Психодиагностика әдістер сұрақтамалары

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым министрлігі

Батыс Қазақстан инженерлік-гуманитарлық университеті

Батыс Қазақстан гуманитарлық академиясы

«Педагогика және психология»

кафедрасы

ӨЗІНДІК ЖҰМЫС

Тақырыбы:

«Проективті зерттеу әдістерінің ерекшеліктері»

Орындаған:

Тексерген:

Орал, 2014ж.

Жоспары

Кіріспе . . . 3

Негізгі бөлім . . . 5

1. Проективті әдістемеге жалпы сипаттама . . . 5

2. Проективті әдістер және оның классификациясы . . . 8

3. Проективті әдістегі тесттер және тестілеу әдістемелері . . . 9

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі . . . 11

Қосымшалар . . . 12

Кіріспе

Психологиялық сөздікте өзіндік сана адамның өзінің қажеттіліктеріне, қабілеттеріне, еліктеулері мен мінез-құлқына, күйзелісі мен ойына, мақсатқа бағытталған әрекеттерімен қылықтары сапасындағы өзінің субъектілік мүмкіндіктерінің эмоционалды-мәнді көріністеріне деген саналы қатынасы ретінде анықталады.

С. Л. Рубинштейннің пікірінше, тұлғаны психологиялық зерттеу оның өзіндік санасын анықтаумен аяқталады. Оның ойынша, өзіндік сананың дамуы бірнеше баспалдақтан өтеді: өзіне деген аңғырт қатынатан бастап, өзін терең тануға дейін жететін, содан соң анықталған және кейде күрт өзгеретін өзіндік бағамен ұласады. С. Л. Рубинштейн өзіндік сананың үш компонентті құрылымын көрсетті: өзіне деген күйзелістік қатынас, басқа адамға деген қатынас және басқаның күтілетін қатынасы.

Психодиагностиканың қазіргі таңдағы тарихы XIX ғасырдың бірінші бөлігінен басталады. Ол психология білімінің дамуындағы клиникалық кезең болып саналады. Бұл кезеңнің негізгі ерекшелігі адам туралы эмперикалық психологиялық білімінің негізгі кілті болып дәрігерлер саналады. (Оларға дейін философтар мен жазушылар болған) . Дәрігерлерді ауыр жазылатын және сол дамыған елдерде кең таралған жан аурулары мен невроздар алаңдатты. Психологтар дәрігерлер Еуропа клининаларында ауруларға жүйелік бағдарламалар жүргізеді. Олар өздерінің бақылауларын жазып, нәтиже береді. Осы уақытта психодиогностиканың бақылау, сұрау құжаттарды нәтиежелеу деген тәсілдері пайда болды. Дегенімен, психодиогностика бұл жылдары қатаң емес, ерікті сипатта болды. Оның тәсілдері саналы сипатта болды.

Сандық тәсілдердің басталуы болып XIX ғасырдың екінші жартысы саналады. Бұл кезде неміс психологы Вундтың басқаруымен әлемде бірінші эксперименталдық психология жасалады. Ондағы мақсат техникалық құралдармен құрылғылар қолдану. Осы уақытқа негізгі психофизикалық заңның ашылуын жатқызуға болады, ол физикалық және психологиялық құбылыстардың сандық байланысын орнатады, психодиагностиканың сандық құрылғыларын тездетеді.

Негізгі психологиялық процесіне байланысты психодиагностиканың бүгінгі күнгі әдістерінің алғашқы қалыптасу кезеңі, адам құрлымы мен қасиетін XIX алғы XX ғ басы деп білуге болады.

Проективті әдіс- бұл субъективті әдістін түрі. Бұл әдістін мінездік қыры анықталмағандықтан, стимулдық материалдың бірлестігі емес. Проективті әдістердің шығарушылары былай дейді. Тұлға барлық психикалық процесстерге әсер етеді: ес, эмоция, сезім, қабылдау және т. б. Проективті әдіс аз стандартталған бар процедуралардың әрекеттерімен мінезделеді. Специалистердің айтуы бойынша мұнда тұлғалық индивидуалды ерекшеліктерінің тереңділігі зерттеледі

1. Проективті әдістемеге жалпы сипаттама

Психологиялық білім ғылымның облысына сәйкес және зерттеуі, ал екіншісі психологиялық білімнің специфика облысындағы тәжірибиеде қолдануын көрсетеді. Ғылымның сферасы ретінде психодиагностика психодиагностиканың әртүрлі ғылым әдістерін тексерту мен процедурасын, принципін қамтиды. Тәжирибие облысы ретінде маман білімі мен ойына негізделген. Осы және басқа жағдайда да психологиялық процесс, адам қасиетімен құрылымын бағалау әдісімен байланысты. Теориялық психодиагностика қалай дұрыс істеу керек деп негізделеді, ал тәжирибиелік психодиагностика оны қалай дұрыс және сенімді қолдану керек екенін көрсетеді.

Бүгінгі күнгі психологияда психодиагностиканың бірнеше түрі қолдануда, бірақ та оның бәрі ғылыми дәлелденген деп айта алмаймыз. Сонымен қатар, бірақ олардың ішінде зерттеушілік және жеке психождиагностикалық әдістері бар. Олар негізінен эмпирикалық және эксперименталды ғылыми зерттеулерде, негізгі бағыты - дұрыс білім алуды көздейді. Екі мысал келтірейік, бұл психодиагностикалық және зерттеу арасындағы ерекшеліктерді көрсетеді.

1 Мысал, Тұлға психодиагностика әдісі. Бұл Р. Кеттэллдің 16 факторлы тесті. Ол стандартталған сұрақтардан 187 талдауды қамтитын, 16 топқа бөлінген бөлікшеден тұрады. әр шкала арқылы тұлға бейнесі бағаланады, бағалау стандартты бойынша жүзеге асырылады. Тестағы талдаулар құрылымы, процедурасы қолдану нәтижелер интерпритациясы және шешімдер осының барлығы тестілеудің барлық жағдайларында қолданылады.

2 Мысал, Тұлғаны зерттеу әдісі. Ерекше жағдайларын ескере отырып адамның өзін - өзін ұстауын зерттейді.

Зерттеушілік, мысалға, бақылау әдісі немесе психология - педагогикалық эксперимент, бұлар яғни ерекше эксперименталды жағдайды бақылауды көздейді. Психодиагностиканың бұл әдістері психологиялық әртүрлі облыстарында қолданылады және адам қызметінің сферасында қолданылады. Олар ғылыми психологияда зерттеу экспериментерін жүргізуде, организация процесінде, тәжирибелік психологияда психологиялық консультированиядан, психокоррекцияда, сонымен қатар маман психолог қызметі облысында, мысалы, профессионалды таңдау, маманды дайындауда қолданылады. Дұрыс қолданылған эксперименте үнемі психологиялық қасиетті даму деңгейін бағалауда қажетті. Айтылғандар психологиялық консультацияда және психологиялық коррекцияға қатысты болады. Клиентке психологиялық консультация жүргізген тәжирибиелік психолог клиенттің ерекше психологиялық дамуын бағалауы тиіс. Оның осы жұмысы дәрігердің жұмысын еске түсіреді. Яғни ол аурудың жерін анықтамай тұрып оған диагностика жүргізеді.

Психологтың жұмысы осыған ұқсас егер ол диагностика рөлін орындап өзінің психологиялық клиенттің жағдайына диагноз қойып, консультатция және коррекциямен айналысады. Мамандықтар қатары психологиямен адамның әрекетіне ерекше талаптар қояды.

Психодиагностикалық әдісті қолдану тәжирибиеден мүмкін емес.

Осындай, психодиагностикалық әдістің класификациясын ұсынуға болады, және ол келесі образдай көрінеді.

Бақылау негізінде психодиагностика әдісі.

Психодиагностика әдістер сұрақтамалары.

Обьективті психодиагностикалық әдіс адамның әрекет реакциясының әдісімен есебін оның еңбегін есепке алады.

Психодиагностиканың эксперименталды әдісі.

