Ральф Дарендорф конфликтологиясы

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым министрлігі

Батыс Қазақстан инженерлік-гуманитарлық университеті

Батыс Қазақстан гуманитарлық академиясы

«Тарих және ӘГП» кафедрасы

РЕФЕРАТ

Тақырыбы:

«К. Маркс пен Р. Дарендорфтың тұжырымындағы егес теориялар»

Орындаған: Ерланова А. Е.

Тексерген: т. ғ. д., Шинтимирова Б. Г.

Орал, 2012ж.

Мазмұны

Кіріспе. . . . 3

Негізгі бөлім

2. 1. Әлеуметтанудағы К. Маркстың егес теориясы туралы түснік . . . 4

2. 2. Ральф Дарендорф конфликтологиясы . . . 7

Қорытынды . . . 9

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі . . . 10

Кіріспе

Егес әлеуметтік құбылыс ретінде алғаш рет А. Смиттің «Табиғат туралы және халықтардың байюы себептері» еңбегінде қарастырылған болатын. Саяси экономика классигі пікірінше, егес негізін қоғамды таптарға бөлу (капиталистер, жер иеленушілері және жалдамалы жұмысшылар) және олардың арасындағы экономикалық бәсекелестік құрайды дейді.

Ал әлеуметтік теорияда егес негізін түсінуге арналған екі негізгі бағыт ажыратылады: функционалызм және конфликтология.

Қақтығыстар теориясы - адамзат әрекетінің әр түрлі салаларында туындайтын әр түрлі жанжалдар құбылыстарымен жұмыс тәжірибесін бейнелеу, зерттеу және дамытуда теориялық, әдіснамалық, әдістемелік бағыттарды біріктіретін ерекше пәнаралық сала болып табылады.

Әлеуметтануда әлеуметтік қақтығыстардың зерттелуіне негіз қалаған, яғни қақтығыстарды зерттеудегі алғашқы кезең Л. Гумплович, Г. Ратценхофер, У. Самнер, А. Смолдың және т. б. есімдерімен байланысты. Олар XIX ғасырдағы әлеуметтану ғылымы мен әлеуметтік психологиядағы әлеуметтік-дарвинистік бағытты ұсынушылар болып табылады. Бұл мектептің бағытына сәйкес қақтығыс күреспен сәйкестендіріледі, ол өз кезегінде әлеуметтанулық өзара әрекеттесудің формасы ретінде қарастырылады.

Алайда, «күрес» ұғымын қолданудағы белгісіздік пен ауысушылық бұл түсініктің әлеуметтану терминіне айналу жолында кедергі болды, дегенмен «қақтығыс» ұғымы теоретикалық баяндауларында барған сайын орнықты орынды иеленіп отыр.

Негізгі бөлім

2. 1. Әлеуметтанудағы К. Маркстың егес теориясы туралы түснік

К. Маркстің егестік парадигмасының негізгі тұжырымдарын Дж. Тернер былай береді:

- Жүйеде шектеулі ресурстардың орналысуының біртексіздігі артқан сайын, жүйенің билеуші және қызмет етуші (подчиненный) сегменттері арасындағы егес тереңдей түседі.

Э. Дюркгейм, әлеуметтану ғылымына биоорганикалық бағыттың тұрақты әсеріне қарамастан, «ұжымдылық» идеясын насихаттады: «Жеке егестер қоғамның реттеуші іс-әрекеттері арқылы қалай тежелсе, нитерәлеуметтік егестер де бір ғана қоғамның реттеуші іс-әрекеттері арқылы тежеледі» Жеке эгоизмді шекті қалпында ұстап тұра алатын жалғыз күш - бұл топ күші; ал топтың эгоизмін бір қалыпта ұстап тұратын жалғыз күш - бұл оларды өзінің құрамына кіргізетін басқа бір топ күші болып табылады.

Қазіргі замандағы функционалитер - Т. Парсон, Р. Мертон және т. б. Спенсер мен Дюркгейм ойын жалғастырушылар ретінде көрінеді. Парсон «Әлеуметтік тәртіпті қалай орнатуға болады?» деген сұраққа жауап беруге тырысады. Оның концепциясының негізін жүйенің тепе-теңдікті сақтауға тырысуы құрайды. Парсонс үшін егес құрылымсыз, функционалсыз және жоюшы болып көрінеді. Ол егесті әлеуметтік ағзаның ауруының «эндемикалық» формасы деп қарастырады.

Осы бағыттағы социологтар тәртіпті, «тепе-теңдікті», «ынтымақтастықты» қалыптастыруға ниеттенген болатын. Егесті анализдеу кейіннен психикалық бейімсізділікпен тиімсіз іс-әрекетті зерттеумен алмаса бастайды.

Әлеуметтану ғылымында егес моделін жан-жақты суреттеген К. Маркс еді. К. Маркс әлеуметтік егестердің негізгі себептерін қоғамның антагоникалық таптарға бөлінуінде көреді. Егесті маркстік анализдеу түбегейлі қарама-қайшылықтармен байланысты макроәлеуметтік деңгейде жүргізіледі. Бұл концепция шеңберінде егесті шешу - қарама-қайшы жақтардың біреуін жоққа шығару, сол жүйені өзгертуге тырысу. К. Маркс саяси үрдістің негізі ретінде егестің рөлін арттыра отырып, егес пен консенсусті бір-біріне балама деп есептейді. Ол әлеуметтік революцияны коммунизм құрылымының пайда болуының аса қажетті шарты деп қарастырылды. Ол таптар және таптық айырмашылықтардың жоқтығымен ерекшеленеді. К. Маркс ешқашан «таптық күрестің» алғашқы өкілі рөліне тырыспаса да, оның зерттеулерінің толықтығы мен тереңдігі оны осы мәселе бойынша әлемдік беделді тұлға қатарына қосқан екен. Н. Смелзер айтқандай, егес теориясы Карл Маркс еңбектері негізінде қалыптасқан.

К. Маркс жанжалдың қайнар көзін адамдардың өздерінің материалдық қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін болатын күресінен көрді. Мәселенің қойылуына сәйкес қоғам экономикалық, әлеуметтік, саяси және идеологиялық сияқты әлеуметтік кіші жүйелерден тұратын тұтастай интегралды жүйе ретінде көрінеді. Олардың барлығы бір-бірінен объективті тәуелділікте және келісімде болады. Ең маңызды рөлді негізгі жеке меншікке қатысты белгілі бір факторы мен материалдық өндіріс болып табылатын экономикалық кіші жүйе алады. Әлеуметтік жүйенің өзгеруі үдемелі қоғамдық дамудың алдындағы кезеңінде жинақталған, қарама-қайшылықтарды шешу нәтижелері ретінде оның басқа күйге ауысуын білдіреді. Басты жанжал ― тарихтың сүйреушіс ретіндегі таптық күрес болып табылады.

К. Маркс пен оның ізбасарларына қарағанда Э. Дюркгейм қоғам өміріндегі шешуші рөлді материалдық емес, рухани салаға жатқызды. Оның пікірінше, адамның шынайы мінез-құлқына әсер ететін нормалардың нақтылы жиынтығы өнегелілік жанжалды реттеу қасиетіне ие.

Атақты неміс ғалымы Г. Зиммель, жанжал алауыздықтың бір түрі болса да, сол мезетте адамдарды біріктіретін және қоғамды тұрақтандыратын біріктіруші күш болып алға шығады деп санады. Жанжалтанудың қалыптасуына П. Лавров, Н. Михайловский, М. Бакунин, П. Кропоткин, П. Ткачев, М. Ковалевский т. б. орыс ғалымдары да өз үлесін қосты. Оның ішінде, П. Лавров пен Н. Михайловский өрлеудің қозғаушы және тиісінше өлшеуші тұлғасы оның өзіне теңдес кооперациясындағы жан-жақты дамуы деп санады. Осыдан келесідей тұжырымдар жасалды: қоғам мен тұлғаның арасындағы жанжалдың алдын алуға болады, өрлеуге өмір сүру үшін күрес емес, көп деңгейде адамдардың ынтымақтастығы мен өзара көмектесулері, әлеуметтік ортаның, тұлғаның қажеттіліктеріне бейімделуі қызмет етеді.

Осылайша, ХХ ғасыр басына таман жанжал кәдімгі әлеуметтік құбылыс ретінде ғалымдар тарапынан мойындалды. Жанжал әлеуметтануының дамуында Ральф Дарендорф және Льюс Козер үлкен рөл атқарды. Өзінің ―Әлеуметтік жанжалдың қызметтері атты кітабында Л. Козер жанжалды ―құндылықтар мен белгілі бір мәртебеге, күш пен ресурстарға ие болу үшін күрес, қарсы адамдардың мақсаттары қарсыласты тоқтату, зиян келтіру немесе көзін жоюға жететін ретінде сипаттады. Ол әлеуметтік жанжал қоғамдық жүйенің тұтастығын бұзады, бірақ қоршаған ортаға қатысты әлеуметтік құрылымды аса икемді қылады деп көрсетті. Ол әлеуметтік жанжалды деструктивтік фактор ретінде емес, әлеуметтік дамудың, керек десеңіз, топаралық жанжал процесіндегі топтың әлеуметтік шоғырлану импульсі ретінде дәлелдейді.

Функционализм көзқарасында қала отырып, Козер өзінің еңбектерінде қоғамдағы жеке адамдардың ынтымақтастығына баса назар аударды.

2. 2. Ральф Дарендорф конфликтологиясы

Ральф Дарендорф - аса танымал неміс әлеуметтанушысы және либералды бағыттағы идеолог. Негізгі еңбектері: «Индустриялды қоғамдағы таптар және таптық егес», «Әлеуметтік егес теориясының элементтері», «Таптан кейінгі егес», «Конфликт және еркіндік».

Р. Дарендорф «еркіндік саясаты егеспен өмір саясаты» деген тұжырымымен Зиммель және Козерді қолдайды. Сонымен қатар, Р. Дарендорфті К. Маркстік егестің диалектикалық теориясының өкілі деп есептейді. Постиндустриялды қоғамда әлеуметтік қоғамға деген қарама-қайшылық экономикалық жазықтықтан, яғнм меншік қатынастары сферасынан билік ету-жалдану аймағына ауысады, нәтижесінде негізгі егес билікті қайтадан бөлісумен байланысты болады. Бұған мүлдем қарама-қарсы көзқарасты неміс әлеуметтанушысы Р. Дарендорф ұстанды. Ол үшін қақтығыс - қақтығыс әлеуметтануының орталық санаты болып табылады. Адамзат қоғамы, оның пікірінше, жанжалдасқан екі жақтың (таптар) арасындағы өзара әрекеттестік жүйесі ретінде дамиды. Жанжалдар шарасыз және қажетті. Олардың болмауы - ―таңқаларлық және жат құбылыс . Ол таптық антогонизм туралы марксшілдік білімді дұрыс деп мойындады, бірақ бұл антогонизм ХІХ ғасырда Батыс Еуропаға тән болған деп санады. Ал ХХ ғасырдың постиндустриалды қоғам жағдайында плюрализм және демократия принципі бекітілген кезде әлеуметтік жанжалдың ―арнаулы механизмдері жасалады. Ол жанжалды реттеудің жеңіл нысандары. Жанжалды ―шешу, яғни оны толығымен жою. Ал бұны істеуге болмайды, олар барлық иерархиялық жүйенің салдары ретінде барлық жерде өмір сүреді. Алайда бұл оларды реттеуге болмайды дегенді білдірмейді. Бұл үшін кем дегенде үш жағдай болу керек: біріншіден, құндылықтық ұстанымның бар болуы, өзгешелікті мойындау және жанжалдасқандардың қарсы тұруы; екіншіден, тараптардың ұйымдасу деңгейі ұйымдасу дәрежесінен қаншалықты жоғары болса, келісім-шарттардың орындалуы және келісімге жету оңай болады; үшіншіден, белгілі бір ереженің өзара тиімділігі, оларды орындау жанжалға қатысушы тараптар арасындағы қатынастарды сақтауға немесе ұстап тұруға мүмкіндік береді.

Қақтығыстардың қызметінің позитивтілігі тек белгілі жағдайда ғана, яғни қақтығыстың өткірлігімен, топ арасындағы мінездемелік қатынастар, қақтығыс пайда болатын әлеуметтік құрылымдағы қатыгездікпен іске асады. Маркс, Зиммель, Дарендорф, Козердің еңбектері негізінде бүгінгі таңда қақтығыстар әлеуметтануы пайда болды.

Қақтығыс теоретиктерінің жетістіктері «Қақтығыстар теориясы ерекше ойдың мектебі ретінде жоғалуына әкелді. Оның түпнұсқалық аргументациясы барлық жерде қабылданған: барлық әлеуметтанулық теориялар әлеуметтік өмірдегі қақтығыстың кең таралуы туралы жеткізуге міндетті». Қақтығыстың заңды әлеуметтік жүйе ретінде теориялық танылуы қақтығыстарды басқарудағы шешімдерді қабылдауға ауысуына мүмкіндік берді.

Шынайы өмірде қақтығыстан қаша алмайтынымызға көнуге тура келеді. Олай болса, егер жанжалды оқиғаларды шешуге мүмкіндік болса, оның зиянкестігін мейлінше азайту керек. Ол үшін жанжалды және оны реттеу әдістерін зерттеу қажет. Онымен ―қақтығыстану ғылымы айналысады. Қақтығыстану адамдар пікірі арасындағы қатынастарды емес (бұл идея мен теория жанжалды болар еді), пікірлер мен ұсыныстар қақтығысында болатын адамдардың мінез-құлқы мен өзара әрекеттестіктерін қарастыратынын білген жөн.

Қорытынды

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.