Елбасы Н. Ә. Назарбаевтың конституциялық реформалары - қоғамыздың негізгі қозғаушы күші
Елбасы Н.Ә. Назарбаевтың конституциялық реформалары - қоғамыздың негізгі қозғаушы күші
Бегі әділ болса, елі бақытты, халқы түзу болса, бегі бақытты деп Жүсіп Баласағұн бабамыз айтқандай, Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті, Елбасымыз Н.Ә. Назарбаевтың көреген басшылығымен жиырма жылға жуық уақыт аралығында еліміз қол жеткізген көңіл толатындай жетістіктерді тілге тиек еткен - де, өткен тарихты еске түсірмей тұра алмайсың. Уақыт - төреші деген ақиқат екен. Тәуелсіздік жылдарында ғасырға бергісіз қаншама тарихи оқиғалар басымыздан өтті. Елбасының сындарлы да салиқалы, жүйелі түрде жүргізіп отырған ішкі-сыртқы саясатының арқасында елімізде тыныштық пен татулық орнап отыр, соңғы кездері әлемдік қаржылық-экономикалық дағдарыстың тигізген зардаптарынан арылудың алғашқы нышандары да байқалуда. Ресей Федерациясымен, Белорусь Республи - касымен кедендік үштік одақ құрып, Дүниежүзілік сауда ұйымына бірге мүше бо - лып кіруге талпынудамыз. ЕҚЫҰ-ға төрағалық ету мәселесі, Мәдени мұра, Жол картасы бағдарламаларының ойдағыдай орындалып жатуы... Міне, басқа да осы сыяқты еліміз үшін аса маңызды әрі күрделі саяси-әлеуметтік және экономикалық жобалардың өз шешімін табуы Нұрсұлтан Әбішұлының тікелей басшылығымен жүзеге асырылуда. Президенттің ішкі-сыртқы саясатын мақұлдап қана қоймай, ынтымақпен соңынан ерген Қазақстан халқы да, өз кезегінде Елбасының бағын жан - дырып, абыройын асқақтатып отыр [1].
Көп этносты Қазақстан халқы қазіргі кезеңде әр түрлі тілде сөйлесе де, мемлекеттік тұтастық пен өзара түсіністік арқылы қасиетті көк байрақтың астын - да бірлік пен достықты мұрат етіп, тату-тәтті ғұмыр кешуде. Елбасы мен халықтың арасындағы арақатынасты саралай отырып, тәуелсіздіктің қаншалықты қымбат, баға жетпес ұғым екенін, оның ұдайы жасампаздыққа жетелейтінін ұғына түскендейсің. Әлем тарихына зер салар болсақ, өз елі тәуелсіздігінің берік іргетасын қалап, аса қысқа тарихи мерізімде дамудың сара жолына салып жіберген мемлекет басшыла - ры саусақпен санарлық. Осындай тұлғалардың бірі Елбасы Н.Ә. Назарбаев екені Қазақстан халқы үшін зор мақтаныш [2].
Тәуелсіздіктің елең-алаңында Қазақстан мемлекеттілігінің болашағына күмән келтіргендер де аз болмады. Қаншама қиындықтарды бастан кешкеніміз де рас. Зейнеткерлердің зейнетақысын, мұғалімдер мен дәрігерлердің жалақысын тауып бере алмадық. Көптеген қалаларымыз бен елді мекендеріміз электр қуатынсыз қалған кездерді де бастан өткіздік. Бұл республиканың тәуелсіздікке ие болғанына бірер жыл ғана толған, КСРО-ның ыдырап, зауыт-фабрикалар жұмыс істетуін тоқтатқан, ел жаппай дағдарысқа ұшыраған, жаңа ғана айналысқа енгізілген ұлттық валютаның құны күрт түсіп кеткен қиын-қыстау кезең еді. Бұл жылдары тәуелсіздікті баянды ету оңай шаруа болған жоқ. Бұрынғы кеңестік кеңістікте қалыптасқан жүйелі, жо - спарлы экономикалық байланыстардың үзілуі, көптеген ірі кәсіпорындардың тоқтап қалуы немесе шығарған өнімдерін сата алмауы, соның салдарынан дүкен сөрелерінің қаңырап бос қалуы егемен елімізді тығырыққа тірегендей болды. Осы бір елдік пен ерліктің нағыз сыналар кезеңінде, Елбасының саяси ұпай жинаудан гөрі нақты экономикалық реформаларды іс-жүзіне асыруды шешуші орынға шығаруы, қандай істі қолға алса да осы бағытты ұстана отырып іс-әрекет жасауы, елді есеңгіреткен әлеуметтік-экономикалық дағдарысты бірте-бірте еңсеруге мүмкіндік берді.