Әдістердің бірінші тобы - бақылау негізіндегі диагностика, нәтиже алу үшін психодиагностикалық шешімдерде қолданылады. Бұл жағдайдағы процедуралық бақылауда стандартты сызбалар мен жағдайлар қалай бақылау керек екенін нақты көрсетеді. Анықталған психодиагностикалық талаптарға сай жауап беретін бақылау стандартты бақылау деген атпен аталады.

Сұпау процедурасы арқылы психодиагностикалық әдіс негізінде адамның психологиялық ерекшеліктерін алып жазбаша анализдеп арналған сұрақшаларға, стандартты сериясына ауызша жауап береді. Бұл әдіс тобының бірнеше жақтары бар. Анкете деп - зерттеу кезінде тек сұрақтарға жауап беретін ғана емес, сонымен қатар өзінің әлеуметтік демографиялық әрекеттерін береді. Мысалы, өз жасы, мамандығы, білім деңгейі, жұмыс істеу орны және т. б. әдісті айтады. Сұрақшалар деп - жазбаша қойылатын сұрақтар қатары әдісін айтады. Мұндай сұрақттардың екі типі болады: жабық және ашық.

Жабық сұрақтар днп - стандартты жауапқа әкелетін немесе сынақтан өтуші өз ойына сәйкес келетін жауап сериясын таңдайды. Стандартты сұрақтарға «иә», «жоқ», «білмеймін, «келіспеймін», «келісемін», «айту қиын» деген жауаптар сәйкес келеді.

Ашық сұрақтар деп - сынақтан өтуші өзі ерікті түрде жауап беруін қамтиды. Мұндай сұраққа жауаптар жабықтан ерекшелігі сапалы, мөлшерлі анализ болып табылады. Психодиагностика сұрақшаларының сұрақтары тура және жанама болып бөлінеді. Тікелей деп - сынықтан өтуші сұраққа жауап берген кезде психологиялық сапасын ескере отырып өзі сипаттайды. Жанама түрде сынақтан өтуші тура жауап бермейді, жанама түрде талдайды. Ашық, жабық, тікелей және жанама сұрақтарға мысал келтірейік. Тұлғаның алаңдаушылық диагностикасына арнайы Алаңдаушылыққа ашық сұрақ «алаңдатушылық тудырған қандай да бір жағдайда айтыңыз».

Алаңдаушылықа жабық сұрақ «алаңдатушылық жағдай сізде үнемі бола ма?» Алаңдаушылыққа тікелей сұрақ: «сізде алаңдаушылықтың тұлғалық қасиеті барма ?» Алаңдаушылыққа жанама сұрақ « сізде емтихан уақытында алаңдаушылық бола ма ?».

2. Проективті әдістер және оның классификациясы.

Проективті әдіс- бұл тағы 1 субъективті әдістін түрі. Бұл әдістін мінездік қыры анықталмағандықтан, стимулдық материалдың бірлестігі емес (мысалы сурет) . Проективті әдістердің шығарушылары былай дейді. Тұлға барлық психикалық процесстерге әсер етеді: ес, эмоция, сезім, қабылдау және т. б. Проективті әдіс аз стандартталған бар процедуралардың әрекеттерімен мінезделеді. Специалистердің айтуы бойынша мұнда тұлғалық индивидуалды ерекшеліктерінің тереңділігі зерттеледі. Проективті әдістермен жұмыс істеген кезде көп уақыт кетеді, өйткені бұл процедура жоғары профессионалды квалификацияны талап етеді.

Структуралық әдіс, мысалы Роршархтың тесті.

Конструктивті әдіс, мысалы Әлем тесті және оның модификациясы.

Интерптитация әдісі, мысалы тематикалық апперцептивті тест (ТАТ) Розенвейг тесті.

Толықтыру әдісі. Мысалы әңгіменің аяқталмауы, сөйлемрің аяқталмауы. Катартис әдісі, мысалы, проективті ойын психодрамма.

Экспрессия оқытылуының әдісі, мысалы, жазудың анализі, сөйлеу қарым- қатынасының негізі.

