ОТБАСЫНЫҢ МАЗМҮНЫ

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 11 бет
Таңдаулыға:

АДАМ ҚОҒАМЫНЫҢ ШЫҒУЫ

Алғашқы тұрмыстық адам қоғамын тарихи реконструкциялау, сірә, алғашқы тұрмыс тарихының ең күрделі проблемасы болып табылады. Қандай да болсын тура параллель жоқ болғандықтан, ол жөнінде тек жанама деректердің негізінде ғана пайымдауға болады. Бұл, біздің деректеріміз, бІр жағынан, маймылдардағы табындық қарым-қатынастар, екінші жағынан, археология мен антропологияның кейбір фактілері, сондай-ақ азды-көпті ықтималдық үлесімен адамзаттың өте ертедегі, рулық күйге дейінгі сарқыншақтары ретінде қарала алатын этнография фактілері. Осы деректердің барлығын салыстырып және талдау сол заманның қоғамдық тіршілігі туралы көп жағынан гипотездік ұғым болғанымен, жалпы ұғым жасауға мүмкіндік береді, бірақ толып жатқан анық емес таза логикалық болжаулар даулы болжамдарға, әрине, орын қалады.
Жоғарыда айтылып өткендей, совет ғылымында қоғамды ұйымдастырудың бастапқы формасы деп, әдетте, алғашқы тұрмыстық адам табынын атайды. Рас, кейбір ғалымдар бұл терминді қолданудың қисыны жоқ, өйткені, мұнда бірікпесұғымдар қосарланған деп санайды -- өз ара қарым-қатынастардың табындық сипаты алғашқы тұрмыстық адам коллективіне таңылады, демек, қоғамдық даму процестерін вульгаризациялауға, биологизациялауға жол беріледі
Алғашқы тұрмыс адамы табынының дәуірі қандай шежірелік шектермен шамаланады? Оның басталуы, сірә, адамдардың жануарлар дүниесінен бөлініп, қоғамның құрылуымен сай келетін шығар. Еңбек қызметінің тууымен адамның табиғатқа деген қарым-қатынастарының өзгерістері ғана емес, сондай-ақ әуел басқы адам коллективі мүшелері арасындағы қатынастарының өзгерістеріне де байланысты жағдайлар ешқандай күдік тудырмайды. Сонымен алғашқы тұрмыстық адам табыны заманының басталуы жасанды еңбек құралдарының пайда болуымен тура келеді. Ал ақырғы межесі - рулық құрылыстың пайда болу кезеңі. Демек, алғашқы тұрмыстық адам табыны дәуірінің соңы мустьер дәуірініңаяқталуымен, ертедегі палеолиттен кейінгі палеолитке көшумен тура келеді. Тас қаруларының прогрессивті дамуы,адамның өзінің физикалық типінің өзгеруі, ақыр аяғында рулық құрылыстың бірден дайын күйінде туа алмаған жағдайы, -- осының бәрі алғашқы тұрмыстық адам табыны уақыт жағынан қатып қалмаған бірыңғай форма болмағандығын көрсетеді. Сондықтан да ең көне адамдардың ертедегі табыны және неғұрлым дамыған неандертальдықтар табыны деп жиі ажыратылады.
Алғашқы адамдар табыны, сірә, шағын адамдар тобы болса керек. Олар шаруашылықтың екі саласы - жинап- терушілік пен аң аулаумен айналысты. Нақ аңшылық алғашқы тұрмыстық адам коллективінің дамуын көп жағынан анықтаған шаруашылықтың неғұрлым прогрессивті саласы болғаны даусыз.
Алғашқы тұрмыстық адам табынында биологиялық және әлеуметтік бастау күрестерінің негізгі бағыттарының бірі бала тудыру жөніндегі қатынастар, немесе жыныстық қатынастар болды. Мұнда зоологиялық инстинктер ерекше күшейіпкөрінуге тиіс болды, демек дамып келе жатқан қоғам тарапынан өте күшті қысымға ұшырауға тиіс еді.
Көптеген совет ғалымдары қоғамдық ұйымның алғашқы формасы ретінде алғашқы тұрмыстық адам табыны мұның ішінде зоологиялық семьялардың ыдырауы және ересек еркектердің өзара шыдамдық көрсетуі, яғни регламенттелмеген, тәртіптелмеген жыныс қатынастарының, яғни промискуитеттің орнатылуы нәтижесінде ғана туа алатын еді деп санайды. Бұл гипотезаны жақтаушылар тек логикалық пайымдауларға ғана емес, сондай-ақ кейбір этнографиялық деректерге, нақтылай айтқанда жыныс қатынастарының әуел басқы еркіндік сарқыншағы көрінетін көптеген артта қалған тайпаларға мәлім промискуитеттік оргиастикалық мерекелерге сүйенеді. Алайда, басқа да көзқарас бар, бұл көзқарас бойынша, алғашқы тұрмыстық адам табыны өзінің алдында болған жануар бірлестіктерінен оған тән болып келетін жыныстық тіршіліктің зоологиялық регламентациясы мен гаремдік семьяны мұраланған. Егер бұл осылай болса, онда табын әйелдерге таласып т. б. өздерінің бастығы өлуінің салдарынан оқтын-оқтын қайта топтасып отырған, жалпы алғанда алғашқы тұрмыстық табынның өзінен гөрі азырақ тұрақты бірнеше гаремдік бірлестіктерден тұруға тиіс болған.
Адам табынында өз ара жыныс қатынастары туралы сеніммен пайымдау үшін, әлі де болса жеткілікті деректер жоқ, бірақ соңғысы қалай да биологиялық -- әлеуметтік бірлестік болғандықтан, шындық бірінші -- таза әлеуметтік және екінші -- таза биологиялық көзқарастар арасында болуы ықтимал.
Л. Г. Морган өзінің Көне қоғамында некелік жыныстық қатынастардың алғашқы (ең көне) формасы қандас-туыстық семья дейтін болды деген жобаны ұсынды. Морган қандас-туыстық семьяда некелік ортақтық тек бір ғана ұрпақты барлық туыстарды екі-үш аталық т. б. бауырларды және қарындастарды, олардың туыстарының бүкіл ұрпағын, олардың аталары мен әжелерінің бүкіл ұрпағын қамтыды, деп санайды. Түрлі ұрпақтардың арасындағы некелік қатынасқа жол берілмеді. Бұл гипотезаны ұсына отырып, Морган этнографтар Полинезиядағы Гавай аралдары халықтарынан тапқан малайя, немесе гавай туыстық жүйесі дейтіннің анализіне сүйенді. Туысқандықтың бұл системасында анасы мен әкесі тек өзінің балаларын ғана емес, сондай-ақ өзінің барлық бауыры мен қарындастарының балаларын өз балам деп атайтынын, ал балалар өзкезегінде тек өзінің туған ата-аналарын ғана емес, сондай-ақ барлық өздерінің қарындастары мен бауырларын ата-аналарымыз деп атайтын фактілеріне сүйеніп, ол некелерді реттеп отырудың ең көне формасы, таяудағы өткен шақта гавайлықтарда сақталып отырғандай, қандас-туысқандық семья болды деп қорытынды жасайды.
Алйда, XX ғасырда ең алдымен сол гавайлықтар туралы жаңа этнографиялық деректер жиналуымен Морганның мәліметтері қате кендігі анықталды.
Дегенмен, өзіне тән некелік ұйым формалары бар рулық құрылыс бірден туған жоқ, оның алдында адам табыны келесі заманғы некелік институттарды жасауға таяп қана келген ұзақ дәуір болып өткендігі даусыз.

НЕКЕ ҰҒЫМЫ ЖӘНЕ ОНЫҢ МАЗМҮНЫ

Отбасы -- әлеуметтік институттардың белгілерін бой-ына сіңірген, әлеуметтік жүйенің маңызды саласы.Ютба-сы -- - қоғамдық қүрылымның шағын, ерекше улгісі, сонымен қатар адамдардың өзара қарым-қатынаста бо-латын тұрақты тобы, қоғамның алғашқы үясы. Отбасы қалыптасу үшін неке қалыптасуы қажет,
Олай болса неке және отбасы дегеніміз не?
Неке -- әйел мен еркек .'арасындағы табиғи қажеттілік, олардың табиғи шарты,. өзара құқықтары мек міндеттерін белгілейтін формасы.
Неке -- отбасының заң жүзіндёй негізі, еркек пен әйелдің өзара түсінісуініңг еріктілігінің негізінде қүрыла-тын одағы, адамның әлеуметтік табйғи? сонымен қатар материалдық және рухани өмірінің қажеттілігУ Себебі жыныстық қатынас биологиялық, сүюспеншілік қатыыас қана емес, сонымен қатар адамгершілік, эстетикалық қатынас, Сондықтан некенің мазмүны мен ерекшелігі ЖЫНЫСТБІҚ қатынаспен ғана шектелмейді.
ЧНекенің негізі -- суйіспеншілік. Неке әйел мен ер-
кектің тарихи өзгеріп отыратын қатынастарының әлеуметтік формасы,, Қоғам олардың жыныстық өмірін тәртіптендіріп отырады, ата-аналық қүқық пен міндетті орнатады
НекеТзіздің елімізде тіркеуден (ЗАГС) өтеді. Ертерек-те неке суын ішу мешіт арқылы іске асырылған, Қазір әлемнің көптеген елдерінде шіркеуде тіркеледі. Бул біздің өмірімізге де еніп келеді. ЗАГС арқылы некеге тұру (тіркелу) қазіргі азаматтық заңдардан туындаған. Себебі ажьфасқан жағдаида ол негізгі құжат болып санала-ды. Балаға материалдық кепілдеме алу? дүние-мулікті бөлісу соның негізіңде, сот арқылы шешіледі.
Қалай болғанда даг некенің заң жүзінде немесе дін орындары арқылы тіркелуі жүбайлардың отбасындағы белгілі міндеттерін қалыптастырады, жауапкершілігін арттырады.
Некелік қүқықты енгізу, жүбайлар арасьшдағы бул қатынастың пайда болуы табиғи заңдылық қана емес, ол прогрессивтік уақиға, адамгершілік, эстетикалық құнды-лықтарды байытатын тарихи қүбылыс.
Неке -- махаббаттың іс жүзіне асуы. Некеге дейінгі қатынас жастардың бірін-бірі сүюіне, махаббатына бай-ланысты. Сүю - -- сүйген адамның өмірімен өмір сүру, басқаның бақытынан өзіңнің жеке басыңның бақытын табу, берік, шын махаббаттың негізі.
2. ОТБАСЫНЫҢ МАЗМҮНЫ
ІОтбасы әлеуметтік институт ретінде қоғамның қалыптасуымен бірге пайда болды. Отбасының дербестігі болғанмен, отбасылық қатынастар қоғаммен, оның даму-ымен тікелей байланысты.
Отбасы -- шағын әлеуметтік топ. Оның мушелері не-кемен, қаны бір туыстығымен, түрмыстың ортақтығымен және өзара адамгершілік, жауапкершілік байланыспен өмір сүреді.
Отбасы -- қоғамның бастапқы үясы. Ол әлеуметтік, қоғамдық дамуда маңызды рөл атқаратын қүрылымның негізі. Отбасы мүшелерінің арасындағы қарым-қатынастар ерекше тиісті міндеттерге негізделеді. Бүлар-ды тәртіп бойынша орындағандар -- қоғамның жалғасуына, нығаюына қызмет еткендер, ал орында-мағандар болса, одар -- қоғамның тәртібін бүзған, әлеуметтік тәрбиеден үлгі ала алмаған бақытсыз жандар.
Адам баласы қасиетті борыштарын үлкендерге
қүрмет, кішілерге мейірімдоик, сондай-ақ адамгершілік және отансүМниік сезімдерін отбасында үйренеді. Огбасы -- сүйіспеншшктің, инабатгылықтың бастау бүлағы,
Еркек пен әйел -- отбасының екі іргетасы. Адам ба-ласы мұқтаж болған рақатты, шын сүйіспвншілікті, мейірбандық сезімдерін ананың қүшағында, әкенің қара шаңырағында табады. Олай болса отбасының мәні өте зор* Оның екі іргетасы болған ерлі-зайыптылар құқықтары мен міндеттерін түсіне біліп? дүрыс әрекет етсе? отбасында бақыт пен шаттық орнайды Отбасы түрмыстық қатынасты қалыптастырудьщ алғашқы үясы, ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.