Кәсіпорында ресурстарды пайдалану тиімділігінің экономикалық мәні

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 73 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кіріспе

1 Ресурстарды үнемдеу технологиясы - экономикалық тиімділікті арттыру көзі

1. 1 Кәсіпорында ресурстарды пайдалану тиімділігінің экономикалық мәні

1. 2 Ресурстарды үнемдеу технологиясы бәсекені арттыруды дамыту факторы ретінде

1. 3 Ресурстарды үнемдеу технологиясының экономикалық тиімділігін бағалау критерийлері мен көрсеткіштері

2 Құрылыс компаниялары жұмыстарын ұйымдастыруда ресустарды және ресурстарды үнемдеу технологиясын қолдануды талдау

2. 1 Қазақстандағы құрылыс саласының экономикалық жағдайы

2. 2 «Сомбель» ЖШС экономикалық жағдайының сипаттамасы

2. 3 Кәсіпорынның өндіріс құрылымының және ресурспен қамтамасыз етілуінің талдауы

3 Ресурстарды үнемдеу технологияларын қолданудан болатын экономикалық тиімділікті жоғарлату жолдары

3. 1 Құрылыс материалдары саласын дамыту мәселелері

3. 2 Құрылыс кәсіпорындарында ресурстарды үнемдеу технологиясын қолданудың шетелдік тәжiрибелері

3. 3 Кәсіпорынның материалдық ресурстарын үнемді пайдалану жолдары және олардың тиімділік көрсеткіштеріне ықпалын анықтау

Қорытынды

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

Кіріспе

Құрылыс өнімінің сапасы пайдалану сенімділігін, экологиялық тазалық пен қауіпсіз, жайлы өмір сүру жағдайына кепілдік беруі тиіс. «Болашақтың іргесін бірге қалаймыз!» атты Қазақстан Республикасының Президенті Н. Назарбаевтың 2011 жылғы 28 қаңтардағы Қазақстан халқына Жолдауында сумен, жылумен, электрмен және газбен жабдықтау жүйелерін кең көлемді жаңғырту, сондай-ақ тұрғын үй қатынастарының оңтайлы моделін құру (бұл азаматтардың өз мүлкінің сақталуына жауапкершіліктерін арттыруды қажет етеді) қажеттілігі туралы айтылған [3] . Осыған байланысты, салынып жатқан ғимараттардың жылу тиімділігін арттыруға бағытталған энергия үнемдеу іс-шараларын әзірлеу және оларды іске асыру аса өзекті болуда. Бұл шаралардың жүзеге асуы отындық-энергетикалық ресурстарды үнемдеп ғана қоймай, сонымен бірге өңірлерге әлеуметтік және экологиялық жағынан әсер етуге мүмкіндік береді.

Қазақстанда құрылыс материалдары саласын серпiндi дамыту үшiн нақты алғышарттар бар. Оның жетiстiктерi мен қателiктерi құрылыстың өзiндiк құны мен сапасына тiкелей байланысты. Сондықтан құрылыс базасын қазiргi заманғы технологиялық негiзде түпкiлiктi жаңғырту өзектi мiндет болып табылады. Бiрiншi кезектегi мiндеттердiң қатарында шетелдiк тәжiрибе мен қазiргi заманғы технологияны барынша пайдалана отырып цемент, құрастырмалы темiрбетон, жылу оқшаулау материалдарын, шыны, құрылыс керамикасын және басқаларын өндiретiн базалық қосалқы салалардың өте тез дамыту қажеттiгiн атап өту керек [10] .

Нарықтық экономика жағдайларында кәсіпорынның тиімді қызмет етуі және тұрақтылығы қызмет ету өрісінің сыртқы және ішкі факторларына тәуелді болады. Кәсіпорын тұрақтылығына әсер ететін ішкі факторларға келесі жатады:

- өзіндік және несиелі капиталдың оңтайлы ара-қатысы;

- қаржы қорларын пайдалануды жақсарту және олардың қозғалысына тиімді басқару жүргізу;

- қажет білікті жұмыс күшінің бар болуы;

- негізгі және айналым капиталын тиімді пайдалану;

- ғылыми-техникалық прогресс жетістіктерін қолдану шарттары мен қажеттілігі және т. б.

Кәсіпорын қызметіне әсер ететін осы және басқа факторлардың ішінен мен берілген дипломдық жұмыста «Сомбель» ЖШС-дегі ресурстарды үнемдеу технологиясының өндіріс тиімділігін жоғарлатуға қаншалықты әсер ететіндігін қарастырамын.

Тиімділік көрсеткіштері кәсіпорын пайдасын қалыптастырудың факторлық ортасын бейнелейтін маңызды элементтер болып табылатындығын атап айтқан жөн. Сондықтан олар кәсіпорынның қаржылық жағдайын бағалау мен салыстырмалы талдау жүргізу барысында міндетті болып табылады.

Сонымен қатар, тиімділік көрсеткіштері кәсіпорынды басқару тиімділігін талдауда, ұйымның ұзақ мерзімді табыстылығын анықтауда қолданылады, инвестициялық саясат пен баға жасау құралы ретінде пайдаланылады.

Кәсіпорынның тиімділік көрсеткіштері өнімді өңдіру және өткізу процестеріне тәуелді болып, үздіксіз әртүрі көптеген факторлардың ықпалына ұшырайды. Берілген факторлар айналыс өрісін де де, өндіріс өрісінде де болады, және оның әсері оң және кері жаққа бағытталу мүмкін, сондықтан да жүйелі түрде негізгі және айналыс пен айналым өндірістік қорларын пайдалану деңгейіне қарап есептілінеді. Сонымен, өндіріс тиімділігі өндірістің ырғақтылығын қамтамасыз етеді, өзінің салыстырмалы шамасы кәсіпорынның ақшалай нәтижелеріне зо әсер жасайды.

Қарастырылатын жұмыста, «Сомбель» жауапкершілігі шектеулі серіктестігінде өндіріс тиімділігіне әсер ететін факторлар қарастырылмақ, және осы факторлардың ықпалына байланысты фирманың ішкі және сыртқы мүмкіндіктері зерттеліп, оларды пайдалану бағыттары мен нақты шаралары анықталады.

Қойылған мақсатқа жету үшін келесі міндеттерді шешу керек:

өндіріс тиімділігі түсінігіне теориялық сипаттама беріп, оның анықталу әдістемесін және қолданылатын негізгі облыстарды сипаттау;

өндіріс тиімділігі көрсеткіштерінің жүйесін қарастыру, тиімділік түрлеріне қарай жеке-жеке талдаудан өткізу;
«Сомбель» ЖШС өндірістік-шаруашылық қызметінің пайдалылығын зерттеу, оның деңгейі мен динамикасына талдау жүргізу;
талданып отырған кәсіпорынның қаржылық қызметінің тиімділік деңгейі мен динамикасына баға беру;
кәсіпорынның негізгі өнім түрлерінің тиімділігін анықтап, оның өзгеруіне әсер еткен факторларды талдау;
«Сомбель» ЖШС тиімділік көрсеткіштерінің нәтижелері бойынша қорытынды жасап, анықталған мүмкіндіктерді пайдалануға бағытталған шаралар құрастыру және енгізу пайдасын анықтау.

Диплом жұмысын орындау барысында, қарастырылатын кәсіпорынның техникалы-экономикалық есептері, «Бухгалтерлік баланс», «Пайда мен шығын есебі» және «Сомбель» ЖШС-нің бухгалтерлік балансына қосымшалар, қолданылатын болады, оған қоса, ғылыми әдебиет пен баспа материалдары пайдаланысқа алынады.

1 Ресурстарды үнемдеу технологиясы - экономикалық тиімділікті арттыру көзі

1. 1 Кәсіпорында ресурстарды пайдалану тиімділігінің экономикалық мәні

Бәрімізге белгілі, кәсіпорын қызметінің нәтижелері өнім өндіру көлемі, сату көлемі және пайда сияқты әртүрлі көрсеткіштермен бағалануы мүмкін. Қаржылық немесе өндірістік нәтижені сипаттай отырып көрсетілген көрсеткіштер кәсіпорын қызметінің тиімділігін бағалай алмайды. Өйткені бұл көрсеткіштер кәсіпорын қызметінің абсолюттік сипаттамасы болып табылады, және олардың нәтижелікті бағалау бойынша дұрыс интерпретациясы кәсіпорынға салынған қаржыны көрсететін басқа көрсеткіштермен байланыс барысында ғана жүзеге асады [10] .