Қиыншылықтар мен қайшылықтарға толы тәуелсіздіктің алғашқы жылдарындағы Н.Ә. Назарбаевтың Қазақстан халқы алдындағы сіңірген ерен еңбегінің барлығын санап шығуға едәуір уақыт кетер еді. Дегенмен, Елбасының ең негізгі еңбегі туған халқының жүздеген жыл армандаған тәуелсіздігін баянды етуі деп білеміз. Сондай-ақ, республиканы аяғынан тік тұрғызудағы көп жылдық ел басқару тәжірибесіне негізделген дана басшылығы мен көреген қайраткерлігі. Мыса - лы, Президент өз елінің сенімді болашағын толық әрі жан-жақты қамтамасыз ету үшін сан тарапты зерттеліп, тереңнен толғап ойластырылған құқықтық реформалардың мемлекеттік тарихи маңызын жете ұғынып қана қоймай, оны табандылықпен іс-жүзіне асыра білуінде. Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті Н.Ә. Назарбаевтың еңбектерінде еліміздің конституциялық құрылымының қалыптасу процесіне ерекше мән беріледі. Мысалы, Елбасының тікелей басшылығымен 1995 жылы 30 тамызда бүкілхалықтық референдумда қабылданған Конституция елдің да - муында зор рөл атқарып, құқықтық мемлекет құрудың негізін қалағанын айтсақ та жеткілікті [3].
Оған дейін, яғни Қазақстан Республикасы тәуелсіздік алғаннан кейін, 1993 жылы 28 қаңтарда өзінің алғашқы Конституциясын қабылдаған болатын. Бірақ 1993 жылғы Ата Заңымыз ескі әкімшілік, әміршілдік қоғам ережелеріне, көбінесе кеңестік демократия қағидаларына негізделгендіктен жаңа қоғам өмірінің талабы - на жауап бере алмады. Онда адам құқықтары мен бостандықтары, оларды жүзеге асыру қағидалары, мемлекеттік өкімет билігін жүзеге асыру нысандары, басқару саласындағы демократиялық институттардың қызметі жете көрсетілмеген еді.
1993 жылғы Конституция бойынша Қазақстан Республикасы президенттік ре - спублика деп атап көрсетілгенімен, ол іс-жүзінде парламенттік республика болып келді. Парламент жаңадан қалыптасып келе жатқан нарықтық экономика талап етіп отырған жаңа заңдарды қабылдаудың орнына, кей жағдайларда эмоцияға бой алды - рып, қысыр әңгімелерге үйірсек- теп, саяси тартыстың шылауында кетті, ел ішіндегі және сыртқы факторларды дер кезінде бағамдай алмады.
Ал, 1995 жылғы Конституцияның ерекшіліктері мен артықшылықтары қандай болды? - деген сұраққа жауап беретін болсақ: біріншіден, заң шығарушы, атқарушы, сот билігін белгілеп, олардың ара жігін межелеп, құзыретін, жұмыс істеу тетігін, өзара іс-қимыл бірлігін заң тұрғысынан айқындап берді. Екіншіден, өкімет билігінің жоғарыда көрсетілген тармақтарға жіктелуі - саяси тұрақтылықты орнықтырып, азаматтардың барлық конституциялық құқықтары мен бостандықтарына кепілдік береді. Үшіншіден, мұнда құқық пен жауапкершілік ұғымдары пара-пар көрсетілген. Соның нәтижесінде елімізде бүгінгі таңда президенттік басқару жүйесі, қос пала - талы Парламент, Үкімет, қазіргі заманғы сот жүйесі және басқа да мемлекеттік ор - гандар тиімді жұмыс істеуде. Сондай-ақ, бұрынғы Конституцияда шешімін таппаған мемлекеттіліктің мәні, жер, тіл, азаматтық сияқты күрделі мәселелер заңдылық тұрғысынан өз шешімін тапқан. Елдің дамуына тың серпін әкелген нәтижелер біздің таңдауымыздың дұрыс екендігінің айқын дәлелі. Ата Заңымыз уақыт сынынан мүдірмей өтті. Конституцияның негізгі қағидалары барлық халықаралық стандарттарға сәйкес келеді және қоғам мен мемлекеттің даму үрдістерімен үйлеседі [4].
1995 жылғы Конституцияның ең басты жетістігі - ел тәуелсіздігінің нығаюы мен экономиканың бүгінгі даму деңгейі, әлеуметтік-мәдени табыстар және қоғамдағы саяси, ұлтаралық, дінаралық келісім мен тұрақтылықтың, ел қауіпсіздігінің басты кепілі болғандығы деп батыл түрде айтуға болады.
