютерден бірнеше метрде немесе бірнеше мың километрде
орналасуы мүмкін. Егер мекеме компьютерінде көп қолданушылық операциялық
жүйе және бірнеше модемдер орнатылған болса, онда әрбір қызметкер
компьютермен модем арқылы байланыса алады және өзінің дербес (жұмыс орындық
немесе тасымалданатын) компьютерін терминал ретінде қолдана отырып, ол
өзінің жұмыс орнында отырғандай жұмыс істей алады. Терминал негізгі
компьютермен және дүниежџзілік компьютерлік желі арқылы Internet-пен
байланыса алады.
Жиырма жылдай бұрын адамның операциялық жүйемен қарым-қатынасы
командалық режимде болған: Қолданушы жүйенің шақыруына жауап ретінде
команданы теретін, жүйе оны орындайтын. Мұндай командалық режим көптеген
командалардың пішімдерін білуді және ұзын командалық қатарды қатесіз
енгізуді талап ететін.
Соңғы жылдары графикалық көп терезелі интерфейс жиі қолданылады,
мұнда қажетті әрекеттер және объектілердің сипаттамасы мәтін түрінде
енгізілмейді, мәзірден, файлдар тізімінен немесе тышқан арқылы таңдалады.
Бұл көп терезелі интерфейс бір мезгілде бірнеше программалармен жұмыс
істегенде ерекше қолайлы: олардың әрқайсысымен адам жеке терезеде жұмыс
істейді.
Бұдан бірнеше жыл бұрын Microsoft компаниясының қарапайым бір есепті,
бір қолданушылы командалық интерфейсі бар MS-DOS операциялық жүйесі ең
танымал болған. Бұл жүйе дербес компьютерде ең қарапайым ресурстармен жұмыс
істеуге қабілетті болатын.
Бүгін дербес компьютерлер қуаты соншалықты күшті болғандықтан, оған көп
терезелі графикалық интерфейсі бар қуатты, көп есепті операциялық жүйені
орнату мүмкін және тиімді.
Windows операциялық жүйесінің негізгі сипаттамалары.
Windows95982000ХР текті операциялық жүйелер көп есепті, көп
терезелі графикалық интерфейсі бар болады.
Операциялық жүйелердің құрамына келесі модульдер кіреді:
• Файлдық жүйені басқаратын программалық модель;
• Пайдаланушының командаларын орындайтын командалық процессор;
• Құрылғылар драйверлері;
• Графикалық пайдаланушы интерфейсін қамтамассыздандыратын программалық
модуль;
• Сервистік программалар;
• Анықтама жүйелері
Windows объектілері негізгі (файлдар, қапшықтар, таңбашалар) және
арнайы (Басты меню, басқару панельі, менің компьютерім) Корзина (Себет)
болып шартты бөлінеді. Windows-тың әрбір терезесі экранның тік бұрышты
аумағы болып саналады. Әдеттегідей, терезенің жоғарғы бөлігінде терезе
тақырыбының (title bar) жолы тұрады. Тақырып жолының ортасында терезенің
атауы бейнеленеді, тақырып жолының оң жақ және сол жақ бөлігінде жүйелік В
менюдің батырмалары (бірақ міндетті емес)., сондай-ақ терезелерді орау мен
жазу (немесе терезе мөлшерін қалпына келтіру) орналасады
Тақырып жолының батырмалар орналаспаған аумағын біз терезе тақырыбы
деп атайтын болаиыз.
Жүйелік меню батырмасы да, орау мен жазу (терезе мөлшерін қалпына
келтіру) батырмасы да жоқ бола алатынын байқауға болады: олар тек қана
сәйкес әрекеттердің мән-мағынасы бар терезелер үшін ғана бар бола алады.
Мысалы, Windows-тан шығу кезіндегі (1-сурет) терезе сұранысында орау
батырмасы да, жазу батырмасы да болмайды.
Терезе тақырыбы жолының астында меню жолы орналаса алады
1 Windows жайлы жалпы мағлұматтар
DEC фирмасы компьютерлерiнiң операциялық жүйесi ретiнде UNIX
қолданылды, олар ѕлкен және орташа ЭЕМ-дерде жұмыс iстеген болатын. UNIX
oперациялық жүйесiнiң MS-DOS жүйесiнен негiзгi артықшылығы болып, оның бiр
мезетте бiрнеше есептi қатар шығару мүмкіндiгi, яғни бiрнеше программаларды
параллель орындау қасиетi есептелдi.
