Даму психологиясының әдістерін топтастыру

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 11 бет
Таңдаулыға:

Тақырыбы:

«Даму психологиясының негізгі сатылары, принциптері мен зерттеу мәселелелері»

Мазмұны

Кіріспе

Негізгі бөлім

1. Даму психологиясы

2. Даму психологиясының принципі мен міндеттері

3. Психикалық дамуы

4. Даму психологиясының зерттеу әдістері

Қорытынды

Пайдаланылған әдебиеттер

Кіріспе

Даму психологиясы - жеке адамның психикалық дамуын, өмір тіршілігінде қалыптасу зандылықтарын танып білуге көмектесетін психология ғылымының дербес саласы. Даму:

1) материалдық объектілердің заңды, бағытты, қайтымсыз өзгеруі, нәтижесінде объектінің жаңа қасиеттері туындайды;

2) тұлғаның сыртқы және ішкі, басқарылатын және басқарылмайтын факторлардың әсерімен даму үрдісі.

Даму кезінде адамда сандық және сапалық өзгерістер туындайды. Даму психологиясы адамның жеке басының қалыптасуы мен дамуының заңдылықтарын зерттейді, адам жасының өсуіне сәйкес психикалық даму ерекшеліктерін азаматтық қасиеттерінің кемелдену жағдайларын, өзіндік ерекшеліктеріндегі психологиялық зандылықтарымен таныстырады. Даму психологиясы психикалық дамудың қозғаушы күшін, заңдылықтарын және адамның онтогенезде қалыптасуыл қарастырады.

Даму психологиясы келесі бөлімдерден тұрады:

мектеп жасына дейінгі балалардың психикалық дамуы;
бастауыш сынып оқушыларының психикалық дамуы мен жеке басының қалыптасуы;
жеткіншектердің психикалық даму ерекшеліктері мен жеке бастарының қалыптасуы;
жасөспірімдердің псыхикалық дамулары мен психологиялық ерекшеліктері;
ересектер меи егде жастағылардың психологиялық ерекшеліктері;
қартайған жастағылардың (геронтопсихология) психологиялық ахуалдары.

Даму психологиясы - онтогенезде адамның психологиялық және қылықтық дамуының заңдылықтары мен ерекшеліктерін зерттейтін мәліметтері бар психологиялық зерттеулер саласы. Дамудың әлеуметті жағдайы - адамның психологиялық және қылықтық дамуы өтетін әлеуметтік жағдай. Дамудың әлеуметті жағдайы дамудың қандай факторлар жүйесіне байланысты екендігін де қарастырады Дамудың жақын зонасы - психикалық дамудың мүмкіндіктері, адамға сырттан минималды көмек беру арқылы ашылады. Дамудың жақын зонасы ұғымын әйгілі ғалым Л. С. Выготский енгізген. Дамудың жақын зонасы - айналадағы адамдардың кішігірім көмегін немесе демеуінің негізінде балада айқындалатын және соларды пайдаланып оның шынайы дамуына мүмкіндіктер. Дамытатын күштер - балаларды оқыту мен тәрбиелеуде ересектердің өз алдына қойылатын мақсаттары, яғни баланың өзін өзі жетілдірудегі қажеттіліктері.

Негізгі бөлім

1. Даму психологиясы

Даму психологиясы - бұл негізгі академиялық ғылым. Бұл ғылым бірнеше бөлімдерден тұрады. Әрбір бөлігі бір қызмет атқарады. Даму психологиясы адамдардың психикасының дамуын зерттейді. Даму психологиясын негізгі 4 түрге бөліп көрсетуге болады:

1) Даму психологиясы - әртүрлі жастағы адамдардың концепциясы. Бірақ басқа адамдар қатысты болып келеді.

2) Даму психологиясы - әртүрлі жастағы адамдардың арасындағы қарым-қатынас болып табылады.

3) Даму психологиясы - бұл жеке адамның психикасының дамуына әсер етеді.

Даму психологиясының пәні: жалып заңдылықтардың онтогенездегі психикалық өсуін, мәнін ашып, кең мағынада түсіну, жекешеліктің, себеп салдарының, сананың 1 кезеңнен 2-ші кезеңге өтуі. Бұл адамның индивидуалдық өсу, тарихи-мәдени, этникалық, әлеуметтік-экономикалық шарттардың әсерінсіз болмайды. Даму психологиясының пәні мыналардан тұрады.

1) Өзгерістер - бұл адамның психикасында, өзін-өзі ұстау мәнерінде жас ұлғайған сайын, яғни жастан 2-ші жасқа өткен сайын кезде болатын өзгерістер.

- көп көлемділіктен тұрады - ол яғни сөздік қорының көбеюі, есте сақтау қабілетінің көлемі. - эволюциялылығы - бұл ақырын, жайымен, ретімен жинақталады.

- сапалығы - сөйлеу мәнеріндегі грамматикалық қиындықтары.

- революциялығы - өте терең, әр кезеңдерде тез әрі жылдам пайда болады.

- ситуациялығы - әлеуметтік орта мен оның балаға әсерімен тығыз байланысты ұстамсыз.

2) Даму психологиясының түсінігі - адамның өзін-өзі ұстауындағы және психикасындағы спецификалық қосындысы сияқты анықталады.

Жас немесе жастық кезең - бұл баланың өсуінің циклі, оның өзіндік құрылымы мент динамикасы бар.

Психологиялық жас - психикалық жас баланың хранологиялық жасы мен яғни оның куәлігінде жеке паспортындағы жасқа сәйкес келмеуі мүмкін.

Жас - бұл психологияда индивидтің жүріс-тұрысының жалып спецификалық негізі болып табылады. Әрбір жаста адамның белгілі өзіне тән мінез-құлқы болады. Осы мінез-құлық өзіні психологиямен және жүріс-тұрысымен байланысы деп қарастырады және бұл басқа жастарда қайталанбайды.

Жастық шақ - өзіне тән белгілі бір уақытпен шектеледі. Бірақ бұл хранологиялық шектеулердің жылжуыда мүмкін. Бір бала жастық шаққа басқа балаға қарағанда тез кіруі мүмкін. Бұл балалардың жыныстық жетілуімен байланысты.

3) Заңдылықтар - психологияның дамуына механизм және күш әсер етеді. Олар психологиялық дамуға да әсер етеді.

4) Балалық шақ. Психологияның жастық шағының бір бөлігі.

2. Даму психологиясының принципі мен міндеттері

Даму психологиясының ең маңызды принципі - тарихи прицнип болып саналады. Тарихи принцип адамның психологиялық дамуын, оның балалық, жастықт. б. кезеңін зерттеу барысында туындайды. «Балалық шақ» деген түсінікке тарихи анализ П. П. Блонисийдің «Психология мледшего школьника», Л. С. Высотскийдің «Проблеиа возраста», Д. Б. Эльконинаның «Психические развитие в детских возрастах» еңбектерінде психологиялық дамудың деңгейі, әр тарихи қоғамда бірдей емес екендігі түсіндірілген. Баланың балалық шағы мен заңдылықтарын адамның дамуы, қоғамнан және заңдылықтарынан бөлек зерттеуге болмайды. Себебі, қоғам баланың дамуына үлкен әсер етеді. Балалық шақтық мерзімі, материалдық және әлеуметтік-мәдени қоғамға тәуелді. Л. С. Высотский айтуы бойынша: 4 мәңгі балалық шақ жоқ, тек тарихи балалық шақ болады деген.
Қазіәргі заманның даму психологиясында «балалық шақтың» тарихи анализ түсінігі Д. И. Фельдштейнің концепциясында толық қарастырылған. Ол балалық шақты әлеуметтік-психологиялық феномен және ерекше бір деп қарастырған. Д. И. Фельдштейн концепциясында толығымен мазмұнды психологиялық анализ, функциональды байланыстың қарым-қатынастың системасы нақты қоғамдағы балалық шақтық әлеуметтік жағдайын және де әртүрлі кезеңдегі балалық шақты не байланыстырып тұрғаны, балалық шақтың толық күйін және оны қандай жағдай ересектік кезеңге аттандыратыны толығымен анық берілген.

Даму психологиясының міндеті.

Қазіргі заманда даму психологиясының ғылыми-практикалық пәні статус алуда. Осыған орай оның міндеті теориялық және практкалық міндет екенін атап көрсету керек. Даму психологиясында теориялық міндетке:

- Негізгі психологиялық критерияларды және баланың, жастық, жасөспірімдік, ересек, кәрілік кезіндегі мінез-құлықты зерттеу;

- Психологиялық процестің жастық динамикасын, жеке адамның тарихи-мәдени, этикалық, әлеуметтік-экономикалық міндетіне, әртүрлі білім беру мен тәрбиеге байланысты зерттеу;

- Дифференционалды - психологиялық түрліліктерді зерттеу;

Ғылыми-практикалық міндетке, тағы қатыстылары:

- Толық мазмұныменметодикалық база құру және психологиялық дамудың әртүрлі кезеңіндегі антогенезді зерттеу үшін;

- Жастық сәтсіздіктерге орай психологиялық көмек беретін ұйым құру.

3. Адамның психикалық дамуы

Бірқатар буржуазиялық зерттеушілердің пікірі бойынша, бала алғашқы айларда өзінің тұйық дүниесінде тіршілік етуші асоциальдық тіршілік иесі болып есептеледі. Сондықтан жаңа туған баланың шыр ете қалуын олар баланың өзіне жат әрі жау болмыспен бетпе-бет кездескетідігі, сас-қалақтап, абыржып қалуы деп бағалайды. Мәселен, 3. Фрейд жарық дүниеге келген баланың шыр ете қалуын оның ана организмінен бөлінген сәтте болатын қамыға жылауы деп есептейді. Фрейдтің айтуынша, осы сәттен бастап баланың инстинктік қажеттіліктері мен қоғамдағы өмір талаптары арасында тұрақты қақтығыс пайда болады. Фрейд бұл кақтығыстың психикалык өмірді қандай үздіксіз драмаға айналдыратынын пессимистік тұрғыда суреттейді.

. Фрейдтің бұл идеясы бала туған сәттен екі жасқа дейін болмыстан мүлдем аулақ болады: оның ішкі дүниесі өз қажеттілік-терін ақиқат дүниеде емес, өздерінің қиялдарында, т. с тәріздес; толғаныстарында қанағаттандырудың тума қабілетімен шектеледі деп есептеген Ж. Пиаженің алғашқы еңбектеріне әсер етті.

Фрейд пен Пиаженің аталған қағидалары өткір сынға алынды. Француздың прогресшіл зерттеушісі А. Валлон шарылдап жылауды бірдемені алдын ала сезу немесе соған байланысты өкіну ретінде психологиялық дәлелдеушілікті құрғақ бос киял деп есептеді. Бала психикасының әуел бастан оқшаулануы жөніндегі Пиаже қағидасы өз кезінде Л. С. Выготский, ал кейіні басқа да совет психологтары тарапынаң сынға ілікті. Советтік және прогресшіл шетел авторларының зерттеулерінде алынған көптеген фактілер нәресте өмірі тұтастай үлкендерге тәуелді болатынын көрсетеді. Үлкен адам баланың органикалық қажеттерін қанағаттандырады, тамақтандырады, шомылдырады, аударып салады. Үлкен адам баланың белсенді психика-лық өмірде де қажетін қанағаттандырады: нәресте өзін колға алғанда, едәуір жадырап қалады. Үлкен адамның көмегімен кеңістікте қозғала отырып бала көптеген заттарды көруге, олардың бір-біріне қарай жылжуын байқауға мүмкіндік алады, ал мұның өзі оның сенсорлық тәжірибесін қалыптастырады. Сол сияқты есту, сипай сезу әсерлері де үлкеңдер тарапынан беріледі.

Л. С. Выготский баланың болмысқа деген қарым-қатынасы әуел бастан әлеуметтік қарым-қатынас болады деп атап етті. Ол нәрестені осы мағынада толық әлеуметтік тіршілік иесі деп атау керек, өйткені оның өмірі кез келген жағдайда көзге көрінсе де, көрінбесе де басқа адам қатысып отыратындай болып ұйымдастырылған дейді.

Үлкен адам баланың заттык дүниемен қарым-қатынас жасауында дәнекерші болып көрінеді. Үлкен адам қатысып отырған кезде бала көбінесе затпен қарқынды кимылдар жасай бастайды да. ал жанында үлкен адам болмаса, затқа қызығуы жоғалады. Баланың белсенділігі үлкен адамның әрекетімен кетермеленіп отырған кезде және бала үлкен адамды бірлескен әрекетке шақырғанда баланың үлкенмен қарым-катынасының негізгі формасы бірлескен іс-әрекетке айналады. Баланың әлеуметтік реакциясы бүкіл нәрестелік шақ бойына дамып отырады. Сергек күйдегі бала үлкен адаммен қарым-қатынас жасауға әрқашан дайын тұрады.

Қарым-қатынас шеңберінде сөздің алғы шарттары пайда болады. Екінші айда-ақ былдырлаудың алғашкы белгілері байқалып, кейінірек еліктеу жолымен одан ана тілінің фонемалары көріне бастайды. Бір жастың аяғына қарай нәресте кейбір сездерді түсіне бастайды. Бұл түсінгендік аталған зат түрған бала басын бұруы немесе үлкендер атаған қимылды жасауы түрінде көрінеді. Дәл осы кезде бала алғашқы сөздерді дауыстап айта бастайды.

4. Даму психологиясының зерттеу әдістері

Психологиялық зерттеушілердің әдіснамалық негіздері. Оларды жас ерекшелікік психологияда қолдану. Даму психологиясының әдістерін топтастыру.

Даму психологиясындағы сараптау, (эксперимент) оның түрлері.

Психологиялық эксперименттің құрылымы. Эксперименттік зерттеудің негізгі сатылары. Экспериментті жоспарлау және эксперименттік зерттеуге сәйкес әдіснаманы таңдау.

Әңгімелесу әдісі . Сауалнама (анкета) . Тест. Іс-әрекет өнімдерін талдау. Социометрия және оны даму психологиясында қолдану ерекшелігі. «Егіздер әдісі », оның мәні. Өмірбаяндық (биографиялық) әдіс . Оның ерекшеліктері. Қазіргі психологиядағы диагностика мәселесі. Даму психологиясының міндеттерін шешудегі кросс мәдени зертеулердің мәні.

Бақылау. Психологиялық дамудағы баланың ерте кезеңінен бастап дамуын зерттеудегі көп жетістікке қол жеткізетін әдістердің бірі. Сондықтанда, бақылау әдісі - өмірдегі дұрыс фактілерді қорытындылай алады. Тәртіптерін, өзін-өзі ұстануын мектепке дейінгі жастың ойын үстінде оқушының- сабақта, жасөспірімнің құрдастары ортасында, үлкендердің жұмыс орнында жүргенде бақылауға болады. Бұл кезде психолог адам туралы ойлау қабілетін, есте сақтауын, эмоциясын, қабылдауын, сөйлеу мәнерін, іс-қимылын, жеке тұлға ретінде қандай адам екенін біле алады.

Бақылау сонымен бірге адамның психикалық дамуын сараптай алады. Бақылау әдісіне шектеу қою бірнеше себептерге байланысты.

- Бірінші - табиғылығын, тұрақтылығын адамның әлеуметтік, физикалық, физиологиялық және психикалық процесінің барлығын түгелдей жеке қарастыру, бақылау мүмкін емес.

- Екінші- бақылау зерттеу кезінде баланың мүмкіншілігін, табысқа жетілуін бір нәрсені жылдам жасай білуін шектейді.

- Үшіншіден- бақылау кезінде бұл фактіні қайтадан сол қалпында өзгерізсіз көре алмаймыз.

- Төртінші- бақылау тек түртіп алады, психологиялық дамуы қалыптастыра алмайды.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.