Кәсіпорын қызметінің тиімділігін сипаттайтын көрсеткіштер болып, рентабелділік (немесе табыстылық) көрсеткіштері табылады.

Экономикалық әдебиеттерде рентабелділік ұғымының бірнеше анықтамасы беріледі. Ол анықтамалардың біреуі келесі түрде болады: рентабелділік (немістің rentabel деген сөзінен шыққан - табысты, пайдалы) кәсіпорындардағы материалдық, еңбек және ақша ресурстарын пайдалануды кешенді бейнелейтін өндірістің экономикалық тиімділік көрсеткіші.

Басқа авторлардың ойынша, рентабелділік - пайданың өндіріс шығындарының сомасына, коммерциялық операцияларды ұйымдастыруға кеткен ақшалай салымдарға немесе өз қызметін ұйымдастыру үшін пайдаланылатын фирма мүлкінің сомасына қатынасын бейнелейтін көрсеткіш.

Солай немесе басқаша, рентабелділік табыс пен осы табысты қалыптастыруға салынған капитал қатынасын көрсетеді. Пайда мен салынған капиталды байланыстыра отырып, рентабелділік кәсіпорын табыстылығының деңгейін тәуекел жағдайында кәсіпорын алған капитал немесе табысты альтернативті пайдаланумен салыстыруға мүмкіндік береді. Тәуекелі жоғары инвестициялар табысты болу үшін жоғары пайданы талап етеді. Капитал әрдайым пайда әкелетіндіктен табыстылық деңгейін өлшеу үшін пайда тәуекел үшін сыйақы ретінде осы пайданы қалыптастыруға қажет болған капитал мөлшерімен салыстырылады. Рентабелділік кәсіпорын қызметінің тиімділігін кешенді сипаттайтын көрсеткіш болып табылады.

Оның көмегімен кәсіпорынды басқару тиімділігін бағалауға болады, өйткені жоғары пайда мен табыстың жеткілікті деңгейін алу көбінесе қабылданған басқарушылық шешімдердің дұрыстығы мен рационалдығына тәуелді болады. Сондықтан рентабелділікті басқару сапасы критерийлерінің бірі ретінде қарастыруға болады.

Рентабелділік деңгейінің мәні бойынша ұзақ мерзімді кәсіпорын табыстылығын бағалауға болады, яғни кәсіпорынның инвестициядан жеткілікті түрде пайда алу мүмкіншілігі. Кәсіпорынның өзіндік капиталына ақша салатын ұзақ мерзімді несиелендіруші инвесторлар үшін бұл көрсеткіш баланстың жеке статьялары қатынастарының негізінде анықталатын қаржылық тұрақтылық пен өтімділік көрсеткіштеріне қарағанда маңызды индикатор болып табылады.

Пайда сомасы мен салынған капитал мөлшері арасында байланыс орната отырып, рентабелділік көрсеткішін пайданы болжау процесінде пайдалануға болады. Болжау процесінде іс жүзіндегі және күтілген инвестициялармен осы инвестициялардан алынатын пайда салыстырылады. Болжанатын пайданы бағалау өткен кезеңдегі табыстылық деңгейіне болжанатын өзгерістерді есепке ала отырып негізделеді.

Сонымен қатар, рентабелділік инвестициялау, жоспарлау, смета құру, координациялау, кәсіпорын қызметін және оның нәтижелерін бақылау және бағалау облыстарында шешім қабылдау үшін үлкен мәнге ие.

Осылайша, рентабелділік көрсеткіштері кәсіпорын қызметінің тиімділігі мен қаржылық нәтижелерді сипаттайды деп қорытынды жасауға болады. Олар кәсіпорын табыстылығын әртүрлі позициялардан өлшейді және экономикалық процесс қатысушыларының көзқарастарына сәйкес жүйеленеді.

Кәсіпорынның қаржысының басты көзі түсім мен табыс, бұл екеуіде ақша әкеледі. Бірақ мағынасы әрқилы. Түсім дегеніміз кәсіпорынның өндірген өнімін сатқаннан алынатын ақша. Осы жерде жалпы түсім, тауарлы өнімнен түскен түсім дегендерге тоқтала кету керек. Іліми экономикада айтылатындай жалпы өнім кәсіпорындағы өндірірілген өнімнің көлемі, ал тауарлы өнім айналымға түскені, сатылғаны. Бұл екеуінің құны нарықтағы баға мен есептелінеді. Демек түсімді табу үшін өндірілген өнімді бағаға көбейтеміз, қайсысына жалпы өнімге ме, тауарлы өнімге ме көбейтуге байланысты жалпы түсім, тауарлы өнімнің түсімі шығарылады.

Табыс деген кәсіпорынның атқарған қызыметінен түскен ақша. Ол әртүрлі жұмыстарын істеп бергеніне төленген ақы. Орыс тіліндегі оқулықтарда жіктеліп әрқайсысына ат қойылмаған, екеуін біріктіріп табыс (доход-ақшаның түсуі) дейді. Ал іліми экономикада жалпы табыс (валовый доход) деген ұғым бар, оны кәсіпорынға байланысты да, пайдаланады, мағынасы түскен ақша.

Кәсіпорын үшін ең маңыздысы түсім мен табыстың пайда әкелуінде. Осыған орай пайда (прибыль), зиян (убыток) деген ұғымдарды қолдану керек. Пайда=(түсім+табыс) -өндірістік шығын. Егер түсім мен табыс өндірістік шығынды жапса зиян болады, оның көлемін анықтау үшін өндірістік шығыннан түсім мен табысты алып тастайды.

Пайда мен зиянды өнім бірлігіне (атқарған жұмыс бірлігіне) байланысты да табуға болады. Пайда=баға-өзіндік құн; зиян=өзіндік құн- (бағадан артық бағадан болған жағдайда) -баға.

Әдебиеттерде пайданың бірнеше түрлері көрсетілген, олар жалпы пайда, таза пайда, бухгалтерлік пайда, экономикалық пайда.

Жалпы (теңдіктегі) пайда-қосымша құн еңбек ақы, салық қосындысының айырмасы. Таза пайда-салық, аударымдар, міндетті төлемдерден қалған пайда.

Бухгалтерлік пайда-бухгалтерлік құжаттардың негізінде есептелген кәсіпорын пайдасы.

Экономикалық пайда-табыс пен экономикалық шығынның айырымы.

Бухгалтерлік (есептеудегі) жылдық есепте теңдіктегі (баланстан) пайда шығарылады, ол табыс пен шығыстың айырымы (доход-расход, дебет-кредит) . Кәсіпорынның жұмысы нашарлағанда зиян шегуі мүмкін. Зиян, өндірістік шығынды жаппау әртүрлі себептерден болады. Бастылары ысырапқа жол берілуі, ұйымдастыру мен басшылықтың кемшіліктері. Оларды талдау жасағанда анықтап жөнге келтіру шараларын жоспарлап, орындауын қадағалайды.

Кәсіпорынның пайдасын көбейтудің екі топтағы жолдары бар. Бірі бағаны жоғарлату, сапалы, сұранысқа сай өнім өндіріп, оны дер уақытында сату. Екіншісі арзан өнім өндіру, өзіндік құнды азайту. Бұл мақсаттарға жетудің шаралары көп. Кәсіпорын түскен пайдасын әртүрлі мақсаттарға пайдаланады. Атап айтсақ: өндірісті қалпына келтіріп дамыту, сый ақы төлеу, әлеуметтік мәселерді шешу, салым салу, сақтық қорлар жинау, тағы басқалары.

Пайда, табу өндірістің оңды жағдайын көрсетеді, бірақ тиімділік деңгейіне, баға бере алмайды. Себебі пайданың аз, көптігіне қарап өндірістің қандай дәрежеде тиімді екенін айыра алмайсыз, өйткені пайданың көлемі теңгемен есептелініп, оның өзгерісіне кәсіпорынның аумағы әсер етеді. Үлкен, ірі кәсіпорында, кіші ұсағына қарағанда көп болатыны әйгілі, соған қарамай кіші кәсіпорындардың тиімділігі үлкеннен әлдеқайда жоғары, болуы мүмкін. Ол айырмашылықты табу үшін экономикада тиімділік (рентабельность-рента-латынша rendita) деген көрсеткіш бар.