80-шi жылдардың ортасында MS (РС)-DОS-тың Мұндай кемшiлiгiнен арылу
үшiн, Micrоsoft фирмасы IВМ тәрiздi компьютерлерге арналған бiрнеше есептi
қатар шығара алатын операциялық жүйелер жасау жұмысын қолға алды, солардың
бiрi Windows жүйесi болатын. Алайда, осы уақытқа дейiн олардың онша көп
таралмауын дербес компьютерлердiң есептеу мүмкіндiктерiнiң төмендiгiмен
түсiндiруге болады.
80386 сериялы микропроцессорлардың пайда болуымен қатар iске қосыла
бастаған Windows графикалық ортасының жаңа версиясы Windows 3.1 бiрте-
бiрте бұрынғы мәтiндiк программалық қоршауларды қатардан ығыстырып шығара
бастады. 80486 сериялы процессорлардың шығуына байланысты дербес
компьютерлердiң көптеген жаңа тұрлерiне графикалық мүмкіндiгi мол Windows
3.1 немесе одан кейiнгi Windows 3.11 версиясы қондырылған MS-DOS
операциялық жүйесi орнатыла бастады.
Microsoft корпорациясының ОС жасау жолындағы келесi елеулi қадамы болып
ондағы графиктiк интерфейстiң қондырылған программа күйiнде емес, сол
жүйенiң ажырамас бөлігі болатын операциялық жүйенi құру болып саналады.
Осылайша Windows 95 және Windows NT операциялық жүйелерi пайда болды.
Windows 95 жүйесiнiң, сондай-ақ Windows
NT жүйесiнiң соңғы версияларының графиктiк интерфейсi стандарттары
Windows 3.1 жүйесiнiң стандартынан өзгеше тұрге ендi, бiрақ негiзгi
идеологиясы бұрынғыша сақталған болатын.
Windows 3.1-ден Windows 95-ке јту әрине MS-ДОS-тан бiрден Windows 95-ке
јтуге қарағанда бiршама жеңiл екенi түсiнiктi. қазiргi операциялық
жүйелердiң адамға беретiн жеңiлдiктерi MS-DOS жүйесiнiң мүмкіндiктерiне
қарағанда өте жоғары, ал графиктiк интерфейс солардың тек бiр қыры ғана.
БҰдан былай Windows жүйесi деген сөздi Windows
3.1х (кез келген сан) және Windows 95 операциялық жүйелерi деп Ұққан жөн.
2 Windows жүйесiнiң негiзгi функциялары
Кез келген операциялық жүйе сияқты Windows мынадай мәселелердiң
орындалуын қамтамасыз етуi тиiс:
– компьютердiң барлық құрал-жабдықтарын (аппараттарын) басқару;
– файлдық жүйемен жұмыс iстеудi қамтамасыз ету;
– қолданбалы программаларды iске қосу. БҰған қоса Windows жүйесi:
– бiр уақытта бiрнеше программалардың жұмыс iстеуiн қамтамасыз ету;
– әртұрлi программалар арасында мәлiметтер алмасу;
– масштаб бойынша өзгерiле алатын қарiптер қолдану;
– мультимедиа мүмкіндiктерiн қолдану;
– жалпы ортақтастырылған анықтамалық жүйенi пайдалану iстерiн қамтамасыз
ете алады.
Windows жұйесiнiң негiзгi түсiнiктерi
1 Терезе
Терезе – Windows жүйесiндегi ең негiзгi ұғым болып саналады, Windows
сөзiнiң нақты аудармасы ңтерезең екенi осыны бiлдiредi.
Терезе - экранның төртбұрышты қоршаулы аумағы, онда әртұрлi
программалар орындалады, кез келген мәлiметтер јңделiп түзетiледi және
басқару әрекеттерi жүргiзiледi. Windows терезесi экранды толығымен,
жартылай алуы немесе белгiлi бiр бөлігін ғана қамтуы мүмкін.
Болашақта Windows ортасының әр тұрлi терезелерiн қарастырамыз, олардың
жұмыс iстеуiнде айырмашылық болса да, бәрiнiң ортақ элементтерi, қасиеттерi
бар. Ендi сол элементтермен танысайық.
Терезе жақтаулары (шекаралар) - бұл терезенiң периметрi бойынша өтетiн
тiк және көлденең сызықтар. Терезенiң жоғарғы жағында тақырып қатары
орналасқан. Тақырып қатарының сол жағында Жұйелiк меню батырмасы
орналасқан, ал оң жағында терезенiң көлемiн өзгертуге арналған батырмалар
бар. Тақырып қатарынан төменiрек меню қатары орын алған. Ал меню қатарынан
төменгi төртбұрышты аудан – терезенiң жұмыс аумағы деп аталады. Осы жұмыс
аумағында әр тұрлi информация бола бередi: орындалатын программа, јңделуге
арналған мәлiметтер, басқа кiшiгiрiм терезелер және т. б.
Кез келген терезенiң белгiлi бiр шектеулi көлемi болады, сондықтан
информация көп болса, ол терезеге симай да қалады. МҰндай жағдайда
терезенiң оң жақ шетiнде (төменгi шетiнде де) айналу сызықтары деп аталатын
элемент пайда болады. Бұл элементтiң пайда болуы осы мезетте терезе iшiне
симайтын информацияның бейнеленiп тұрғанын көрсетедi.
Экран бетiндегi программалар мен құжаттар орналасатын терезелер үш
тұрлi болады:
- толық экранды терезе, яғни терезе экранды толығымен алып тұрады;
- қалыпты күйдегi терезе, яғни терезе экранның белгiлi бiр бөлігін алып
тұрады;
- шартбелгi (пиктограмма) тұрiнде, яғни терезе кiшiрейтiлiп шартбелгiге
айналып кеткен.
2 Жұмыс столы
Жұмыс столы - екiншi негiзгi түсiнiк болып саналады.
ЖҰмыс столы түсiнiгi қазiргi барлық операциялық жүйелер (Windows, OS2,
Масintosh компьютерлерiндегi ОS, Sun компьютерлерiндегi OS, т. б.)
интерфейсiнiң элементi болып табылады.
Ол қандай болуы тиiс?
Әдеттегi өзiмiздiң жұмыс столымызды алайық. ЖҰмыс столында кiтаптар,
мәлiметтер салынған бумалар, құрал-жабдықтар (қалам, қарындаш, өшiргiш,
т.б.) орналасуы мүмкін. Олар, сiздiң қалауыңызша, столда әр тұрлi күйде
орналаса алады. Стол бетi әдемi дастарқанмен жабылуы мүмкін немесе ештеңе
төселмей таза болуы да ықтимал. Сiздiң стол бетiндегi заттарды алма-кезек
қолдануға, орнын ауыстыруыңызға болады. Дәл осы стол бейнесi экранда да
жұзеге асырылып отыр.
Windows ортасында жұмыс столының рөлiн дисплей экраны орындайды. Онда
жұмыс iстейтiн программалардың терезелерi, құжаттардың жеке файлдары
шартбелгiлер (немесе белгiлер) тұрiнде орналасқан (9.2-сурет).
Өзіміздің жұмыс столыңызды реттеп таза Үстауыңыз сияқты экранда да
қоқырсып жатқан столда жұмыс iстеу тiптен ыңғайсыз. қажеттi құжаттарды,
құрал-жабдықтарды жоғалтып алмайтындай экранда артық зат Үстамай жұмыс
iстеуге көңiл бјлейiк.
3 Шартбелгiлер, жарлықтар, бумалар
Шартбелгi (Icon) – бұл экран бетiндегi қысқаша жазуы бар кiшiрейтiлген
графикалық бейне. Ол дисплей экранындағы программаны, терезенi, функцияны,
файлды т.б. бейнелеп тұруы мүмкін. әр шартбелгi белгiлi бiр терезеге сәйкес
келедi және ол қажет болғанда ѕлкейту батырмасы арқылы терезеге айналады.
Экранда мынадай шартбелгiлер кездеседi:
– қосымша программалар шартбелгiсi;
– белгiлi бiр топтар шартбелгiсi;
– функциялар шартбелгiсi.
Жарлық (shortcut) – бұл белгiлi бiр объектiмен тiкелей қатынас жасауды
iске асыратын командалық файл. Мысалы, жарлық арқылы каталогтың, желiдегi
дискiнiң iшiндегiсiн көрсетуге болады, тез арада басқа каталогта орналасқан
программаларды iске қосуға, файлды да жылдам ашуға болады және т. б.