Халықтың саяси белсенділігі артты. Азаматтардың қоғамдық өмірдің барлық саласына араласуы заңдылық сипатқа ие болды. Осы аса күрделі міндеттерді жүзеге асыру мемлекетімізде ... жалғасы
Бегі әділ болса, елі бақытты, халқы түзу болса, бегі бақытты деп Жүсіп Баласағұн бабамыз айтқандай, Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті, Елбасымыз Н.Ә. Назарбаевтың көреген басшылығымен жиырма жылға жуық уақыт аралығында еліміз қол жеткізген көңіл толатындай жетістіктерді тілге тиек еткен - де, өткен тарихты еске түсірмей тұра алмайсың. Уақыт - төреші деген ақиқат екен. Тәуелсіздік жылдарында ғасырға бергісіз қаншама тарихи оқиғалар басымыздан өтті. Елбасының сындарлы да салиқалы, жүйелі түрде жүргізіп отырған ішкі-сыртқы саясатының арқасында елімізде тыныштық пен татулық орнап отыр, соңғы кездері әлемдік қаржылық-экономикалық дағдарыстың тигізген зардаптарынан арылудың алғашқы нышандары да байқалуда. Ресей Федерациясымен, Белорусь Республи - касымен кедендік үштік одақ құрып, Дүниежүзілік сауда ұйымына бірге мүше бо - лып кіруге талпынудамыз. ЕҚЫҰ-ға төрағалық ету мәселесі, Мәдени мұра, Жол картасы бағдарламаларының ойдағыдай орындалып жатуы... Міне, басқа да осы сыяқты еліміз үшін аса маңызды әрі күрделі саяси-әлеуметтік және экономикалық жобалардың өз шешімін табуы Нұрсұлтан Әбішұлының тікелей басшылығымен жүзеге асырылуда. Президенттің ішкі-сыртқы саясатын мақұлдап қана қоймай, ынтымақпен соңынан ерген Қазақстан халқы да, өз кезегінде Елбасының бағын жан - дырып, абыройын асқақтатып отыр [1].
Көп этносты Қазақстан халқы қазіргі кезеңде әр түрлі тілде сөйлесе де, мемлекеттік тұтастық пен өзара түсіністік арқылы қасиетті көк байрақтың астын - да бірлік пен достықты мұрат етіп, тату-тәтті ғұмыр кешуде. Елбасы мен халықтың арасындағы арақатынасты саралай отырып, тәуелсіздіктің қаншалықты қымбат, баға жетпес ұғым екенін, оның ұдайы жасампаздыққа жетелейтінін ұғына түскендейсің. Әлем тарихына зер салар болсақ, өз елі тәуелсіздігінің берік іргетасын қалап, аса қысқа тарихи мерізімде дамудың сара жолына салып жіберген мемлекет басшыла - ры саусақпен санарлық. Осындай тұлғалардың бірі Елбасы Н.Ә. Назарбаев екені Қазақстан халқы үшін зор мақтаныш [2].
Тәуелсіздіктің елең-алаңында Қазақстан мемлекеттілігінің болашағына күмән келтіргендер де аз болмады. Қаншама қиындықтарды бастан кешкеніміз де рас. Зейнеткерлердің зейнетақысын, мұғалімдер мен дәрігерлердің жалақысын тауып бере алмадық. Көптеген қалаларымыз бен елді мекендеріміз электр қуатынсыз қалған кездерді де бастан өткіздік. Бұл республиканың тәуелсіздікке ие болғанына бірер жыл ғана толған, КСРО-ның ыдырап, зауыт-фабрикалар жұмыс істетуін тоқтатқан, ел жаппай дағдарысқа ұшыраған, жаңа ғана айналысқа енгізілген ұлттық валютаның құны күрт түсіп кеткен қиын-қыстау кезең еді. Бұл жылдары тәуелсіздікті баянды ету оңай шаруа болған жоқ. Бұрынғы кеңестік кеңістікте қалыптасқан жүйелі, жо - спарлы экономикалық байланыстардың үзілуі, көптеген ірі кәсіпорындардың тоқтап қалуы немесе шығарған өнімдерін сата алмауы, соның салдарынан дүкен сөрелерінің қаңырап бос қалуы егемен елімізді тығырыққа тірегендей болды. Осы бір елдік пен ерліктің нағыз сыналар кезеңінде, Елбасының саяси ұпай жинаудан гөрі нақты экономикалық реформаларды іс-жүзіне асыруды шешуші орынға шығаруы, қандай істі қолға алса да осы бағытты ұстана отырып іс-әрекет жасауы, елді есеңгіреткен әлеуметтік-экономикалық дағдарысты бірте-бірте еңсеруге мүмкіндік берді.
