Татардың дәстүрлі киімдері

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 11 бет
Таңдаулыға:

Ж.Досмұхамедов атындағы педагогикалық колледжі

Пәні: Мәдениеттану

реферат
Тақырыбы:
Татар мәдениеті

Орындаған:
Тексерген: Сабыргалиева Н.

Орал, 2013
Жоспары:

Кіріспе
1. Татар ұлтының материалдық және рухани мәдениеті
2. Татар әдебие ті
3. Татардың дәстүрлі киімдері
4. Татарлардың дәстүрлі тағамдары
5. Ұлттық мейрамдар
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Кіріспе

Татарлар – түркітілді халықтарының тобы, (татарлар Орта Поволжье мен
Орал, Астрахань, Сібір, Қырым, Литва), дамуы мен қалыптасуы әртүрлі тарихи
жағдайда өткен. Татар тілі түркі тобының алтайлық жеті тілдерінің біріне
жатады. Қазіргі татарлар монғол тектес белгілерімен жерортатеңіздік
нәсілдерге жатады. Татар этнонимі 6 – 8 ғасырларда Байкал көлінің
оңтүстік – шығыс жақтарын мекендеген тайпалар. Башқұрт, өз атауы -
башкорт.Олардың тарихи отаны Орта Азия болып табылады. Татар этнонимі
біздің заманымызға дейінгі 6 ғасырда Байкал өңірінде мекен еткен халық
атауын береді. Қазіргі татар халқының ата – бабалары жер аударуға қатысқан,
Орта Поволжье жерін иеленген. Б.э.д. 9 ғасырда Ұлы Бұлғария (Болгария) –
Поволжье мен Прикамья халықтарының бірінші мемлекеттік бірлестігі таныла
бастады. Түркітілді халықтарының мемлекетін құруда – болгарлар (бұлғарлар)
маңызды рөл атқарды. Бұлғар хандығы төңірегінде ширин, арғын, барын, қыпшақ
өкілдерінен мемлекеттік кеңес құрылды.
Күнделікті татар ер адамдарының киетін киіміне тік жағалы жейде жатады.
Жейде сыртынан қамзол киеді. Ерлерінің сырт киіміне – жилен, ол гүлді
біртүстес матадан тігіледі. Жылтыр қара түсті матадан тігілген киімді жилен
чикмен деп аталады. Жилен мен чикмен татар шапанының бір түрі. Ерлердің бас
киімі – тақия. Әйелдер киімінің ең көп тараған түрі – ұзын, кең етекті
көйлек. Көйлек сыртынан қамзол киіледі. Әйелдердің бас киімі ретінде қалпақ
қолданылады. Аяқ киімдерінің көп тараған түрі (ерлер мен әйелдерде) мәсі.
Ұлттық тағамдары: пилав (палау), кебаб (шашлық), капучта ормама, қазы,
қарта. Ашытылған немесе тұщы қамырдан самса дайындалады. Сусындары –
шербет пен чарденка компоты. Ұлттық мейрамы – сабантой.
1. Татар ұлтының материалдық және рухани мәдениеті