Жарлықты пайдаланғанда негiзгi объектiлердiң өздерi (файлдар, каталогтар
және т. б.) өз орындарында ешбiр өзгерiссiз тұрады. Ал сол объектiлермен
қатынас жасау Shortcut файлында сақталған информацияның көмегiмен iске
асырылады. Мысалы, егер жұмыс столында файлдың (каталогтың) өзi
орналастырылған болса, онда олардың бiрiн өшiру командасын қолданған кезде
ол дискiден жойылады. Ал егер де сiз жұмыс столынан Shortcut шартбелгiсiн
орналастырып, оны артынан өшiрсеңiз, онда жарлық берiп тұрған командалық
файл өшiрiледi де, бастапқы файлдар ешбiр өзгерiссiз қалады.
Бума (folder) экранда каталогтарды (Windows 95) және программалық
топтарды (Windows 3.1) белгiлеу үшiн қолданылады. МҰның мағынасы мынада:
каталог пен программалар тобы белгiлi бiр объектiлердi орналастыруда
қолданылатын контейнер болып табылады. Каталог – файлдарға арналған
контейнер, программалық топ – жеке программаларға арналған контейнер,
т.с.с. °рине Мұндай контейнерлер әр объект үшiн әр тұрлi болуы мүмкін.
Бiрақ олармен атқарылатын амалдар бiртектес бола бередi (мысалға, өшiру,
көшiру және т. б.).
Тышқан тәрiздi графикалық сiлтемеWindows oртасында пернелер тақтасының
көмегiмен жұмыс iстеуге болады, бiрақ тышқан тетiгiмен басқарылатын
графиктiк сiлтеменi (Роint) немесе олардың комбинацияларын (бiрге) қолдану
өте тиiмдi. Стол бетiмен тышқанды жылжыту экран бетiндегi тышқан
сiлтемесiнiң жылжуымен сай келедi.
Windows - ті iске қосу
Windows 95 операциялық жүйесi компьютер токқа қосылысымен жедел жадқа
жүктеле бастайды. Ал, Windows 3.х жүйесi MS DOS үстiндегi жапсырма жүйе
болғандықтан әдеттегi қарапайым программа тәрiздi жүктеледi, яғни оны iске
қосу командалық қатарда win командасын терiп, енгiзу пернесiн басқанда ғана
жұзеге асады, мысалы:
С: win командасын тергеннен кейiн экранға Windows жүйесi жүктелу
кезiндегi стандартты бейне
шығады. Оның толық жүктелу уақыты 1–2 минутқа созылады. Егер Мұндай уақыт
јткенде де стандартты бейне экранда тұра берсе, онда жүйенiң жұмыс
iстеуiнде ақау болып қалғаны, Мұндайда мамандар көмегi қажет болады.
Windows жүктелгеннен кейiн экранға ңжұмыс үстелiң шығуы тиiс, Windows
3.х жүйесiнде Программа диспетчерi шығады да, Windows 95-те – жарлықтары
мен шартбелгiлерi және iске қосу қатары бар қалыптағы көрiнiс пайда болады
3 Windows жүйесiмен жұмысты аяқтау
MS (PC) DOS жүйесiнде немесе сол тәрiздi басқа операциялық орталарда
компьютердi өшiру iсi оп-оңай орындалады, оның ток келетiн қосқышын
ажыратса болғаны. Бұл мезетте кейбiр программалар жұмысiстеп жатса да,
бұлай өшiру ешқандай келеңсiз жағдай тудырмайды.
Ал Windows жүйесiмен жұмыс iстеу барысында компьютердi өшiрмес бұрын
мынадай әрекеттердi орындау қажет:
– жұмыс iстеп тұрған программаларды жабу (аяқтау);
– Windows-ден шығу.
Тек осыдан кейiн компьютер өшiрiледi. Неге бұлай?
Windows жүйесi компьютер құрылғыларын толық пайдаланып, оларды толық
басқарып отырады. Бұл сәттерде Windows уақытша пайдаланылатын файлдар (заты
.ТМР болып келетiн файлдар) жасап алады.
Windows жұмысты дұрыс аяқтаса, ол файлдар өз-өзiнен өшiрiледi. Егер
жұмыс дұрыс аяқталмаса,
ол файлдар дискiде сақталып қалып, бiраз орын алып тұрады.
WordPad мәтiндiк редакторы
WordPad (Windows 3.х) және Write (Windows 95) редакторлары кѕрделi де
қиын мәтiндiк құжаттарды құруға мүмкіндiк бередi. Алайда кейiнгi шығып
жатқан мамандандырылған текстiк редакторларға қарағанда оның мүмкіндiгi
төмендеу. қазiргi кезде кеңiнен қолданылып, ең қуатты, мүмкіншілiгi мол деп
танылып жүрген мәтiндiк редакторлардың жаңа тұрлерiмен сiздер кейiнiрек
таныс боласыздар.
