Қазақ тілін меңгеру деңгейін бағалау

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 12 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым министрлігі
Батыс Қазақстан инженерлік-гуманитарлық университеті
Батыс Қазақстан гуманитарлық академиясы

РЕФЕРАТ
Тақырыбы:
Қазақстан Республикасындағы тіл саясатының жүргізу деңгейі

Орындаған: Мектепке дейінгі оқыту мен
тәрбиелеу мамандығының 2 курс студенті
Вебер Э.Г.
Тексерген: аға оқытушы Сидахмет С.Е.

Орал, 2014ж.

Жоспары
Кіріспе

1. Тіліміздің қолданыс аясын кеңейту
2. Іс-қағаздарын рәсімдеумен ғана шектелеміз
3. Қазақ тілін меңгеру деңгейін бағалау
4. Тілді оқыту әдіснамасын жетілдіру мен стандарттау

Қорытынды

Қолданылған әдебиеттер
Кіріспе
Тілдерді дамыту мен қолданудың 2011-2020 жылдарға арналған мемлекеттік
бағдарламасында мемлекеттік тілді меңгерген ересек тұрғындардың үлесін
арттыру жеке-дара міндет ретінде анықталған. Осы арқылы қазақ тіліне деген
мәртебені арттыру іске асырылып, тілдің қолданысын кеңейту көзделген.
Қазіргі таңда қазақ тілінің қолданыс аясы әлі күнге дейін өз
деңгейінде емес. Бұған түрлі себептер іздеуге, пікірлер жинақтауға,
уәждемелер келтіруге болады. Алайда қазақ тіліне мемлекеттік тіл мәртебесі
берілген тіл туралы заңның қабылданғанына 16 жыл болғанын ескеретін болсақ,
онда мұндай негіздемелердің жекелеген адамның әлсіз субъективті пікірі
екеніне енді күмән қалған жоқ. Егемендік алғаннан бастап-ақ есептейтін
болсақ, орта мектептердің 4-сыныбынан бастап мектеп бітіргенге дейін, одан
соң жоғары оқу орындарының (ЖОО) 1,2 курстарында қазақ тілі сабақтары
жүргізіледі. Жекелеген мемлекеттік мекемелер мен мемлекеттік қызметтің
барлығында дерлік практикалық немесе іскери қазақ тілі сабақтары мен
курстары тағы да тегін ұйымдастырады. Сондықтан, мен орыс сыныбында оқып
едім, орыстілді топта ЖОО-ны бітіріп едім немесе орыстілді ортада өсіп едім
деген негізсіз себептерді айту ендігі жерде ұяттау да болуы мүмкін. 2001
жылдан бері екі рет тілдерді дамытудың мемлекеттік бағдарламасы қабылданды.
Екі бағдарламада да мемлекеттік тіл – қазақ тілінің дамуына ерекше мән
берілген. Ол орынды да, өйткені кеңестік дәуірде тіліміздің қолданыс аясын
әлсіретіп алғанымыз белгілі. Аталған мемлекеттік бағдарламалардың нә-тижелі
көрсеткіштері арқылы тілдік саясаттың күрмеуі қиын мәселелері шешімін тауып
келеді.
1. Тіліміздің қолданыс аясын кеңейту
Әрбір елдегі саяси шешімдер мен әр саланың стратегиялық даму бағыттары
басқару вертикалі арқылы жоғарыдан төмен қарай жүріп отырып, іске
асырылатынын ескерсек, мемлекеттік қызмет пен ондағы әр қызметшінің
атқарылған іс-шарада өзіндік қолтаңбасы болатыны бесенеден белгілі жайт.
Енді осы әр іс-шараның орындалу барысында мемлекеттік қызметшілердің хат
алысу немесе бірлесіп ақылдасып, шешім қабылдап, ортақ мақсатқа қол
жеткізуде бір-бірімен сөйлесуі, пікір алысуы табиғи заңдылық.
Коммуникациялық құзыреттілік мәселесі әр адамға байланысты тұрғыда өзін
қоршаған қоғам өкілдерімен белгілі бір тілде сөйлесе алу қабілетіне келіп
тіреледі. Қазақ тілінде жаза білу, қазақ тілінде айтылған немесе естіген
ақпаратын түсіне білу, қазақша мәтіндерді, шығармалар мен мақалалардың
мазмұнын түсініп, саралай білу және осының барлығының нәтижесі ретінде
қазақ тілінде сөйлей білу қазақ тілін меңгеру болып табылады. Тілді
меңгерудің өзіндік қалыптасқан тілдік дағдыларының көлеміне қарай
деңгейлерге бөлу ертеден үрдіске айналғаны белгілі. Бір кездерде кеңестік
кезеңдерде азаматтар өздерінің шетел тілдерін қаншалықты меңгергендіктері
туралы мәліметтерді читаю и перевожу со словарем, могу объясниться
немесе владею в совершенстве деп көрсететін. Шетелдерде тілді меңгеру
барлығына ортақ тұрғыда А, В, С деңгейлеріне бөліп, оны одан да нақтырақ
А1, А2, В1, В2 және С1, С2 деңгейлері деп бөледі. Мұндағы А деңгейі
қарапайым, В деңгейі еркін және С деңгейі жетік меңгеру ретінде жоғарыда
аталған кеңестік кезеңдегі тіл меңгерудің сатыларына сәйкес келеді.
Шетелдік тәжірибелерде тілді білу деңгейлері адамның күнделікті өмірде
тілді қатынас құралы ретінде қажеттілігіне байланысты өте терең зерделеніп,
әр деңгейге сәйкес тіл үйренушінің санасында қалыптасуы немесе жатталуы
тиіс сөздер, оларды қолдануы мүмкін жағдаяттар, сол жағдаяттарға байланысты
оқытылуы тиіс тілдің грамматикалық тақы-рыптары түгелімен дәл анықталып
қойған. Осы аталған міндетті болуы тиіс минимальды талаптарды белгілі
нормалық құжат немесе стандарт ретінде анықтап алады да, барлық тілді
оқытудың тәсілдері осы талаптарға сәйкестендіріледі. Тілді оқыту
талаптарына сәйкес тіл үйренуші әр деңгейдің тілдік курстарын аяқтаған соң
қандай тілдік құзыреттіліктерінің қалыптасуы қажеттілігі де анықталған. Осы
тілдік құзыреттіліктер қалыптасқанда ғана тілді қарапайым деңгейде
меңгерген деп айтуға болады. Бұл талаптарға қол жеткізу үшін тілді оқыту
барысында тілдің қандай грамматикалық тақырыптары қамтылуы қажеттілігі де
анықталған. Енді осы грамматикалық тақырыптарды қалай тиімді үйретуге
болады деген сұраққа әр оқу орталығы немесе жекелеген мамандар өздерінің
әдістемелерін ұсынады. Міне, осылай жүйелі болғанда ғана тіл оқытудың
сапасы қамтамасыз етіледі.
2. Іс-қағаздарын рәсімдеумен ғана шектелеміз
Қазір елде мемлекеттік қыз-меттегі мемлекеттік тіл – қазақ тілінің
қолданылуы әлі де болса өз деңгейінде емес. Олай дейтініміз, барлық
жиналыстар мен кеңестер қазақ тілінде басталғанымен, жұмыс тәртібінің
барлығы да тек орыс тілінде жүргізіледі. Терминдер жоқ, өзге ұлт өкілдері
түсінбейді, ойыңды толық жеткізе алмайсың және онан да басқа сылтауларды
келтіретіндер тілімізге деген құрметтің онсыз да төмен дәрежесі одан да
төмендетіліп жатқанын түсінбейтін де сияқты. Мемлекеттік органдар жыл бойы
қазақ тілін оқыту курстарын ұйымдастырады және оның барлығы тілді үйренемін
деген адамға тегін! Сабаққа мән беріп, тілді үйренбегендіктен, олардың
нәтижесі де мардымсыз. Өйткені бүкіл саналы өмірінде тек қана орыс тілін
пайдаланып келген қызметкер қазақ тілі сабақтарына келеді де, ісқағаздарын
жазуға, рәсімдеуге үйренуге бағыт ұстанады. Алайда қазақ тілінде
ісқағаздарын жазу мен рәсімдей білу қазақ тілін орта деңгейде немесе одан
да жоғары деңгейде меңгергенде ғана мүмкін болады. Айталық, қызметтік
хаттың өзін жазуды алайық. Қызметтік хаттың мазмұнындағы қаншама сөздер мен
сөз тіркестері, сөйлемдердің мазмұны мен олардың бір-бірімен байланысы,
негізгі ойды анықтап тұруы — мұның барлығы қазақ тілін кем дегенде орта
деңгейде меңгергенде ғана қолжетімді болады. Тіл оқыту орталықтары да
сұранысты қанағаттандыру үшін сабақ бағдарламасын сұранысқа қарай бейімдей
бастайды. Осы жерден бастап жүйе бұзылады, яғни сұранысқа қарай бейімдеу
арқылы ең қарапайым деңгейде қалыптасуы тиіс сөйлей білу дағдылары сабақ
барысында қамтылмай, нәтижесінде тіл үйренуші әр тақырыптың басын шалып,
курсты аяқтап шығады. Өңірлерде орналасқан тіл оқыту орталықтары қазақ
тілін оқыту бойынша мемлекеттік сатып алу конкурстарына қатысу үшін
тапсырыс беруші мемлекеттік мекеме талабына сәйкес қазақ тілін оқытудың
жұмыс-оқу бағдарламаларын, Мемлекеттік басқару академиясының келісімін
талап етеді. Мұндағы мамандар тілге тиек етілген мемлекеттік қызметшіге
мемлекеттік тілді үйрету деген бағытты ұстанып, жоғарыда айтылғандай,
сабақтың әлқиссасын ресми ісқағаздарынан бастайды. Осыдан барып, жүйесіздік
туындайды, жүйесіздіктен нәтиже болмайды.
Қазақстанда азаматтардың қазақ тілін меңгеру деңгейін бағалау жүйесі –
ҚАЗТЕСТ арқылы қазіргі таңда алдын ала байқау сынақтары арқылы белгілі бір
топтағы (мекеме қызметкерлері, басшылық, жекелеген тапсырыс берушілер және
т.б.) адамдардың қазақ тілін қандай деңгейге жақын меңгергендігі туралы
мәліметті оперативті түрде анықтауға болады. Осының негізінде кімді қандай
топта қазақ тілін оқыту қажеттігі анықталады. Одан әрі жүйелі түрде тілді
оқытуды жалғастыру керек. Курс соңында тіл үйренуші қандай деңгейдің
курстарын тәмамдаған болса, дәл сол деңгейдің тест тапсырмалары арқылы
анықтап, сөйлеу әрекетінің тыңдап түсіну, оқып түсіну, жаза білу мен қазақ
тілінің лексика-грамматикалық құрылымдарын күнделікті өмірде қолдана білу
дәрежелері тестілеу нәтижесінде белгілі болады. Әр сөйлеу әрекетінің түрі
бойынша ұсынылған тест тапсырмаларының жалпы санынан 60 пайызына дұрыс
жауап беретін болса, тестіленуші сол деңгейде тілді меңгергендігі әлемде
зерделеніп, дәлелденіп қойған. ҚАЗТЕСТ жүйесінде де осы талап орындалған
жағдайда деңгейлік сертификаттар беріледі.

3. Қазақ тілін меңгеру деңгейін бағалау
Қазақстан Республикасының Президенті Н.Назарбаевтың 2013 жылғы 27
наурыздағы №524 Жарлығына сәйкес, мемлекеттік әкімшілік қызметтің А
корпусының кадрлық резервін қалыптастыру бойынша конкурс өткізу ережесі
негізінде Қазақстан Республикасының Мемлекеттік қызмет істері агенттігінің
2013 жылғы 19 наурыздағы бұйрығы бойынша А корпусының әкімшілік
мемлекеттік қызмет кадр резервіне алу үшін үміткерлерге мемлекеттік тілді
игеру деңгейіне талаптар қойылып, ол талап Қазақстан Республикасында
азаматтардың қазақ тілін меңгеру деңгейін бағалаудың отандық жүйесі –
ҚАЗТЕСТ арқылы орындалатыны белгілі болды. А корпусының мемлекеттік
әкімшілік лауазымдарына қойылатын арнайы біліктілік талаптары туралы
ережеде үміткерлерге Мемлекеттік тілді меңгеру деңгейі ҚР Білім және ғылым
министрлігінің ҚАЗТЕСТ жүйесі бойынша тестілеу өткізу нәтижелері бойынша
анықталады. Қарапайым деңгейден төмен нәтиже алу үміткерді А корпусының
әкімшілік мемлекеттік қызмет кадр резервіне алуға іріктеуге әрі қарай
қатысудан алып тастауға негіз болмайды, бірақ ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.