Тиімділік-нәтижелілік, қарапайым сөзбен айтсақ бір теңге жұмсаған шығын қанша пайыз пайда әкелетінін көрсетеді.

Тиімділікті анықтайтын екі көрсеткіш бар. Бірі тиімділік деңгеиі, екінші тиімділік мөлшері (орысша уровень рентабельности, норма рентабельности) .

Тиімділік денгейін өрнекпен бейнелеуге болады:Т _д= П·100 /Ө _қ мұндағы: Т _д -тиімділік деңгейі; %; _п -пайда; теңге, Ө _қ -өзіндік құн; тенге; 100-өзіндік құнның неше пайыз артықтығын көрсету үшін қолданылады. Бұл көрсеткіштің оңды жағдайлары; кемшіліктері бар. Оңды жағдайы экономиканың барлық бірліктерінде: сала бойынша, аймақтарда, жекеленген кәсіпорындар мен бөлімшелерінде, өндірістің өнім түрлері бойынша қолдануға болады. Жалпы өнім, өнім бірлігіне қарай шығарылады. Кәсіпорын бойынша (жалпы өндірісте) алынған (нақтылы), алынатын (жоспарлы) таза пайданы, барлық өндірістік шығындарды қолданады. Өнім бірлігіне орай, баға мен өнімнің өзіндік құнын пайдаланып есептеуге болады.

Бұл көрсеткіштің кемшілігі негізгі қорларды пайдаланудың тимділігін көрсете алмауында. Өйткені келтірілген өрнекті негізгі қорлар толықтай қамтылмай, тек оның бөлігі-тозу құны мөлшерінде ғана қатынасады.

Сондықтан бұл олқылықтың орнын толтыру үшін тиімділіктің екінші көрсеткіші қосымша пайдаланылады. Оның аты тиімділік мөлшері (норма рентабельности), өрнекпен бейнелесек төмендегідей болып шығады. Т _м =П·100/Н _қ +А _қ ; мұндағы Т _м -тиімділік мөлшері, пайызбен; П-таза пайда, теңге; Н _қ -өзіндік құн; А _қ -айналымдағы қорлар, теңге.

Бұл көрсеткіштің де оңды жағдайы, кемшілігі де бар. Оңды негізгі қорлардың пайдаланудағы тиімділігін көрсетеді. Кәсіпорынның негізгі мақсаттарының бірі қорларды толықтай, үнемі, тиімді пайдалану болғандықтан, мұның маңызы зор.

Кемшілігі көрсеткішті кәсіпорын бойынша ғана пайдаланып, жеке өнімдердің тиімділігін шығарғанда қолданылмайды. Өйткені көптеген негізгі қорлар кәсіпорындағы барлық өнімдерді өндіргенде бірдей қолданылып, тозу құнын әр өнімнің үлесіне бөлу күрделі болғандықтан тәжірибе шығарылмай жүр. Сондықтан екі көрсеткіш бірін-бірі толықтырып, кәсіпорын тиімділігін анықтағанда қоса пайдаланылады.

Жоғарыдағы өрнектер бейнелегендей, кәсіпорынның тиімділігі екі жағдайға байланысты ауытқиды. Бірі пайда, екіншісі өндірістік шығын, негізгі айналымдағы қорлар. Соған байланысты тиімділікті жоғарлатудың жолдарын да екіге бөлуге болады, пайданы көбейту, өндірістік шығынды ұқыпты ұстап, кеміту. Мұның жолдары көп, оны өзіндік құнды азайту, бағаны жоғарлатып, таза пайданы көбейтуге байланысты шараларды жіктегенде ажыратып айттық, қайта еске салса болғаны.

Тиімділіктің салыстырмалы көрсеткіштеріне нарықтық экономика жағдайындағы кәсіпорынның қаржылық қызмет жасау, қаржыландыру көздерін ынталандыру және оларды тиімді пайдалану сияқты мүмкіндіктерін анықтайтын, осы кәсіпорын қызметінің тиімділігін сипаттайтын көрсеткіштері жатады. Олар кәсіпорын қызметін түрлі бағытта белгілейді және олар экономикалық процеске қатысушылардың мүдделеріне сай топтастырылады. Пайдалылық коэффиценттері салыстырмалы талдау мен кәсіпорынның қаржы жағдайын бағалаудың міндетті элементтері болып табылады, өйткені олар кәсіпорын пайдаын қалыптастырудың факторлық ортасын сипаттайтын маңызды көрсеткіштер.

Тиімділік көрсеткіштері 3 топқа бөлінеді:

1) жалпы активтер (авансталған, жиынтық капитал) және олардың жекелеген элементтері;

ә) өнімдер;

б) ақша қаражаттарының таза ағымы (немесе түсімі) негізінде есептелетін тиімділік көрсеткіштері.

Кәсіпорын активтерін (мүлкін) пайдалану тиімділігі - берілген кәсіпорынға қаражаттар салудың дұрыстығы туралы шешімдер қабылдауда қажетті әрі маңызды белгілердің бірі болып саналады.

Кәсіпорын мүліктерінің (активтерінің) тиімділігін өлшеудің бірден-бір дұрыс, танылған әрі кең тараған қорытындылаушы көрсеткіштерінің бірі - тиімділік коэффициенті, ол таза пайдатың жалпы активтерге (авансталған капиталға) қатынасын көрсетеді. Активтердің тиімділік деңгейін капиталды пайдаланудың таңдау жолдарымен, мысалы, кәсіпорынның алған пайдаымен салыстырған жөн.

Тиімділік коэффициентіне талдау жүргізушілер:

• басқару тиімділігінің көрсеткіштері;

кәсіпорынның инвестициялау мақсатында қажетті пайдаты жеткілікті түрде ала алу қабілетін көрсететін өлшеуіш; пайдаты болжау әдісі;
шешім қабылдау және бақылау құралы ретінде пайдаланады.

Басқару тиімділігінің көрсеткіші ретінде, авансталған капиталдың тиімділік деңгейі оның сапасының индикаторы болып табылады. Кәсіпорынның инвестициялауға қажетті пайдаты жеткілікті көлемде алу мүмкіндігін білдіретін өлшеуіш ретінде, авансталған (жалпы) капиталдың Тиімділік деңгейі кәсіпорынның ұзақ мерзімді қаржылық тұрақтылығының сенімді көрсеткіші болып саналады. Осыған байланысты ол, инвесторлар мен ұзақ мерзімді несиелер, заем берушілердің үлкен назарына ие болады.

Бұл көрсеткішті пайдалы (пайданы) болжау мақсатында пайдаланудың тиімділігі сонда, ол кэсіпорынның болашақта алынатын пайдаын активтермен (жалпы капитал) байланыстыруға мүмкіндік береді. Бұл болжаудың нақтылығын жоғарылатады.

Активтердің тиімділік деңгейі, кәсіпорындарда ин-вестициялық шешімдер қабылдауда, қаржылық жоспарлауда, үйлестіруде, сондай-ақ шаруашылық қызметі мен оның нәтижесін бақылау мен бағалауда маңызды роль атқарады. Үлгілі басқарылатын кәсіпорын, пайдатың қалыптасуын, оның әрбір орталықтары бойынша қатаң түрде бақылап отырады және сәйкесінше осы нәтижелер негізінде бөлімше басшыларына сыйақылар беріледі. Активтерге немесе жобаларға жаңа қаржы салымдарын салу қажеттілігін бағалаған кезде, олардан алынатын пайда есептеледі және бүл есептер, шешімдер қабылдауда негіз болып табылады.

Арнайы оқулықтарда (әдебиеттерде) бұл көрсеткіш деңгейінің өзгеруіне әсер етуші факторларға және оларды есептеуге қатысты екі түрлі көзқарас кездеседі. Факторларды сандық және сапалық етіп бөлу және активтерді есептеу, дәстүрлі көзқарас болып табылады. Сандық фактор сомасы бойынша жыл басына және жыл аяғына есептеліп, 2-ге бөлінген, активтердің орташа жылдық құны жатады, ал сапалық факторға кәсіпорын-ың таза пайдасы жатқызылады.

1. 2 Ресурстарды үнемдеу технологиясы бәсекені арттыруды дамыту факторы ретінде

Ұлттық экономикадағы нақты саланың дамуын қамтамасыз етуде, отандық өндірушілердің өнімдерін әлемдік нарыктың сұранысына сәйкестендіру бағытында атқарылатын іс-шаралардың тобына шығарылатын өнімдердің бәсекелік қабілетін қамтамасыз ету мәселесін жатқызуға болады. Қазіргі кезде өзекті болып отырған мемлекеттің экономикалық, азық-түлік қауіпсіздігін қалыптастыру әрекеттері де сырткы өндірушілердің ұқсас өнімдеріне төтеп бере алатын отандық өнімдердің өндірілуіне тәуелді.

Еліміздің табиғи, экономикалық, ұлттық ерекшеліктеріне сай иелігіміздегі кұндылықтарды барынша тиімді, әрі ұтымды жұмсау, тек ішкі нарықта ғана емес, әлемдік нарықта да жоғары сұранысқа ие болатын халық тұтынатын тауарлар шығару, сол нарықтың қомақты бөлігін қосылған құны жоғары өнімдер өткізу арқылы иемдену, осы арқылы мемлекетіміздің беделін арттыру бүгінгі таңда қарқынды жүргізіліп жатқан саяси-экономикалық үрдістердің негізін қалайды.

Сонымен қатар, тұтыну нарығындағы өскелең талаптар да отандық тауар өндірушілерге шығаратын өнімдерінің бәсекелік қабілетін арттыру мәселесін алдыңғы қатарға қойып отыр. Мұның өзі бәсекелік ортаның дамуына, өндірілетін өнімнің сапасын жоғарылатуға, бағаны төмендетуге ықпалын тигізіп, тұтынушылардың кең көлемді сұранысын қанағаттандыруға итермелейді. Бәсекеге қабілетті өнім шығару кәсіпорынның, саланың дамуына ықпал ететін негізгі фактор екенін уақыттың өзі дәлелдеуде.

Бәсекеге қабілеттілік дегеніміз - кез-келген экономикалық объектілерге тән қасиет. Физикалық табиғатына және атқаратын қабілетіне қарамай, барлық тауарлар, сондай-ақ оларды өндіру, пайдалану жүйелері бәсеке мәселесі шеңберінде қарастырылады, тіпті мұндай талдау аспектісі абстрактілі емес, нақты экономикалық қызметтің практикалық мәні.

М. Эрлих және Дж. Хайн пікірлері бойынша бәсеке қабілеті - фирманың өз тауарын сату қабілеті.

«Бәсеке қабілеттілік» түсінігі XX ғасырдың 70 жылдарында Батыста пайда болды. Шамамен сол уакытта өнімнің бәсеке қабілеттілігі мәселесімен КСРО да айналыса бастады.

Бәсекеге қабілеттілік - өнеркәсіптік өнімнің құндық және сапалық параметрлерін ғана қамтымай, сондай-ақ кәсіпорын қызметіндегі инвестиция мен инновациялық басқаруға, менеджмент деңгейіне тәуелді жан-жақты ұғым.

Өнімнің бәсекеге қабілеттілігі - тауарлардың тұтынушы қажеттілігін жоғары деңгейде қанағаттандыруын және осының арқасында нарықты өз орнын табуы. Басқа сөзбен айтқанда, бұл тұтынушының талғамына сай келетін және оның сатылуын қамтамасыз ететін онімнің қасиеттері.

Өнімнің бәсекеге қабілеттілігінің сипаттамалары қандай? Оның негізгі кұрауыштарын атап өтейік:

А. Негізгі құрауышы өнімнің өзімен тікелей байланысты және оның сапасына көп көңіл аударылады. Көптеген зерттеулер нәтижесінде өнімді сатып алу туралы қорытынды шешім (30-35%) оның сапалық сипаттамаларымен байланысты екенін көрсетеді.

В. Екінші құрауышы өнімді сату мен сервисімен байланысты. Тұтынушы көбіне өнімнің сапасы төмен, бірақ сенімді және қымбат емес сервиспеи (мысалы, авто-мототехника) сатылатын тауарды таңдайды.

С. Үшінші құрауыш бұл тұтыкушыға, субъективті фактор ретінде жағымды немесе жағымсыз әсерін тигізетінің бәрі.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.