Татар тілі
Қазіргі татар тілі алтай тобы құрамындағы түркі тілдерінің куман
тобының қыпшақ топшасына жатады. Еділ бойы татарларының тілі түрлі түрік
компоненттері нығаюының нәтижесінде қалыптасты және ежелгі түркі тілінің
мұрагері болып табылады. Сонымен бірге оған угрофиндік, славян, араб және
парсы тілдерінің тигізген әсерін де мойындау керек. Түркі әдеби тілі
негізінде 15 ғ. қазандықтар, астрахандықтар, приокск қыпшақтары (мишарлар),
башқұрттар, сібір татарлар, қазақтар мен қырғыздар қарым-қатынас құралы
болған ежелгі татарлардың әдеби тілі қалыптасты. 19 ғ. халықтық сөйлеу тілі
мен ежелгі татар әдеби тілінің байлығын игерген қазіргі татар тілінің
қалыптасуы жүрді.
Ислам дінін жаппай қабылдағаннан бастап араб графикасына өтіп, 20 ғ. ол
латын, кейін кириллицаға ауыстырылды.
Діни сенімдері
Діни сенімдері – ислам, сунит ағымы. Татарлардың аз бөлігі
праволовиелік бағыттағы христиан дінін ұстанады. Қазіргі татарларды
антропологтар моңғол нәсілінің аз белгілері (14%-ға дейін) бар жерорта
теңізі нәсіліне жатқызады. Татар этнонимі Байкал көлінен оңтүстік-шығысқа
қарай қоныстанған тайпалар арасында 6-9 ғғ. пайда болды. Бұл атау 13-14 ғғ.
Алтын Орданың кейбір халықтарына таралды. 16-19 ғғ. Ресейдің шеткі
аймақтарында өмір сүрген көптеген түркі тілді халықтарды татарлар деп
атаған. Олардың кейбіреулері үшін татар атауы өзіндік атау (өзінше атауы)
болып қалды.
Дәстүрлі кәсіптері
Дәстүрлі кәсіптері— жер өңдеу және мал шаруашылығы. Ежелден қолөнердің
алуан түрі: сүйектен ойып бұйымдар жасау, металлургиялық өндіріс, мыс
өңдеу, құмыра жасау, зергерлік өнер дамыды. Асыл металдардан, оларға
көгілдір ақық, сердолик, топаз және інжу-маржан сияқты қымбат тастарды т.б
орнатып зергерлік әшекейлер жасаған. Бұлғар-татарлардың шеберлері чеканка
мен оймалауды, құю және қарайту, сонымен қатар күрделілік жағынан түрлі
таспаны пайдаланған. Көркемдік жағынан безендендірілген мерекелік теріден
жасалған етіктер, сонымен қатар күнделікті киетін өкшесі жоқ жұмсақ етіктер
халық арасында үлкен сұранысқа ие болды.
Татарлар мен башқұрлардың ең жақсы көретін мейрамы – көктемгі егіс
жұмыстарынан кейін, маусымның алғашқы жартысында пішен шабуға дейін өтетін
сабантой болып табылады. Мерекеде ұлттық ойындардың бір қатары – куряш
бәйге, би ойындары. Ол уақытта дәмді тағамдар – чак – чак, кабартма, түрлі
пирогтар, дәрә көжесі дайындалады. Сабантойда әрқашанда көп әндер айтылып,
билер биленеді. Ептілік пен шапшаңдықты қажет ететін әзіл өлеңдер сайысы
өтеді.
Татар фольклорында батырлар жыры елеулі орын алады. Көне жазба әдебиеті
бар. Ұлттық музыкасы башқұрт, қазақ, ноғай халықтары музыкасымен сарындас.
Ертеректе татар музыкасы аспапсыз орындалатын бір дауысты ән негізінде
дамыған. Әнмен, бимен, өлең-тақпақ араластырып орындалатын әзіл-сықақ әндер
көбірек шырқалады. Музыка аспабына қурай аталатын сыбызғы немесе флейта
тектес үрлемелі аспап, қазақтың шаңқобызы іспетті қобыз аспабы, гармонь,
мандолина, добра, гусли, скрипка жатады. Татарлар ерте кезден-ақ көп салалы
шаруашылықпен: бидай, арпа, тары, сұлы, бұршақ, қарақұмық, зығыр, сора
егумен айналысты. Сауда-саттықпен де шұғылданды. Халық отырықшы болып, қой,
ешкі, сиырды қорада ұстады. Үй құстарын көбірек өсірді. Еділ бойы мен Орал
өңірі орман-тоғайлы, шалғын-шөпті болғандықтан омарташылық дамыды.
Татарлардың тағамында нан, картоп, көкөніс басым болады. Татарлар
шеберлерінің тіккен әшекейлі етігі, бас киімі, аяқ киімі, кестелі шашақты
шәлі орамалы, тоқыма бұйымдары, күмістен, алтыннан істеген зергерлік
бұйымдары Ресей империясынан тыс жерлерде де жоғары бағаланып, сұранысқа ие
болды. Тері, жүн өңдеу кәсібі дамыды.
2. Татар әдебиеті

Татар әдебиеті - туысқан татар халқы қазақ ақыны, ойшылы, ағартушысы
Абайды өзінің Тоқайыңдай ардақтайды, құрмет тұтады. Абай мен Тоқайдың
тікелей шығармашылық қатынаста болғанын растайтын дерек жоқ. Абайдан кейін
тоғыз жыл өмір сүрген Тоқайдың қолына оның 1909 жылғы жинағы түсті ме,
түспеді ме - жауабы жоқ сауалдың бірі осы. Әйтсе де, Қазақстанда, атап
айтқанда Текеде (Орал) 12 жыл тұрған зерделі де алғыр ақынның қазақ
поэзиясымен таныстығына шүбәсіз сенеміз. Екі түрлі аймақта, екі түрлі
ортада ғұмыр кешкен бұл екі алыптың бірін-бірі көрмесе де, шығармашылық
бағытында үндестік, сарындастық сезілмейді емес. Ол көбінесе, туындыларының
халықтық сипатынан, гуманистік лебіздерінен, замандастарын өнер-білімге
шақыру ниетінен өрбіген өлеңдерінен байқалады. Жазғаным көпшілікке ұнар ма
екен? Ұнаса, ұғынатын болар ма екен?.. - деп келетін Тоқай тармақтары
Абайдың бозбалаларға арналған сөздерімен астасып жатыр: Мұны жаздым
ойланып, Ойда бардан толғанып, Кірсе ішіңе оқи бер, Бозбалалар, қолға
алып... Абай мен Тоқайдың табиғат құбылыстары, өмір мен елім жайындағы
тебіреністерінде біріне-бірі жуықтайтын, үндесетін кестелі тармақтар аз
емес. Абайдың татар жұртшылығы алдындағы биік беделін біз Тоқайдың
ізбасарлары айтқан пікірлерден, баспасыз бетінде жарияланған мақалаларынан
айқын аңғара аламыз. Ол үшін Ғалымжан Ибрагимов тың, Шейх зада Бабичтің,
Ғұмар Башировтық, Мұхамед Ғайнуллиннің, Сибғат Хакимнің, ХатипУсмановтың,
басқада татар ақын-жазушыларының, ғалымдарының лебіздеріне құлақ тұру әбден
жеткілікті. Тіпті, Мұхтар Әуезовтың Абай жолы эпопеясының татар тіліне
аударылуының езі ұлы ақын тұлғасын тереңірек ұғынуға үлкен әсерін тигізгені
хақ. Абай туындыларының татар шалануына келсек, библиограф.
көрсеткіштердегі деректерге қарағанда, Абай өлеңдерінің татар тіліне
тәржімелеп, жеке кітапша болып басылуы 20- ғасырдың қырқыншы жылдарының
екінші жартысына тұспа-тұс келеді. Мыс., Абай өлеңдері мен поэмаларыдеген
жинақ Москва-Қазанда 1946 ж. 75 бет көлемінде басылып шыққан. Сонан соң
келесі, 1947 ж. тағы да Өлеңдері мен поэмалары деген атпен 74 бет
көлемінде Қазанда басылған. Аударған М. Мақсұт. Алпысыншы жылдарда татар
әдебиетінің классигі Хасап Туфен Абайдан жасаған аудармасын Социалистік
Татарстан газетінің 1962 жылғы 20 желтоқсанындағы санында жарияласа,
Совет әдәбиятыжурналы өзінің 1963 жылғы бірінші санында Абайдың екі
өлеңімен ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.