АҚШ - тың Ауғаныстан және Иракпен соғыстары

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 26 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрлігі
М.Өтемісов атындағы Батыс Қазақстан Мемлекеттік университеті

КУРСТЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы:
Ирак дағдарысы: АҚШ ұстанымы

Орындаған:Зарлыкова Ұлболсын
Тексерген:

Орал, 2014ж
Мазмұны

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3

І тарау. АҚШ саясаты: лаңкестік пен теоризмге қарсы әрекеті
1.1. АҚШ-тың Ауғаныстан және Иракпен соғыстары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ...5
1.2. Соғыстан кейінгі Ирак жағдайы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 13

ІІ тарау. Ирак дағдарысы: АҚШ ұстанымы
2.1. Ирак дағдарысының маңызы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .18
2.2. АҚШ-тың Ирактағы басты мақсаттары ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ..21

Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 27
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 28

Кіріспе
Тақырыптың өзектілігі. Қырғи-қабақ соғыс аяқталғаннан кейін АҚШ супердержава еліне айналғаны сөзсіз. Сондықтанда АҚШ өз ұстанымдарын күшейттіріп, Таяу Шығыста, Орталық Азияда және басқада шығыс елдерінде саяси үстемдігін орнату мақсатында түрлі тәсілдерін қолдануда. Бұл саяси ағымда АҚШ пен жан- жақты қатынастарды дамыту, сыртқы саясатты маңызды орын алады. Ал Қазақстан үшін жаһандану процессінде ұлттық мүдделерін қорғай отырып, әлемдік қоғамдастықта халықаралық орынды нығайту және ұлттық мүдделерін ілгерлету аса маңызды болып келеді.
Қазіргі таңда АҚШ әлемдік процесстерге өз ықпалын тигізуде қуатты әскери-саяси ресустары және экономикалық деңгейі аса зор дамыған ел. Ол бір жағынан ғаламдық процесстердің дамуына шешуші ықпал етсе, екінші жағынан әлемде стратегиялық тұрақтылықтың жай-күйін анықтап беретін мемлекет. Сондай-ақ түрлі халықаралық ұйымдар туы астында әрекет ете отырып, әлемнің көптеген аймақтарында өз мүдделерін арттыра отырып жанжалдарды реттеуге де қатысады.
АҚШ соңғы онжылдықта сыртқы саясатта көптеген жетістіктерге қол жеткізді. 90-шы жылдардың басында Дж. Буш әкімшілігі жаңа әлемдік реттеулер ұстанымын қуаттандырып, Кувейтке соғыс ашқан Иракқа қарсы Батыс елдер коалициясын құрып, жеңіске қол жеткізді. 1998 жылдары Үндістан мен Пәкістанның ядролық қаруды сынақтан өткізуі, сол жылдары Иран және Солтүстік Кореяның орта ұзақтықтағы ракеталарды сынақтан өткізуі Билл Клинтон үкіметін толғандырды. Алайда бұл саяси әрекеттер АҚШ-тың әскери шығындарының артуына және әскери саласын қайта құруға итермеледі. Бұл ағым АҚШ-тың әскери қуатының екі есеге өсуіне әсеретті[1].
2000 жылғы сайлау АҚШ елінде драмматикалық сипатта болып өтті. Ел басына кіші Дж. Буш келуі АҚШ-тың саяси ұстанымдарын күшейте тұсірді. 11 қыркүйек 2002 жылы апат оқиға, кіші саясатын агрессиялық сипатқа айналдырды. Біріншіден Ауғаныстан еліне соғыс ашылса, екіншіден Иракқа әскери соғыс агрессиялық сипатқа ие болды.
Мақсат-міндеттері: курстық жұмыста төмендегі міндеттер мен мақсаттар қойылды:
-АҚШ-тың ішкі және әскери даму процесстерін зерттеп, жетістіктерінің ғаламдық стратегиялық саясатқа әсерін көрсету;
-АҚШ-тың Ауғаныстан және Ирак елдеріне соғыс ашу себептерін сараптай отырып, аталмыш елдердегі даму деңгейіне көз тігу;
-Таяу Шығыстағы АҚШ-тың басты ұстанымдары мен жүргізген саясатына баға беру;
Курстық жұмыстың құрылымы: Зерттеу жұмысы кіріспеден, екі бөлімнен, қорытындыдан және пайдаланған әдебиеттер тізімінен тұрады.

І. АҚШ саясаты: лаңкестік пен теоризмге қарсы әрекеті
1.1. АҚШ-тың Ауғаныстан және Иракпен соғыстары
2001 жыл дүниені қайдағы бір ассиметриялық соғыс дүр сілкіндірді. Тұракты әскері жоқ эксаумактық ұйымдар мен мемлекеттік айғақтары сайма-сай елемдік деңгейдегі державалар арасындағы соғыс. Әль-Каиданың АҚШ-пен соғысы. Тақырыпқа кіріспестен бұрын жалпы Ирак пен Ауғаныстандағы мемлекет құрылысына тоқталған жөн. Себебі осының салдарынан АҚШ-тың бұл аймақтағы қызығушылықты ашуға мүмкіншілік туғызады.
Ежелден бастап Ирак жерінде екі өзең аралығы немесе Месопотамия Аккад, Вавилония, Ассирия секілді мемлекеттер өмір сүрген. 1921 жылы Ұлыбританияға тәуелді мемлекеттер құрылды. Ирак 1932 жылға дейін Ұлыбританияның доминионы ретінде дамып келді, ал 1958 жылдан бастап өз тәуелсіздігіне иеленіп, мемлекеттік құрылысын қалыптастырған. Сол жылдан бастап елдегі британдык әскери базалары жойылды. Соның нәтижесінде жаңа үкімет өзінің дербес әлеуметтік-экономикалық реформаларын жүргізе бастады.
1968 жылдары мемлекет басына Социалистік Араб Өрлеу Партиясы келді. Осы партияның бас көтеруімен Ирактың барлық мұнай өнеркәсіп саласы ұлттандырыла бастады да, сол сәттен бастап Батыс елдерінің кері көз қарасын қаратып алды. Сол мезеттен бастап Батыс елдерімен АҚШ Иракқа қарсы ұстанымдарын қатаңдатты.
1979 жылдан бастап ирак пен иран арасындағы байланыс шиелінісе түсті. Бұл шиеліністі жағдай 1980-1988 ЖЫЛЫ Иран-Ирак соғысына себеп болды. 1990 жылы Ирак өз әскерлерін Кувейтке еңгізді де АҚШ арасындағы ара-қатынасын мүлдем бұзып алды. Ал АҚШ-қа осы сәт кажет болды. Себебі Буш үкіметінің негізгі амбициялык мақсаты ирактағы басты мұнай құбырларын өзіне қаратып алу болатын. 1991 жылы ирак соғыстан жеңіліп шыққан соң дүниежүзілік қауымдастықтың келісуімен Иракқа қарсы сауда-экономикалық санкциялар қойылды. Осы сәттен бастап Ирак еліне АҚШ тарапынан ірікті салына бастады. Біріншіден АҚШ елдегі жаңа саяси табанды қалыптастырды. Екіншіден оған саяси-экономикалық қолдау көрсетіп, Саддам Хусейінге айдап салды. 1994 жылы Ирак Ұлттық Конгресс Ұйымы Күрдістанда Саддам Хусейін үкіметіе қарсы саяси қимылдарын бастады. ИНК кейбір ала отырып, елдегі әлуметтік-экономикалық тұрықсыз жағдайды күрт нашарлатты.
Онсызда қиын жағдайға душар болған халық екі саяси блок арасында бөліске салынды. Бұл жағдай шиеленіскен соң 1988 жылы АҚШ-тағы Билл Клинтон үкіметі Иракты босату актісін әзірлзді. Ол АКТ бойынша АҚШ Иркатағы оппозиция үкіметіне қолдау көрсету мәселесін екі есеге көбейтті.
Ирак 1990 жылғы кабылдаған азағанға сәйкес Халықтық Демократиялык Республика болып қалыптасқан. Әкімшілік басқару бойынша Ирак 16 мухафазға, яғни губернаторлыққа бөлінеді. Ирак Ирак республикасы, арабша Джумхурия аль-Иркия Оңтүстік-Батыс Азиядағы мемлекет. Жалпы жер көлемі 444 мың кв.км, халық саны 19,4 млн. адам, оның 75 пайызы жергілікті арабтар, ал 20 пайызы күрттер болып келеді.
Жаңа геосаяси күш өзін жантүршіктірер тасжүректік тұрғысынан да танытты. Оның аты халықаралық терроризм еді. Тұңғыш рет ғаламдық ауқымда жаһан адамдары өлім әкелетін және күйрететін дұшпанының касынан табылатын, оның зұлымдық істерінде шек болмайтынын сезінді. Ол халыкаралық құкықты мойындамайды, мемлекеттік шекаралар оны тоқтата алмайды немесе одан сақтана алмайды, бейбітшілік кепілі қаншама қуатты болса да одан үстемдігін жимайды-деп террористік ағымның қаншалықты корқынышты болғанын Н.Ә.Назарбаев Сындарлы он жыл еңбегінде нақты атап өткен. Дегенменде мұның төңірегі қайда, неге қазіргі таңда Христиандық әлеммен Мұсылман әлемі қарулы бәсекеге кірісті және оның тамыры қайда жатыр деген сұрақтарға жауап іздестіру қажет [1].
Террористік ағымның туындауына АҚШ пен Батыс елдерінің өзі кінәлі деп ойлауға бола ма? Деген сұрақ туындайды. Әрине ерегісте біреуі өлер, өлмесе екеуіде өлер деген нақыл сөздің төңірегінде АҚШ-тың екенші дүниежүзілік соғыстан кейін күшеюі, одан соң өз мүддесін артыруда әлсіз мемлекеттердің ішкі-саяси өміріне араласа отырып, ірі мемлекеттерді ерегістіріп алады деуге болады. АҚШ әскерлерін баста Вьетнамға, одан соң Таяу Шығыс елдеріне енгізуі салдарынан сол аймақтарда қарулы экстремистік ұйымдардың пайда болуына әкелді. Ендігі кезек ауғаныстан мен Иракқа, одан соң Солтүстік Корея мен Каспий жағалауына де енуі мүмкін [2].
Аш бала, тоқ баламен ойнамайды деген қазақтың накыл сөздері бүгінгі тарихи процесстерді болжап бергендей, АҚШ өз күшінде болғандықтан кез келген ел тағдырын шешіп беруге дайын, тіптен оған өз мемлекеттік құрылысын мен дайын басқару жүйесін еңгізугеде дайын. Сондықтан бұл процестерді қарастыру үшін АҚШ-тың жан-жақты саясатын сараптан объективті түрде өткізу қажет.
АҚШ соңғы он жылдықта өзінің әскери экономикалық мүдделерін Ирак және Ауғаныстанға бағыттағаны жұртшылыққа мәлім. Сондықтан бұл мәселені егжей-тегжей қарастыру үшін баста аталмыш елдердің географиялық орналасу тиімділігін және негізгі экономикалық потенциалын қарастыру абзал. Себебі экономикалық жағынан маңызды бұл елдердің орналасу аймағы да АҚШ үщін стратегиялық ықпалдастық аймақтарды бақылау жөнінен қажет болып отыр.
Ирак Республикасы өз атауы Жумхурия әл Иракия Оңтүстік Батыс Азияда, Тигр және Ефрат өзеңдері бойынд орналасқан мемлекет. Жер көлемі 444 мың км 2. Халқы 22,4 млн. адам. Түрғындарының 75%-арабтар, 20%-курдтар, қалғандары түрікмендер, ассириялықтар, парсылар, армияндар. Халқының % Ислам дінінің шиит бағытын, 34% сунит бағытын ұстанады. Астанасы - Бағдат қаласы [3].
Ирактың экономикасы әулетті үлкен ел. Елде аса ірі мұнай, табиғи газ, фосторт қорлары бар. Иран-Ирак соғысына дейін ел тек мұнай экспортынан ғана жыл сайын 21-26 млрд. американ көлемінде пайда тауып отырды. Ол ақша елдің қорғаныс қабілетін нығайтуға, жаңа индустрия мен инфроструктураларды дамытуға жұмсалды. Мұнай шығару, оны өңдеу, газ өндіру, цемент, электроэнергетика, көлік жасау т.б. салалары дамыған.
1998 жылы Ирак үкіметі БҰҰ арнайы комиссиясын жұмыс істеткізбей тастады. Сондықтан елге экономикалык байкот жариялау әлі күнге дейін жалғасып келеді. Бұл экономикалық дамуына амбарго көрші елдердің экономккалық дамуына да кері әсерін тигізді. 2001-2002 ж.ж. АҚШ үкіметі Ирак террорлық қастандықтарды қолдайды, зұлымдық үясы елдерінде жатады, сол себепті Ауғаныстаннан соң, оны соққының астына алып, ел басшысы С.Хусейіннің көзін жою керек деген пікірді әлем халықтарына жариялап келеді [4].
Дүниежүзілік сауда орталығын паш еткен Аль-Каида мүшелерін жою себімен АҚПТ 2001 жылдың қазақ айынан бастап Ауғаныстанға қарсы әскери қимылдарын бастады. Терроризммен айыпталған бұл терористік ұйым АҚШ-ты жаңа қадамға итермеледі. Орта Азияда Өзбекстан мен Қырғызстан бұған колдау көрсетті және АҚШ-тың амбициялық мақсаттарын іс жүзіне асыруда көмектесті. Ортағасырлық деңгейде дамып келе жатқан Ауғаныстан елі ежелден империялардың бақталастық орталығына айналғаны сөзсіз. Сондықтан бұл аймақта өз позицияларын мығымдастырып, Каспий аймағыда нақты орнығу мақсатында АҚШ Орталық Азия мемлекеттерін осы соғысқа тарты. Соғыс бар-жоғы бірнеше ай жалғасты және бейбіт халықтың қаңғырып, босып кетуіне себеп болды. Соғыс қорытындысы Ирактағы соғыс қимылдарына үласты. Ауғаныстанда Талиб; үкіметі жойылды, Хамид Карзаи басқаратын жаңа басқаратын жаңа басқару жүйесі орнатылды. Дегенменде күні бүгінге дейін Ауғаныстандағы мемлекеттік құрылыс әлі де өзгеріске ұшыраған жоқ.
Ауғаныстандағы соғыс аяқталған соң ел үшін жаңа конститутцияның жобасын дайындау мәселесі қарқынды түрде жүргізілді. Конституциондық құрылыс дауысқа салынып, парламентке сайлау өтті. Экономикалық өзгеріс жоспарлары дайындалды. Алайда бұл жаңалықтар әлі де Ауғаныстан экономикасын өзгертетіндей қадам жасамады. Қауіпті жағдайлар Ауғаныстан елін баулап жатыр. АҚШ көзбояушылық жасап Ауғаныстанға көмек көрсетуді жоспарлағанымен оның нәтижесі күні бүгінге дейін өз сарапшыларын күтуде.
НАТО күштері Ауғаныстандағы қауіпсіздікті қамтамасыз ету жауапкершілікті өз қолына алды. Кейбір мемлекеттер американ әскерлеріне қолдау көрсетіп, әскери контингентін жолдады. Көптеген американ әскерлері елге бостандықпен демократиялық құрылысты орнатамыз деген ұранмен соғыс қимылдарын жалғастыруда. Алайда оның астарын мағынасы АҚШ-тың аймақтағы стратегиялық мақсаттарымен тікелей байланысты. АҚШ-тың бұл бағыттағы негізгі саясатын П-ші дүниежүзілік соғыстан кейінгі капитуляциялық жылдарға ұқсас болып келеді. Себебі соғыс жылдарынан кейін Трумэн үкіметі ГФР-ден екі есе экономикалық шығындарын қайтарып алған болатын [5].
АҚШ-тың Ауғаныстан соғысында, одан соң Ирак соғысындағы іс-әрекеттеріне байланысты Ресейдің ұстанымы да маңызды болып келеді. Ресей Ауғаныстан соғысында АҚШ-қа қолдау көрсетті, ол біріншіден Өзбекстанда АҚШ әскерлерінің шоғырлануына қарсы болмады, ал екіншіден Ресей Президенті Путиннің де өзіндік стратегиялық мақсаттары болды. Өзбекстан мен АҚШ арасындағы келіспеушіліктің туындауы мүмкін. Себебі соңғы жылдары И.Каримов үкіметі өз елінде терроризммен күресіп жатырмын деген ұранды дүниеге жариялап, елдегі халықтың жағдайын мүлдем нашарлатып жіберді. Өзбек халқы көрші мемлекеттерден ақша табамын деген үмітпен жер аударуда. Ал соңғы Әндіжан көтерілісі Өзбекстандағы саяси жағдайдың мүлдем шиеленісті екендігін дәлелдей түсті. Сондықтанда келешекте Ресей мен АҚШ арасындағы саяси келіспеушілік осы елге байланысты тұжырым жасауға болады. Сондай-ақ мұнай мен газ тасымалдау мәселесінде де екі ел арасындағы дағдарыстың туындауына серпінін тигізеді.
1998 жылы Ауғаныстан арқылы мұнай құбырын жүргізу жоспары қарастырылған болатын. Сол жобада Unocal американ компаниясы атсалысқан болатын. Компания Талибан үкіметімен келіссөздер жүргізіп Орта Азия мұнайын Ауғаныстан арқылы тасымалдауын қарастырған болатын. Бұл келісімдер Кения және Танзаниядағы АҚШ елшіліктеріне жарылыстардың болып өтуіне байланысты тоқтатылған еді. Жаңа жоба Ауғаныстан соғысы аяқталған соң қайта қолға алынуда. Алайда бұл жолы АҚШ Ресеймен санасуға міндетті болады және Ресей үшін жобадағы қаржы мәселесі өте маңызды болып саналады. Сол үшін АҚШ өз позицияларын жан-жақты қарастырып, ауғаныстандағы жағдайды дағдарысқа ұшыратқан болатын. Бір жақтан АҚШ Президенті ДЖ. Буштың Грузияға шеккен сапары да жайдан-жай оқиға емес. Бұл сапардағы АҚШ-тың мақсаты Кавказ елінде ықпалдастық торапқа ендіру болып табылады [6].
Ал Ауғаныстан Талибан режимнің құлатылуы бейбіт халыққа үлкен зардабын тигізді. Керісінше бұл соғыс елдегі жағдайды одан сайын шиеленістірді. Ауғаныстан үшін батыстың әзірлеген үкімет басқару жүйесі, түрлі тарихы болған тораптарды біріктірді. Сондықтан келешекте пештун ұлтшылдары мен Пәкістан топтары және Талибан қалдықтары арасында Ауғаныстанда жаңа ішкі саяси қыртысқа әкеліп тіреуі абзал. Қазіргі танның өзінде-ақ ауғаныстандағы АҚШ қарсы көрсетіп жатқан қарсылықтары осының дәлелі болып келеді. 14-16 мааыр 2005 жылы теледидар материалдарына қарағанда Ауғаныстан, АҚШ әскерлерінің мұсылмандардың киелі кітабы Құран-Кәрімді мадақтауына байланысты наразылықты көрсетті. Шын мәнінде үңілетін болсақ АҚШ мұсылман елдерінің, соның ішінде Ауғаныстанның ішкі саяси өміріне арласып, елдің наразылығын тұтындырып алды. Бұл саяси ағым мұсылман әлемі мен АҚШ арасындағы жаңа соғысқа итермелеуі мүмкін [7].
2002 жылдың наурыз-сәуір айларында АҚШ өзіне қолдау білдірген 46 көпжақты декларациялар БҰҰ, НАТО, ОАГ, АНЗЮС тарапынан да болды.
АҚШ-тың орталық басқаруындағы жауапкершілік аймағына 17 мемлекет 16500-ден астам әскери қызметкеріч жіберді. 136 мемлекеттүрлі формада әскерикөмектерін ұсынды. 142 мемд екет террористерді қолдайды деп күдіктенген ұйымдардың активтерін қолда ұстау туралы жарлықтар мен заңдар шығарды. 190 мемлекет мұндай шараны жүзеге асыруға дайын екендерін білдірді. 11 қыркүйектен бастап 60-тан астам елден Әл-Каиданың 1000-ға жуық агенттері түтқындалды [8].
Антитерроистік коалицияның әскери тактикасын сынап келгенде, Ағаныстандағы опперациялық жүзеге асыру барысында террористер базасына ракета бомбамен аса дәлдікпен аққылар беруге ден қойды. Бұл жерде американдықтардың негізгі тактикасын созылмалы да індеткен соғыс науқанына үрынбау болатын. Бұл ретте, барлық мақсат мейлінше мұқият ойластырылған аз мерзімді шарт қимыл опперациясына негізделген.
НАТО-ның әскери күші антитеррористтік коалицияның жауынгерлік өзегі болды. Кезінде 2001 жылдың 11 қыркүйегіндегі террористер шабуылы тұтастай альянсқа әскери шауыл ретінде бағаланған болатын. АҚІП басшылық еткен антитеррористік коалиция күштерінің Ауғаныстандағы әскери акциясы Қауіпсіздік Кеңесінің шешімінде БҰҰ Жарғысына сай келетін шара ретінде бағаланды. Бұл құжаттың 51-бабына сәйкес, егер БҰҰ-ның мүшесіне қарулы шабуыл жасалатын болса, әрбір мемлекеттің жеке немесе ұжымдық қорғаныс жасауына құқығы бар.
2001 жылдың қыркүйегі мен желтоқсан айы аралығында БҰҰ-ның Қауіпсіздік Кеңесі БҰҰ-ның антитеррор істік саясатындағы кейбір бағыттарды нақтылай түскен тағы да екі шешім қабылдады. Осыған орай 2001 жылдың 28 қыркүйегінде БҰҰ террористік актілерді жүзеге асыруға бағытталған қаржы көздеріне немесе осындай қадамдарға дем беретін кез-келген қызмет түрлеріне тосқауыл қоюға мемлекеттерді мүмкіндігінше шара қолдануға міндетті. Бұл шешімнің жүзеге асуын БҰҰ-ның Қауіпсіздік Кеңесі тарапынан бақылап отыру үшін арнайы контртеррористік комитет құрылды [9].
Ауғаныстан елінінң есірткі мен апиынды дайындайтын орталық ретінде танылғанын да ұмытпауымыз қажет. Бүгінгі таңда Ауған өндірушілерінің апиын қоймаларында антитеррористік соғыстың салдарынан сатылмай қалған есірткілерінің орасан зор юры жинақталған. Мысалыға айтар болсақ, БҰҰ-ның сарапшыларының мәліметтері бойынша 2002 жылы да бұрыңғы 1999 жылдағыдай мол өнім алынып, 3,5-тен 4,6 мың тоонаға дейін апиын шикізаты жиналған. Бұл аз болғандай соңғы үш-төрт жылдың ішінде негізгі қордан сатылған апиынды есептемегеннің өзінде оң мың тоннасы халықаралық антитеррористік опперация барысында қанша іздестіргенімен, із-түзсіз табылмай кетті [10].

1.2. Соғыстан кейінгі Ирак жағдайы
АҚШ-тың Иракқа соғыс ашудың бір себебі де мұнай көздерімен тікелей байланысты. Расында да энергетикалық қорының молдығынан да ең алдымен Каспий бассейні Еуразиялық аймақ ірі инвестициялардың тартуда және бұл, әрине әлемдік баспасөздің назарын аударатын жағдай. Иракта тұтанған соғыс оты жаһандық дағдарыстарды шеше жөніндегі пікірді түсінікті түбірімен өзгертті. Бұл тұста коғамдық пікірді қалыптастырушы, ғаламдық саясаттың жасалуына үлес қосушы БАҚ-ның ықпалын айтпасқа болмайды. Қарапайым тілмен айтқанда Ақпарат кісінің қолында болса, әлемді сол билейді деген түсінік бар емес пе? Біздің меңзеп отырғанымыз Еуразиялық медиа-форум жол тартқан бір жылдың көлемінде жер бетінде талай танымсыз жәйттар болғандықтан адамзатқа қиын-қатерсіз өмір сүру мүмкін болмай қалды. Ал, Ирактағы соғыс соның ішіндегі ең ірісі. Жалпы казір БАҚ тарапынан көтеріліп жатқан бейберекет деректердің бәріне сенуге болмайды. Олардың арасында небір қортық пиғылдар, құрделі жоспарлар, түрлі ағымдардың жүргені өтірік емес. Ал АҚШ өз қолында ең ірі медиа холдингтерді шоғырландырып, дүниежүзілік саяси ағымдарды өзінің калауынша бағыттауда. АҚШ-тың Ауғаныстан мен Иракқа соғыс жариялауы жайдан-жай оқиға емес. Оның амбициялық мақсаттарын бірнеше себептермен анықтауға болады. Оның басты себебі Ирактың бай табиғи корлары, ал Ауғаныстан Орталық Азиядағы саясатты жүргізуге ең тиімді орталықтарының бірі. Рас, Ирак халқы алтынға малынып отыратын жұрт болудың орнына жүтап отыруы көпшілікті таң қалдыруы мүмкін. Батыс сәуегейлері Америка жер жүзіндегі мәселені мұны С.Хусейіннің ымыраға келмейтін қатегіздігінен, айналасындағыларды бір тарының уызына сыйғызып отырған тирандығынан көреді. Пынында да осы мәселеге тамырынан толғай тартып, тереңірек үңілу қажет [11].
Ирак халқы он жылдан астам уақыт бойы БҰҰ-ның №1441-ші резолюциясынан зардап шекті. Оны да тізеге салып қабылдатқан АҚШ [12]. Осы мерзім ішінде Ирак өз қазынасынан сыртқа сата алмай, сырттан азық-түлік, дәрі-дәрмек ала алмай әбден соры қайнады. Ал алда-жылда жаны ашып, көмек бергісі келген елдердің қимылдарын бәрін АҚШ бақылап отырды. Миллиардтаған доллар шығындап, алпауыт елдер ғарышқа бекерден-бекер үшып жатқан жоқ. Әрбір ғарыштың ұшуы сол жақтағы қауіпті елдерге қаратылған бейнекамераларды ауыстырып, оны жерге әкелеп, арнайы зертханаларда қапысыз тексеріп, егер Иракқа қай ел көмектескен болса, Америка сол бойда сол елмен соғысуға барады. Осыдан кейін қай елдің осыған дәті барады?
Мемлекеттік құрылымы мен геосаясатта маңызды орын алатын экономикалық факторға байланысты Сунь-Цзы Егер сендемың жеңіл, мың ауыр арба, жүз мың әскер болса және егер азықты мың шақырымға апару қажет болса, онда ішкі және сыртқы шығын күніне мың алтынды құрайды. Соғыс кезінде мемлекет азықты алысқа таситындықтан кедейленеді. Азықты мемлекет қажет болғанда халық ткедейленеді. Әскерге жақын орналасқандар қымбат сатады: ал олар қымбат сатқан соң, халықтың қаржысы азаяды; қаржысы азайған міндеткерліктерді атқару қиьтн.-деп экономикалық фактор мен басқару арасындағы байланысты, эконом ікалық қуатын арттыру үшін Сунь-Цзы, соғысты жүргізу тәртібі бойынша, ең жақсысы-жаудың мемлекетін талқандамай сақтап, қалу керектігін жазады. Осы сөздер тікелей АҚШ-қа арналып жазылған секілді.
АҚШ пен Ирак арасындағы қашықтық мыңдаған шақырымды құрайды. Осыған байланысты әскер мен қару-жарақты тасымалдау өз алдына қыруар қаржыны талап етсе, олардың күнделікті ішкі және сыртқы шығынының аз болмайтыны анық. Кейбір мәліметтерге сұйенсек АҚШ-Иарк соғысының шығыны 100 млрд. АҚШ долларынқұрайды. Сондықтан АҚШ-қа соғыс шығындарын өтеу үшін Ирактың мұнай өндіру саласындағы инфроқұрылымын сақтап қалу мен оны бақылауға алу өте маңызды. Сонымен қатар The New York Times газетінің тілшелері осы мәселені АҚШ-тың Иракқа қатысты соғысының басты мақсаттары мен жоспарларының маңызды құрамдасына жатқызады. Бұл жағдайдан біз жаудың мемлекетін талқандамай, сақтап қалу арқылы, оның экономикалық қуатын сақтап қалу арқылы жеңген мемлекеттің барлығын, экономикалық қуатын арттыруға болатынын байқаймыз [13].
Бұл мәселені ой елегіне өткізіп БҰҰ-ның да әбіржіген бейшара ұсқынын көріп, бүкіл ақниетті адамзат баласы жерге қарағанын атап өткен жөн. Барлығын ақша билейтін капиталистік дүниеде ештеңеге таң қалуға болмайды. Өйткені БҰҰ-ның бүкіл бюджетінің 30 пайызын АҚШ төлеп отыр. Ақыры осы абыройлы халықаралық ұйым кімге қой дерін білмей, ін ауыздағы торғайдай қыбыжықтағанын сезіну кім -кімге болса да ауыр соқты. Бір қарағанда БҰҰ АҚШ сияқты шалдауыр немересіне үнемі көмектесіп келген, барлық жылы жұмсағын соның аузына тосқан. Әбден кемеліне келіп, көбеңсіген АҚШ енді қажетің жоқ аямай бастан бір тепкен секілді. Қазіргі таңда дүниенің дауылы ауыз сарапшылары БҰҮ екіге жарылып, Шанхай ынтымақтастық ұйымы сияқты құрамында Ресей, Қытай, Үндістан т.б. елдер топтасқан одақ құрылуы мүмкін екендігін мойындап отырғаны анық. Солтүстік атлант блогының өзінде де алауыздық байқалғандай [14].
Қырғи-қабақ соғыс саябырсытып, жиһан халқы бір тынышталып қалған қалған болатын. Енді Айқас даласында жалғыз жеңімпаздай жеке дара қалған АҚШ күллі адамзатқа қауіп төндіре бастады. Осы жанкешті әрі ымырасыз әрекеттердің түп тегіне тереңірек үнілген адам бұның барлығы байлық үшін екеніне байқайды. Әлемде бір жағдай Иркта атомдық бомбаның бар екеніне немесе жоқ екеніне Дж. Буштың көзі жету еді. Ал екінші бір жағдай ол Ирактағы мұнай қорын өзіне алу болды. АҚШ президенті өзінің күштілігін көрсеткісі келді.
Қазіргі әлемдік экономикалық тәртіп бүкіл адамзат тарихында болып көрмеген тонау мен қанаудың тосын жүйесін ұсынып отыр. Халықтар күннен күнге уәделер мен мәлімдемелерге сенімсіздікпен қарауда. Халықаралық қаржы мекемелерінің беделі нөлдік деңгейін төлетіп құлдырап кетті. Бүгінгі әлемдік экономикалық жүйені заңды казию деп айтуға болады. Осы экономикалық жүйе ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.