Адамның қажеттілігі мен мұқтаждығын және іс - әреет түрлері

Жоспар

1. Адамның қажеттілігі мен мұқтаждығын және іс . әреет түрлері.
2. Жеке адамның кісілік сипаттары мен психологиялық құрылымы.
3. Жеке адам мотивтері.

Пайдаланылған әдебиеттер.

1. Адамның қажеттілігімен мұқтаждығын және іс- әрекет түрлері.
Адам қажеттіліктерінің бәріне жуығы еңбек арқылы қанағаттандырылады. Еңбек адам тіршілігінің бірінші қажеттілік. Сондықтан қоғамдағы тәлім - тәрбиенің өзекті мәселесі - адамды еңбек ету қажеттілігіні баулу. Жастарды еңбекке психологиялық тұрғыда даярлау - жалпы гуманистік тәрбиенің түпкі мақсаты. Еңбек адамның іс - әрекетінің негізгі түрі және барлық материалдық игіліктерді өніріудің қайнар көзі. Іс - әрекеттің екінші түрі – оқу. Оқу әрекеті арқылы адам қоғамдағы тарихи мағлұматтар мен білім қорын меңгеріп өзінің рухани дүниесін байытады, дүниетанымдық көзқарасын қалыптастырады. Ойын - адамның негізгі әрекетінің бірі. Ол бала мен жжасөспірімнің денесін тынықтырып, әралуан қимыл - қозғалыстарын жетілдіреді. Мектеп жасына дейінгі балалардың басты іс- әрекеті ойын. Ойыннның түрлерімен мазмұны баланың ақыл- ойын ықпал етіп, өзін қоршаған ортаның заттар мен құбылыстардың мән – жайын түсіндіреді. Бір сөзбен айтқанда , еңбек, оқу ойын адамның дамып жетілуіндегі және қажеттіліктерін өтеудегі негізгі іс - әрекет түрлері.
Балалар мен ересек адамдардың әр алуан іс – қимылы нәтижесінде олардың автоматталған әрекетті - дағдылары, іс - әрекет түрлерін орындауға бейімділігі мен ептілігі тіршілікке қажетті әдеттері қалыптасып, адамның автономиялық , физиологиялық және психикалық жағынан дамып жетілуіне әсер етеді. Оның рухани өмірінің мазмұнына байланысты.
Дағды мен ептілік. Дағды – адамның белгілі іс - әрекетті сан рет қайталап отыру нәтижесінде қалыптасып, автоматты түрде орындалатын ісі. Мысалы, балада оқу дағдысының қалыптасуы, қызметтердің міндетті ісін орындауды. Дағдының қалыптасуында мақсат қою негізгі рөл атқарады. Дағдының қалыптасуы қимыл – қозғалыстар мен әрекет жасауға орай бәрнеше сатылардан тұрады.
Адам әрекетіндегі ептілік (бейімділік) белгілі бір істі атқаруға бейім тұру, өзінің игерген білімін, дағдысын түрлері жағдайында қолдана білуі. Есптілікті жеке қарастырсақ, ол адамның дағдысын түрлі жжағдайда қолдана білуі. Ептілікті жеке қарастырсақ ол адамның дағдыдан өзгешелеу ұқыптылық қасиетін көрсетеді. Ептілікті тағы бір ерекшелігі дамның өз білімін қажет болған кез – келген жағдайында қолдана білу әрекетінен анық байқалады.
Әдет адамның іс- әрекетіндегі мінез – құлыққа байланысты тұрақты қасиеті. Психологиялық тұрғыдан алғанда әдет адамның белгілі іс - әрекет түрін бұрынғы өмір тәжірибесінде қалыптасқан дағдылары мен біліміне сүйене отырып жүзеге асырады. Адамның тарихи дамында ол көпшіліктің игілігіне , әдет - ғұрпын салт – дәстүрге айналып, халықтық салт алуы мүмкін. Әдет адамның қажеттілігін сипат алуы мүмкін. әдет адамның қажеттілігін өтекге сәйкес қайталанып отырып әрекет. Ол адамның кез – келген іс - әрекетінің түрінде кез – келген іс - әрекетнің түрінде кездеседі.
Еңбексүйгіштік, жақын адамдардың ісіне көмектесу, ұйықтау алдында серуендеп, жуынып – шайыну әдетті ұнамды әрі пайдалы түрлері. Ал ұстамсыздық біреудің сөзіне кесе - көлдеең кірісіп, оны бөлу - әдеттің ұнамсыз сипаттары. Жағымды әрекеттер адам мінезінің ұнамды жақтарын қалыптастыруға әсер етеді.
Ниет (мотив) - адамның белгілі қажеттіліктерді қанағаттандырудағы іс - әрекетіне байланысты психологиялық көңіл – күйі. Қажеттілік - адамның белсенді әрекетін тудыратын қозғаушы күш делінсе, ал ниет сол қажеттіліктің нақты көрінісі. Ниет адамды түрлі әрекеттерге ұмтылдырады. Олар мазмұнына, нақты мақсатына қарай айқын ниет және көмескі ниет болып бөлінеді. Ниеттердің бір – бірімен алмасу адамның қағамдық – тарих

Пайдаланылған әдебиеттер

1. Сәбет Бап – Баба «Жалпы психология» Алматы, 2003 ж.
2. Алдамуратов Ә., Рақымбеков К. «жалпы психология» Алматы 2003 ж.
3. Тәжібаев «Жалпы психология» Алматы 1993 ж.