Шығармашылық продуктысын оқытылу әдісі, мысалы адам фигурасын салу, үй салу тесті, жанұя тесті және т. б.

Объективті әдістің негізгі топтарына субъективті шкалалау және өзіндік бағалау жатады. Осыдан келесідей әдістерді бөлуге болады:

Димбо- Рубенштейн шкаласы, осымен зерттелінуші өзіне баға береді: бақытты - бақытты емес, дені сау- ауру, мейрімді- ашуланшақ, ақылды- ақымақ.

«Симантикалық дифференциал» әдісі (Осгуд) . Мұнда адамның бір объектіні, өзін, әлемде көрініс алуы бағаланады. Бірнеше қойылған 7 баллды шкаланы алатын болсақ, мұнда 7 градация сөзбен негізделген. Мысалға, оқытушының сапасын бағалауға осы шкаланы алуға болады.

Активті - өте - орта - нашар - ешқандай - нашар - орта - өте - пассивті.

Ызалы - өте - орта - нашар - ешқандай - нашар- орта - өте -ақ көңіл.

Шкалаларды қолдану кезінде субъективті семантикалық профиль қолданылады.

Нәтижелерді сұрыптау кезінде:

профильдерді анализдеу;
Семантикалық кеңістікті құру;
«Конструктор» әдісі. (Келли)

Индивидуалды критерий және зертелінушінің қандай да 1 объектіні бағалаудағы пікірін жорамалдайды. Сондықтанда зертелінуші шкаланың атын өзі құрастырады, мысалы, оған 3 объектіні теңестіру қажет ол оған деген танымал адамдарды таңдайды. Мұнда «сенуге болатын адам» немесе «ең танымал адам». Мұнда ол айрықша біреуін тандап алады немесе айтады.

3. Проективті әдістегі тесттер және тестілеу әдістемелері

Психологияда тест деп психодиагностиканың стандартталған әдістемелерін атайды, зерттелінетін қасиеттер дамушылық сатысының сәйкестендірілетін сандық және сапалық көрсеткіштерін алуға рұқсат ететін. Осындай стандартталған әдістемелер жайлы айтуы бойынша олар әрқашан және әржерде бірдей қалыпта қолданылулары тиіс, ситуация мен инструкциядан бастай зерттелінушімен алынатын, анықтау әдісі және алынған көрсеткіштердің интерпритациясымен аяқтай отыра.

Сәйкестендірубұл, тест көмегімен алынатын бағалар, олардың қайда, қашан, қалай және олар кіммен алынғанына қарамастан салыстыруға болады, әрине, егер, тест дұрыс қолданылса. Барлық мүмкін әдістемелерінен тесттерге өте қатал талаптар қойылады, валидтілігіне, сапалылығына, дәлдігіне және бірыңғайлығына қатысты.

Тесттердің көптеген түрлері болады, бірнеше негіздер бойынша топтарға бөлінетін: тестілеу пәні бойынша(сол сапаға, берілген тестінің көмегі мен бағаланатын) ; тесттер қолданылатын тапсырмалардың ерекшеліктері бойынша; зерттелінушіге ұсынылатын материал бойынша; бағалау обьектісі бойынша. Пәні бойынша тестілер бөлінеді: интеллектуалдыға (адамдағы танымдық прцестердің даму дәрежесін бағалайды), тұлғалық және тұлға аралыққа. Қолданылатын тапсырмалардың ерекшеліктері бойынша практикалық, бейнелік және сөздік тесттер болып бөлінеді. Зерттелінушіге ұсынылатын тесттік материалдардың мінездемесі бойынша, тестілер бланкілі және аппаратты болып бөлінеді. Бағалау обьектісі бойынша процесуалды, дәрежеге жету, күш және қасиет тестілеріне бөлінеді.

Интеллектуалды тестілер адамның ойының даму дәрежесін бағалауға арналған(интеллектіні) және оның бөлек когнетивті прцестерін, қабылдау, көңіл аудару, қиял, ес, сөйлеу сияқты.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.