Адамдардың жастары боынша стратификация теориясын негіздеу

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 13 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым министрлігі
Батыс Қазақстан гуманитарлық-техникалық университеті
Батыс Қазақстан гуманитарлық-техникалық академиясы

Педагогика және психология
кафедрасы

РЕФЕРАТ
Тақырыбы:
Қартаюдың психологиялық негізі

Орындаған:
Тексерген:

Орал, 2012ж.

Мазмұны

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3
Негізгі бөлім
1. Қартаю жасындағы адамдардың психологиялық ерекшеліктері ... ... ... ... ... 5
2.Геронтология ғылымы туралы түсінік және қартаң адамның проблемалары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...10
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 13
Қолданылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 15

Кіріспе
Қартаю - биологиялық процесс; белгілі бір жасқа жеткеннен кейінгі организмнің мүмкіншіліктерінің үдемелі төмендеуі. Қартаю кезінде тіннің серпімді талшықтарының және су мөлшерініңазаюынан тері жұқарып, қатпарланып әжім пайда бола бастайды. Бұл кезде шаш ағарып, сирейді, көздің көруі, құлақ естуі нашарлайды, тіс түсе бастайды. Қартаюдың бір көрінісі ретінде организмде дәнекер тіндердің өзгеруін келтіруге болды. Осыданөкпеде, бауырда, жүректе, т.б. ішкі органдарда олардың атқаратын жұмысының бұзылуына әкелетін беріштенулер дамиды.Дәнекер тіндерінің өзгерістерінен қарттарда жара мен сүйек сынықтарының бітуі жастарға қарағанда баяу жүреді. Қартаю кезінде адамның жүйке жүйесінде, ішкі секреция бездерінде, иммундық, жүрек-қан тамырлар жүйелерінде елеулі өзгерістер байқалады. Жүйке жүйесінің өзгерістерінен шартты және шартсыз рефлекстер әлсірейді, есте сақтауқабілеті бұзылады. Қарт адамдарда жыныс, қалқанша, ұйқы бездерінің, гипофиздің, бүйрек үсті бездерінің,айырша бездің гормон өндіру қабілеттілігі төмендейді. Қартаю кезінде жүректің жиырылу күші кемиді, қан айналукөлемі азаяды. Шеткі тіндердегі қан қылтамырларының (капиллярлары) қабырғалары қалыңдап кетуінен газ алмасу процесі бұзылады. Бұл гипоксия ауруының дамуына әкеледі. Қан тамырларының серпімділігі азайып, оларда атеросклероз дамиды. Адамның жасы ұлғаюына байланысты жүрек пен қан тамырларының жүйкелікжәне гуморалдық реттеулері өзгереді. Қартаюды: қалыпты немесе физиол. Қартаю және ерте қартаю деп бөледі. Физиологиялық қартаю - адам егде тартқан жасқа келсе де, денсаулығы жақсы, ширақ, өзін-өзі күтіп, айналасына назар аударып белсенділік көрсете алатын жағдайда болуы. Ерте қартаюда кәріліктің белгілері мезгілінен бұрын байқалады. Бұған адамның созылмалы аурумен ауыруы немесе қоршаған ортаның жағымсыз әсері себеп болады. Қартаюды қазіргі теориялар жас шамасының ұлғаюына байланысты белок синтезініңбұзылуы деп түсіндіреді. Ал мұның өзі нуклеин қышқылдары (ДНҚ) қызметінің бұзылуына байланысты болады. Кейінгі жылдары иммунитет жүйесі бұзылған организмде түзілген антиденелер бөгде заттарды ғана емес қалыпты клеткаларды да бұзып, жоятыны анықталды. Қартаю кезінде клеткалардағы энергетикалық (жылу бөліну) процестер өзгереді: тотықтырғыш ферменттердің белсенділігі кемиді, митохондриялардың саны азаяды. Қартаюда тұқым қуалаушылық факторы үлкен рөл атқарады. Кейбір адамдардың қалыптан тыс ерте қартаюы байқалады, мұны прогерий деп атайды. Бұл сирек кездесетін тұқым қуалайтын синдромдар кездерінде байқалады. Солардың бірі - Гетчинсон-Гильфорд синдромы - балалардың, аутосомдық-рецессивтік жолмен ұрпақтан ұрпаққа берілетін ауруы. Бұл аурудың алғашқы көрінісі баланың бір жасар кезінде байқалып, тез қарқынмен дамып, 10 - 20 жаста жүрек инфарктысынан өлімге әкеледі. Баланың бойы өсуі баяулайды, шашы ағарып, түсе бастайды, терісі жұқарып, қатпарланып кетеді. Көз бұршағының бұлыңғырлануы (катаракта), өкпе эмфиземасы, қан тамырларының атеросклерозы, т.б. дамиды. Осындай кәрілікке тән белгілердің 15 - 25 жас арасында дамуы - Вернер синдромы деп аталады. Ерте қартаюдың ең негізгі себебі - қозғалудың азаюы, бұлшық ет жұмысының жеткіліксіздігі (гиподинамия). Қартаюға байланысты организмде зат алмасу процесінашарлайды, сондықтан қуатты тағамдарға қажеттілік те төмендейді. Мысалы, қалада тұратын 60 - 74 жастағы ер адамдардың тәуліктік энергетикалық қажеттілігі 2300 ккал болса, әйелдерде - 2100 ккал, ал жасы 75-тен асқан адамдарда бұл қажеттілік 2000 және 1900 ккал шамасында болады. Бұл кезде тағам құрамындағыжануар майлары мен көмірсу мөлшері аз болуы тиіс. Қартаю заңдылықтарын зерттейтін ілім геронтология, ал жастары ұлғайған адамдар мен кәрі адамдардың ауруларын зерттейтін ілім гериатрия деп аталады
Негізгі бөлім
1. Қартаю жасындағы адамдардың психологиялық
ерекшеліктері
Қартаю кезіндегі адамның психологиялық жағдайының өзгеріске ұшырауы, яғни қартаю процесі төмендегі зерттеген ғалымдар айтуы бойынша ең біз ауыр және қиын кезеңдердің бірі болып келеді.
Ғылымда қарттардың мәселесін түрлі бағытта зерттеген. Орыс ғалымдардың зерттеушілері А.Сырцова мен О.В. Митина зерттеу жүргізу барысында тұлғаның орентациялық уақытша динамикасын зерттеген. Яғни бұл жерде қартаю процесінің барысында адамның мінез- құлықының өзгеруі, қарттардың өзгешілік психологиясына талдау жасаған. Адам қартайған кезде оның физиологиялық белсеңділігі төмендеп, тек өмірлік тәжірбиесіне сүйеніп өмір сүреді. Олар өз күшіне сене алады, шешімді тез және сенімді қабылдайды. Сондықтан оларды Ұрпақты басқарушы деп атайды. Бұл жердегі көрініс (50-60жас аралығы) айқын көрінеді. Себебі, зейнетке шығуымен байланысты олар енді өмір басталды деп сенеді. Зерттеу көрсеткендей, бұл жас ерекшеліктерінде қорғаныш механизмі іске асады. Болашақта өзін- өзі күту, балалар мен немерелерінің болашағын ойлайды. Олар өмір сүруге аз уақыт қалды- деп, ештеңені өзгертуге келмейді деген екінші планға шығады. Бұл жаста адамда жаңадан белсеңді өмір сүруге деген құлшынысы болады.
60-тан кейін денсаулық жағдайына көңіл бөлу өседі. Адам өз- өзіне уақыт өтіп барады, енді жоспарым ешқашан жүзеге аспайды - деп болды, бітті, өлім қорқынышы жаулайды. Зейнетке шығу, табыстың азаюы, жұбайдың біреуі қайтыс болуы- бұл осы жастағы ерекшеліктер. Отбасы өмірі, отбасы дәстүрі, балалар жетістігі, жиі немерелерімен балаларымен қарым- қатынаста болуын қажет етеді.
70-тен жоғары позитивті өмір сүру типіне сәйкес. Позитивті ойлау, уақыттың ұзақтылығы, өмірлік кәсіби деңгейінің жетістігі, немерелер мен балаларды ойлау, олар өздерінің жалғасын сол ұрпақтарында көреді. Жасай алмаған, бітіре алмаған жұмысты бітіреді екен дейді.
М.Ф. Пузиков пен А.А. Калиева қарт адамдардың гериатриялық -реабилитациялық проблемаларын зерттеген. Зерттеу мәселесі өте маңызды. Қазір мемлекеттегі туудың күрт төмендеуі, халықтың белсеңді қарттаюына әкеледі. Бұл медициналық қызмет көрсету саланың сұранысының дамуымен байланысты. Гериатриялық -реабилитация, бұл реабилитацияның бір бөлігі (дұрыс адамның денсаулығын жақсарту дәне қалпына келтіру туралы ғылым). Бұл салада - медициналық, әлеуметтік, реабилитациялық процедуралар жүзеге асырылады. Сапалы реабилитация мен гериатриялық профилактика - қоғаммен қарым-қатынасты үзбеу, жалғыздықтан изоляциялау, қызығушылықты таныту, әлеуметтік қарым қатынасты жандандыру, еркін болу, ойлаған жұмысын еркін тандау. Қарт адамдардың әлеуметтік- медициналық проблемаларын зерттеу барысында, яғни қартайған сайын, медициналық қызметтің рөлі арта түседі. Бірақта қарттар аурудың соңғы стадиясына дейін созып, дәрі- дәрмектердің пайдасы аздау болады. Өкінішке орай, Қазақстан Республикасында герантологиялық көмектер жоқ, жоғары сырқаттану, мүгедектік, қарттардың жиі өлуі, яғни қарттар медициналық көмекті қажет етеді. Яғни, бұл тек адамдарға дені сау қартаюды қамтамасыз етсек қана жетеміз.
Томас Манның қазіргі таңда қартайып бара жатқан қоғамға деген көзқарас өте көп деді , соның ішінде аналитиктер бір-біріне қарама-қайшы екі көзқарасты ұсынады:
* Еңбекке жарамды халық азаяды. Туу деңгейі азаюынан және қарт адамдардың көбеюінен, қоғам жылдан жылға көбейіп отырған еңбекке жарамсыз барлық халықты асырап, солар үшін еңбектенуі тиіс.
* Қарт адамдарды асырауға, күтуге, олардың шығынын ақтау үшін жұмыс істеп жүрген адамдар 2 есе салық төлеуі тиіс. Бұл өз кезегінде еңбекке деген мотивацияны азайтады, ең соңында ұрпақтар арасындағы конфликтіге әкеледі, соның салдарынан жас ұрпақтартың қарт адамадрдың алдындағы жауапкершілігінен бас тартуға әкеледі.
Атақты американ психологы Эриксон қартаю барысындағы дағдарысты былай түсіндірген: бұл дағдарыс алдындағы өмір жолын аяқтайды, дағдарыстың шешілу жолы адамның бұл жолды қалай өткендігінп байланысты шешіледі.
Эриксонның пікірі бойынша, кәріліктің басты міндеті - құндылықтарға жету, өткен өмірді қабылдап, түсініп, өмір бойы араласқан адамдармен қарым-қатынасты түзеу.
Бір бүтіндіктің қалыптасуы мына себепке байланысты: өмір құрылады, сен өмір сүрудің және өткен өмірден ештеңені де өзгерте алмайсың. Даналықтың қалыптасуы мына себепке бацланысты: өмірді барлық қырларынан қабылдап, яғни барлық яғни барлық шыңға көтерілу мен кері құлауымен, өткен өмірде дұрыс өмір сүре алмадым деп қайғырумен жаңа өмір бастай алмайсын.
Американдық герантопсихолог Форд қарт адамдарға тән бірнеше психологиялық типтерді көрсетті:
1. Регрессия - бұрынғы іс-қимылдарға оралу, яғни балалықты көрсету, денсаулығына байланыссыз елден үнемі көмек сұрау.
2. Қиын жағдайда шешім табу үшін тұрғылықты орнын ауыстыру немесе қашу.
3. Қоғамдық өмірге мүлдем араласпау, бәрінен алшақтап, оңашалану.
4. Екі жүзді іс-қимыл көрсету - қоршаған ортадағылардың қызығушылығын өзіне тарту мақсатымен.
Е.И. Холостова қарттардың мәселесін кеңінен теориялық жағынан тоқталды. Оның Әлеуметтік жұмыс оқулығында қартармен әлеуметтік жұмыс деген тарауда көруге болады. Халықтың негізгі қартаю- процесі- туудың азаюы, егде тартқан адамдардың ұзақ өмір сүруі, ол медицинаның прогрессивті дамуын көрсетеді.
Автордың айтуынша, қарт адамдар көбіне қалалық жерде көп шоғырланған, ал ауылда олар аз, себебі ауылдың әлеуметтік- экономикалық жағдайы нашар. Яғни мемлекет тарапынан қазір жұмыссыз, кедей, көпбалалы, мүгедек және т.б. отбасыларға жағдай жасау керек. Егер бұндай көрініс кең етек алса, онда жалғызбасты қарттардың саны күннен- күнге ұлғая түсуі мүмкін.
Қазір нақты қарттады қорғайтын ресми болсын құжаттар жоқ. Жаңа әлеуметтік жұмыс БҰҰ- ның ұсынысы бойынша Қартайған жастағы адамдардың өмірін толыққанды жасау бұл құжат негізінде әлеуметтік жұмыс аймағында қартаттарға әлеуметтік қызмет көрсету жүзеге асырылады. Олар төмендегідей:
Егде тартқан адамдарға ұлттық саясатты өндеу, яғни ұрпақпен сабақтастыру;
Қайырымдылық ұйымдарды қолдау;
Экономикалық құлдыраудан қарт ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.