Сондықтан WordPad (Write) редакторын қысқаша тұрде оның тек негiзгi жұмыс
мүмкіндiгiмен таныстырамыз. Windows 3.х жүйесiнде редакторды iске қосу
үшiн
Реквизиттер тобындағы Write редакторың шартбелгiсiн таңдау керек.
Ал, Windows 95 жүйесiнде – Iске қосу-Программалар-Стандартты- WordPad
командасын орындау қажет. WordPad және Write редакторлары мәтiндiк
құжаттарды пернелерде терiп дискiлерде сақтауға, оларды өңдеуге – iшкi
көрiнiсi мен қарптi мәтiндiк өзгертуге, құжат iшiнде символдарды iздеу мен
ауыстыру әдiстерiн iске асыруға, графиктiк суреттердi қосуға, оның
беттерiнiң параметрлерiн өзгертуге және қағазға басып шығаруға мүмкіндiк
бередi.
Осы атап өткен мүмкіндiктердiң iшiнен бiз, келешекте қажет болатын,
мәтiндi қағазға басып шығару жолын кеңiнен қарастырып өтемiз. Windows
жүйесiнiң бiр ерекшелiгi – ондағы кез келген қосымша программадағы текстi
қағазға басу бiр тәртiппен жүргiзiлетiнi. Программа терезесiнде орналасқан
құжатты баспаға шығармастан бұрын, принтер тұрiн және оның параметрлерiн
енгiзу қажет болады. Бұл жағдайда Файл-Принтер таңдауң (Файл-Выбор
принтера) және Файл-Баспаға шығаруң (Файл-Печать) деген командаларды меню
жүйесiнен таңдау қажет болады. Бұл командалардың сұхбаттасу терезесiнде
құжатты басып шығару үшiн қолданылатын принтердiң аты мен маркасы
көрсетiледi. Пайда болған тiзiмнен өзiмiзге қажеттi принтерiмiздi
таңдауымызға болады және де принтерден басып шығарылатын қағаздың мјлшерiн
де алдынала белгiлеп анықтаған жөн (әдетте, бұл А4 форматындағы 210х299 мм
көлемiндегi қағаз). Егер де сiз Параметрлер батырмасын басатын болсаңыз,
онда экранға шығатын сұхбаттасу терезесiнде принтерден сапалы басылым
шығарудың параметрлерiн қолдануыңызға болады. Принтер тұрiн және баспаға
шығарудың параметрлерiн анықтап болған соң, меню жүйесiнен Файл-Баспаң
(Файл-Печать) командасын таңдау қажет. Сұхбаттасу терезесiнде басып шығару
аумағы (құжатты толығымен, құжаттың белгiленген бiр бөлігін немесе белгiлi
бiр беттерiн басып шығаруға болады) мен оның көшiрмесiнiң саны анықталады.
БҰдан кейiн ОКң пернесiн бассақ, онда параметрлерi анықталған принтерге
экран бетiнде алдын-ала дайындалған информация қағазға басылып шығады.
Блокнот
Блокнот – кiшiгiрiм мәтiндiк файлдармен жұмыс iстеуге арналған
редактор. Оның мүмкіндiгi көптеген қарапайым мәтiндiк редакторлар (мысалы,
Write) мүмкіндiктерiне қарағанда төмендеу, бiрақ жылдам iстейдi. Оның бiр
талассыз жақсы жағы бар – ол қарапайым әрi жинақы жұмыс iстеуге мүмкіндiк
бередi, жедел жадта тiптен ешқандай орын алмайды десе де болады және басқа
программалардың қатарласа жұмыс iстеуiне ешбiр кедергiсiн тигiзбейдi. Бұл
программаны iске қосу үшiн ңРеквизиттерң тобында (Windows 3.х) орналасқан
Блокнот атты шартбелгiнi таңдау қажет. Блокнот мәтiндi форматтамай (қарыпты
өзгертпей, безендiрмей) тек қана оның сөздерiнен тұратын файлдарды құрады,
дискiде сақтайды. Көптеген жағдайларда, мысалы, командалық файлдарды
дайындау, редакциялау немесе модем арқылы басқаларға жiберiлетiн мәтiндi
дайындау кездерiнде бұл шынында да жылдам ... жалғасы
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz