Қазіргі таңдағы кәсіпорындарды басқарудың бағдарламалық қамтамасыздандырылуы
МАЗМҰНЫ
Нормативтік 6
сілтемелер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... .
Анықтамалар, белгілеулер және қысқартулар 6
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ..
Кіріспе 7
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... .
1 Есептің қойылымы 8
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ...
1.1 Қолданылып жатқан бағдарламалық қамтамаларға жалпы талдау және оны8
құруға негіздеу
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... .
1.2 Қазіргі таңдағы кәсіпорындарды басқарудың бағдарламалық 15
қамтамасыздандырылуы
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... .
1.3 Бағдарламалық қамтаманы құруға негіздеме 16
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ..
2 Бағдарламалық қамтаманы жобалау 19
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ...
2.1 Деректер қорын жобалау, жалпы түсінік 19
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ...
2.2 Проектiнi сақтау және ашу 21
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ...
...
2.3 Программаны компиляциялау. ЕХЕ файл 21
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ...
3 Практикалық бөлім 23
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ...
3.1 Ақпараттық жүйені жобалау және құру 23
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ..
3.2 Кадрлар бөлімі ақпараттық жүйесінің жобасы 23
... ... ... ... ... ... ... ... .. ...
3.3 Кадрлар бөлімі жобасын сипаттау 27
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ...
4 Тіршілік қауіпсіздігі 38
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... .
4.1 Өндірістік санитария және еңбек гигиенасы 38
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ..
4.2 Өндірістік мекемелердегі метеорологиялық жағдайлар 39
... ... ... ... ... ... ..
4.3 Жарықтандыру 41
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ...
4.4. Өндірістік шу және діріл 42
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ..
4.5 Электр қауіпсіздігі 43
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... .
4.6 Өрт қауіпсіздігі 45
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ...
4.7 Тіршілік қауіпсіздігін қамтамасыз етудің ұйымдастырушылық 46
негіздері
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ..
5 Экономика 50
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... .. ...
5.1 Жобаланған объектінің күрделі шығындарын есептеу 51
... ... ... ... ... ... ...
5.2 Өнімнің және өзіндік құнын төмендеуін есептеу 55
... ... ... ... ... ... ... ... .. ...
5.3 Өндірісті автоматтандырудың экономикалық тиімділігін есептеу 56
... ...
Қорытынды 58
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... .. .
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі 59
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ...
АНЫҚТАМАЛАР, БЕЛГІЛЕУЛЕР ЖӘНЕ ҚЫСҚАРТУЛАР
Деректер қоры дегеніміз – мәліметтерді сақтауға арналған ұйымдасқан
құрылым. Бұл деректер қорының құрылымына ақпаратпен қатар, оларды
ұйымдастыруға, қолдануға арналған тәсілдер мен әдістер кіреді. Деректер
қоры деректер қорын басқару жүйесімен (ДҚБЖ) тығыз байланысты. Бұл
программалық құрылымдар кешені жаңа қордың құрылымын құруға, оны
деректермен толтыруға, мазмұнын редактрлеуге және ақпаратты визуалдандыруға
арналған.
Иерархиялық модель - мәліметтер арасындағы байланысты реттелген
графтар арқылы сипаттауға болады. Қандайда бір программалау тілінде
иерархиялық деректер қоры құрылымын есептеу үшін тармақ мәліметтер типі
пайдалынылады.
Желілік модель - мәліметтердің элементтерінің еркін графтар түріндегі
өзара байланысын білдіреді. Желілік деректер қорының схемасын сипаттауға
екі тип пайдалынылады: жазба және байланыс.
Реляциялық модель - мәліметтердің реляциялық моделін JBM фирмасының
қызметкері Эдгар Код ұсынған және ол қатынас ұғымына негізделеді.
Постреляциялық модель - мәліметтердің постреляциялық моделі кестенің
жазбаларында сақталған мәліметтердің бөлімбеушілік шектеуін алып тастайтын
кеңейтілген реляциялық моделі болып табылады. Постреляциялық модель көп
мәнді, яғни мәндерді ішкі мәліметтерден құралған өрістерден тұрады.
Көп өлшемді модель - ол көп жүйелерге талдау жүргізу және шешім
қабылдау үшін ақпаратты жедел өңдеуге мүмкіндік береді.
ДҚБЖ – Деректер қорын басқару жүйесі
PAS Pascal Delphi Module File Type,
DFM – Delphi Form File
DCU – Delphi Component Unti
SQL – Structuder Query Language
КІРІСПЕ
Тақырыптың өзектілігі. Қазіргі уақытта қоғамдық өмірде ақпараттың
таралу қарқыны өте жылдам дамып келеді. Ақпараттық процесстер - адамдар
арасында, тірі организмдерде, техникалық құрылғыларда, қоғамдық өмірде
ақпарат тасымалдау, жинақтау мен түрлендіру процесстері.
Ақпаратты басқару компьютерлерді қолданудың негізгі саласы болып
табылады және де, болашақта үлкен роль атқарады.
Мәліметтер қоры - қоғамның қандай да бір саласындағы немесе оның
бөлігіндегі нақты объектілер туралы мәліметтер жиынтығы. Мәліметтер қорын
басқару жүйесі компьютерлік техниканың даму жолдарына байланысты
жетілдіріліп тұрды, пайдаланушының қойған барлық күрделі деңгейдегі
талаптарын орындауға бейімделді.
Заманауи ғылыми мәселенің шешілетін жағдайы. Қазіргі қоғамның
талаптарына сәйкес жаңа техналогиялардың даму барысында ақпаратты-іздестіру
жүйесі негізгі мәселелердің бірі. Өнеркәсіптерде, мемлекеттік және жеке
шаруашылық мекемелерде, оқу орындарында және басқа да салаларда
ақпараттандыру жүйесін кеңейту және ақпаратты-іздестіру жүйесі мәселелері
алға қойылып отыр. Автоматтандыру үшін көптеген автоматтандырылған
бағдарламалық жүйелер мен құрылғылар қолданылады, олардың ішінде
бухгалтерлік есептеулер жүйесі, электронды деканат, оқу жүктемесін есептеу,
қызметкерлер, студенттер туралы электронды мәліметтер қоры және тағы да
басқалар бар.
Ғылыми жаңалығы және практикалық маңыздылығы. Дипломдық жұмыс Delphi
обьектілі бағытталған тілінде жазылған және мәліметтер қорын басқару жүйесі
ретінде Access қосымшасы қолданылады. Қазіргі уақытта Delphi корпоративтік
пайдалану үшін қолданылатын мәліметтер қоры қосымшасын құруда бірден-бір
кеңінен таралған құрылғы болып есептелінеді. Delphi-де МҚ қосымшаларын
өңдеуші бизнес-логика және программа интерфейсі реализациясы әдістерін
таңдай алу мүмкіндігі ғана емес, МҚ-мен өзара іс-әрекет архитектурасы және
мәліметтерге ену мүмкіндігі да бар. Бұл тіл визуалды бағдарламалау ортасы,
бағдарламалауға тиімді және қолайлы болып табылады.
Сонымен дипломдық жұмысқа қысқаша тоқталып өтер болсақ:
Мақсаты мен міндеті, объектілері. Тақырыбы: Әкімшілік кадрлар
бөлімінің ақпараттық жүйесін құру. Бұл дипломдық жұмыстың мақсаты,
кәсіпорында жұмыс жасайтын кадрлар бөлімінің бастығының жұмысын жеңілдету.
Жұмысты орындау барысында қазіргі таңдағы ақпараттық жүйелерге шолу жасау,
жүйені жобалау процесін іске асыру, жүйені құрастыру және тестілеу.
1 Есептің қойылымы
1.1 Қолданылып жатқан бағдарламалық қамтамаларға жалпы талдау және оны
құруға негіздеу
Кез келген кәсіпорынның дамуына, өркендеуіне негізгі күш деп ол
кәсіпорынның басқарылуының жақсаруы. Басқарудың жаңа формалары мен
тәсілдері ғылыми-техникалық дамудың арқасында болады, және информатика
ғылымының оған қосар үлесі көп. Әр түрлі жаңа техникалық және бағдарламалық
қамсыздандыру арқылы көптеген кәсіпорындарда басқару мен керекті
мәліметтерді тіркеу жұмысы оңтайландырылды.
Жаңа информациялық технологиялар кәсіпорынды басқарудың дамуының жаңа
сатысына көтерілді деуге болады. Желілік технологиялар, Internet
технологиялар кәсіпорынның ішіндегі ақпаратты алмасу ісін жоғарғы сатыға
енгізді. Ақпараттық технологиялар ұғымы ретінде – ақпаратты электронды
өңдеу тәсілдері, жолдары, процестері және қолданылатын техникалық
құрылғыларды айтамыз. Ақпараттық технологияда қолданатын математикалық
тәсілдерге структуралық, объектілік тәсілдерді жатқызуға болады.
Деректер қорлары – деп бір процесті немесе объектіні сипаттайтын
байланысқан деректер жинағын айтамыз. Деректер қорларының құрылу жолына
қарай, файлдық жүйесіне қарай түрі өте көп. Ақпараттық технологиялардың
қолданатын бағдарламалық кешендердің көбі деректер қорын құру, қадағалау
және басқаруға арналған. Оның себебі адамның жұмыс түрінің кез-келгеніне
бір процессті немесе объекті бақылап ол жайлы мәліметтерді жинап, соған
байланысты шешімдер мен қорытындылар құрылады [2].
Процессорлардың, жадылардың және тиімді, жылдам, арзан болуына
байланысты бұрын соңды жасауға болмайтын бағдарламалық құрылымдар жасауға
қол жеткізілді. Желілік технологиялар да дамуын тапты, оптовалаконды
желілер, спутниктік байланыс т.с.с. Соның арқасында үлкен көлемді деректер
қорлары мен оларды басқаратын бағдарламалық камтамаларды қолдану аясына
үлкен кәсіпорындар мен компаниялардан басқа орта және кіші компаниялар да
кірді. Оған қоса жеке компьютерлерді кез-келген адам қолдануына болатындай
дәрежеге жетті.
Ақпараттық технологияның дамуынан мынандай жақсы нәтижелер күтуге
болады:
1. Қаржы үнемдеу мүмкіндігі
- жалақы фонды арқасында
- комуналды төлемдерді үнемдеу арқасында
- почта жұмысы арқасында және т.б
2. Материалды емес нәтижелер
- информация сапасын жоғарылату
- уақыт үнемдеу
- басқарудың күшейуі және т.б
Информацияны жіберу мен қабылдау төмендегі схемада көрсетілген (сурет
1.1). Бұл ең ақпаратты жіберу және қабылдаудың ең қарапайым жүйесі.
Сурет 1.1. Ақпараты жіберу қабылдау тізбегі
Осындай тізбекте жіберуші құрылғы мен қабылдағыш дербес компьютер, ал
өткізу каналы болып компютерлік желі немесе Internet желісі бола алады.
Қазіргі таңда қолданып жатқан ақпараттық технологияларда ақпаратты жіберу
қабылдау схемасы мұндай қарапайым болмайды, онда қосымша ақпаратты өңдеу
және сақтау терминалдары және ақпаратты қорғау технологиялары болады.
Мұндай желілерде ақпаратты жинау және өңдеуді - деректер қорын басқару
жүйесі (ДҚБЖ) орындайды. Кәсіпорындар үшін ақпаратты жүйелі түрде жинап
және оны өңдеп қорытынды нәтижелер алу өте маңызды. Мұндай жүйелер керекті
мәліметті кез келген уақытта автоматты түрде бере алады және анлитикалық
қызметтерді атқара алады.
Әрине, осы жұмысқа жарамды программалық және аппараттық құралдар жұмыс
орындарында қолданылатын компьютерлердің барлық әлеуетті мүмкіндіктерін
көрсету және мақсаттарға барынша қол жеткізу үшін қолданылады. Осылайша,
бүгінгі таңда, компьютерлік бағдарламалар компанияның жұмысына көмек
көрсету, сондай-ақ тауарларды көлемі бойынша айқын ақпарат және олардың
саны коммерциялық компаниялар үшін қажет. муниципалдық ақпараттық жүйелер,
банк, қор биржасы, көтерме және бөлшек сауда aqparattandırılwımen, тауарлар
және көрсетілетін қызметтер нарықтарындағы кәсіпкерлікті дамыту
Коммерциялық және көркем табысы, деректер банктер сұрау, талдау және
ақпараттық орталығының дамуы, электрондық пошта, электрондық деректер және
басқа да ayırbastawımen болжау құру. Ережеге сәйкес, барлық жұмыс
ақпараттық жүйелерге негізделген.
Ақпараттық технология саласындағы ең жаңа жетістіктер ақпараттық қор
ұйымдастырудағы жаңа концепцияларға алып келді. Жоғары өндірісте және
экономикалық микропроцессорлардың арқасында ақпаратты – есептегіш ресурстар
менеджерлер, есепшілер, жобалаушылар, ұйымдастырушылар мен инженер, басқа
категориялы қызметкерлердің жұмыс орындарына жақындай түсуде. Жеке
компьютерлер қорында мәліметтерді өңдеу жүйесі жетілдіріліп, жұмыс орындар
автоматтандырылуда.
Басқаруды автоматтандыру барлық басқару экономика-математикалық
әдістер мен техникалық құралдардың көмегімен жүзеге асырылады (есептеу,
жоспарлау, нормалау, реттеу). Бұл функциялар арнайы автоматтандырылған
басқару жүйесінің функционалдық ішкі жүйелер іргесінде орындалады. Бұл
функциялардың әр-қайсысы белгілі бір есептің басқарушылық шешімдер кешенін
құрайды.
БҚ-ның тиімділігі оның негізгі қызметтерін нақты орындауымен
анықталады. АЖО келесі қызметтерді атқарады:
а) басқару объектісінің жай-күйі жайындағы ақпаратты сараптау, жинау,
өңдеу;
б) басқаратын ықпалды тудыру, мысалы бағдарлама түрінде;
в) басқаратын ықпалды орындауға өткізу және оның орындалуын
қадағалау;
г) басқару ықпалдарын іске асыру;
д) ақпарат алмасу.
АЖ жергілікті ауданы негізінде және электромагниттік өрістің әсерінен
тізбегін жұмыс істеп тұр, өйткені ол мұндай кедергілер қорғалған, себебі
Мысалы, бір ғана талшықты желісі, сондай-ақ жалпы пайдалануға болады. АЖ
жалпы техникалық талаптарды қанағаттандыратын есептік технологиялық
шарттарды қолданады.
Бағдарлама нақты тапсырмаларды және тапсырмаларды шешуде маңызды рөл
атқарады. Бағдарламалық қамтамасыз ету АЖ уақыт жұмыс істеуге мүмкіндік
береді компьютерлік технология, және деректерді өңдеу өңдеу, пайдалана
отырып берілген барлық қызметтерді орындау үшін жеткілікті болуы тиіс.
Ол келесі мүмкіндіктерді болуы тиіс: тұтастығын, сенімділігі,
икемділік, модуляция және құрылымы модуляция тиімділігін. АЖ бағдарламалық
жасақтамасы қолданбалы бағдарламалар қалтасын, дерекқорды басқару жүйесі
мен жүйелік бағдарламалық қамтаманы қамтиды, және т.б. қамтуы керек. БҚ
техникалық құрылғылар АЖ-нің диагнозын қамтиды және сенім грамотасын
тексеру керек. Бағдарламалық қамтамасыз ету АЖ жұмыс IP сапасын қамтамасыз
ететін енгізу қателерін және өңдеу туралы ақпаратты алдын алу үшін
қабылдануы тиіс. Ортақ бағдарламалық қамтамасыз ету, арнайы бағдарламалық
қамтамасыз ету және IP Service үзбей бағдарламалық қамтамасыз етуді одан
әрі дамыту көмегімен бағдарламаның орындалуын қамтамасыз ету керек. Әдетте,
АЖ бағдарламалық құралы өзара тәуелді және қайшы келетін элементтерді
қамтымауы керек.
Бағдарламалау жүйесі тәсілдеріне шолу
Адам өмірінің барлық салаларында компьютерлік техника өндірісі мен
дамуы ақпараттық технология саласында үлкен бума болып табылады. Қазіргі
уақытта бірқатар ақпараттық технологиялар мен тиісті анықтамалар бар.
Ақпараттық технологиялардың кең спектрі - бұл ақпараттың генерациясы, адам
қызметінің барлық бағыттарында қолданатын ақпараттық қызметтердің түрі.
Негізгі өңделген өнім - бұл ақпарат. Ақпарат термині кейбір
жүйелердің ақпараты мен жүйелері, ұйым құрылымы, осы жүйенің барлық және
жекелеген элементтері іске асырылатынын білдіреді. Тар мағынада ақпараттық
технологиялар электрондық деректерді өңдеу технологиясы, бүкіл процесс -
процестер, процестер, қажетті жабдықтар мен құрылғылар ретінде түсініледі.
Ақпараттық технологияларды дамытуда математикалық көзқарастар маңызды болып
табылады.
Алгоритмдік әдіс математикалық үлгілермен функционалдық мәселелерді
шешу әдістерін енгізудің алгоритмін жасайды. Олар жалпы мәселелерді шешетін
стандартты алгоритмдермен жеке тапсырмалар жобасына арналған сирек
алгоритмдерді қамтиды. Алгоритмдік тәсіл бағдарламалық тұрғыдан
негізделген. Ақпараттық технологияға арналған бағдарламалық қамтамасыз ету
операциялық жүйелер мен ортаны, бағдарламалау әдістерін және аспаптық және
программалаудың ерекше түрлерін қамтиды [3].
Ақпараттық ақпараттық жүйелер ақпараттық ағындар, ақпарат үлгілері,
дерекқорлар және ақпараттарды жинау мен ұсынудың басқа тәсілдерін қамтиды.
Әдістемелік әдістерге ақпараттық технологиялар мен сипаттама жасау
үшін әдістемелік материалдар, стандарттар, хаттамалар, үй-жайлар мен
құжаттар кіреді.
Тәжірибе кеңінен танымал, бірақ күрделі дерекқор тұжырымдамасына ие,
себебі бұл ұйым барлық қолжетімді ақпаратты қамтитын және көптеген
қосымшаларды пайдаланатын үлкен қойма. Барлық деректерді сақтайтын жад
құрылымы бір немесе бірнеше орындарда орналасуы мүмкін, екіншісінде олар
деректермен алмасу әдістерімен байланысты болуы керек. Ақпарат бағдарламаға
қол жетімді болуы керек.
Шындығында, бүгінгі қоғамдық дерекқорлар шектеулі пайдалануға
негізделген. Жиі дерекқор бір компьютер үшін жасалады. Деректермен
байланысты функцияларды орнатылған уақытқа сәйкес біріктіруге болады.
Мұндай қондырғылар бүкіл жүйенің тиімділігі мен қарқындылығының көпшілігіне
көмектеседі.
Бірге сақталған деректермен қатар, ақпарат бір немесе бірнеше
қолданбаларда кеңінен қолданылады; деректер оларды қолданатын
бағдарламалардан тыс сақталады; жаңа ақпаратты өңдеуге немесе қолданыстағы
ақпаратты өзгертуге, сондай-ақ дерекқордан ақпаратты алу үшін кеңінен
қолданылатын тәсіл.
Ақпараттық ресурстар құрылымға толығымен тәуелді болмаса, жүйе
ақпараттық қор бірлігін қолдайды. Жүйелердегі ақпаратты ұйымдастырудың
қарапайымдылығымен әр қолданба жазбалардың жиынтығын қамтиды. Деректердің
мақсаты - бірнеше ықтимал қосымшалардың біреуін ғана қолдану мүмкіндігі.
Сондықтан ақпараттық база көбінесе ақпараттық қойма ретінде дайындалады,
мұнда зауыттарда көрсетілетін қызметтерді орындау процесінде, сондай-ақ
мемлекеттік органдардың басқа ұйымға деген қажеттілігі бар. Бұл ақпараттық
ресурс ақпаратқа қол жетімділікті қамтамасыз етпестен, сонымен қатар ұйымды
басқару үдерісі ақпараттық мақсаттар үшін жоспарлау мақсатында немесе
сұрақтарға жауап беру үшін үнемі жаңарып, талап етілуі керек. Деректер
жиынтығы бірнеше қауымдастықтар арасында кедергілер болғанына қарамастан
пайдаланылуы мүмкін.
Деректер базасы деректерді өңдеуге арналған, ал нақты өңдеу уақыты
деректерді өңдеу мүмкіндігінің жиынтығына негізделеді және көптеген
жүйелерде деректерді және қызмет жинау терминалдары бір уақытта қалалық
деректерді өңдеу арқылы орындалады.
Бүгінгі күні әлемде миллиондаған компьютер бар, олардың көпшілігі
әртүрлі ақпараттық және компьютерлік желілерге, кішігірім жергілікті
кеңселер желісінен ғаламдық Интернет желісіне дейін біріктірілген. дәйекті
компьютерлер интеграция жаһандық үрдістер бірнеше түрлі болып табылады:
мысалы, ақпаратты жеткізу жылдамдығы, пайдаланушылар арасында ақпарат тез
алмасу, тез жұмыс орнында жоқ, кез келген жерде қажеттi ақпарат алуға
мүмкіндігі және бағдарламалық қамтамасыз ету түрінде әр түрлі, олардың
компьютерлер арасында ақпарат алмасу мүмкін.
АЖО отырып, мамандар мәтіндерді өңдеуге алатын мәтіндер өңдеуге болады
компьютерге оларды жіберуге, кеңестерге қатысу үшін ескертулерді алуға,
құжаттар мұрағатын ұйымдастыру. Әдетте, шешім қабылдау үдерісі мен
басқаруды әдетте команда жасайды. басқарушылық персонал олар жұмыс істейтін
үшін басқару және дәрежеде әр түрлі деңгейлерін сай болуы тиіс, өйткені
Дегенмен, модульдер проблемалық іске асыру маңызды болып табылады. Шешім
қабылдау және енгізу түрлі экономикалық қызметтерде кең таралған болуы
мүмкін және көптеген үй шаруашылықтары үшін көптеген қызметтер жеткіліксіз.
Бұл икемді және икемді басқару құрылымын жасауға көмектеседі.
АЖО жобалау мынадай шарттар негізінде жүзеге асырылады:
1. Құралдың дағдыларын қалыптастыру, түпкі пайдаланушыны бейімдеу,
клиенттердің өзін-өзі дайындауына дайындық.
2. Кейбір білімнің трансформациясы, яғни жаңа міндеттер мен
тапсырмаларды автоматты түрде автоматтандыру, АЖО жүйесін қолдану және
тәжірибе жинақтау.
3. Модульдің мақсаты ДК-де жұмыс істейтін мамандарға тән жұмыс
режимінің бірлігі мен жұмыс істеуі болып табылатын белгілі бір міндеттер
классының міндетін шешу болып табылады - жалпы ақпаратты өңдеу блогы.
4. АЖО модулі - компьютерде жұмыс істейтін мамандар үшін әдетте
пайдаланылатын режимде жұмыс істеу және жұмыс істеу үшін пайдаланылатын
белгілі бір сынып үшін проблеманы шешу міндеті..
5. Эргономика - тұтынушыға қолайлы еңбек жағдайларын жасау және
қоғаммен достық қарым-қатынас орнату.
Ұйымдық басқару жүйесі үшін модуль құру оны жасайды және дизайн
кезеңін жасайды.
Модульді функционалдық және оның функционалдық кіші бейімделу
қабілетін, клиент және техникалық тәсілдерді арасындағы қарым-қатынасты,
талаптарға сай бағдарламалық қамтамасыз ету, параметрлерді және ақпараттық
әдістері, сондай-ақ шектеулер мен талаптарды оқыту: АЖО үшін сипаттама
қоршаған ортаны мынадай қамтиды.
АЖО құрылымының функционалдылығы мен көлемі. функционалдық бөлігі
клиенттің нақты функциясын көрсететін, бір-бірімен өзара байланысты
міндеттерді, жиынтығын сипаттайтын, модуль нақты мазмұнын анықтайды. сала
функционалдық тұтынушының талаптарын сипаттамасы және (қосылған) туралы
ақпаратты қоса алғанда, қамту функционалдық кәсібилік, сондай-ақ меншік
иелері жылы қарым-қатынас арқылы пайдаланылатын әдістері сенімділік
деңгейі, ауданы ақпаратты қамтиды. Әдетте, табиғатқа және жүйені қалпына
келтіруге рұқсатсыз тәсілдерден үзіліс болған кезде, құжаттарды басқару
әдістерін күтпеген түрде қамтиды.
Бұл қамтудың дәстүрлі түрлерінің бір бөлігі: ақпараттық, бағдарламалық
қамтамасыз ету, техникалық, технологиялық және басқа да құралдарды ұсыну.
Ақпараттық агенттіктің ақпараттық ресурсын сипаттайды, ақпараттық
хабарламаны реттейді, ақпараттық индикатордың барлық құрылымын анықтайды
және қорытындылайды.
Бағдарламалық жасақтама жалпы және функционалды. Жалпы ДЭЕМ
бағдарламалық қамтамасыз ету - мен саналады талғамды енгізілген операциялық
жүйелер мен бағдарламалық қолданбалар, операциялық жүйелер, диалог және
басқа енгізу әдістерін үшін мүмкіндіктерін кеңейту.
Жалпы бағдарламалық қамтамасыз ету процессордың өнімділігін, жадыға
кіруді ұйымдастыруды, перифериялық құрылғыларды, процессорды басқаруды және
жіберуді, пайдаланушылық қосымшаларды және жоғары сапалы бағдарламалауды
басқаруға арналған.
Функционалдық бағдарламалық қамтамасыз етуді функционалдық
автоматтандыру үшін ол әмбебап бағдарламалар мен функционалдық қалталарды
қамтиды. Мұндай бағдарламалық жасақтаманы әзірлеу кезінде нақты клиентке
бағдарланған жобаның ұсыныстарын орындау ұсынылады. Бағдарламалық
қамтамасыз ету және техникалық қолдау бойынша клиенттердің көптеген
талаптары танылады, бұл клиенттерге бағдарлау мәселесін шешуге көмектеседі.
AML PCF Foundation үшін ақпараттық-технологиялық кешен ұсынады, ол
тақырыпты және проблемалық мәселелерді шешуде маманның жұмысын
автоматтандыруға арналған. Ұйымдастыру-ұйымдастыруды басқару модулі әдетте
жеке және ұжымдық түрде ДЭЕМ-ға негізделген. АЖО технологиялық қамтамасыз
етуі маманның қызметіне сәйкес орындалатын міндеттер жиынтығының
технологиялық процестерін пайдалану арқылы анықталады.
Процесс, деректер қадағалау, жөндеу, сатып алу, сақтау, іздеу, қорғау
және шығыс құжаттарының енгізуді қамтуы бұл функция жұмыстары болып
табылады. Клиент командасының мүшесі болып табылады және оған рөл бар
болғандықтан, ол сарапшылар ынтымақтастық үшін жағдай қоса алғанда, шешуге
әртістерінің өнер көрсетулері қарастыру ұсынылады. Бұл ережелер лауазымдық
нұсқаулықтарда және жиі қойылатын сұрақтардағы кәсіби талаптарда көрініс
табуы тиіс.
Жүйелеу бірнеше кәсіптік белгілерден тұрады. Қолдану саласын ескере
отырып, модульдің функционалдық сипаттамаларына сәйкес жіктеуге болады:
1. Әкімшілік – басқару персоналының АЖО;
2. Радиоэлектронды құрылғысын жобалаушының автоматтандырылған басқару
жүйесінің АЖО т.с.с.;
3. Экономика, математика, физика т.б. саладағы мамандық АЖО;
4. Өндіріс – технологиялық нысандағы АЖО.
Модульдің маңызды тізбегі оның даму тәртібін, содан кейін бірегей топ
пен тізбектің даму тәртібін құрайды. Бірінші жағдайда модуль ДЭЕМ негізінде
жүзеге асырылады. Қолданыстағы ресурс тұтынушының монополиялық бақылауында.
мұндай жұмыс орны стандартты емес, кәсіби міндеттерді шешуге және
компьютерді оны іске асыру үшін азырақ қуатты пайдалануға бағытталған.
Топтарды дамыту схемасы әкімшілік немесе функционалдық тұтастық
негізінде бір компьютер туралы ақпарат негізінде бірнеше тапсырманы
орындайды. Бұл жағдайда әлдеқайда қуатты бағдарламалық жасақтама мен қуатты
бағдарламалық қамтамасыз ету қажет. Топты құру, әдетте, бір мекеме немесе
кәсіби топтың немесе менеджерлердің сенімді тобымен қызмет көрсететін
провайдер ретінде қызмет ететін деректерді өңдеуді қолдау үшін қолданылады.
ДЭЕМ-нің даму тәртібінің дәйектілігі бірінші және екінші жетістіктерді
біріктіреді. Бұл жағдайда әрбір модуль бір компьютерге негізделген, бірақ
ол жалпы есептеу тізбегін қолдануға да ие.
Жіктеу модулінің тағы бір түрі олардың проблемаларын шешу түріндегі
келісуіне байланысты.
Адаптерлер нақты модульдердің жиынтығын мұқият және мұқият талдауды
талап етеді, бұл салыстырмалы АЖО рейтингтерінің ең тиімді түрін таңдауға
мүмкіндік бермейді.
Жаңа ақпараттық технологияларды дамыту, келесі деңгейге автоматты
басқару жүйесін келтіру міндеті жоғары жылдамдықпен және жоғары
сыйымдылығы, жадының кезінде қуатты компьютерлер пайда. Қазіргі уақытта
Pentium 4-те 2,2 ГГц диапазоны, 512 Мб жедел жады, 80 ГБ қатты дискі мен
жүзімдіктер бар. автоматтандырылған жүйесі мен технологиясы басқару
туындайтын мүмкіндіктерін кеңейту және жетілдіру. Бұл жүйенің жаңа
нұсқалары пайда болды.
Негізгі мақсат - ақпараттық және қаржылық жүйе орталығының құндылығын
қадағалауға болатын тиімді және қол жетімді ақпараттық жүйені құру, ол
бағдарламалық жасақтаманың құнын бақылауға және бақылауға арналған.
1.2 Қазіргі таңдағы кәсіпорындарды басқарудың бағдарламалық
қамтамасыздандырылуы
Бағдарламалық қамтама қолдану сипатына қарай екі түрге бөлуге болады.
Біріншісі жеке компютердің негізгі бағдарламалық қамтамасы, оған
операциялық жүйесі, стандартты драйверлер мен құрылғылар драйверлері
жатады. Ал екінші түріне функционалды бағдарлама комплексі кіреді, оған
мысал ретінде бағдарламалаушының компьютеріндегі “Delphi7”, “C++ Buіlder”
бағдарламалау орталарын айтуға болады.
Бағдарламалық қамтама техникалық қамтамасы негізінен дербес
компютерден және қосымша техникалық құралдардан тұрады. Қосымша техникалық
құралдарға қолданушының қандай процессті автоматтандыруына тікелей
байланысты болады, мысалы темір жолда рельс жолдарының түйісуін
қадағалайтын құрылғылар.
Әр нақты ақпараттың құны бөлімшелердің қажеттіліктері мен шешімдерді
басқару шешімдерімен анықталады. Ақпаратқа қатысты нақты талаптар қойылған:
- білім берудің объектісі мен сапасы, қарапайымдылығы мен анықтығы,
уақтылығы;
- нақты қажеттіліктерді мақсатты қанағаттандыру;
- бастапқы декларацияларды дәл және нақты сәйкестендіру, қосымшаларды
оңтайлы жүйелендіру және өңдеу және үзіліс.
Жоғарыда көрсетілген талаптарға сай келетін бағдарламалық
қамсыздандыру кәсіпорындар мен өндірістерде қолданылады. Олар кәсіпорындар
мен өндірістерде кәсіпорын немесе өндірістік циклды автоматтандыруға
арналған және ол ақпараттық құралдар салалық болып келеді. Көптеген
кәсіпорындар ішіндегі бағдарламалық қамтама ұйымдардың технологиялық
процесске байланысты есептерін шешеді. Ең алдымен, біз ішкі арнадан келетін
кәсіпорынның бірлескен өнімі бар мамандандырылған кәсіпорындарды ұсыну
үдерісі туралы айтып отырмыз. Бұл жерде қолайлы шешімдер қабылдау үшін
шешім қабылдауда ақпарат маңызды рөл атқарады және өндірістің жоғарылауына
және өндіріс шығындарын төмендетуге ықпал ететін факторлардың бірі болып
табылады. Сондықтан олардың құрылуы және жақсы білуі керек, бұл жағдайда
біздің елде осындай құралдар жоқ. Бұл бағдарламалық өнімдер шетелден
импортталады және кәсіпорындар мен кәсіпорындарда қымбат. Сол сияқты, бұл
бизнесті басқару үшін бағдарламалық жасақтамада да орын алады. Алайда,
кәсіпорынның басқару бағдарламасы бір кәсіпорынға арналған болса, оны басқа
кәсіпорынның кішігірім кәсіпорында пайдалануға болады.
Сондай бағдарламалық қамтамасыздандыруларға жатқызуға болатын 1С
бухгалтерия. Оның мүмкіншілігі бухгалтерлік есептерді электронды түрде
жүргізу, өңдеу және қорытынды отчеттарды (есептерді) дайындау болады. Оған
қоса тауардың айналымын, ақшаның айналымын, тұтынушылардың қабылдауларын
тіркеу мүмкіншіліктері бар. Осындай бағдарламалық қамтаманың кемшіл
тұстарына оның бағасы, қолдану және басқару күрделілігін жатқызуға болады.
Кәсіпорынның технологиялық процесіне байданысты бағдарламалық
қамтамаға жатқызуға болатын Қазақстан темір жолдары ұлтық компаниясында
қолданатын темір жол жолаушыларынның билетерін сату және тіркеу
бағдарламасы тек осы салада ғана қолданады.
Бірінші жағдайда бағдарламалық қамтама барынша иілгіш және қолдану
аймағы кең болса, екінші жағдайда бағдарламаның қолдану аймағы шектеулі
және ол бағдарлама өз саласына барынша тиімді болуы керек. Кәсіпорындардың
салалық бағытына, олардың сыртқы экономикалық қызметке қатысуына, заманауи
электрондық компьютерлік технологияларды, тұтыну тауарлары мен өндірістік
объектілердің мінез-құлқын қамтамасыз етуге байланысты кәсіпорын
басшылығымен кәсіпорынның көптеген ерекшеліктері бар.
Жоғарыда аталып өткен Қазақстан темір жолдары ұлттық компаниясында
қолданатын бағдарламалық қамтамалар мен кешендер өте көп және барлығы
дерлік шет елдік. Сондықтан да олардың ең үлкен кемшілігі болып еліміздің
талаптарына сай келмеуі. Сол талаптардың ең бастысы болып бағдарламалардың
қазақ тілінде сөйлемеуі. Ұлтық компания болғандықтан, барлық мемлекеттік
органдар құжаттарын мемлекеттік тілде жүргізуге көшкенде, бұл компания да
осы үрдістен қалмауы керек. Бұндай жағдай жалғыз осы компанияда ғана емес
басқа да көптеген компанияларда орын алып отыр. Соның арқасында еліміздегі
бағдарлама жасау жолына жаңа серпіп, мемлекеттің жаңа технологияларды
қолдану жолындағы талпынысын үдетер еді.
1.3 Бағдарламалық қамтаманы құруға негіздеме
Қарастырып отырған компания құрамына көптеген бөлімшелер мен оған
бағыншты кәсіпорындар бар. Соларда қолданатын бағдарламалық қамтаманы
қадағалау мен оны қамтамасыз ету осы компанияның бір бөліміне жүктелген.
Қарастырылған компания 11 аймақтық бөлімшелерге бөлінеді, олардың әр
қайсысында бағдарламалық қамтама бақылайтын арнайы бөлімдері бар. Ол
бөлімдердің өз кезегінде әр станцияда бөлімшелері бар. Осы айтылғанның
схемасы көрсетілген (сурет 1.2).
Бағдарламалық қамтаманы қадағалау бөліміне компаниясының басқа
бөлімдерінен бағдарламалық қамтаманың қателіктері мен бұзылулары туралы
мәліметтер және жаңа терминалдарды орнатуға тапсырмалар келеді. Соларды
қабылдап оны орындауға инженерлерге тапсырмалар беріледі. Станциялар арасы
алшақ болғандықтан нарядттарды жөнелту уақыт пен материялды шығындарды
керек етеді. Сол нарядттарды қабылдау, бітіру және оны орындауға кеткен
уақытты есептеу қиындығы туды.
Енді нарядттардың тапсырма беруші мен орындаушы арасындағы өтуі
механизмін көрсетейік. Нарядттарды қабылдағанда оны беруші бөлім және сол
бөлімдегі нақты адам туралы мәліметтер тіркеледі. Тапсырмаларда орындалу
керекті нақты жұмыс немесе қиындық сипаталып көрсетіледі. Одан кейін ол
нарядттарды қай инженер немесе желі администраторына жіберілу керектігі
шешіледі. Егер керек болса ол нарядттарды бірнеше инженерге берілуі мүмкін.
Орындаушы инженер ол тапсырманы қабылдап, оның қабылдаған уақытын тіркеп
қояды. Инженер тапсырманы орындағаннан кейін оның қорытындылары туралы
жазып, бітіру уақытын тіркеп қояды. Ай соңында және жыл соңында әр инженер
немесе жұмысшы қанша тапсырма (наряд) орындады және оларды орындауға қанша
уақыт кеткені туралы мәліметтер қорытындысы жасалады.
Сурет 1.2. Компания құрылымы
Жоғарыда айтылып өтілгеннің барлығын төмендегі схемадан көруге болады
(сурет 1.3).
Сурет 1.3. Тапсырманы беруші және орындаушы арасындағы байланыс
Бұл бөлімде барлық жұмысшылар мен инженерлердің алдында жеке ЭЕМ
болғандықтан және олар бір бірімен локальді желіге байланысқан болғандықтан
осы нарядттарды электронды түрде жіберу және тіркеу өте қолайлы болады.
Бұл есепті шешу үшін деректер қорында мынадай жазбалар болуы керек:
- тапсырма беруші;
- тапбырма мәтіні;
- тапсырманың берілу уақыты;
- инженерлер тізімі;
- тапсырманың орындалу уақыты;
- орындалу нәтижесі мәтіні.
Бұлардың соңғы екеуінен басқаларын енгізуші бағдарлама құруы керек. Ал
соңғы екуін тапсырманы орындаушы жақтағы бағдарлама енгізу керек.
Сонымен, бұл бағдарламалық қамтама деректер қоры және екі енгізуші
бағдарламадан тұруы керек. Оған қосымша деректер қоры және әр бағдарлама
желімен байланысқан бөлек компьютерлерде орналасуы керек. Бағдарламалық
қамтама локальді желімен жұмыс істейтін болуы керек. Өйткені нарядттарды
бөлімнің локальді желісі арқылы жіберетін болады және деректер қоры да желі
арқылы жұмыс істейтін болады.
2 Бағдарламалық қамтаманы жобалау
2.1 Деректер қорын жобалау, жалпы түсінік
Дерекқор ақпараттық жүйелердің маңызды құрамдас бөлігі болып табылады.
Ақпараттық жүйе - бұл өзін-өзі басқару функциясын орындау үшін әртүрлі
деңгейлердегі ақпаратпен қамтамасыз ететін объект туралы ақпарат жинау,
өңдеу және өңдеу.
Дерекқор - компьютердің жадында сақталатын мамандандырылған өзара
байланысты ақпарат жинағы.
Ақпараттық жүйелердің мысалдары: банктік жүйелер, кәсіпорындар, жылдам
басқару жүйелері, әуежай немесе теміржол билеттері, мейрамхананың нөмірлері
және тағы басқалары.
Келесі бағыттарды келесі бағыттарға бөлуге болады:
1) ғылыми зерттеулер үшін;
2) автоматтандырылған жобалар үшін;
3) ұйымдастырушы басқаратын ақпараттық жүйелер;
4) процессорды басып шығаруға арналған.
Дерекқорды басқару жүйесіндегі көптеген пайдаланушылар дерекқорды
жасау, енгізу, ортақ пайдалану және бағдарламалау үшін құралдар жиынтығын
қамтиды.
Дерекқор деректерді сақтауға арналған ұйымдастырылған құрылым болып
табылады. Бұл деректер базасында ақпараттар, сондай-ақ ақпарат, әдістер мен
оларды ұйымдастыру және қолдану әдістері бар.
Дерекқор деректер базасын басқару жүйесімен тығыз байланысты (ДББЖ).
Бұл бағдарламалық жасақтаманың құрылымы жаңа қор құруға, деректермен
толтыруға, мазмұнды өңдеуге және ақпаратты визуализациялауға арналған.
Қаржыландыру туралы ақпарат - критерий негізінде көрсетілуі мүмкін
ақпаратты таңдау және белгілі бір тапсырма беру және оларды баспасөзге
немесе байланыс арналары арқылы безендіру. Әлемде деректер базасын
басқаратын көптеген жүйелер бар.
Модель және деректер түрлері
1. Иерархиялық модель. Деректер арасындағы байланыс түзетілген
графиктермен сипатталуы мүмкін. Бағдарламалау тілінде деректер түрі
иерархиялық дерекқордың құрылымын есептеу үшін пайдаланылады.
2. Желілік модель - деректер элементтерінің еркін графиктер түрінде
өзара әрекеттесуін білдіреді. Желі схемасының сипаттамасының екі түрі бар:
жазба және байланыс.
3. Реляциялық модель - байланыс тұжырымдамасына негізделген JBM Edgar
Code фирмасының қызметкері ұсынатын реляциялық деректер моделі.
Қатынас деп –картеж деп аталатын элементтер жиынын айтады, қатынасты
бейнелеудің көрнекті формасы екі өлшемді кесте болып табылады.
4. Постреляциялық модель - мәліметтердің постреляциялық моделі
кестенің жазбаларында сақталған мәліметтердің бөлімбеушілік шектеуін алып
тастайтын кеңейтілген реляциялық моделі болып табылады. Постреляциялық
модель көп мәнді, яғни мәндерді ішкі мәліметтерден құралған өрістерден
тұрады.
5. Көп өлшемді модель - ол көп жүйелерге талдау жүргізу және шешім
қабылдау үшін ақпаратты жедел өңдеуге мүмкіндік береді.
Ресурста деректерді көрудің көп өлшемді жолы - атысты дерекқорды
пайдалану. Бірнеше жүйелер ақпараттық жүйелерді талдау және шешімдер
қабылдау үшін өңдеуге мүмкіндік береді. Объектілі-бағытталған техникалық
сипаттамалар параграфтар түрінде ұсынылған деректерді қамтиды. Бұл дерекқор
логикалық мазмұнның сыртқы иерархиялық дерекқорын ұсынады.
Объектілі-бағытталған модель - нысанға бағытталған модель тармақталған
түрінде ұсынылады. Нысанға бағдарланған дерекқордың логикалық құрылымы
сыртқы иерархиялық дерекқорға ұқсас.
Кестелер мен байланыс түрлерін байланыстыру
Кестелер байланыстыру үшін негізгі және кеңейтілген кестелерді
қамтиды. Байланыстыру өрістерінде негізгі және кеңейтілген кестелер қалай
анықталғанына байланысты. Жалпы, екі кесте арасында негізгі қосылымдардың
келесі екі түрі орнатылуы мүмкін:
1: 1 - негізгі және қосымша кестелердегі өрістер кілтпен енгізілген
жолдарда жасалады және осы екі кесте үшін кілт өрістерінің мәндері
қайталанады;
1: K - базалық кестеден бір жазба тіркеме бірнеше жазбаларға сәйкес
келгенде орындалады;
К: 1 - бір немесе бірнеше базалық кестенің жазбаларының бірі олардың
біреуін жазады;
K: K - базалық кестеде бірнеше жазбалар кестеде көрсетілген бірнеше
жазбаларға сәйкес орындалады.
Деректер базасын үйлестіру
Реляциялық деректер базасын басқару жүйесінде қатынастарды орындау
үшін екі топ пайдаланылады:
1) Реляциялық алгебра
2) Реляциялық есептеу
Өзара қарым-қатынасқа қатысты іс-әрекеттер жасаңыз:
1) бiрiктiрiлген, қиылыстыратын, бөлiнетiн, көбейтiлетiн жиналыстар
үшiн пайдаланылатын операциялар;
2) жобалау, интеграция және іріктеу үшін пайдаланылуы мүмкін арнайы
операциялар. Осы операциялардың жиынтығы қатынастардың толық алгебра
береді.
Реляциялық алгебра - бұл барлық әрекеттердің нәтижелері арасындағы
қатынас. Реляциялық алгебраның тілі процедуралық болып табылады және
реляциялық проблемалардың негізі математикалық логика болып табылады.
Реляциялық алгебрадағы процедуралық емес тіл. Реляциялық алгебрадағы
процедуралық емес тіл.
2.2 Проектiнi сақтау және ашу
Жобаны аяқтағаннан кейін оны сақтау үшін Жоба ретінде сақтау немесе
Барлығын сақтау файлын сақтау керек. Егер бағдарлама бірінші рет
сақталған болса, Unit1 деп сақтау модулі модулінің жадысын сақтайды.
Егер жобада сақтауға дайын арнайы бумасы болмаса, ол Жобалар пакетінде
(C: \ Program Files \ Borland \ Delphi5 \ Projects) сақталады. Алайда,
Пайдаланушыны сақтаңыз терезесінде жаңа буманы жасау және жобаны сол
жерде сақтау қажет. Бұл сізге іздеуді жеңілдетеді. Жаңа пакетті қалай жасау
керек:
- Сақтағыңыз келетін терезеде Жаңа пакетті жасау батырмасын басыңыз.
Терезеге пакеттің жапсырмасы орналастырылған;
- пакеттің атауын пернетақтадан енгізіңіз;
- пакетті екі рет түртіңіз;
- Терезенің Файл аты өрісіне модуль атауын енгізіп, Сақтау
басқышын басыңыз. Модуль .pas кеңейтімі ретінде сақталады және терезе
экранда пайда болады;
Жобаның атын Файл аты өрісіне енгізіп, Сақтау басқышын басыңыз.
Жоба файлы .dpr кеңейтімінде сақталады және базалық модульдің атауы осы
атауға өзгертіледі. Ол бағдарламалық жасақтаманың атауы болып саналады.
Модульдер мен жобалар Calc1.pas, Calc1.dpr сияқты атымен сақталуы
мүмкін екенін ескеріңіз. Бірақ модуль басқа жобаларда да қолданыла алады.
Сондықтан оларды әртүрлі есімдерде сақтау керек.
Сақталған жобаны ашу үшін, ашық файлды ұсыну қажет. Қажетті буманы
терезеден ашыңыз, онда жоба атауы курсорда екі рет пайда болады.
2.3 Программаны компиляциялау. ЕХЕ файл
Жаңа құрылған программаны (проектiнi) сақтаған соң, оны iске қосу ұшiн
компиляциялау қажет. Ол ұшiн берiлетiн команда: Project-Compile Project
(Проект-Проектiнi компиляциялау). Жұйенiң сәйкес кұйге келтiрiлуiне
байланысты, iске қосу командасы берiлген кезде компиляциялау барысы
Compiling сұхбаттық терезесiнде көрiнiп тұрады. Компиляциялау командасы
берiлген кезде Compiling терезесi экранда көрiнбеуi ықтимал. Оны экранға
шығару тәсiлi: Tools-Environment Options (Сервис-Кұйге Келтiру) командасын
беру. Environment Options терезесi ашылады: терезенiң Preferences (Орнату)
қосымша бетiн ашып, Compiling and running (Компиляциялау және орындау)
блогында орналасқан Show Compiler progress (компиляциялау барысын көрсету)
жалаушасын орнату.
Компилятор ерекшелеген жолда синтаксистiк қате болмай, қате оның
алдындағы жолда жiберiлуi де мұмкiн, мысалы, оған енгiзiлген команда соңына
нұктелi ұтiр (;) таңбасы қойылмаған, т.б.
Сурет 2.1. Компиляциялау барысын көрсету терезесi
Қате тіркелген кейін, сіз команданы Run қайта іске қосу немесе
пәрменді іске қосыңыз, не бар қадамға бастаңыз.
онда синтаксис қате коды терезесінің Delphi кезектегі желісін
құрастыру бағдарламасына болып табылады және шоу қатені тауып, онда
терезенің төменгі жағындағы qate ornalastıradı жүгіргіні және ақаулық
көрсетуді мойындады, терезе молайту машина жұмысын тоқтатады.
Бір бөлшекті қайда: төменгі терезеде қате қорытындылауға екі бар
фактіні көрсетеді: бірінші - синтаксистік қате ақпарат және екінші файл
kompïlyacïyalanbağanın есеп жүргізіледі.
Жобаны сақтаған кезде, Delphi PAS, DFM және DCU кеңейтімдерін қосу
үшін үшінші файлды дайындайды. PAS файлы - кодтың терезесіндегі мәтіннің
көшірмесі; DFM файлы пішін терезесінде сипатталады; DCU файлы - машина
оқылатын файлға орнатылған екі файлдың нәтижесі. Егер бағдарламада
синтаксистік қате болмаса, компилятор оны файлға қояды (файл атауы жоба
атауымен бірдей, ал .exe кеңейтімі қосылады). Ол Windows жүйесіне
орналастырылады және жоба файл сақталған бумаға орналастырылады. Windows
тақырып терезесінің тұрақты данасына қосуға болады.
3 Практикалық бөлім
3.1 Ақпараттық жүйені жобалау және құру
Мәліметтер қоры бар ақпараттық жүйелерді жобалау физикалық және
логикалық деңгейде жүреді. Жобалауды физикалық тұрғыда жүргізу мәліметтер
қорын басқару жүйелерінен тәуелді, көбіне автоматтандырылған және
қолданушыдан жасырылған болады.
Логикалық деректер базаларының дерекқорларының санын және құрылымын
анықтап, дерекқорлардағы дерекқорларды жасау, есептердің түрін анықтау,
деректерді енгізу форматы және т.б.
Логикалық дизайн мәселесін шешу жылжымайтын мүліктің қасиеттерін
ескереді, онда ең маңыздысы деректерді құрылымдау болып табылады. Деректер
құрылымын жасаудың үш негізгі жолы бар:
1. Бір қатынастың (кестенің) қатынасында шешілген және оның өзара
байланысты қалыпты түрдегі бірнеше шағын қарым-қатынастарға бөлінетін
проблемалары туралы ақпараттарды құру.
2. Жүйе білімдерін қалыптастыру (деректер түрін және қосылысты
анықтау), деректерді өңдеу талаптарын сәйкестендіру, CASE-жүйесін
(автоматтандырылған жобалау және өңдеу жүйесі) пайдалана отырып, жобаның
түпкілікті жобасын алу.
3. Ақпараттық жүйедегі құрылымды, ережелерді және ұсынымдарды негізге
ала отырып, ақпаратты жүйелік талдау.
Бұл функциялардың дерекқорын пайдаланатын ақпараттық жүйелерді құру
және жобалау өте маңызды. Осы тарауда біз сызықтық емес жергілікті
дерекқорларды пайдалана отырып, ақпараттық жүйені құруды қарастырамыз.
3.2 Кадрлар бөлімі ақпараттық жүйесінің жобасы
Алдымен, Access бағдарламасындағы Қызметкерлер дерекқорын жасаңыз.
Кодекс қызметкерлері аты, туған күні, мекен-жайы, үй телефоны, ұялы
телефон, функционалдық коды, аты, азаматтығы, ұлты, жынысы, білім беру,
отбасылық жағдайы, жұмыс өтілі (стажы), кеңсе, фото, балалар, күнді жалдау,
қол қойылған күні шарт, логин және пароль. Мұнда фотосуреттің түрі OLE
нысан өрісі болуы керек. Кіру жүйесінде өріс түрі, балалар туралы,
логикалық болуы керек, себебі олар шынайы немесе жалған екендігін
көрсетеді. Өрістердің басқа түрлері сізге таныс. Осы кестемен байланысты
қызметтер кестесін жасаңыз. Бұл кестеде сіздің жұмыс орныңыздағы бар
қызметтердің есімдері мен нөмірлері берілген. Мысалы, бір адам 3 адамға
қызмет ете алады. Сонымен қатар, осы кестенің қажеттілігі қызметкер жұмыс
істеген кезде ол бос қалады және кәсіпкер ретінде танылуы керек.
Журнал да жасалды. Ақпараттық жүйемен жұмыс жасауға құқығы бар адамдар
туралы, сондай-ақ қандай уақытта және қандай өзгертулер туралы ақпарат
беруі керек. Бұл кестеде ID идентификаторы, пайдаланушының аты, әрекет
коды, уақытты және күні, хабарлама-хабарламасы бар. Ақпараттық жүйеде
операцияны кім жүргізгенін анықтау үшін әрекет кестесі жасалады. Мәміле
кодын және транзакция операциясын анықтайды.
Әрбір қызметкер қандай да бір мақсатпен іс-сапарға жіберілуі мүмкін.
Сурет 3.1. Bd_rabotniki кестесі
Сондықтан Сапар кестесін құру керек. Онда сапарға жіберілетін
аймақтың коды, аймақтың атауы және қызметкердің коды сақталады. Сол арқылы
кестедегі нешінші қызметкер қай аймаққа баратынын анықтауға болады.
Сурет 3.2. Kizmetter кестесі
Сурет 3.3. Logs кестесінің толтырылған түрі
Бұл кесте Сапар мақсаты кестесімен байланысты болады. Себебі іс-
сапарға қандай мақсатпен жіберілетінін анықтау үшін аймақтың коды мен іс-
сапардың мақсаты сақталуы керек. Сонда қызметкердің қай аймаққа қандай
мақсатпен жіберілетінін автоматты анықтауға болады.
Сурет 3.4. Actions кестесінің өрістер типі мен толтырылған күйі
Сапар және сапар мақсаты графалары Қызметкерлер негізгі
кестесіндегі бір-бірімен байланыстырылуы керек. Контакт өрістері -
Қызметкерлер кестесіндегі Жол кестесіндегі Жолдар кестесіндегі FioNom
өрісі, Жол жүру кестесіндегі AimakNom өрісі. Олар осы үш кілтті
Деректер көзі терезесінде байланыстыру арқылы схема жасауы керек.
Мұрағатта қызметкерлер туралы деректерді сақтау үшін жаңа дерекқорды
(arh) ашу қажет. Содан кейін ол негізгі деректерді сақтай алатын бос
орынды дайындайды. Егер қызметкер жұмыс орнына кіргеннен кейін бірнеше жыл
жұмыс істеген деректерге мұқтаж болса, ADO технологиясын қолданып таңдалған
AD жеткізушісімен жұмыс істейді. Провайдер ретінде Microsoft Access және
Microsoft Jet 4.0 OLE DB дерекқорын персонал дерекқоры ретінде таңдаңыз.
Сурет 3.5. Sapar кестесінің өрістер типі мен толтырылған күйі
Сурет 3.6. Кестелер арасындағы байланыс схемасы
Архивтен табу керек болғандықтан, кестелердің архивтік файлын сақтаған
дұрыс деп есептеледі.
Сурет 3.7. arh кестесінің өрістер типі
Ол үшін ADOConnection1 комонентінің – ConnectionString қасиетіндегі
көп нүктесі бар пернені басамыз, сосын ашылған терезеде Build пернесін
басамыз. Шыққан терезедегі провайдерлер тізімінен Microsoft Jet 4.0 OLE DB
Provider провайдерін белгілеп, далее -ні таңдап, бірінші пунктте
пернесін басамыз, Access-те Қызметкерлер ДҚ тауып көрсетеміз, Проверить
подключение батырмасын басып, ішкі және сыртқы терезелерде ок пернесін
басамыз.
Сурет 3.8. Мәліметтермен байланыс орнату терезесі
Соңынша Login Promt-False, Connected-True әрекеттерін орындаймыз.
Жұмыс ітеу үшін келесі амалдарды орындаймыз.
1. Access-те Қызметкерлер мқ кестелерін құрып аламыз;
2. Delphi Form1 терезесіне келесі компоненттерді орналастырамыз: ADO
қатпарынан - ADO Connection, ADO Table; Data Controls қатпарынан – DB
Navigator; Data Access қатпарынан – Data Source.
3. Осы компоненттердің қасиеттерін тағайындаймыз:
ADO Table: Table Name-де ашылуға тиіс кестенің атауын көрсетеміз;
Connection – ADO Connection1;
Data source белгілеп, Data Set – ADO Table1;
DB Greet белгілеп , Data Source - Data Source1;
DB Navigator белгілеп, Data Source - Data Source1;
ADO Table белгілеп Active – True орындауға жібереміз: RUN.
3.3 Кадрлар бөлімі жобасын сипаттау
Сіз негізгі нысанда жоба нысаны бойынша батырманы қоюға болады.
SpeedButton1 кілтін енгізіңіз және келесі кодты басыңыз: dfLogin.Show;
Мұнда dfLogin нысаны Теңестіру деп аталуы керек. Жүйеге кіруге арналған
батырма бар. Түймені басқан кезде, осы форматтың ADOQuery1 компонентінің
тізіміне, Өскемен қаласының Кадрлар бөлімінің директоры мен кадр бөлімінің
атауына кіретін тізім ашылады. Бұл сұраныс бағдарламада жазылған. Әрбір
инспектор өзінің жеке құпия сөзіне қосылады. Бұл дегеніміз, ешкім жүйеге
кіре алмайды, басқалары өзгерістер енгізе алмайды. Бұл ақпараттық жүйенің
қорғалғанын білдіреді. 1-суретте көрсетілген жағдайда келесі кодты жазыңыз:
procedure TForm1.FormCreate(Sender: TObject);
begin
IsAppend := False;
with qrKizmet do
begin
Close;
SQL.Text := 'SELECT * FROM kizmetter';
Open;
end;
with qrLog do
begin
Close;
SQL.Text := 'SELECT * FROM logs';
Open;
end;
otd:='Все';
ADOQuery1.Active := True;
with cbKizmet do
begin
DataSource := DataSource1;
DataField := 'idkizmet';
ListSource := dsKizmet;
ListField := 'kizmet';
KeyField := 'id';
end;
end;
Осы кодпен сіз Эквалайзер нысанын, одан кейін қызметкерлер
дерекқорынан персонал тізімінде жұмыс істейтін инспекторлардың тізімін таба
аласыз. Егер сіз пайдаланушы атын енгізу өрісіне кіруді енгізсеңіз, оны
дерекқордағы деректер базасымен кіруімен салыстыруыңыз мүмкін және егер бұл
бірдей болса, ақпараттық жүйеге кіруге болады.
Мысалы: 3.9-суретке қарай отырып, онда Теңестіруден өтіңіз
формасында ADOQuery1, DBComboBox1 (оның Name қасиетін DBName деп
өзгертеміз), TmaskEdit1 (оның Name қасиетін edPassword деп өзгертеміз) және
2 BitButton компоненттері қойылғандығы көрініп тұр, сол сияқты басқа
формада да қандай компоненттер қойылғандығын анықтай аласыздар деген
сенімдеміз.
Сурет ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Нормативтік 6
сілтемелер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... .
Анықтамалар, белгілеулер және қысқартулар 6
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ..
Кіріспе 7
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... .
1 Есептің қойылымы 8
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ...
1.1 Қолданылып жатқан бағдарламалық қамтамаларға жалпы талдау және оны8
құруға негіздеу
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... .
1.2 Қазіргі таңдағы кәсіпорындарды басқарудың бағдарламалық 15
қамтамасыздандырылуы
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... .
1.3 Бағдарламалық қамтаманы құруға негіздеме 16
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ..
2 Бағдарламалық қамтаманы жобалау 19
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ...
2.1 Деректер қорын жобалау, жалпы түсінік 19
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ...
2.2 Проектiнi сақтау және ашу 21
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ...
...
2.3 Программаны компиляциялау. ЕХЕ файл 21
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ...
3 Практикалық бөлім 23
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ...
3.1 Ақпараттық жүйені жобалау және құру 23
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ..
3.2 Кадрлар бөлімі ақпараттық жүйесінің жобасы 23
... ... ... ... ... ... ... ... .. ...
3.3 Кадрлар бөлімі жобасын сипаттау 27
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ...
4 Тіршілік қауіпсіздігі 38
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... .
4.1 Өндірістік санитария және еңбек гигиенасы 38
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ..
4.2 Өндірістік мекемелердегі метеорологиялық жағдайлар 39
... ... ... ... ... ... ..
4.3 Жарықтандыру 41
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ...
4.4. Өндірістік шу және діріл 42
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ..
4.5 Электр қауіпсіздігі 43
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... .
4.6 Өрт қауіпсіздігі 45
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ...
4.7 Тіршілік қауіпсіздігін қамтамасыз етудің ұйымдастырушылық 46
негіздері
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ..
5 Экономика 50
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... .. ...
5.1 Жобаланған объектінің күрделі шығындарын есептеу 51
... ... ... ... ... ... ...
5.2 Өнімнің және өзіндік құнын төмендеуін есептеу 55
... ... ... ... ... ... ... ... .. ...
5.3 Өндірісті автоматтандырудың экономикалық тиімділігін есептеу 56
... ...
Қорытынды 58
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... .. .
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі 59
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ...
АНЫҚТАМАЛАР, БЕЛГІЛЕУЛЕР ЖӘНЕ ҚЫСҚАРТУЛАР
Деректер қоры дегеніміз – мәліметтерді сақтауға арналған ұйымдасқан
құрылым. Бұл деректер қорының құрылымына ақпаратпен қатар, оларды
ұйымдастыруға, қолдануға арналған тәсілдер мен әдістер кіреді. Деректер
қоры деректер қорын басқару жүйесімен (ДҚБЖ) тығыз байланысты. Бұл
программалық құрылымдар кешені жаңа қордың құрылымын құруға, оны
деректермен толтыруға, мазмұнын редактрлеуге және ақпаратты визуалдандыруға
арналған.
Иерархиялық модель - мәліметтер арасындағы байланысты реттелген
графтар арқылы сипаттауға болады. Қандайда бір программалау тілінде
иерархиялық деректер қоры құрылымын есептеу үшін тармақ мәліметтер типі
пайдалынылады.
Желілік модель - мәліметтердің элементтерінің еркін графтар түріндегі
өзара байланысын білдіреді. Желілік деректер қорының схемасын сипаттауға
екі тип пайдалынылады: жазба және байланыс.
Реляциялық модель - мәліметтердің реляциялық моделін JBM фирмасының
қызметкері Эдгар Код ұсынған және ол қатынас ұғымына негізделеді.
Постреляциялық модель - мәліметтердің постреляциялық моделі кестенің
жазбаларында сақталған мәліметтердің бөлімбеушілік шектеуін алып тастайтын
кеңейтілген реляциялық моделі болып табылады. Постреляциялық модель көп
мәнді, яғни мәндерді ішкі мәліметтерден құралған өрістерден тұрады.
Көп өлшемді модель - ол көп жүйелерге талдау жүргізу және шешім
қабылдау үшін ақпаратты жедел өңдеуге мүмкіндік береді.
ДҚБЖ – Деректер қорын басқару жүйесі
PAS Pascal Delphi Module File Type,
DFM – Delphi Form File
DCU – Delphi Component Unti
SQL – Structuder Query Language
КІРІСПЕ
Тақырыптың өзектілігі. Қазіргі уақытта қоғамдық өмірде ақпараттың
таралу қарқыны өте жылдам дамып келеді. Ақпараттық процесстер - адамдар
арасында, тірі организмдерде, техникалық құрылғыларда, қоғамдық өмірде
ақпарат тасымалдау, жинақтау мен түрлендіру процесстері.
Ақпаратты басқару компьютерлерді қолданудың негізгі саласы болып
табылады және де, болашақта үлкен роль атқарады.
Мәліметтер қоры - қоғамның қандай да бір саласындағы немесе оның
бөлігіндегі нақты объектілер туралы мәліметтер жиынтығы. Мәліметтер қорын
басқару жүйесі компьютерлік техниканың даму жолдарына байланысты
жетілдіріліп тұрды, пайдаланушының қойған барлық күрделі деңгейдегі
талаптарын орындауға бейімделді.
Заманауи ғылыми мәселенің шешілетін жағдайы. Қазіргі қоғамның
талаптарына сәйкес жаңа техналогиялардың даму барысында ақпаратты-іздестіру
жүйесі негізгі мәселелердің бірі. Өнеркәсіптерде, мемлекеттік және жеке
шаруашылық мекемелерде, оқу орындарында және басқа да салаларда
ақпараттандыру жүйесін кеңейту және ақпаратты-іздестіру жүйесі мәселелері
алға қойылып отыр. Автоматтандыру үшін көптеген автоматтандырылған
бағдарламалық жүйелер мен құрылғылар қолданылады, олардың ішінде
бухгалтерлік есептеулер жүйесі, электронды деканат, оқу жүктемесін есептеу,
қызметкерлер, студенттер туралы электронды мәліметтер қоры және тағы да
басқалар бар.
Ғылыми жаңалығы және практикалық маңыздылығы. Дипломдық жұмыс Delphi
обьектілі бағытталған тілінде жазылған және мәліметтер қорын басқару жүйесі
ретінде Access қосымшасы қолданылады. Қазіргі уақытта Delphi корпоративтік
пайдалану үшін қолданылатын мәліметтер қоры қосымшасын құруда бірден-бір
кеңінен таралған құрылғы болып есептелінеді. Delphi-де МҚ қосымшаларын
өңдеуші бизнес-логика және программа интерфейсі реализациясы әдістерін
таңдай алу мүмкіндігі ғана емес, МҚ-мен өзара іс-әрекет архитектурасы және
мәліметтерге ену мүмкіндігі да бар. Бұл тіл визуалды бағдарламалау ортасы,
бағдарламалауға тиімді және қолайлы болып табылады.
Сонымен дипломдық жұмысқа қысқаша тоқталып өтер болсақ:
Мақсаты мен міндеті, объектілері. Тақырыбы: Әкімшілік кадрлар
бөлімінің ақпараттық жүйесін құру. Бұл дипломдық жұмыстың мақсаты,
кәсіпорында жұмыс жасайтын кадрлар бөлімінің бастығының жұмысын жеңілдету.
Жұмысты орындау барысында қазіргі таңдағы ақпараттық жүйелерге шолу жасау,
жүйені жобалау процесін іске асыру, жүйені құрастыру және тестілеу.
1 Есептің қойылымы
1.1 Қолданылып жатқан бағдарламалық қамтамаларға жалпы талдау және оны
құруға негіздеу
Кез келген кәсіпорынның дамуына, өркендеуіне негізгі күш деп ол
кәсіпорынның басқарылуының жақсаруы. Басқарудың жаңа формалары мен
тәсілдері ғылыми-техникалық дамудың арқасында болады, және информатика
ғылымының оған қосар үлесі көп. Әр түрлі жаңа техникалық және бағдарламалық
қамсыздандыру арқылы көптеген кәсіпорындарда басқару мен керекті
мәліметтерді тіркеу жұмысы оңтайландырылды.
Жаңа информациялық технологиялар кәсіпорынды басқарудың дамуының жаңа
сатысына көтерілді деуге болады. Желілік технологиялар, Internet
технологиялар кәсіпорынның ішіндегі ақпаратты алмасу ісін жоғарғы сатыға
енгізді. Ақпараттық технологиялар ұғымы ретінде – ақпаратты электронды
өңдеу тәсілдері, жолдары, процестері және қолданылатын техникалық
құрылғыларды айтамыз. Ақпараттық технологияда қолданатын математикалық
тәсілдерге структуралық, объектілік тәсілдерді жатқызуға болады.
Деректер қорлары – деп бір процесті немесе объектіні сипаттайтын
байланысқан деректер жинағын айтамыз. Деректер қорларының құрылу жолына
қарай, файлдық жүйесіне қарай түрі өте көп. Ақпараттық технологиялардың
қолданатын бағдарламалық кешендердің көбі деректер қорын құру, қадағалау
және басқаруға арналған. Оның себебі адамның жұмыс түрінің кез-келгеніне
бір процессті немесе объекті бақылап ол жайлы мәліметтерді жинап, соған
байланысты шешімдер мен қорытындылар құрылады [2].
Процессорлардың, жадылардың және тиімді, жылдам, арзан болуына
байланысты бұрын соңды жасауға болмайтын бағдарламалық құрылымдар жасауға
қол жеткізілді. Желілік технологиялар да дамуын тапты, оптовалаконды
желілер, спутниктік байланыс т.с.с. Соның арқасында үлкен көлемді деректер
қорлары мен оларды басқаратын бағдарламалық камтамаларды қолдану аясына
үлкен кәсіпорындар мен компаниялардан басқа орта және кіші компаниялар да
кірді. Оған қоса жеке компьютерлерді кез-келген адам қолдануына болатындай
дәрежеге жетті.
Ақпараттық технологияның дамуынан мынандай жақсы нәтижелер күтуге
болады:
1. Қаржы үнемдеу мүмкіндігі
- жалақы фонды арқасында
- комуналды төлемдерді үнемдеу арқасында
- почта жұмысы арқасында және т.б
2. Материалды емес нәтижелер
- информация сапасын жоғарылату
- уақыт үнемдеу
- басқарудың күшейуі және т.б
Информацияны жіберу мен қабылдау төмендегі схемада көрсетілген (сурет
1.1). Бұл ең ақпаратты жіберу және қабылдаудың ең қарапайым жүйесі.
Сурет 1.1. Ақпараты жіберу қабылдау тізбегі
Осындай тізбекте жіберуші құрылғы мен қабылдағыш дербес компьютер, ал
өткізу каналы болып компютерлік желі немесе Internet желісі бола алады.
Қазіргі таңда қолданып жатқан ақпараттық технологияларда ақпаратты жіберу
қабылдау схемасы мұндай қарапайым болмайды, онда қосымша ақпаратты өңдеу
және сақтау терминалдары және ақпаратты қорғау технологиялары болады.
Мұндай желілерде ақпаратты жинау және өңдеуді - деректер қорын басқару
жүйесі (ДҚБЖ) орындайды. Кәсіпорындар үшін ақпаратты жүйелі түрде жинап
және оны өңдеп қорытынды нәтижелер алу өте маңызды. Мұндай жүйелер керекті
мәліметті кез келген уақытта автоматты түрде бере алады және анлитикалық
қызметтерді атқара алады.
Әрине, осы жұмысқа жарамды программалық және аппараттық құралдар жұмыс
орындарында қолданылатын компьютерлердің барлық әлеуетті мүмкіндіктерін
көрсету және мақсаттарға барынша қол жеткізу үшін қолданылады. Осылайша,
бүгінгі таңда, компьютерлік бағдарламалар компанияның жұмысына көмек
көрсету, сондай-ақ тауарларды көлемі бойынша айқын ақпарат және олардың
саны коммерциялық компаниялар үшін қажет. муниципалдық ақпараттық жүйелер,
банк, қор биржасы, көтерме және бөлшек сауда aqparattandırılwımen, тауарлар
және көрсетілетін қызметтер нарықтарындағы кәсіпкерлікті дамыту
Коммерциялық және көркем табысы, деректер банктер сұрау, талдау және
ақпараттық орталығының дамуы, электрондық пошта, электрондық деректер және
басқа да ayırbastawımen болжау құру. Ережеге сәйкес, барлық жұмыс
ақпараттық жүйелерге негізделген.
Ақпараттық технология саласындағы ең жаңа жетістіктер ақпараттық қор
ұйымдастырудағы жаңа концепцияларға алып келді. Жоғары өндірісте және
экономикалық микропроцессорлардың арқасында ақпаратты – есептегіш ресурстар
менеджерлер, есепшілер, жобалаушылар, ұйымдастырушылар мен инженер, басқа
категориялы қызметкерлердің жұмыс орындарына жақындай түсуде. Жеке
компьютерлер қорында мәліметтерді өңдеу жүйесі жетілдіріліп, жұмыс орындар
автоматтандырылуда.
Басқаруды автоматтандыру барлық басқару экономика-математикалық
әдістер мен техникалық құралдардың көмегімен жүзеге асырылады (есептеу,
жоспарлау, нормалау, реттеу). Бұл функциялар арнайы автоматтандырылған
басқару жүйесінің функционалдық ішкі жүйелер іргесінде орындалады. Бұл
функциялардың әр-қайсысы белгілі бір есептің басқарушылық шешімдер кешенін
құрайды.
БҚ-ның тиімділігі оның негізгі қызметтерін нақты орындауымен
анықталады. АЖО келесі қызметтерді атқарады:
а) басқару объектісінің жай-күйі жайындағы ақпаратты сараптау, жинау,
өңдеу;
б) басқаратын ықпалды тудыру, мысалы бағдарлама түрінде;
в) басқаратын ықпалды орындауға өткізу және оның орындалуын
қадағалау;
г) басқару ықпалдарын іске асыру;
д) ақпарат алмасу.
АЖ жергілікті ауданы негізінде және электромагниттік өрістің әсерінен
тізбегін жұмыс істеп тұр, өйткені ол мұндай кедергілер қорғалған, себебі
Мысалы, бір ғана талшықты желісі, сондай-ақ жалпы пайдалануға болады. АЖ
жалпы техникалық талаптарды қанағаттандыратын есептік технологиялық
шарттарды қолданады.
Бағдарлама нақты тапсырмаларды және тапсырмаларды шешуде маңызды рөл
атқарады. Бағдарламалық қамтамасыз ету АЖ уақыт жұмыс істеуге мүмкіндік
береді компьютерлік технология, және деректерді өңдеу өңдеу, пайдалана
отырып берілген барлық қызметтерді орындау үшін жеткілікті болуы тиіс.
Ол келесі мүмкіндіктерді болуы тиіс: тұтастығын, сенімділігі,
икемділік, модуляция және құрылымы модуляция тиімділігін. АЖ бағдарламалық
жасақтамасы қолданбалы бағдарламалар қалтасын, дерекқорды басқару жүйесі
мен жүйелік бағдарламалық қамтаманы қамтиды, және т.б. қамтуы керек. БҚ
техникалық құрылғылар АЖ-нің диагнозын қамтиды және сенім грамотасын
тексеру керек. Бағдарламалық қамтамасыз ету АЖ жұмыс IP сапасын қамтамасыз
ететін енгізу қателерін және өңдеу туралы ақпаратты алдын алу үшін
қабылдануы тиіс. Ортақ бағдарламалық қамтамасыз ету, арнайы бағдарламалық
қамтамасыз ету және IP Service үзбей бағдарламалық қамтамасыз етуді одан
әрі дамыту көмегімен бағдарламаның орындалуын қамтамасыз ету керек. Әдетте,
АЖ бағдарламалық құралы өзара тәуелді және қайшы келетін элементтерді
қамтымауы керек.
Бағдарламалау жүйесі тәсілдеріне шолу
Адам өмірінің барлық салаларында компьютерлік техника өндірісі мен
дамуы ақпараттық технология саласында үлкен бума болып табылады. Қазіргі
уақытта бірқатар ақпараттық технологиялар мен тиісті анықтамалар бар.
Ақпараттық технологиялардың кең спектрі - бұл ақпараттың генерациясы, адам
қызметінің барлық бағыттарында қолданатын ақпараттық қызметтердің түрі.
Негізгі өңделген өнім - бұл ақпарат. Ақпарат термині кейбір
жүйелердің ақпараты мен жүйелері, ұйым құрылымы, осы жүйенің барлық және
жекелеген элементтері іске асырылатынын білдіреді. Тар мағынада ақпараттық
технологиялар электрондық деректерді өңдеу технологиясы, бүкіл процесс -
процестер, процестер, қажетті жабдықтар мен құрылғылар ретінде түсініледі.
Ақпараттық технологияларды дамытуда математикалық көзқарастар маңызды болып
табылады.
Алгоритмдік әдіс математикалық үлгілермен функционалдық мәселелерді
шешу әдістерін енгізудің алгоритмін жасайды. Олар жалпы мәселелерді шешетін
стандартты алгоритмдермен жеке тапсырмалар жобасына арналған сирек
алгоритмдерді қамтиды. Алгоритмдік тәсіл бағдарламалық тұрғыдан
негізделген. Ақпараттық технологияға арналған бағдарламалық қамтамасыз ету
операциялық жүйелер мен ортаны, бағдарламалау әдістерін және аспаптық және
программалаудың ерекше түрлерін қамтиды [3].
Ақпараттық ақпараттық жүйелер ақпараттық ағындар, ақпарат үлгілері,
дерекқорлар және ақпараттарды жинау мен ұсынудың басқа тәсілдерін қамтиды.
Әдістемелік әдістерге ақпараттық технологиялар мен сипаттама жасау
үшін әдістемелік материалдар, стандарттар, хаттамалар, үй-жайлар мен
құжаттар кіреді.
Тәжірибе кеңінен танымал, бірақ күрделі дерекқор тұжырымдамасына ие,
себебі бұл ұйым барлық қолжетімді ақпаратты қамтитын және көптеген
қосымшаларды пайдаланатын үлкен қойма. Барлық деректерді сақтайтын жад
құрылымы бір немесе бірнеше орындарда орналасуы мүмкін, екіншісінде олар
деректермен алмасу әдістерімен байланысты болуы керек. Ақпарат бағдарламаға
қол жетімді болуы керек.
Шындығында, бүгінгі қоғамдық дерекқорлар шектеулі пайдалануға
негізделген. Жиі дерекқор бір компьютер үшін жасалады. Деректермен
байланысты функцияларды орнатылған уақытқа сәйкес біріктіруге болады.
Мұндай қондырғылар бүкіл жүйенің тиімділігі мен қарқындылығының көпшілігіне
көмектеседі.
Бірге сақталған деректермен қатар, ақпарат бір немесе бірнеше
қолданбаларда кеңінен қолданылады; деректер оларды қолданатын
бағдарламалардан тыс сақталады; жаңа ақпаратты өңдеуге немесе қолданыстағы
ақпаратты өзгертуге, сондай-ақ дерекқордан ақпаратты алу үшін кеңінен
қолданылатын тәсіл.
Ақпараттық ресурстар құрылымға толығымен тәуелді болмаса, жүйе
ақпараттық қор бірлігін қолдайды. Жүйелердегі ақпаратты ұйымдастырудың
қарапайымдылығымен әр қолданба жазбалардың жиынтығын қамтиды. Деректердің
мақсаты - бірнеше ықтимал қосымшалардың біреуін ғана қолдану мүмкіндігі.
Сондықтан ақпараттық база көбінесе ақпараттық қойма ретінде дайындалады,
мұнда зауыттарда көрсетілетін қызметтерді орындау процесінде, сондай-ақ
мемлекеттік органдардың басқа ұйымға деген қажеттілігі бар. Бұл ақпараттық
ресурс ақпаратқа қол жетімділікті қамтамасыз етпестен, сонымен қатар ұйымды
басқару үдерісі ақпараттық мақсаттар үшін жоспарлау мақсатында немесе
сұрақтарға жауап беру үшін үнемі жаңарып, талап етілуі керек. Деректер
жиынтығы бірнеше қауымдастықтар арасында кедергілер болғанына қарамастан
пайдаланылуы мүмкін.
Деректер базасы деректерді өңдеуге арналған, ал нақты өңдеу уақыты
деректерді өңдеу мүмкіндігінің жиынтығына негізделеді және көптеген
жүйелерде деректерді және қызмет жинау терминалдары бір уақытта қалалық
деректерді өңдеу арқылы орындалады.
Бүгінгі күні әлемде миллиондаған компьютер бар, олардың көпшілігі
әртүрлі ақпараттық және компьютерлік желілерге, кішігірім жергілікті
кеңселер желісінен ғаламдық Интернет желісіне дейін біріктірілген. дәйекті
компьютерлер интеграция жаһандық үрдістер бірнеше түрлі болып табылады:
мысалы, ақпаратты жеткізу жылдамдығы, пайдаланушылар арасында ақпарат тез
алмасу, тез жұмыс орнында жоқ, кез келген жерде қажеттi ақпарат алуға
мүмкіндігі және бағдарламалық қамтамасыз ету түрінде әр түрлі, олардың
компьютерлер арасында ақпарат алмасу мүмкін.
АЖО отырып, мамандар мәтіндерді өңдеуге алатын мәтіндер өңдеуге болады
компьютерге оларды жіберуге, кеңестерге қатысу үшін ескертулерді алуға,
құжаттар мұрағатын ұйымдастыру. Әдетте, шешім қабылдау үдерісі мен
басқаруды әдетте команда жасайды. басқарушылық персонал олар жұмыс істейтін
үшін басқару және дәрежеде әр түрлі деңгейлерін сай болуы тиіс, өйткені
Дегенмен, модульдер проблемалық іске асыру маңызды болып табылады. Шешім
қабылдау және енгізу түрлі экономикалық қызметтерде кең таралған болуы
мүмкін және көптеген үй шаруашылықтары үшін көптеген қызметтер жеткіліксіз.
Бұл икемді және икемді басқару құрылымын жасауға көмектеседі.
АЖО жобалау мынадай шарттар негізінде жүзеге асырылады:
1. Құралдың дағдыларын қалыптастыру, түпкі пайдаланушыны бейімдеу,
клиенттердің өзін-өзі дайындауына дайындық.
2. Кейбір білімнің трансформациясы, яғни жаңа міндеттер мен
тапсырмаларды автоматты түрде автоматтандыру, АЖО жүйесін қолдану және
тәжірибе жинақтау.
3. Модульдің мақсаты ДК-де жұмыс істейтін мамандарға тән жұмыс
режимінің бірлігі мен жұмыс істеуі болып табылатын белгілі бір міндеттер
классының міндетін шешу болып табылады - жалпы ақпаратты өңдеу блогы.
4. АЖО модулі - компьютерде жұмыс істейтін мамандар үшін әдетте
пайдаланылатын режимде жұмыс істеу және жұмыс істеу үшін пайдаланылатын
белгілі бір сынып үшін проблеманы шешу міндеті..
5. Эргономика - тұтынушыға қолайлы еңбек жағдайларын жасау және
қоғаммен достық қарым-қатынас орнату.
Ұйымдық басқару жүйесі үшін модуль құру оны жасайды және дизайн
кезеңін жасайды.
Модульді функционалдық және оның функционалдық кіші бейімделу
қабілетін, клиент және техникалық тәсілдерді арасындағы қарым-қатынасты,
талаптарға сай бағдарламалық қамтамасыз ету, параметрлерді және ақпараттық
әдістері, сондай-ақ шектеулер мен талаптарды оқыту: АЖО үшін сипаттама
қоршаған ортаны мынадай қамтиды.
АЖО құрылымының функционалдылығы мен көлемі. функционалдық бөлігі
клиенттің нақты функциясын көрсететін, бір-бірімен өзара байланысты
міндеттерді, жиынтығын сипаттайтын, модуль нақты мазмұнын анықтайды. сала
функционалдық тұтынушының талаптарын сипаттамасы және (қосылған) туралы
ақпаратты қоса алғанда, қамту функционалдық кәсібилік, сондай-ақ меншік
иелері жылы қарым-қатынас арқылы пайдаланылатын әдістері сенімділік
деңгейі, ауданы ақпаратты қамтиды. Әдетте, табиғатқа және жүйені қалпына
келтіруге рұқсатсыз тәсілдерден үзіліс болған кезде, құжаттарды басқару
әдістерін күтпеген түрде қамтиды.
Бұл қамтудың дәстүрлі түрлерінің бір бөлігі: ақпараттық, бағдарламалық
қамтамасыз ету, техникалық, технологиялық және басқа да құралдарды ұсыну.
Ақпараттық агенттіктің ақпараттық ресурсын сипаттайды, ақпараттық
хабарламаны реттейді, ақпараттық индикатордың барлық құрылымын анықтайды
және қорытындылайды.
Бағдарламалық жасақтама жалпы және функционалды. Жалпы ДЭЕМ
бағдарламалық қамтамасыз ету - мен саналады талғамды енгізілген операциялық
жүйелер мен бағдарламалық қолданбалар, операциялық жүйелер, диалог және
басқа енгізу әдістерін үшін мүмкіндіктерін кеңейту.
Жалпы бағдарламалық қамтамасыз ету процессордың өнімділігін, жадыға
кіруді ұйымдастыруды, перифериялық құрылғыларды, процессорды басқаруды және
жіберуді, пайдаланушылық қосымшаларды және жоғары сапалы бағдарламалауды
басқаруға арналған.
Функционалдық бағдарламалық қамтамасыз етуді функционалдық
автоматтандыру үшін ол әмбебап бағдарламалар мен функционалдық қалталарды
қамтиды. Мұндай бағдарламалық жасақтаманы әзірлеу кезінде нақты клиентке
бағдарланған жобаның ұсыныстарын орындау ұсынылады. Бағдарламалық
қамтамасыз ету және техникалық қолдау бойынша клиенттердің көптеген
талаптары танылады, бұл клиенттерге бағдарлау мәселесін шешуге көмектеседі.
AML PCF Foundation үшін ақпараттық-технологиялық кешен ұсынады, ол
тақырыпты және проблемалық мәселелерді шешуде маманның жұмысын
автоматтандыруға арналған. Ұйымдастыру-ұйымдастыруды басқару модулі әдетте
жеке және ұжымдық түрде ДЭЕМ-ға негізделген. АЖО технологиялық қамтамасыз
етуі маманның қызметіне сәйкес орындалатын міндеттер жиынтығының
технологиялық процестерін пайдалану арқылы анықталады.
Процесс, деректер қадағалау, жөндеу, сатып алу, сақтау, іздеу, қорғау
және шығыс құжаттарының енгізуді қамтуы бұл функция жұмыстары болып
табылады. Клиент командасының мүшесі болып табылады және оған рөл бар
болғандықтан, ол сарапшылар ынтымақтастық үшін жағдай қоса алғанда, шешуге
әртістерінің өнер көрсетулері қарастыру ұсынылады. Бұл ережелер лауазымдық
нұсқаулықтарда және жиі қойылатын сұрақтардағы кәсіби талаптарда көрініс
табуы тиіс.
Жүйелеу бірнеше кәсіптік белгілерден тұрады. Қолдану саласын ескере
отырып, модульдің функционалдық сипаттамаларына сәйкес жіктеуге болады:
1. Әкімшілік – басқару персоналының АЖО;
2. Радиоэлектронды құрылғысын жобалаушының автоматтандырылған басқару
жүйесінің АЖО т.с.с.;
3. Экономика, математика, физика т.б. саладағы мамандық АЖО;
4. Өндіріс – технологиялық нысандағы АЖО.
Модульдің маңызды тізбегі оның даму тәртібін, содан кейін бірегей топ
пен тізбектің даму тәртібін құрайды. Бірінші жағдайда модуль ДЭЕМ негізінде
жүзеге асырылады. Қолданыстағы ресурс тұтынушының монополиялық бақылауында.
мұндай жұмыс орны стандартты емес, кәсіби міндеттерді шешуге және
компьютерді оны іске асыру үшін азырақ қуатты пайдалануға бағытталған.
Топтарды дамыту схемасы әкімшілік немесе функционалдық тұтастық
негізінде бір компьютер туралы ақпарат негізінде бірнеше тапсырманы
орындайды. Бұл жағдайда әлдеқайда қуатты бағдарламалық жасақтама мен қуатты
бағдарламалық қамтамасыз ету қажет. Топты құру, әдетте, бір мекеме немесе
кәсіби топтың немесе менеджерлердің сенімді тобымен қызмет көрсететін
провайдер ретінде қызмет ететін деректерді өңдеуді қолдау үшін қолданылады.
ДЭЕМ-нің даму тәртібінің дәйектілігі бірінші және екінші жетістіктерді
біріктіреді. Бұл жағдайда әрбір модуль бір компьютерге негізделген, бірақ
ол жалпы есептеу тізбегін қолдануға да ие.
Жіктеу модулінің тағы бір түрі олардың проблемаларын шешу түріндегі
келісуіне байланысты.
Адаптерлер нақты модульдердің жиынтығын мұқият және мұқият талдауды
талап етеді, бұл салыстырмалы АЖО рейтингтерінің ең тиімді түрін таңдауға
мүмкіндік бермейді.
Жаңа ақпараттық технологияларды дамыту, келесі деңгейге автоматты
басқару жүйесін келтіру міндеті жоғары жылдамдықпен және жоғары
сыйымдылығы, жадының кезінде қуатты компьютерлер пайда. Қазіргі уақытта
Pentium 4-те 2,2 ГГц диапазоны, 512 Мб жедел жады, 80 ГБ қатты дискі мен
жүзімдіктер бар. автоматтандырылған жүйесі мен технологиясы басқару
туындайтын мүмкіндіктерін кеңейту және жетілдіру. Бұл жүйенің жаңа
нұсқалары пайда болды.
Негізгі мақсат - ақпараттық және қаржылық жүйе орталығының құндылығын
қадағалауға болатын тиімді және қол жетімді ақпараттық жүйені құру, ол
бағдарламалық жасақтаманың құнын бақылауға және бақылауға арналған.
1.2 Қазіргі таңдағы кәсіпорындарды басқарудың бағдарламалық
қамтамасыздандырылуы
Бағдарламалық қамтама қолдану сипатына қарай екі түрге бөлуге болады.
Біріншісі жеке компютердің негізгі бағдарламалық қамтамасы, оған
операциялық жүйесі, стандартты драйверлер мен құрылғылар драйверлері
жатады. Ал екінші түріне функционалды бағдарлама комплексі кіреді, оған
мысал ретінде бағдарламалаушының компьютеріндегі “Delphi7”, “C++ Buіlder”
бағдарламалау орталарын айтуға болады.
Бағдарламалық қамтама техникалық қамтамасы негізінен дербес
компютерден және қосымша техникалық құралдардан тұрады. Қосымша техникалық
құралдарға қолданушының қандай процессті автоматтандыруына тікелей
байланысты болады, мысалы темір жолда рельс жолдарының түйісуін
қадағалайтын құрылғылар.
Әр нақты ақпараттың құны бөлімшелердің қажеттіліктері мен шешімдерді
басқару шешімдерімен анықталады. Ақпаратқа қатысты нақты талаптар қойылған:
- білім берудің объектісі мен сапасы, қарапайымдылығы мен анықтығы,
уақтылығы;
- нақты қажеттіліктерді мақсатты қанағаттандыру;
- бастапқы декларацияларды дәл және нақты сәйкестендіру, қосымшаларды
оңтайлы жүйелендіру және өңдеу және үзіліс.
Жоғарыда көрсетілген талаптарға сай келетін бағдарламалық
қамсыздандыру кәсіпорындар мен өндірістерде қолданылады. Олар кәсіпорындар
мен өндірістерде кәсіпорын немесе өндірістік циклды автоматтандыруға
арналған және ол ақпараттық құралдар салалық болып келеді. Көптеген
кәсіпорындар ішіндегі бағдарламалық қамтама ұйымдардың технологиялық
процесске байланысты есептерін шешеді. Ең алдымен, біз ішкі арнадан келетін
кәсіпорынның бірлескен өнімі бар мамандандырылған кәсіпорындарды ұсыну
үдерісі туралы айтып отырмыз. Бұл жерде қолайлы шешімдер қабылдау үшін
шешім қабылдауда ақпарат маңызды рөл атқарады және өндірістің жоғарылауына
және өндіріс шығындарын төмендетуге ықпал ететін факторлардың бірі болып
табылады. Сондықтан олардың құрылуы және жақсы білуі керек, бұл жағдайда
біздің елде осындай құралдар жоқ. Бұл бағдарламалық өнімдер шетелден
импортталады және кәсіпорындар мен кәсіпорындарда қымбат. Сол сияқты, бұл
бизнесті басқару үшін бағдарламалық жасақтамада да орын алады. Алайда,
кәсіпорынның басқару бағдарламасы бір кәсіпорынға арналған болса, оны басқа
кәсіпорынның кішігірім кәсіпорында пайдалануға болады.
Сондай бағдарламалық қамтамасыздандыруларға жатқызуға болатын 1С
бухгалтерия. Оның мүмкіншілігі бухгалтерлік есептерді электронды түрде
жүргізу, өңдеу және қорытынды отчеттарды (есептерді) дайындау болады. Оған
қоса тауардың айналымын, ақшаның айналымын, тұтынушылардың қабылдауларын
тіркеу мүмкіншіліктері бар. Осындай бағдарламалық қамтаманың кемшіл
тұстарына оның бағасы, қолдану және басқару күрделілігін жатқызуға болады.
Кәсіпорынның технологиялық процесіне байданысты бағдарламалық
қамтамаға жатқызуға болатын Қазақстан темір жолдары ұлтық компаниясында
қолданатын темір жол жолаушыларынның билетерін сату және тіркеу
бағдарламасы тек осы салада ғана қолданады.
Бірінші жағдайда бағдарламалық қамтама барынша иілгіш және қолдану
аймағы кең болса, екінші жағдайда бағдарламаның қолдану аймағы шектеулі
және ол бағдарлама өз саласына барынша тиімді болуы керек. Кәсіпорындардың
салалық бағытына, олардың сыртқы экономикалық қызметке қатысуына, заманауи
электрондық компьютерлік технологияларды, тұтыну тауарлары мен өндірістік
объектілердің мінез-құлқын қамтамасыз етуге байланысты кәсіпорын
басшылығымен кәсіпорынның көптеген ерекшеліктері бар.
Жоғарыда аталып өткен Қазақстан темір жолдары ұлттық компаниясында
қолданатын бағдарламалық қамтамалар мен кешендер өте көп және барлығы
дерлік шет елдік. Сондықтан да олардың ең үлкен кемшілігі болып еліміздің
талаптарына сай келмеуі. Сол талаптардың ең бастысы болып бағдарламалардың
қазақ тілінде сөйлемеуі. Ұлтық компания болғандықтан, барлық мемлекеттік
органдар құжаттарын мемлекеттік тілде жүргізуге көшкенде, бұл компания да
осы үрдістен қалмауы керек. Бұндай жағдай жалғыз осы компанияда ғана емес
басқа да көптеген компанияларда орын алып отыр. Соның арқасында еліміздегі
бағдарлама жасау жолына жаңа серпіп, мемлекеттің жаңа технологияларды
қолдану жолындағы талпынысын үдетер еді.
1.3 Бағдарламалық қамтаманы құруға негіздеме
Қарастырып отырған компания құрамына көптеген бөлімшелер мен оған
бағыншты кәсіпорындар бар. Соларда қолданатын бағдарламалық қамтаманы
қадағалау мен оны қамтамасыз ету осы компанияның бір бөліміне жүктелген.
Қарастырылған компания 11 аймақтық бөлімшелерге бөлінеді, олардың әр
қайсысында бағдарламалық қамтама бақылайтын арнайы бөлімдері бар. Ол
бөлімдердің өз кезегінде әр станцияда бөлімшелері бар. Осы айтылғанның
схемасы көрсетілген (сурет 1.2).
Бағдарламалық қамтаманы қадағалау бөліміне компаниясының басқа
бөлімдерінен бағдарламалық қамтаманың қателіктері мен бұзылулары туралы
мәліметтер және жаңа терминалдарды орнатуға тапсырмалар келеді. Соларды
қабылдап оны орындауға инженерлерге тапсырмалар беріледі. Станциялар арасы
алшақ болғандықтан нарядттарды жөнелту уақыт пен материялды шығындарды
керек етеді. Сол нарядттарды қабылдау, бітіру және оны орындауға кеткен
уақытты есептеу қиындығы туды.
Енді нарядттардың тапсырма беруші мен орындаушы арасындағы өтуі
механизмін көрсетейік. Нарядттарды қабылдағанда оны беруші бөлім және сол
бөлімдегі нақты адам туралы мәліметтер тіркеледі. Тапсырмаларда орындалу
керекті нақты жұмыс немесе қиындық сипаталып көрсетіледі. Одан кейін ол
нарядттарды қай инженер немесе желі администраторына жіберілу керектігі
шешіледі. Егер керек болса ол нарядттарды бірнеше инженерге берілуі мүмкін.
Орындаушы инженер ол тапсырманы қабылдап, оның қабылдаған уақытын тіркеп
қояды. Инженер тапсырманы орындағаннан кейін оның қорытындылары туралы
жазып, бітіру уақытын тіркеп қояды. Ай соңында және жыл соңында әр инженер
немесе жұмысшы қанша тапсырма (наряд) орындады және оларды орындауға қанша
уақыт кеткені туралы мәліметтер қорытындысы жасалады.
Сурет 1.2. Компания құрылымы
Жоғарыда айтылып өтілгеннің барлығын төмендегі схемадан көруге болады
(сурет 1.3).
Сурет 1.3. Тапсырманы беруші және орындаушы арасындағы байланыс
Бұл бөлімде барлық жұмысшылар мен инженерлердің алдында жеке ЭЕМ
болғандықтан және олар бір бірімен локальді желіге байланысқан болғандықтан
осы нарядттарды электронды түрде жіберу және тіркеу өте қолайлы болады.
Бұл есепті шешу үшін деректер қорында мынадай жазбалар болуы керек:
- тапсырма беруші;
- тапбырма мәтіні;
- тапсырманың берілу уақыты;
- инженерлер тізімі;
- тапсырманың орындалу уақыты;
- орындалу нәтижесі мәтіні.
Бұлардың соңғы екеуінен басқаларын енгізуші бағдарлама құруы керек. Ал
соңғы екуін тапсырманы орындаушы жақтағы бағдарлама енгізу керек.
Сонымен, бұл бағдарламалық қамтама деректер қоры және екі енгізуші
бағдарламадан тұруы керек. Оған қосымша деректер қоры және әр бағдарлама
желімен байланысқан бөлек компьютерлерде орналасуы керек. Бағдарламалық
қамтама локальді желімен жұмыс істейтін болуы керек. Өйткені нарядттарды
бөлімнің локальді желісі арқылы жіберетін болады және деректер қоры да желі
арқылы жұмыс істейтін болады.
2 Бағдарламалық қамтаманы жобалау
2.1 Деректер қорын жобалау, жалпы түсінік
Дерекқор ақпараттық жүйелердің маңызды құрамдас бөлігі болып табылады.
Ақпараттық жүйе - бұл өзін-өзі басқару функциясын орындау үшін әртүрлі
деңгейлердегі ақпаратпен қамтамасыз ететін объект туралы ақпарат жинау,
өңдеу және өңдеу.
Дерекқор - компьютердің жадында сақталатын мамандандырылған өзара
байланысты ақпарат жинағы.
Ақпараттық жүйелердің мысалдары: банктік жүйелер, кәсіпорындар, жылдам
басқару жүйелері, әуежай немесе теміржол билеттері, мейрамхананың нөмірлері
және тағы басқалары.
Келесі бағыттарды келесі бағыттарға бөлуге болады:
1) ғылыми зерттеулер үшін;
2) автоматтандырылған жобалар үшін;
3) ұйымдастырушы басқаратын ақпараттық жүйелер;
4) процессорды басып шығаруға арналған.
Дерекқорды басқару жүйесіндегі көптеген пайдаланушылар дерекқорды
жасау, енгізу, ортақ пайдалану және бағдарламалау үшін құралдар жиынтығын
қамтиды.
Дерекқор деректерді сақтауға арналған ұйымдастырылған құрылым болып
табылады. Бұл деректер базасында ақпараттар, сондай-ақ ақпарат, әдістер мен
оларды ұйымдастыру және қолдану әдістері бар.
Дерекқор деректер базасын басқару жүйесімен тығыз байланысты (ДББЖ).
Бұл бағдарламалық жасақтаманың құрылымы жаңа қор құруға, деректермен
толтыруға, мазмұнды өңдеуге және ақпаратты визуализациялауға арналған.
Қаржыландыру туралы ақпарат - критерий негізінде көрсетілуі мүмкін
ақпаратты таңдау және белгілі бір тапсырма беру және оларды баспасөзге
немесе байланыс арналары арқылы безендіру. Әлемде деректер базасын
басқаратын көптеген жүйелер бар.
Модель және деректер түрлері
1. Иерархиялық модель. Деректер арасындағы байланыс түзетілген
графиктермен сипатталуы мүмкін. Бағдарламалау тілінде деректер түрі
иерархиялық дерекқордың құрылымын есептеу үшін пайдаланылады.
2. Желілік модель - деректер элементтерінің еркін графиктер түрінде
өзара әрекеттесуін білдіреді. Желі схемасының сипаттамасының екі түрі бар:
жазба және байланыс.
3. Реляциялық модель - байланыс тұжырымдамасына негізделген JBM Edgar
Code фирмасының қызметкері ұсынатын реляциялық деректер моделі.
Қатынас деп –картеж деп аталатын элементтер жиынын айтады, қатынасты
бейнелеудің көрнекті формасы екі өлшемді кесте болып табылады.
4. Постреляциялық модель - мәліметтердің постреляциялық моделі
кестенің жазбаларында сақталған мәліметтердің бөлімбеушілік шектеуін алып
тастайтын кеңейтілген реляциялық моделі болып табылады. Постреляциялық
модель көп мәнді, яғни мәндерді ішкі мәліметтерден құралған өрістерден
тұрады.
5. Көп өлшемді модель - ол көп жүйелерге талдау жүргізу және шешім
қабылдау үшін ақпаратты жедел өңдеуге мүмкіндік береді.
Ресурста деректерді көрудің көп өлшемді жолы - атысты дерекқорды
пайдалану. Бірнеше жүйелер ақпараттық жүйелерді талдау және шешімдер
қабылдау үшін өңдеуге мүмкіндік береді. Объектілі-бағытталған техникалық
сипаттамалар параграфтар түрінде ұсынылған деректерді қамтиды. Бұл дерекқор
логикалық мазмұнның сыртқы иерархиялық дерекқорын ұсынады.
Объектілі-бағытталған модель - нысанға бағытталған модель тармақталған
түрінде ұсынылады. Нысанға бағдарланған дерекқордың логикалық құрылымы
сыртқы иерархиялық дерекқорға ұқсас.
Кестелер мен байланыс түрлерін байланыстыру
Кестелер байланыстыру үшін негізгі және кеңейтілген кестелерді
қамтиды. Байланыстыру өрістерінде негізгі және кеңейтілген кестелер қалай
анықталғанына байланысты. Жалпы, екі кесте арасында негізгі қосылымдардың
келесі екі түрі орнатылуы мүмкін:
1: 1 - негізгі және қосымша кестелердегі өрістер кілтпен енгізілген
жолдарда жасалады және осы екі кесте үшін кілт өрістерінің мәндері
қайталанады;
1: K - базалық кестеден бір жазба тіркеме бірнеше жазбаларға сәйкес
келгенде орындалады;
К: 1 - бір немесе бірнеше базалық кестенің жазбаларының бірі олардың
біреуін жазады;
K: K - базалық кестеде бірнеше жазбалар кестеде көрсетілген бірнеше
жазбаларға сәйкес орындалады.
Деректер базасын үйлестіру
Реляциялық деректер базасын басқару жүйесінде қатынастарды орындау
үшін екі топ пайдаланылады:
1) Реляциялық алгебра
2) Реляциялық есептеу
Өзара қарым-қатынасқа қатысты іс-әрекеттер жасаңыз:
1) бiрiктiрiлген, қиылыстыратын, бөлiнетiн, көбейтiлетiн жиналыстар
үшiн пайдаланылатын операциялар;
2) жобалау, интеграция және іріктеу үшін пайдаланылуы мүмкін арнайы
операциялар. Осы операциялардың жиынтығы қатынастардың толық алгебра
береді.
Реляциялық алгебра - бұл барлық әрекеттердің нәтижелері арасындағы
қатынас. Реляциялық алгебраның тілі процедуралық болып табылады және
реляциялық проблемалардың негізі математикалық логика болып табылады.
Реляциялық алгебрадағы процедуралық емес тіл. Реляциялық алгебрадағы
процедуралық емес тіл.
2.2 Проектiнi сақтау және ашу
Жобаны аяқтағаннан кейін оны сақтау үшін Жоба ретінде сақтау немесе
Барлығын сақтау файлын сақтау керек. Егер бағдарлама бірінші рет
сақталған болса, Unit1 деп сақтау модулі модулінің жадысын сақтайды.
Егер жобада сақтауға дайын арнайы бумасы болмаса, ол Жобалар пакетінде
(C: \ Program Files \ Borland \ Delphi5 \ Projects) сақталады. Алайда,
Пайдаланушыны сақтаңыз терезесінде жаңа буманы жасау және жобаны сол
жерде сақтау қажет. Бұл сізге іздеуді жеңілдетеді. Жаңа пакетті қалай жасау
керек:
- Сақтағыңыз келетін терезеде Жаңа пакетті жасау батырмасын басыңыз.
Терезеге пакеттің жапсырмасы орналастырылған;
- пакеттің атауын пернетақтадан енгізіңіз;
- пакетті екі рет түртіңіз;
- Терезенің Файл аты өрісіне модуль атауын енгізіп, Сақтау
басқышын басыңыз. Модуль .pas кеңейтімі ретінде сақталады және терезе
экранда пайда болады;
Жобаның атын Файл аты өрісіне енгізіп, Сақтау басқышын басыңыз.
Жоба файлы .dpr кеңейтімінде сақталады және базалық модульдің атауы осы
атауға өзгертіледі. Ол бағдарламалық жасақтаманың атауы болып саналады.
Модульдер мен жобалар Calc1.pas, Calc1.dpr сияқты атымен сақталуы
мүмкін екенін ескеріңіз. Бірақ модуль басқа жобаларда да қолданыла алады.
Сондықтан оларды әртүрлі есімдерде сақтау керек.
Сақталған жобаны ашу үшін, ашық файлды ұсыну қажет. Қажетті буманы
терезеден ашыңыз, онда жоба атауы курсорда екі рет пайда болады.
2.3 Программаны компиляциялау. ЕХЕ файл
Жаңа құрылған программаны (проектiнi) сақтаған соң, оны iске қосу ұшiн
компиляциялау қажет. Ол ұшiн берiлетiн команда: Project-Compile Project
(Проект-Проектiнi компиляциялау). Жұйенiң сәйкес кұйге келтiрiлуiне
байланысты, iске қосу командасы берiлген кезде компиляциялау барысы
Compiling сұхбаттық терезесiнде көрiнiп тұрады. Компиляциялау командасы
берiлген кезде Compiling терезесi экранда көрiнбеуi ықтимал. Оны экранға
шығару тәсiлi: Tools-Environment Options (Сервис-Кұйге Келтiру) командасын
беру. Environment Options терезесi ашылады: терезенiң Preferences (Орнату)
қосымша бетiн ашып, Compiling and running (Компиляциялау және орындау)
блогында орналасқан Show Compiler progress (компиляциялау барысын көрсету)
жалаушасын орнату.
Компилятор ерекшелеген жолда синтаксистiк қате болмай, қате оның
алдындағы жолда жiберiлуi де мұмкiн, мысалы, оған енгiзiлген команда соңына
нұктелi ұтiр (;) таңбасы қойылмаған, т.б.
Сурет 2.1. Компиляциялау барысын көрсету терезесi
Қате тіркелген кейін, сіз команданы Run қайта іске қосу немесе
пәрменді іске қосыңыз, не бар қадамға бастаңыз.
онда синтаксис қате коды терезесінің Delphi кезектегі желісін
құрастыру бағдарламасына болып табылады және шоу қатені тауып, онда
терезенің төменгі жағындағы qate ornalastıradı жүгіргіні және ақаулық
көрсетуді мойындады, терезе молайту машина жұмысын тоқтатады.
Бір бөлшекті қайда: төменгі терезеде қате қорытындылауға екі бар
фактіні көрсетеді: бірінші - синтаксистік қате ақпарат және екінші файл
kompïlyacïyalanbağanın есеп жүргізіледі.
Жобаны сақтаған кезде, Delphi PAS, DFM және DCU кеңейтімдерін қосу
үшін үшінші файлды дайындайды. PAS файлы - кодтың терезесіндегі мәтіннің
көшірмесі; DFM файлы пішін терезесінде сипатталады; DCU файлы - машина
оқылатын файлға орнатылған екі файлдың нәтижесі. Егер бағдарламада
синтаксистік қате болмаса, компилятор оны файлға қояды (файл атауы жоба
атауымен бірдей, ал .exe кеңейтімі қосылады). Ол Windows жүйесіне
орналастырылады және жоба файл сақталған бумаға орналастырылады. Windows
тақырып терезесінің тұрақты данасына қосуға болады.
3 Практикалық бөлім
3.1 Ақпараттық жүйені жобалау және құру
Мәліметтер қоры бар ақпараттық жүйелерді жобалау физикалық және
логикалық деңгейде жүреді. Жобалауды физикалық тұрғыда жүргізу мәліметтер
қорын басқару жүйелерінен тәуелді, көбіне автоматтандырылған және
қолданушыдан жасырылған болады.
Логикалық деректер базаларының дерекқорларының санын және құрылымын
анықтап, дерекқорлардағы дерекқорларды жасау, есептердің түрін анықтау,
деректерді енгізу форматы және т.б.
Логикалық дизайн мәселесін шешу жылжымайтын мүліктің қасиеттерін
ескереді, онда ең маңыздысы деректерді құрылымдау болып табылады. Деректер
құрылымын жасаудың үш негізгі жолы бар:
1. Бір қатынастың (кестенің) қатынасында шешілген және оның өзара
байланысты қалыпты түрдегі бірнеше шағын қарым-қатынастарға бөлінетін
проблемалары туралы ақпараттарды құру.
2. Жүйе білімдерін қалыптастыру (деректер түрін және қосылысты
анықтау), деректерді өңдеу талаптарын сәйкестендіру, CASE-жүйесін
(автоматтандырылған жобалау және өңдеу жүйесі) пайдалана отырып, жобаның
түпкілікті жобасын алу.
3. Ақпараттық жүйедегі құрылымды, ережелерді және ұсынымдарды негізге
ала отырып, ақпаратты жүйелік талдау.
Бұл функциялардың дерекқорын пайдаланатын ақпараттық жүйелерді құру
және жобалау өте маңызды. Осы тарауда біз сызықтық емес жергілікті
дерекқорларды пайдалана отырып, ақпараттық жүйені құруды қарастырамыз.
3.2 Кадрлар бөлімі ақпараттық жүйесінің жобасы
Алдымен, Access бағдарламасындағы Қызметкерлер дерекқорын жасаңыз.
Кодекс қызметкерлері аты, туған күні, мекен-жайы, үй телефоны, ұялы
телефон, функционалдық коды, аты, азаматтығы, ұлты, жынысы, білім беру,
отбасылық жағдайы, жұмыс өтілі (стажы), кеңсе, фото, балалар, күнді жалдау,
қол қойылған күні шарт, логин және пароль. Мұнда фотосуреттің түрі OLE
нысан өрісі болуы керек. Кіру жүйесінде өріс түрі, балалар туралы,
логикалық болуы керек, себебі олар шынайы немесе жалған екендігін
көрсетеді. Өрістердің басқа түрлері сізге таныс. Осы кестемен байланысты
қызметтер кестесін жасаңыз. Бұл кестеде сіздің жұмыс орныңыздағы бар
қызметтердің есімдері мен нөмірлері берілген. Мысалы, бір адам 3 адамға
қызмет ете алады. Сонымен қатар, осы кестенің қажеттілігі қызметкер жұмыс
істеген кезде ол бос қалады және кәсіпкер ретінде танылуы керек.
Журнал да жасалды. Ақпараттық жүйемен жұмыс жасауға құқығы бар адамдар
туралы, сондай-ақ қандай уақытта және қандай өзгертулер туралы ақпарат
беруі керек. Бұл кестеде ID идентификаторы, пайдаланушының аты, әрекет
коды, уақытты және күні, хабарлама-хабарламасы бар. Ақпараттық жүйеде
операцияны кім жүргізгенін анықтау үшін әрекет кестесі жасалады. Мәміле
кодын және транзакция операциясын анықтайды.
Әрбір қызметкер қандай да бір мақсатпен іс-сапарға жіберілуі мүмкін.
Сурет 3.1. Bd_rabotniki кестесі
Сондықтан Сапар кестесін құру керек. Онда сапарға жіберілетін
аймақтың коды, аймақтың атауы және қызметкердің коды сақталады. Сол арқылы
кестедегі нешінші қызметкер қай аймаққа баратынын анықтауға болады.
Сурет 3.2. Kizmetter кестесі
Сурет 3.3. Logs кестесінің толтырылған түрі
Бұл кесте Сапар мақсаты кестесімен байланысты болады. Себебі іс-
сапарға қандай мақсатпен жіберілетінін анықтау үшін аймақтың коды мен іс-
сапардың мақсаты сақталуы керек. Сонда қызметкердің қай аймаққа қандай
мақсатпен жіберілетінін автоматты анықтауға болады.
Сурет 3.4. Actions кестесінің өрістер типі мен толтырылған күйі
Сапар және сапар мақсаты графалары Қызметкерлер негізгі
кестесіндегі бір-бірімен байланыстырылуы керек. Контакт өрістері -
Қызметкерлер кестесіндегі Жол кестесіндегі Жолдар кестесіндегі FioNom
өрісі, Жол жүру кестесіндегі AimakNom өрісі. Олар осы үш кілтті
Деректер көзі терезесінде байланыстыру арқылы схема жасауы керек.
Мұрағатта қызметкерлер туралы деректерді сақтау үшін жаңа дерекқорды
(arh) ашу қажет. Содан кейін ол негізгі деректерді сақтай алатын бос
орынды дайындайды. Егер қызметкер жұмыс орнына кіргеннен кейін бірнеше жыл
жұмыс істеген деректерге мұқтаж болса, ADO технологиясын қолданып таңдалған
AD жеткізушісімен жұмыс істейді. Провайдер ретінде Microsoft Access және
Microsoft Jet 4.0 OLE DB дерекқорын персонал дерекқоры ретінде таңдаңыз.
Сурет 3.5. Sapar кестесінің өрістер типі мен толтырылған күйі
Сурет 3.6. Кестелер арасындағы байланыс схемасы
Архивтен табу керек болғандықтан, кестелердің архивтік файлын сақтаған
дұрыс деп есептеледі.
Сурет 3.7. arh кестесінің өрістер типі
Ол үшін ADOConnection1 комонентінің – ConnectionString қасиетіндегі
көп нүктесі бар пернені басамыз, сосын ашылған терезеде Build пернесін
басамыз. Шыққан терезедегі провайдерлер тізімінен Microsoft Jet 4.0 OLE DB
Provider провайдерін белгілеп, далее -ні таңдап, бірінші пунктте
пернесін басамыз, Access-те Қызметкерлер ДҚ тауып көрсетеміз, Проверить
подключение батырмасын басып, ішкі және сыртқы терезелерде ок пернесін
басамыз.
Сурет 3.8. Мәліметтермен байланыс орнату терезесі
Соңынша Login Promt-False, Connected-True әрекеттерін орындаймыз.
Жұмыс ітеу үшін келесі амалдарды орындаймыз.
1. Access-те Қызметкерлер мқ кестелерін құрып аламыз;
2. Delphi Form1 терезесіне келесі компоненттерді орналастырамыз: ADO
қатпарынан - ADO Connection, ADO Table; Data Controls қатпарынан – DB
Navigator; Data Access қатпарынан – Data Source.
3. Осы компоненттердің қасиеттерін тағайындаймыз:
ADO Table: Table Name-де ашылуға тиіс кестенің атауын көрсетеміз;
Connection – ADO Connection1;
Data source белгілеп, Data Set – ADO Table1;
DB Greet белгілеп , Data Source - Data Source1;
DB Navigator белгілеп, Data Source - Data Source1;
ADO Table белгілеп Active – True орындауға жібереміз: RUN.
3.3 Кадрлар бөлімі жобасын сипаттау
Сіз негізгі нысанда жоба нысаны бойынша батырманы қоюға болады.
SpeedButton1 кілтін енгізіңіз және келесі кодты басыңыз: dfLogin.Show;
Мұнда dfLogin нысаны Теңестіру деп аталуы керек. Жүйеге кіруге арналған
батырма бар. Түймені басқан кезде, осы форматтың ADOQuery1 компонентінің
тізіміне, Өскемен қаласының Кадрлар бөлімінің директоры мен кадр бөлімінің
атауына кіретін тізім ашылады. Бұл сұраныс бағдарламада жазылған. Әрбір
инспектор өзінің жеке құпия сөзіне қосылады. Бұл дегеніміз, ешкім жүйеге
кіре алмайды, басқалары өзгерістер енгізе алмайды. Бұл ақпараттық жүйенің
қорғалғанын білдіреді. 1-суретте көрсетілген жағдайда келесі кодты жазыңыз:
procedure TForm1.FormCreate(Sender: TObject);
begin
IsAppend := False;
with qrKizmet do
begin
Close;
SQL.Text := 'SELECT * FROM kizmetter';
Open;
end;
with qrLog do
begin
Close;
SQL.Text := 'SELECT * FROM logs';
Open;
end;
otd:='Все';
ADOQuery1.Active := True;
with cbKizmet do
begin
DataSource := DataSource1;
DataField := 'idkizmet';
ListSource := dsKizmet;
ListField := 'kizmet';
KeyField := 'id';
end;
end;
Осы кодпен сіз Эквалайзер нысанын, одан кейін қызметкерлер
дерекқорынан персонал тізімінде жұмыс істейтін инспекторлардың тізімін таба
аласыз. Егер сіз пайдаланушы атын енгізу өрісіне кіруді енгізсеңіз, оны
дерекқордағы деректер базасымен кіруімен салыстыруыңыз мүмкін және егер бұл
бірдей болса, ақпараттық жүйеге кіруге болады.
Мысалы: 3.9-суретке қарай отырып, онда Теңестіруден өтіңіз
формасында ADOQuery1, DBComboBox1 (оның Name қасиетін DBName деп
өзгертеміз), TmaskEdit1 (оның Name қасиетін edPassword деп өзгертеміз) және
2 BitButton компоненттері қойылғандығы көрініп тұр, сол сияқты басқа
формада да қандай компоненттер қойылғандығын анықтай аласыздар деген
сенімдеміз.
Сурет ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz