Ежелгі христиан мәдениеті

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

Ж. Досмухамбетов атындағы педагогикалық колледж

Бақылау жұмысы

Тақырыбы:

«Мәдениеттану. Ежелгі христиан мәдениеті»

Тексерген:

Орындаған:

Орал - 2013 жыл

Жоспары

Ежелгі мәдениеттер мен өркениеттер
Христиан дінінің шығу тарихынан
Христиан діні

Қорытынды

Пайдаланған әдебиеттер тізімі

Ежелгі мәдениеттер мен өркениеттер

Адамзат тарихындағы алғашқы «алтын ғасыр туралы» поэмасы шумер елінің топырағында жарық көрді, шумерліктер алғашқы элегияларды жазып, дүниежүзінде бірінші рет кітапханалық каталогтар жасауды игерді. Осы орайда ғалымдар «Месопотамия - архивтер отаны» деп тегінен атамағынын көреміз. Шумерліктер ең көне медициналық еңбектердің, дәрі-дәрмек рецептері жинақтарының авторлары, диқаншының тұңғыш күнтізбегін жасаған да осы шумерліктер еді.

Қос өзеннің байырғы тұрғындары-шумерлердің діни наным-сенімдері де, мифологиясы да жанжақты дамыған. Өз құдайларын «діңгір-тәңір» деп атаған шумерлер әлемнің жаралуының басын «Ан - Ки» деп білген. «Аны - аспан», «Киі - жер» демек, көк иесіне «Ан» деген, ал жер иесіне «Ки» деген атақ берген.

Мәдениеттің үнді-буддизм типі. Жер шарында қасиетті де құдіретті мәдениеттердің бірі Үнді мемлекетінде қалыптасып үнді-будда мәседниеті. Үнді елі әдеби ескерткіштерге де өте бай болып келеді. Ежелгі Үндістанның аса құнды әдеби мұрасы - б. з. б. үшінші ғасырдың аяғында жазылған атақты «Махабхарата» және «Рамаяна» поэмалары. Эпикалық «Рамаяна» поэмасы Раманың ерліктеріне арналған. Бұл поэмалар - үнді халықтарының салт - дәстүрлерінің қалыптасуына эстетикалық және адамгершілік идеаларының жоғары көтерілуіне және бүкіл үнді мәдениетінің өркендеп дамуына ықпал етті.

Көне заманда қытайлықтар жер жүзіндегі басқа халықтар сияқты табиғат күштеріне, яғни жердің, күннің, айдың, таулардың, өзендердің, желдің жаңбырдың және т. б. рухына табынды және олардың құрметіне құрбандықтар шала отырып, халықтың қажеттілігіне байланысты игі өтініштер жасады. Б. з. б. бір мыңжылдықтың ортасында Қытай елінде кейіннен философиялық жүйеге үш басты идеологиялық бағыт қалыптасты. Олар: даосизм, Конфуций ілімі, және Үндістанда пайда болып, кейінен Қытайға кеңінен тараған - буддизм. Бұл ілімдердің Қытай мәдениетінде алатын орны ерекше, осы заманға дейін қытайлықтардың қоғамдық өмірінің барлық жақтарына өз ықпалын сақтауда.

Қос өзен (Ежелгі Месопотамия) мәдениеті. ХІХ ғ. Соңғы ширегінде Тигр және Ефрат (Қос өзен) өзендерінің бойында жүргізілген археологиялық қазба жұмыстарының нәтижесінде ежелгі ескі қалалардың орны ашылып, әлемге «шумер өркениеті» деген жаңа мәдениет белгілі болды. Қос өзеннің ең көне мәдениеті Шумер - Аккад мәдениеті. В. В. Струве, В. И. Авуев, В. А. Тураев, Б. И. Грозныйдың шығыстанушы ғалымдардың пікірінше, шумерлер бүкіл Вавилон мәдениетінің негізін қалаушылар болып саналады.

Алтайдағы Түрік қағанаты кезеңінен қалған тарихи мәдени скерткіштердің бірі - Орхан жазбалары. Ескерткіштр - тіл жағынан түркі тайпаларының бәріне қатысты жазба мұралар. Зерттеушілердің анықтауы бойынша ескерткіштерді тілдік айырма әртүрлі аймақтан табылғандығына сәл де болса айырым белгілеріне қарай 3 топқа бөлініп келеді:

1. Енисей жазу ескерткіштері

2. Талас жазу ескерткіштері

3. Орхон жазу ескерткіштері

Қазақ халқының мәдениеті - ежелгі заманнан бергі қазақ жерінде өмір сүріп, қазақ халқын құраған ұлыстар мен тайпалардың материалдық мәдениеті мен рухани мәдениетінің заңды жалғасы жаңа заманға сай дамып қалыптасқан түрі болды.

Қазақ халқының қалыптасуына байланысты қазақ халқына тән материалдық және рухани мәдениеттің сипатты белгілеріде орнықты. Бұл қалыптасқан мәдениет қазақ халқының өз ата-бабаларының мәдени қазыналарын қамтыған мәдениет болды. Қазақ халқының мифтік аңыздары, аспан әлемі жөніндегі түсініктері, байырғы қазақ күнтізбесі, бай әдеби мұралар, көркемөнердің сан алуан түрлері, шежірелік шығармалар, халық емшілігі және материалдық мәдение мұралары ұрпақта-ұрпаққа жалғасып келе жатқан көне мәдениет куәліктері екені анық.

Христиан дінінің шығу тарихынан

Біздің дәуірімізге дейінгі VІ-ІІ ғғ Вавилон, парсы, македон басқыншылығынан және жат елдік Птолемей мен Селекви әулеттерінің билігін бастан кешірген палестиналық яхудилер (еврейлер) аз уақытқа саяси тәуелсіздікке қол жеткізген болатын. Б. д. д. 140 жылдан бастап, тәуелсіз Иудеяны маккавей (хасмоней) әулетінің алғашқы священник-патшалары билейді. Олар ел аумағын ұлғайтумен қатар, тұрғындарға яхудей дінін қабылдатуға белсенді атсалысады. Ал б. д. д. 36 жылы Рим қолбасшысы Гней Помпей әскерлері Иудеяны жаулап алғанда, Палестина да Рим империясының бір бөлігіне айналады. Иудея мен Самария өзін өзі басқарудың соңғы белгілерінен айрылады. Енді билік толығымен Рим тағайындаған билеушінің қолына шоғырланады. Бас абыз басқарған абыздар мен ақсүйек өкілдерінен тұрған кеңес - Синдрионның құқы шектеліп, ол римдіктердің толық бақылауына өтеді. Саяси тәуелсіздіктен айрылуды Палестина тұрғындарының бір бөлігі қасірет ретінде қабылдайды. Халық арасында әкелер өсиетін, діни рәсімдер мен тыйым салуларды бұзғаны үшін құдай қаһарына ұшырағандық туралы пікірлер кең таралады. Бұл яхудилердің діни-ұлттық топтары - хасидейлер (ізгі яхудилер) мен фарисейлер (жіктелгендер) ұстанымдарының нығаюына көп ықпал етеді. Фарисейлер иудаизмнің тазалығы үшін жат-жерліктердің ықпалына қарсы күресіп, дәстүрлі тіршілік нормаларын сақтауға шақырады. Жергілікті дәстүрлермен, киелі діни орындармен санаспаған жатжерліктер билігіне деген наразылық, Римге қарсы көтерілістердің аяусыз басып-жаншылуынан туындаған енжарлық, әлеуметтік және мүліктік теңсіздіктің тереңдеуі біздің дәуіріміздің І ғасырында Палестинада көп кешікпей құтқарушының, мессияның (машиах) “құдай белгісі бардың” келетінін және оның яхуди халқын құтқарып, “яхуди патшасы” болатындығын уағыздаушылар қаптап кетеді. Шығыстың әртүрлі діни ілімдері сияқты Рим діні де ашжалаңаш халыққа ешбір үміт бере алмайды, Рим дінінің ұлттық сипаты ұлттық әділеттілік, аман қалу теңдігі идеяларын нығайтуға мүмкіндік бермейді. Міне, дәл осы тұста тарих сахнасына христиан діні шығады.

Христиан діні жан біткеннің барлығының Құдай алдындағы тең екендігін айтып, адамдардың көкейінде әділетсіздік пен қанаушылықтан құтылудың үмітін оятады. Құдай алдында барық адамдар тең деген идея жергілікті билеушілер тарапынан үлкен қарсылыққа тап болып, христиан дінін қабылдаушылар жаппай қудаланады. Олар жергілікті билік өкілдерінен қашып жүруге мәжбүр болады. Жер асты шіркеулері салынады. Дегенмен, көп ұзамай Христиан дінін уағыздаушылар көбейіп, оның қатарына тұрғындардың көп бөлігі, соның ішінде билік иелері де тартыла бастайды. Христиан діні догматикасы 4- 6 ғасырларда қалыптасса, онда каппадокиялық діни ғұламалар Григорий Назианзин (330 - 390), Григорий Нисский (335 - 394), Василий Кессарийский (330 - 397) маңызды рөл атқарады. Христиан догматтары үлкен тартыс-таластар арқылы жүйеленеді. Бірақ діни таластар догматтардың канондығын анықтағасын да тоқталмайды. Ақырында бұл таластар христиан шіркеуінің әр түрлі ағымдарға бөлінуіне алып келеді. 5 ғасырдың ортасында ортодокстық Христиан дінімен келіспейтін Армян, Копт, Малабар, Эфиоп, Иаковит, Абиссин шіркеулері жіктеледі.

Христиан діні құлдық тәртіпті айыптап, қарапайым халықтың мүдделерін қорғауға талпынады. Сөйтіп, адамдарға Христос әкелген құдай ақиқатын тану арқылы әрбір адам бостандыққа жете алады деп жариялайды. Адам төзгісіз қоғамдық қатынастарға қарсы шығып, әр адамға түсінікті адамгершілік құндылықтарды ұстануға шақырған христиан діні тез арада үлкен идеялық күшке айналады.

Христианшылдық иудаизмнің, митраизмнің, көне шығыс діндерінің философиялық көзқарастарының тұжырымдамалық идеяларын игеріп, қайта қарастырады. Осының бәрі жаңа дінді байытып, нығайтса, оны ұлттық-этностық мәдениеттерге қарсы тұруға дәрменді мәдени-интеллектуалдық күшке, бұқаралық қозғалысқа айналдырады. Христианшылдықтың бұрынғы діни-мәдени мұраны игеруі жаңа ілімнің жалпыға танылуына мүмкіндік берді. Бастапқыда негізінен қоғамның төменгі таптары - құлдар, ерік алғандар, қайыршылар және тағы басқалардан тұрған дін ІІ-ІІІ ғасырлардың соңына қарай қолөнершілерді, саудамен айналысушыларды, жер иелері мен шонжарларды, сенаторлар және әскери атағы бар адамдарды да өзіне тарта білді. Христиандық қозғалысқа ақсүйектер мен білімді адамдардың тартылуы оның әлеуметтік мазмұнын өзгертті. Жоғары тап өкілдері қауымда жетекші орындарға ие болды, мүлік жұмсау мен діни рәсімдерді атқаруға басшылық етті. Сол себепті олар теңсіздікті жою, қалыптасқан тәртіпке қарсы шығу идеяларын христиандықтан ығыстыруға тырысты.

Ол заманда Римде императорға адалдық культі кең таралған еді. Император мүсінінің алдында құрбандық шалудан бас тарту саяси күмәнділіктің белгісі саналатын. Христиандар бұл рәсімді ұстанудан бас тартқандықтан, императорлар Траян (53-117), Марк Аврелий (121-180), Семтимия Север (146-221), Валериан (193-260 жж. шамасы), Диоклетиан (245-316) және т. б. кезінде христиандар қатты қуғынға ұшырады. Ал азап шеккендердің культі христиандықтың таралуына және христиандардың одан сайын бірігуіне ықпал етті. Қуғыннан запа шеккен көптеген христиандар шөл далаларға қашып, христиан монахтығының пайда болуына негіз қалады.

Қанша қуғындалса да христиан дінін ұстанушылардың бірте-бірте әлеуметтік құрамының өзгеруі олардың әлеуметтік эволюциясын да анықтады. Осылайша шіркеу мен қауым басшылары императорлық билікпен жақындасуға ұмтылды, ал императорлық билік өз тарапынан империяны бір дін аясында топтастыруға мүдделі болатын. Өйткені, империя аясындағы халықты бір дінге ұйыстырудың мемлекеттің тұтастығына, нықтығына алып келетінін ұққан империя үшін ол таптырмас құрал еді. Осы ойдан туған империяның ұлттық діндерді біртіндеп, атап айтқанда, римдіктердің көп құдайлы дінін әлемдік дінге айналдыру ойы сәтсіз аяқталды. Сондықтан империя халқының бәріне түсінікті ортақ нәрсе қажет болды. Осыдан барып император Константин 312 жылы христиан дінінің мемлекеттік дінге айналуына бастау болған Милан шешімін қабылдады. Ал 325 жылы толыққанды билікке қол жеткізген Константин Рим империясының аумағында христиандықтың шектеусіз таралуын және оның басқа діндермен теңдігін қамтамасыз етті. Христиан ілімі Қасиетті Жазу - Інжіл мен Қасиетті Хикаяға - шіркеу әкейлерінің айтқандарына, соборлардың шешімдеріне негізделеді. Алайда, ежелгі христиандықта бұл негіздер болған жоқ. Христианшылдық ұзақ уақыт бойы ауызша дәстүрге негізделген уағыздар айту, аңыз-әңгімелер - “игі хабарлар” арқылы таралды. Алғашқы ғасырларда әртүрлі қауымдарда әртүрлі Інжілдер, жеке адамдардың істері туралы жазбалар пайда болды. Сол уақыттарда белгілі болған: Петр, Андрей, Варфоломей, Лука, Иоанн Інжілдері, аталған Матвейден келген Інжілдердің әртүрлі нұсқалары бар еді. Сонымен қатар, топтардың атауымен аталып, сол топтарда қадір тұтылған інжілдер де, мысалы, назорейлер, эбиониттер, еврейлер інжілдері де пайда болды. Бұдан басқа Петр Апокалипсисі, Павелдің лаодикейліктерге, александриялықтарға арнаған хабарлары, оның Сенекамен алысқан хаттары, Петр уағыздары, 12 хауарилер (апостол) ілімі (“Ди-дахе”), Герма “Пастрі” сияқты аян алу жанрына жататын кітаптар да кездесті.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.