Қиыншылықтар мен қайшылықтарға толы тәуелсіздіктің алғашқы жылдарындағы Н.Ә. Назарбаевтың Қазақстан халқы алдындағы сіңірген ерен еңбегінің барлығын санап шығуға едәуір уақыт кетер еді. Дегенмен, Елбасының ең негізгі еңбегі туған халқының жүздеген жыл армандаған тәуелсіздігін баянды етуі деп білеміз. Сондай-ақ, республиканы аяғынан тік тұрғызудағы көп жылдық ел басқару тәжірибесіне негізделген дана басшылығы мен көреген қайраткерлігі. Мыса - лы, Президент өз елінің сенімді болашағын толық әрі жан-жақты қамтамасыз ету үшін сан тарапты зерттеліп, тереңнен толғап ойластырылған құқықтық реформалардың мемлекеттік тарихи маңызын жете ұғынып қана қоймай, оны табандылықпен іс-жүзіне асыра білуінде. Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті Н.Ә. Назарбаевтың еңбектерінде еліміздің конституциялық құрылымының қалыптасу процесіне ерекше мән беріледі. Мысалы, Елбасының тікелей басшылығымен 1995 жылы 30 тамызда бүкілхалықтық референдумда қабылданған Конституция елдің да - муында зор рөл атқарып, құқықтық мемлекет құрудың негізін қалағанын айтсақ та жеткілікті [3].
Оған дейін, яғни Қазақстан Республикасы тәуелсіздік алғаннан кейін, 1993 жылы 28 қаңтарда өзінің алғашқы Конституциясын қабылдаған болатын. Бірақ 1993 жылғы Ата Заңымыз ескі әкімшілік, әміршілдік қоғам ережелеріне, көбінесе кеңестік демократия қағидаларына негізделгендіктен жаңа қоғам өмірінің талабы - на жауап бере алмады. Онда адам құқықтары мен бостандықтары, оларды жүзеге асыру қағидалары, мемлекеттік өкімет билігін жүзеге асыру нысандары, басқару саласындағы демократиялық институттардың қызметі жете көрсетілмеген еді.
1993 жылғы Конституция бойынша Қазақстан Республикасы президенттік ре - спублика деп атап көрсетілгенімен, ол іс-жүзінде парламенттік республика болып келді. Парламент жаңадан қалыптасып келе жатқан нарықтық экономика талап етіп отырған жаңа заңдарды қабылдаудың орнына, кей жағдайларда эмоцияға бой алды - рып, қысыр әңгімелерге үйірсек- теп, саяси тартыстың шылауында кетті, ел ішіндегі және сыртқы факторларды дер кезінде бағамдай алмады.
Ал, 1995 жылғы Конституцияның ерекшіліктері мен артықшылықтары қандай болды? - деген сұраққа жауап беретін болсақ: біріншіден, заң шығарушы, атқарушы, сот билігін белгілеп, олардың ара жігін межелеп, құзыретін, жұмыс істеу тетігін, өзара іс-қимыл бірлігін заң тұрғысынан айқындап берді. Екіншіден, өкімет билігінің жоғарыда көрсетілген тармақтарға жіктелуі - саяси тұрақтылықты орнықтырып, азаматтардың барлық конституциялық құқықтары мен бостандықтарына кепілдік береді. Үшіншіден, мұнда құқық пен жауапкершілік ұғымдары пара-пар көрсетілген. Соның нәтижесінде елімізде бүгінгі таңда президенттік басқару жүйесі, қос пала - талы Парламент, Үкімет, қазіргі заманғы сот жүйесі және басқа да мемлекеттік ор - гандар тиімді жұмыс істеуде. Сондай-ақ, бұрынғы Конституцияда шешімін таппаған мемлекеттіліктің мәні, жер, тіл, азаматтық сияқты күрделі мәселелер заңдылық тұрғысынан өз шешімін тапқан. Елдің дамуына тың серпін әкелген нәтижелер біздің таңдауымыздың дұрыс екендігінің айқын дәлелі. Ата Заңымыз уақыт сынынан мүдірмей өтті. Конституцияның негізгі қағидалары барлық халықаралық стандарттарға сәйкес келеді және қоғам мен мемлекеттің даму үрдістерімен үйлеседі [4].
1995 жылғы Конституцияның ең басты жетістігі - ел тәуелсіздігінің нығаюы мен экономиканың бүгінгі даму деңгейі, әлеуметтік-мәдени табыстар және қоғамдағы саяси, ұлтаралық, дінаралық келісім мен тұрақтылықтың, ел қауіпсіздігінің басты кепілі болғандығы деп батыл түрде айтуға болады.
Халықтың саяси белсенділігі артты. Азаматтардың қоғамдық өмірдің барлық саласына араласуы заңдылық сипатқа ие болды. Осы аса күрделі міндеттерді жүзеге асыру мемлекетімізде ... жалғасы
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz