Қазақстанның халықаралық қатынастардың субъектісі ретінде халықаралық аренаға шығуы
1. Пәннің типтік оқу жоспары (қосымша 1)
Күндізгі оқу түрі
Оқу жоспарының көшірмесі
Оқу мерзімі
Курс
Семестр
Кредит саны
Лекиялар
Семиарлар
соөж
сөж
Барлығы
Бақылау түрі
емтихан
№
Тақырып атауы
Дәріс
Семинары
СОӨЖ
СӨЖ
Қазақстан Республикасы тәуелсіздігінің жариялануы. ҚР сыртқы саясатының қалыптасуының негізгі факторлары.
Қазақстанның бұрынғы КСРО республикаларымен тату көршілік қатынастар орнатуы.
Қазақстанның халықаралық қатынастардың субъектісі ретінде халықаралық аренаға шығуы.
Қазақстан Республикасының ислам әлемі және түрік тілдес елдері халықаралық ұйымдарымен ынтымақтастығы.
Қазақстан Республикасы және халықаралық ұйымдар
Қазақстан және интеграциялық үдерістер.
Қазақстанның шет елдермен экономикалық өзара қатынасының ерекшеліктері мен негізгі бағыттары
Қазақстан және әлемдік, аймақтық қауіпсіздік проблемалары.
Барлығы 90
Сыртқы оқу түрі
Аталған мамандық бойынша сыртқы бөлім жоқ.
3. Пәннің оқу бағдарламасы -- (syllabus)
3.1 Оқытушылар туралы мәліметтер:
Жұмыс уақыты 9-00-16-00
3.2 Пререквизиттері: Университеттік Қазақстан Республикасы әлемдік қауымдастықта курсын меңгеру үшін студент:
· Орта мектеп бағдарламасы көлемінде нақты материалдарды білуі;
· деректі құжаттардың фрагменттерімен жұмыс істеуге деген бейімділігі;
· тарихи құбылыстар арасындағы себеп-салдар байланыстылығын айқындай алатын қабілеттілігі керек.
3.3 Постреквизиттері:
Қазақстан Республикасы әлемдік қауымдастықта курсын оқу барысындағы білімдарлық келесі пәндерді игеруге қолданылады және тиімді жұмыс істеуге мүмкіншілік береді:
:: Құқық және мемлекет тарихы
:: Қазақстан экономикасының тарихы
- Әлеуметтану
:: Мәдениеттану
:: Саясаттану
:: Философия
3.4 Пәннің қысқаша мазмұны Берілген курстың негізгі мақсаты жоғарғы оқу орын студенттерінің Қазақстан Республикасының тәуелсіздігі жарияланған 1991 жылдан кейінгі еліміздің халықаралық қатынастардың субъектісі ретінде әлемдік аренаға шығуын және олармен тығыз жұмыс жасай бастағанын тереңдете оқытады.
Қазақстанда егеменді мемлекеттік дамуының қарқынды процесі басталды. Білім алушыларды Республика тарихында басталған жаңа кезеңмен тереңірек таныстыра отырып, елдің әлемдік білім кеңістігіне интеграциялану және білім беру саласында халықаралық конвенцияға қосылуға байланысты оны заманауи оқу технологиясы ескеріледі.
Қазақстан тәуелсіздік алғаннан кейін егемен мемлекет ретінде халықаралық аренаға шықты. Біздің мемлекетімізді жүзден аса ел таныды. Олардың көбімен елшілік және өкіметтік дәрежесінде дипломатиялық қатынас орнатылды. Республиканың сыртқы саяси сенім прициптері негізінде өзара тиімді достық қатынасты сақтау сондай-ақ барлық басқа мемлекеттермен әділеттік және халықаралық серіктестік негізінде кең байланыстарды дамыту болып табылады. Қазақстан территориясында орналасқан ядролық қарулар келісімдік үрдістер шеңберінде жойылып республикамыз ядролық қарусыз мемлекет дәрежесін алды.
Бүгінде ҚР-ның ішкі саясатындағы жаңа перспективалық бағыттар анықталды. Оның басты мақсаты Ел Президентінің Қазақстан халқына Жолдауында айқындалған қазақстандықтардың өсіп-өркендеуі, қауіпсіздігі және ел-ауқатының артуы. Қазақстан-2050 Стратегиясы - жедел өзгермелі тарихи жағдайлардағы жаңа Қазақстанның жаңа саяси бағытын айқындап, халықаралық ұйымдарға қатысуын қарастыру. Посткеңестік кеңістіктегі интеграциялық үдерістердегі Қазақстан Республикасының көшбасшылық рөлін айқындау.
4. Пән бойынша тапсырмаларды орындау және өткізу кестесі
№
Жұмыс түрі
Тапсырманың мақсаты мен мазмұны
Пайдалануға ұсынылатын әдебиеттер
Бақылау түрі (рейтингтік шкалаға сәйкес)
Балдар (рейтингтік шкалаға сәйкес)
Есеп беру түрі
Тапсыру уақыты
Реферат
Қазақстан Республикасы дүниежүзілік қауымдастықта
Негізгі әдебиеттер: 1,3, 4, 6. Қосымша әдебиеттер: 12,15, 20, 21, 24, 35.
Ағымдық бақылау
50-100
Жазбаша
3-апта
Коллоквиум
Қазақстан Республикасы және Кедендік Одақ.
Негізгі әдебиеттер: 1-7 Қосымша әдебиеттер: 18-22, 35-39, 41.
Ағымдық бақылау
50-100
Ауызша
6-апта
Баяндама
Қазақстан Республикасы мен АҚШ-тың өзара қарым-қатынасындағы жаңа бағыт.
Негізгі әдебиеттер: 3, 5, 7, 9. Қосымша әдебиеттер: 23-24, 35-41
Ағымдық бақылау
50-100
Ауызша
9-апта
Бақылау жұмысы
Қазақстан Республикасының Еуропалық елдермен байланыстары
Негізгі әдебиеттер: 1-5, 8. Қосымша әдебиеттер: 11 - 17, 19, 29, 35-42
Ағымдық бақылау
50-100
Жазбаша
12-апта
Эссе
Қазақстанға байланысты Ресей, Қытай және АҚШ саясаты. Геосаяси жағдай.
Негізгі әдебиеттер: 5 - 6, 7, 8. Қосымша әдебиеттер:18, 25, 35-40
Ағымдық бақылау
50-100
Жазбаша
15-апта
Пәннің оқу - әдістемелік картасымен қамтамасыз етілуі
№
Курс бойынша оқулықтар мен оқу құралдарының атауы
КарМУ кітапханасындағы оқулықтар мен оқу құралдарының саны
1.Негізгі әдебиеттер*
МОИ ДОКУМЕНТЫLocal SettingsApplication DataOperaOperatemporary_download sProgram FilesBimashHistoryhtmlmansnazarbaev .htmНазарбаев Н.Ә. Ғасырлар тоғысында. Алматы, 1996. 177-б.
Назарбаев Н. Қазақстан-2030: Барлық қазақстандықтардың өсіп-өркендеуі, қауіпсіздігі және әл-ауқатының артуы: Ел Президентінің Қазақстан халқына Жолдауы. Алматы: Білім, 1998. 75 бет.
Қазақстан Республикасының мемлекеттік егемендігі туралы Декларация, 25 қазан 1990 ж. - Алматы, 1990.
Қазақстан Республикасының Конституциясы. - Алматы, 1995. Конституционное (государственное право) зарубежных стран. В 4-х томах Отв. ред. Страшун Б.А.- М.: БЕК.- Т.1 - 2. - 1995.- C.351.
Қазақстан Республикасының мемлекеттік тәуелсіздігі туралы заң. 16 желтоқсан 1991 ж. - Алматы, 1992.
Қазақстан Республикасының Президенті - Елбасы Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан-2050 Стратегиясы қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты атты Қазақстан халқына Жолдауы. Егемен Қазақстан. 14 желтоқсан 2012.
Декларация о государственном суверенитете Казахской ССР. Казахстанская правда, 1990, 25 октября.
Нұрсұлтан Назарбаев: Нұрлы Жол - Болашаққа Бастар Жол. Астана. 12 қараша 2014 ж.
2.Қосымша әдебиеттер*
Конституционный закон О государственной независимости Республики Казахстан. От 16 декабря 1991 г.
Мансуров Т. Қазақстан және Ресей Егемендену, кірісу, стратегиялық әріптестік тәжірбиесі. Т.Мансуров. - Алматы: Қазақстан, 1999. - 344б.
Қазақстан Республикасының Президенті-Елбасы Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан Республикасы Тәуелсіздігінің 20 жылдығына арналған салтанатты жиналыста сөйлеген сөзі.Астана, 2011.
Қазақстан тарихы ежелгі дүниеден бастап бүгінгі күнге дейін. Оқу құралы. - Алматы, 1993. Қазақстан тарихы очерктер. - Алматы, 1994.
Қазақстан Республикасында тарихи сананы қалыптастырудың тұжырымдамасы. Алматы. 1995.
Токаев К. Дипломатия Республики Казахстан! Касымжомарт Токаев. Астана: Елорда, 2001. - 550с.
Сұлтанов Қ. Толғақты ой, толымды тұжырым. Н.Ә.Назарбаевтың Сындарлы он жыл кітабын оқығанда. Егемен Қазақстан. 2003. 25-ақпан.
Токаев К. Под стягом независомости. Очерки о внешней политике Казахстана. Алматы: Білім, 1997.
Қозыбаев М.Қ. Ақтаңдақтар ақиқаты. - Алматы, 1992.
Арыстанбекова А. Объединенные Нации и Казахстан А.Арыстанбекова . - Алматы: Даик-Пресс, 2002.-431 с.
Қозыбаев М.Қ., Бекмаханова Н.Е. Қазақстан тарихы. - Алматы, 1991.
Н.Ә.Назарбаев. - Алматы: Елорда, 2001, -301 б.
Алаш қозғалысы = Движение Алаш: сб. документов и материалов : янв. 1929- июль 1938 г.г.: құжаттар мен материалдар жинағы. - Алматы: Алаш қозғалысы = Движение Алаш: Сб. документов и материалов: құжаттар мен материалдар жинағы. - Алматы: Алаш. - 2005. - (Алаш мұрасы). 2-ші т. 2005. - 494 б.
Алаш қозғалысы: құжаттар мен материалдар жинағы = Движение Алаш: сб. документов и материалов . - Алматы: Ел-шежіре. - 2005. - (Алаш мұрасы). 4-ші т.: 1918-2007 ж.ж. құраст. Е. М. Грибанова. 2008. - 468 б.
Алдажуманов К.С., Алдажуманов Е.К. Депортация народов преступление тоталитарного режима. - Алматы, 1997.
Ел-шежіре. - 2005. - (Алаш мұрасы). 3-ші т. 2-ші кітап: қаңтар 1929-шілде 1938 ж. ж. құраст. Е. М. Грибанова. 2007. - 343 б.
Ел Президентінің Қазақстан халқына Жолдауы. Қазақстан өз дамуындағы жаңа серпіліс жасау қарсаңында. Қазақстанның әлемдегі бәсекеге барынша қабілетті 50 елдің қатарына кіру стратегиясы Орталық Қазақстан. 2006, 4-наурыз.
Ел басы Н.Ә. Назарбаевтың Л.Гумилев атындағы Еуразиялық ұлттық университетінің студенттері алдындағы дәрісі. Инновациялар мен оқу-білімді жетілдіру арқылы білім экономикасына Орталық Қазақстан. 2006, 27- мамыр.
Назарбаев Н.А. Новый Казахстан пять лет независимости развития. Алматы. 1996.
Назарбаев Н.А. Стратегия становления и развития Казахстана как суверенного государства. А., 1992.
Бейсенбекова Н.А., Жұмашев Р.М. Қазақстан тарихының тарихнамасы. Қарағанды, 2010. 210 б.
Жумашев Р.М. История культуры Советского Казахстана в Отечественной историографии (1917-1991 гг.). Караганда 2002.
Қазақ мәдениеті. Энциклопедиялық анықтамалық. - Алматы, 2005.
Дәрімбет Б. Азат қозғалысы: научное издание Дәрімбет Б.. - Алматы: Өркениет, 2001. - 327 б.
Қазақстан тарихы. Т. 1-5. Алматы, Атамұра. 1996-2010.
Аяған Б.Ғ. Қазіргі Қазақстан тарихы: жоғары оқу орындарының тарихшы емес мамандықтарына (бакалавриат) арналған оқулық Б. Ғ. Аяған, Х. М. Әбжанов, Д. А. Махат; ҚР Білім және ғылым министрлігі Мемлекет тарихы ин-ты. - Б.м.: Раритет, 2010. - 429 б.
История Казахстана: народы и культуры: учебное пособие. Масанов Н.Э. и др. - Алматы: Дайк-Пресс, 2001. - 600с.;
Тишков В.А. Национальность и национализм в постсоветском пространстве. Исторические записки, 1997 - 210с.;
История Казахстана и Центральной Азии: учебное пособие. Абусеитова М.Х. и др. - Алматы: Дайк-Пресс, 2001 - 616с.;
Омарбеков Т.О. 1920-1930 жылдардағы Қазақстан қасіреті. - Алматы, 1997.
2.1 Мерзімдік әдебиеттер (басылымдар) тізімі
Әбсаттаров Р. КСРО-ның күйреуі және Егемен Қазақстан. Ақиқат.2001. №11, 16-20 беттер.
Ыдырысов Е. Қазақстан тәуелсіздігінің сыртқы саяси қырлары. Ақиқат. 2001. № 8. 3-7 беттер.
Журналы Отан тарихы, Мысль, Акикат, Вестник КазНУ, Вестник КарГУ.
Н.Ә. Назарбаев. Тарих толқыны. Ақиқат № 7. 1999.
Жумаханов М. Б. Внешняя политика РК. Мысль. 1994. № 1.
Назарбаев Н.Ә. Еркін де еңселі әрі қауіпсіз қоғамға қадам басу. Егемен Қазақстан, 2000 ж. 25- қазан.
Назарбаев Н. Ә. Стабильность и безопасность страны в новом столетии. Мысль. Общественно-политический журнал. №2000. с. 4.
Назарбаев Н.Ә. Жадымызда жатталсын, татулық дәйім сақталсын. Егемен Қазақстан. 1998. 16- қаңтар.
Назарбаев Н.Ә. Қазақстан-2030. Ел Президентінің Қазақстан халқына Жолдауы. Егемен Қазақстан. 1997. 11- қазан.
2.2 Электрондық оқулықтар мен оқу құралдары тізімі
Қазақстан тарихы пәні бойынша лекциялар курсы [Электронный ресурс] : барлық мамандықтар үшін С.К. Кентбеков, Р.А. Шаймұханова, Ж.Т. Төлеухан, Н.Б. Смағұлов. Қарағанды мемлекеттік университеті. - Электрон. текстовые дан. (1,86Мб). - Қарағанды : [б. и.], 2007. - 15 дәріс. - Б. ц.
Амрина М.С. Қазақстан Республикасының сыртқы саясат тарихы. Курс электронных лекций. (авторский договор №3829 от 11.04.2010).
Козина В.В. Қазақстан тарихы пәні бойынша мультимедиялық көрсетілім [Мультимедиа] : цикл - жалпы білім беретін : компонент - міндетті: сабақ түрі - дәріс: барлық мамандықтарға арналған В. В. Козина , С. В. Елеуханова, Н. Б. Смағұлов, Ж.А. Қарсыбаева ; Қарағанды мемл. университеті. - Электрон. текстовые дан.(107Мб). - Қарағанды : [б. и.], 2011. - 15 дәріс. - Б. ц.
Шотбакова Л.К. Мультимедийная презентация по дисциплине Теоретическое источниковедение [Электронный ресурс]: цикл - базовый: компонент - обязательный: вид занятия - лекция: спец. 050208 Археология и этнология Л. К. Шотбакова; Карагандинский гос.ун-т. - Электрон. текстовые дан. (98,7Мб). - Караганда, 2011. - 5 лекцийИСТ050208; ИСТ5B020800.
Прошлое Казахстана в письменных источниках V в.до н.э.-XV в.н.э. [Электронный ресурс]: Извлечения из источников сост.Ирмуханов Б.Б.. - Электрон. текстовые дан.(22.3Мб). - Алматы: ¤лке, 1997. - 370с.: ил.
2.3 Интернет көздері
Дүниежүзі қазақстарының қауымдастығы. Всем, ассоц. казахов [Электронный ресурс].-Режим доступа: httpww. kazaktar.kz.
Қазақ тарихы [Электрондық ресурс].Электрондық журнал.-қол жетімділік режимі: httpww.tarih.tor.kz.
www.pm.kz Әлемдік және дәстүрлі діндер лидерлерінің Съезі. http:www.religionscongress.orgы
Қазақша рефераттар сайты http:kazref.kz
Тарих. Қазақстан тарихы. Дүниежүзі тарихы сайты http:surak.uikipedia.kz
Қазақстан тарихы туралы түркі деректемелері Пайдалы сайттар http:www.kerekinfo.kzblogpaidal ysaittar1917.html
Қазақстан тарихынан мәліметтер сайты http:malimetter.org
Талапкер сайты http:www.enthelper.kzindex.php
Дәріс №1. Қазақстан Республикасы тәуелсіздігінің жариялануы. ҚР сыртқы саясатының қалыптасуының негізгі факторлары.
1980 жылдардың аяғында Кеңестік әміршіл-әкімшілік жүйе терең дағдарысқа ұшырады. 1991 жылғы тамыз төңкерісінен кейін Әлемдегі алып мемлекет КСРО-ның ыдырау процесі жедел басталып кетті. 1991 жылғы 16-желтоқсанда Қазақстан Республикасының Мемлекеттік тәуелсіздігі туралы Конституциялық заңы қабылданды. Онда Қазақстан Республикасы-тәуелсіз, демократиялық және құқықтық мемлекет екендігі, ол өз территориясында өкімет билігін толық иеленетіндігі, өзінің ішкі және сыртқы саясатын дербес белгілеп, жүргізетіндігі, Қазақстан Республикасының территориясы қазіргі шекараларында біртұтас бөлінбейтін және қол сұғуға болмайтын территория болып табылатындығы, Қазақстан Республикасы өз тәуелсіздігі мен территориялық тұтастығын қорғау мақсатында өзінің Қарулы Күштерін құруға хақылы екендігін атап көрсетті. Сонымен ол дүниежүзілік қоғамдастыққа және экономикаға дербес енуге мүмкіндік алды. Қазақстанның Тәуелсіздігін ресми түрде ең алғаш болып мұхиттың арғы жағында жатқан Америка Құрама Штаттары мойындады, екінші болып айдаһардай айбарлы Қытай, сонан соң Ұлыбритания мойындады. Оның артынан Моңғолия, Франция, Жапония, Оңтүстік Корея және Иран Ислам мемлекеті мойындады. Иран - Қазақстанның тәуелсіздігін мойындаған алғашқы мұсылман мемлекеті. Әлем картасында жаңа тәуелсіз мемлекет пайда болды. 1991 жылдың соңында небары бірнеше аптаның ішінде әлемнің көптеген беделді елдері Қазақ елінің тәуелсіздігін мойындап, дипломатиялық қатынастар басталды.
Қазақстан тәуелсіздік алғаннан кейін егемен мемлекет ретінде халықаралық аренаға шықты. 1992 жылы 2 наурызда Қазақстан БҰҰ-на кірді. Сонымен қоса Халықаралық валюта қорына, Халықаралық реконструкция және даму банкісіне, Дүниежүзілік банктің, Халықаралық даму ассоциациясының, Инвестицияға кепілдік беретін көп-жақты агенттіктің, Инвестициялық таластарды шешу жөніндегі халықаралық орталықтың, дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының мүшесі болды.
Алғашқы жылдары Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлігінің шет елдерде мекемелерінің жоқтығын ескере отырып, әлемдік аренада тәуелсіз Қазақстанның толық ауқымдағы таныстырылу рәсімі Президенттің және үкімет делегацияларының шет елдерге ресми сапарларын ұйымдастыру арқылы жүзеге асы - рылды. Тәуелсіздіктің тек алғашқы екі жылында ғана Қазақстан Президенті әлемнің 19 еліне рес - ми сапар жасады, халықаралық 11 басқосуға қатысты. Осы қатарда әлемнің жетекші елдеріне-Австрияға, Ұлыбританияға, АҚШ-қа, ГФР-ге, Францияға, Жапонияға, сондай-ақ Үндістанға, Пәкістанға, Қытайға және басқа елдерге спармен бару стратегиялық әріптестікті орна - ту тұрғысынан неғұрлым маңызды оқиғалар болды. Тәуелсіз Қазақстанның қалып-тасып нығаюында сыртқы саясат маңызды рөл атқарады. Республика - мыз тәуелсіздік алғаннан кейін мем - лекет басшылығы алдында сыртқы саяси қызметті жүзеге асыратын толыққанды дипломатиялық қызмет құрудың күрделі міндеті тұрды.
Кеңестік дәуірде Қазақ КСР-інде Сыртқы істер министрлігі болғанымен бұл саяси ведомство қызметкерлерінің саны аз және оның өкілеттігі мен функциялары шектеулі болатын. Қазақ КСР Сыртқы істер министрлігі дипломатиядан алыс қызметпен шұғылданатын. Халықаралық қатынастар саласының білгір мамандары саусақпен санарлықтай ғана еді. Қазақстанның дербес сыртқы саясат жүргізуді айқындайтын тұжырымдамасы да, шетелдерде дипломатиялық мекемелері де болған жоқ. Сыртқы саяси қызметтегі дәстүріміз тым жұтаң болды.
Тәуелсіздіктің алғашқы ай - ларында Қазақстанды санау - лы мемлекеттер ғана таныды. Әлем мемлекеттерінің бірқатары Қазақстанды КСРО шеңберінен жаңа шыққан, болашақтағы дамуының бағыт-бағдары белгісіз, қуатты ядролық қаруы бар, алдағы уақытта мемлекет болып қалу-қалмауы белгісіз мұсылман елі ретінде қабылдады. Сондықтан республиканың сыртқы саяса - тын тездетіп қалыптастырмайтын болса халықаралық деңгейдегі мүдделерімізге орасан нұқсан келуі мүмкіндігі белгілі болды.
Жаңа еңсе көтерген еліміздің сын сағаттағы сыртқы саяси ахуа - лын Президент Н.Ә. Назарбаев: Тәуелсіздік алған алғашқы жылда - ры бәрі де оңай көрінетін. Әсіресе сыртқы саясатымыздың келешегі еш күмән туғызбайтын. Егемендігімізді жарияласақ болды, күллі әлем есігін алдымыздан айқара ашып салады деп ойлайтынбыз. Бүгін көзіміз жетіп отыр: бәрі өздігінен бола салмайды екен; жеңіл ештеңе жоқ екен,- деп еске алады.
Тәуелсіз елдің сыртқы сая - си ведомствосын қайта құру Пре - зидент Н.Ә.Назарбаевтың тікелей басшылығымен жүргізілді. Осы жолда Дипломатиялық қатынастар туралы Вена конвенциясы, халықаралық құқық, Қазақстан Республикасының заңдары т.б. құжаттар зерттеліп сараланды.
Қысқа мерзімде сыртқы сая - сат ведомствосының заңнамалық құжаттары жасалды. 1992 жылы 2 шілдеде Қазақстан Республи - касы Сыртқы істер министрлігі туралы, Қазақстан Республика - сы елшілігі туралы, Қазақстан Республикасының Төтенше және Өкілетті уәкілінің негізгі міндеттері мен құқықтары туралы Президенттің Жарлығы шықты. Осы құжаттарға сәйкес 1992 жылы Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлігі Коллегиясы туралы Ереже қабылданды. Министрлікте басшылық қызметкерлерден және тәжірибелі дипломаттардан кеңесші рөл атқаратын 17 адамнан тұратын Коллегия құрылады.
Тәуелсіз Қазақстанның тұңғыш Сыртқы істер министрі болып Төлеутай Сүлейменов тағайындалды. Осы уақыттың қарсаңында сыртқы саяси ведомствоның құрамы небәрі 17 адам болатын. Министрлік басшылығы алдымен Қазақстанның сыртқы саясатының басым бағыттары туралы Тұжырымдама жасады. Қазақстан Республикасының сырт-қы саясатының тұжырымдамасын әзірлеуде Мемлекеттік хатшы Әбіш Кекілбаев, Қауіпсіздік кеңесінің хатшысы Марат Тәжин, Мәдениет, ақпарат және қоғамдық келісім министрі Алтынбек Сәрсенбаев елеулі көмек көрсетеді. Осы құжат министрліктің 1992-1993 жылдардағы қызметінің негізіне алынды.
Сыртқы істер министрлігі Парламенттің тиісті комитеттерінің басшылары Жабайхан Әбділдинмен және Шәріп Омаровпен өзара тығыз іс-қимыл жасап жұмыс істеді. Осы бірлескен жұмыстың маңызды бір нәтижесі Қазақстан тарихында тұңғыш рет Қазақстан Республикасының дипломатиялық қызметі туралы Заңының қабылдануы болды.
Сыртқы істер министрлігі құрылымдық жағынан орталық ап - парат және шетелдік өкілдіктер болып бөлінді. Құрылымға сәйкес министрдің тиісті орынбасарла - ры жетекшілік ететін департа - менттер мен басқармалар, ерекше тапсырмалар жөніндегі елшілер тобы құрылды. Бұл бөлімшелер министрлік қызметінің белгілі бір бағыттары үшін, соның ішінде ТМД шеңберіндегі өзара іс-қимылдар, шет мемлекеттермен екі жақты ынтымақтастық, жалпы еуропалық ынтымақтастық, көп жақты ынтымақтастық, халықаралық-құқықтық мәселелер, консулдық және хаттамалық тұрғыдан қамтамасыз ету, кадрлар, қаржылық, шаруашы-лық қызмет көрсету, сондай-ақ шетелдік дипломатиялық корпус, т.б. үшін жауап беретін болды.
1992 жылдың алғашқы айлары Қазақстанның жас дипломатиясының басшылық буынының жасақталуы сияқты оқиғамен бай - ланысты болды. С. Құрманғожин министрдің бірінші орынбасары болып тағайындалды. Министрдің орынбасарлары С.Батыршаұлы Таяу және Орта Шығыс басқармасына және халықаралық-экономикалық байланыстар жұмысын үйлестіру, Қ. Тоқаев Азия басқармасы және баспа, ақпарат, халықаралық ұйымдармен байланыс жұмыстарын үйлестірумен айналысты. Министр-ліктегі Америка және Еуропа басқармасына В.Х. Ғизатов, Азия басқармасына Х.Р. Омаров, Таяу және Орта Шығыс басқармасына Н.Ж. Дәненов, ТМД басқармасына И.М. Аманғалиев жетекшілік етті. Б.К Нұрғалиев, Б.Ш. Тұрарбеков, А.Е. Қожақов, А.О. Шәкіров министрдің бұйрықтарымен тиісті бөлімшелердің басшылары етіп тағайындалды.
Сонымен 1991-1992 жылда - ры Қазақстан дипломатиясы өзінің қалыптасуының алғашқы кезеңін бастан өткізді. Елбасының тікелей араласуымен және қадағалауымен Сыртқы істер министрлігін қалыптастырудың құқықтық, әлеуметтік-саяси және ұймдастыру-кадр мәселелері оң шешімін тапты. Тәуелсіздіктің басында қазақ дипломатиясының алдында ұлттық экономиканың көтерілуіне жан-жақты ықпал ету инвестициялар тарту, елдің экспортын ұлғайтудың жолдарынр қарастыру, сауда-экономикалық қатынастарды дамыту сияқты бірқатар маңызды мәселелер тұрған болса, қазірде аталған бағыттарда айтарлықтай жұмыстар атқарылды. Енді бүгінгінгі күннің талаптарына сай халықаралық қауіпсіздіісгі нығайтуға, әлемдегі экономикалық қатынастарды жетіддіруге, тұтастай алғанда, ғаламдық деңгейдегі проблемаларды оң шешуге үлес қосу басты мақсат болып қалып отыр. Қазақстан әлемдік қоғамдастықта өзіндік алар орны бар ел екенін соңғы 24 жыл бедерінде айқын көрсетті. Қазақ елінін саясаттағы бағыты да, географиялық орналасуы да, жер байлығы да дүние жүзіндегі мемлекеттерді бізбен ынтымақтасуға ынталандырды.
Қазақстан Республикасымен дипломатиялық қарым-қатынас орнатқан елдердің саны 120-ға жетті. Елімізде 68 шетел елшіліктері мен дипломатиялық миссиялары жұмыс істейді. Резиденциялары Қазақстаннан тыс жерде шоғырланғанымен, елімізде тіркелген елшілер саны - 37. Ал Қазақстан Республикасының шетелдерде 47 елшілігі мен дипломатиялық миссиялары және консулдық өкілдіктері тіркелген. Еліміз мүше болып кіретін халықаралық ұйымдардың саны 67-ге жетті.
Негізгі әдебиеттер: 1, 3, 8, 9, 10, 14, 15, 18, 19, 22, 25, 29, 30.
Қосымша әдебиеттер: 31, 33, 35, 36, 37, 38, 40, 42, 43, 44, 45, 46, 49, 52, 56.
Дәріс №2. Қазақстанның бұрынғы КСРО республикаларымен тату көршілік қатынастар орнатуы.
1991 жылғы 13 желтоқсанда Ашхабад қаласында Қазақстан жетекшісінің күш-жігерінің арқасында Орта Азия республикалары басшыларының кездесуі болды. Осы кездесу барысында сыртқы саясаттағы көптеген мәселелердің шешімі табылды және Орталық Азия мен славян республикаларының егесін болдырмаудың сәті түсті. 1991 жылғы 21 желтоқсанда Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә. Назарбаевтың бастамашылығымен жиналған бұрынғы 11 одақтас республика басшылары жаңа бірлестік - Тәуелсіз Мемлекетгер Достастығының негізін қалаушы құжат болған Алматы декларациясына қол қойды.
Қазақстан тарихы қысқа мерзімде басты мемлекеттік мәселені шешті әрі елдің нақты тәуелсіздігіне қол жеткізді. Қазақстан соңғы 24 жылда әлемдік қауымдастықпен барлық салаларда өркениетті байланыстар дамыта білген ашық қоғамға айналды. Қазақстанның бұрынғы КСРО республикаларымен тату көршілік қатынастар орнатуы нәтижесінде, ол елдермен өзара тиімді және ұтымды қарыматынастар қалыптастырып, инвестициялардың келуі өсе түсті.
Қазақ елі сыртқы саясатының басты бағыты жетекші державалардың қауіпсіздік жөніндегі кепілдігін ала отырып, ядролық қарудан бас тартып қана қоймай, ядролық қарусыз мемлекет мәртебесіне ие болу еді. Бұл ұстаным тез арада-ақ іс жүзіне асырылды. Ал осы жәйт халықаралық аренада, еліміздің мәртебесін көтерді. Еуразия одағын кұру, Азиядағы өзара ықпалдастық пен сенім шаралары жөніндегі кеңес (АӨЫСШК) шақыру сияқты Қазақстанның бірқатар игі бастамалары әлемдік қоғамдастык, тарапынан кеңінен қолдау; тапты. Халықаралық қатынастарда Қазақстан таңдап алған копвекторлы саясаттың дұрыстығын осы 24 жылда жинақталған тәжірибе шын мөнінде растап берді.
Ресей Федерациясы Қазақстан Республикасының тәуелсіздігін 1991 жылғы 17-желтоқсанда мойындады. Қазақстан Ресеймен қарым-қатынасқа айрықша мән береді. Бұл жөнінде елеулі ілгерілеу бар. 1998 жылы шілденің 6-сында Мәскеуде қол қойылған XXI ғасырға бағдарланған Мәңгі достық пен ынтымақтастық туралы Декларация екі ел үшін маңызды тарихи мәнге ие. Қазақстан мен Ресей арасында Каспий теңізінің құқықтық, проблемасы шешілді. Келісім хаттамасына 2002-2003 жылдары қол қойылды.
Біз үшін бірінші дәрежелі маңызы бар келісім, дүние-жүзілік ірі проблемалардың бірі - Каспий теңізінің мәртебесін айқындау. Ел президенті алғашқы кезден бастап принципті бағыт ұстады, өз айқындамамызды корғап қалды. Қазір ол айқындама Каспий теңізінің солтүстік бөлігі түбінің ара-жігін белгілеу жөнінде Ресеймен ортақ желі принципі бойынша жасалған келісімнен ез көрінісін тауып отыр. Осы келісімнің іске аса бастауы үшін Сыртқы істер министрлігі белсенді түрде жұмыс істеді. Каспий теңізінің түбіндегі ұлттық секторлар координаттарын айқындайтын хаттаманы қысқа мерзім ішінде даярлайды. Сыртқы істер министрлігі Каспий теңізінің заңдық мәртебесі жөніндегі екіжақты және көпжақты келіссөздерді жалғастырып келеді. Каспий проблематикасының Қазақстанның стратегиялық мүдделеріне тікелей қатысты мейлінше күшті екенін ұдайы есте сақтауда. Өзара сенімге негізделген баянды ынтымақтастық Қазақастанға да, Ресейге де қажет.
Қырғызстанмен және Өзбекстанмен ынтымақтастықты дамыту үшін олармен мәңгі достық туралы шарттарға қол қойылды Біз бұл құжаттар аймақтық тұрақтылық пен қауіпсізді нығайтуға қосылған маңызды үлес болып табылады де есептейміз.
Қазіргі күрделі жағдайда Қазақстан мен Орталық Азиқ елдері ТМД-ның оңтүстік шекараларын қорғау, діни экстремизмге, халықаралық терроризмге, ұйымдасқан қылмысқа, есірткі заттарының заңсыз айналымына, қару-жарақ контрабандасына қарсы күрес сияқты маңызды салаларда тығыз өзара іс-қимыл жүргізуге тиіс деп есептейміз.
Қазақстан - Өзбекстан қарым-қатынастары. Екі ел арасындағы дипломатиялық қарым-қатынастар 1992 жылы 23 қарашада орнатылды. Қазақстан Республикасының Өзбекстан Республикасындағы Төтенше және Өкілетті Елшісі Мырзахметов Асқар Исабекұлы (2006 жыл, сәуір).
Қазақстан Республикасындағы Өзбекстан Республикасының Төтенше және Өкілетті Елшісі Бутаяров Турдикул Суванович (2000 жыл, сәуір).
Қазақстан-Өзбекстан қарым-қатынастары бірқалыпты дамуда. Тараптар аймақтық қауіпсіздік және экономикалық интеграция салаларында ынтымақтасуда; АӨСШК, ШЫҰ, ЕврАзЭҚ, Терроризмге, саяси және діни экстремизмге, трансұлттық ұжымдық қылмысқа және тұрақтылық пен қауіпсіздіктің қатерлеріне қарсы күресте бірлескен шаралары жөніндегі келісімнің қатысушылары болып табылады.
Қазақстан-Өзбекстан қарым-қатынастарының шарт-құқықтық базасы ынтымақтастықтың барлық салаларын қамтитын 90-нан астам құжаттардан тұрады.
Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаев Ташкентке 5 мәрте сапар жасады, Өз кезегінде, Өз бекстан Республикасының Президенті И.Каримов Қазақстанға 10 рет келді,
1998 жылы 30 қазанда Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевтің Өзбекстанға ресми сапары кезінде екі жақты қарым-қатынастың негізгі құжаты - Мәңгілік достық туралы шартқа қол қойылды.
2006 жылы 19-20 наурызда Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевтің Өзбекстанға мемлекеттік сапары барысында екі жақты ынтымақтастықтың басты мәселелерін шешуге бағытталған. Мемлекетаралық Үйлестіру Кеңесін құру туралы шешім қабылданды.
2005 жылы екі жақты сауда көрсеткіші 497,1 млн. АҚШ долларынан асып түсті (экспорт - 242?6 млн. АҚШ долл., импорт - 254,5 млн. АҚШ долл.). 2006 жылы 13-14 наурызда Астана қаласында Қазақстан Республикасы және Өзбекстан Республикасы арасындағы екі жақты ынтымақтастық жөніндегі бірлескен үкіметаралық комиссияның 9-шы отырысы өтті. Комиссия жұмысы екі ел арасындағы экономикалық мәселелерді жылдам шешілуіне бағытталады.
Қазақстан - Түрікменстан өзара байланыстары. Қазақстан Республикасы мен Түрікменстан арасындағы дипломатиялық қатынастар 1992 жылдың 5 қазанында орнатылды. Қазақстан Республикасының Түрікменстандағы Төтенше және Өкілетті Елшісі Атанов Мұрат Марданұлы (2005 жылдамыз).
Қазақстан Республикасындағы Түрікменстаның Төтенше жэне Өкілетті Елшісі Абалаков Мүхаммед Ходжамүхаммедүлы (2000 жыл, наурыз).
Ынтымақтастықтың нормативтік-қүқықтық негізін 40-тан астам құжат, соның ішінде - 1993 жылғы 19 мамырдағы Достық қатынастар және ынтымақтастық туралы шарт, 1997 жылғы 27 ақпандагы Ынтымақтастықты одан әрі дамыту туралы декларация құрайды.
Қазақстан Республикасының Президенті Н.Назарбаев Түрікменстанда ресми сапармен 1993 жылғы 19 мамырда, 1999 жылғы 8-9 сәуірде болды, еондай-ақ 2002 жылгы 23-24 сәуірде Ашхабат қаласында өткен Каспий жағалауы мемлекеттері Басшыларының Бірінші саммитінің жұмысына қатысты.
Түрікменстанның Президенті С. Ниязов Қазақстанда ресми сапармен 1997 жылғы 27 ақпанда, 2001 жылғы 5-6 шілдеде болды, сондай-ақ 2002 жылғы 28 ақпан - 1 наурыз аралығында Алматы қаласында өткен ТМД мемлекеттері басшыларының бейресми кездесуіне қатысты.
2001 жылғы 5 шілдеде Астана қаласында мемлекет басшылары Қазақстан-түрікмен мемлекеттік шекарасын межелеу және демаркациялау процесі туралы шартқа қол қойды. 2005 жылдың қараша айында іргелес мемлекеттердің мемлекеттік шекарасында алғашқы шекара бағаналарының орнатылу рәсімі салтанатты түрде өткізілді. Қазақстан Республикасы мен Түрікменстан арасындағы мемлекеттік шекараны демаркациялау процесін ағымдағы жылы аяқтау көзделген.
Қазіргі таңда біздің елдеріміз Каспий теңізінің қүқықтық мәртебесін анықтауға қатысты келіссөз процесіне қатысуда. Бүл мәселеде Қазақстан мен Түрікменстан ұқсас үстанымдар білдіріп, елеулі келісушілік танытуда.
Сонымен қатар, қазіргі уақытта Қазақстан мен Түрікменстан арасындағы Каспий теңізінің табанын межелеу туралы келісімнің жобасын даярлауға байланысты келіссөз процесі жалғасу үстінде.
Сондай-ақ Арал теңізі бассейнінің су қорларын басқару жэне трансшекаралық өзендердің су - қорларын пайдалану мәселелері қарастырылатын Аралды сақтап қалу халықаралық қоры шеңберінде Қазақстан мен Түрікменстан ынтымақтастық танытуда.
Қазақстан - Тәжікстан қарым-қатынасы. Қазақстан Республикасы және Тәжікстан Республикасының екі жақты өзара қатынасы достық сипатта және жоғарғы дәрежедегі саяси ынтымақтастық бағытында дамып отыр.
Қазақстан Республикасы мен Тәжікстан Республикасының арасындағы алғашқы және негізгі құжат - Ынтымақтастық туралы келісім-шартқа 1993 жылы 13 қаңтарда Алматы қаласында қол қойылды. Бүгінгі күні Қазақстан және Тәжікстан кең көлемді екі жақты қатынастар көлемінде ынтымақтастың бар саласын қамтитын елуден астам қүқықтық негізі бар келісім-шартқа қол қойған.
Екі мемлекет аймақтық қарым-қатынас шеңберінде ШЫҰ, ТМД, ЕВРАЗЭҚ және ҰҚКҰ ұйымдарының белсенді қатысушылары болып саналады. Тәжікстан Қазақстан Республикасының Президенті Н.Назарбаевың Азиядағы өзара ықпалдастық және сенім шаралары жөніндегі кеңес бастамасын іске асыруды толығымен қуаттай отырып, Елбасымыздың Орталық Азия Мемлекеттер одағын құру идеясын бірауыздан мақұлдады.
Үстімізгі жылғы 4-5 мамырда Тәжікстан Республикасының Президенті Э.Ш.Рахмоновтың Қазақстан Республикасына бірінші ресми сапары болып өтті. Сапар нәтижесінде еңбек туралы және Қазақстанда жұмыс жасайтын тәжік мигранттарының құқығын қорғау; халықаралық автокөлік қатынасы туралы; өзара құпия ақпаратты қорғау туралы; экономикалық қылмыс және салық заңын бұзушылық жөнінде ақпарат алмасу және ынтымақтастық туралы келіссөздерге қол қойылды.
Сала аралық деңгейде Қазақстанның Білім және ғылым министрлігімен Тәжікстанның Жастар ісі жөніндегі комитетінің мемлекеттік жастар саясаты және екі елдің еңбек және әлеуметтік қорғау министрліктерінің арасында өзара ынтымақтастық жөнінде келіссөзге қол қойылды. Жалпы, сапар барысында экономикалық және сауда өндіріс, энергетика, әлеуметтік сала және қауыпсіздік салаларында екі жақты қатынасты күшейту мәселелері талқыланды. Екі жақ Тәжікстанның инвестициялық ахуалын нығайту мақсатында Қазақстан инвестициясын тарту арқылы одан әрі жақсарту ниеттерін танытты.
Сапар барысындағы қол жеткізген келісім-шарттардың табысты іске асырылуының бірінші белесі ретінде Қазақстанның шаруашылық субьектілерінің Тәжікстаннан жеміс-жидек көкөніс өнімдерін сатып алуға ниет білдіруін айтуға болады (олардың тиісті құжаттары осы жылдың 30 мамыр мен 4 маусым аралығында Душанбеге сапары кезінде қол қойылды). Сонымен бірге Тәжікстанның Таулы-Бадахшан облысындағы Чарын Алтын қазақ-тәжік бірлескен кәсіпорнының күміс өндіруіне кірісуін айтуға болады.
Тәжікстан мен Қазақстанның 2006 жылдың қаңтар-наурыз айларындағы сыртқы сауда айналымы 2005 жылдың осы уақытымен салыстырғанда 183,5% артып 58 млн. 254 мың АҚШ долларын құрады; экспорт-9 млн. 192 мың АҚШ долларын құрады; импорт 49 млн. 62 мың АҚШ долларын құрады; 2005 жылы бұл көрсеткіштер 187 млн. 993 мың АҚШ долларын қүрады (2004 жылға 88,2%): экспорт Тәжікстан Республикасынан - 19 млн. 665 мың; импорт Тәжікстан Республикасына 168 млн. 337 мың АҚШ. долларын құрады.
ТМД мемлекеттеріиің арасында Тәжікстанның сыртқы сауда айналымында Қазақстан үшінші орынды алады; Ресей (339 млн. 263 мың) және Өзбекстаннан (219 млн. 328 мың) кейін. Қазақстан Тәжікстанға гуманитарлық көмегі бойынша ТМД елдері арасында бірінші орында тұр (6,9% ТМД елдерінің жалпы көмегінен алғанда).
Соңғы уақытта сауда-экономикалық үрдістің біршама артқаны байқалады. Соның ішінде Елшіліктің атсалысуының арқасында аталмыш елге көптеген ірі қаржы институттары, соның ішінде Қазақстан Даму Банкі АҚ, ТуранАлемБанк АҚ, Казкоммерцбанк АҚ, Қазақстанның инвестициялық қоры АҚ, Экспорттық кредиттерді және инвестицияларды сақтандыру жөніндегі Мемлекеттік сақтандыру корпорациясы АҚ, және көптеген тағы басқа да ірі ұйымдар басшылары іскерлік сапармен болып қайтты. Осының нәтижесінде 2005 жылдың мамыр айында ТуранАлемБанк өкілдігін Тәжікстан Республикасында ашты, 2006 жылы маусым айында Қазақстанның АВИКОМ әуежол компаниясы өзінің филиалын ашты.
Бұдан басқа Қазақстан. Республикасының Инвестқоры Тәжікстан Республикасының Соғды облысындағы Адрасмон тау-кен комбинатына он миллион АҚШ доллары колемінде инвестиция бөлу туралы жоспарын қарастыруда.
Бұрынғы Кеңес Одағы мемлекеттерінің көпшілігі энергия көздері рыногындағы ынтымақтастыққа, сауда, көлік және коммуникация салаларынан өзара тиімді түрде да объекивті тұрғыдан бейімділік танытып отыр. Ұлы Жібек жолын қайта түлетуге де көптеген мемлекет мүдделі білдіруде.
Негізгі әдебиеттер: 1, 3, 8, 9, 10, 14, 15, 18, 19, 22, 25, 29, 30.
Қосымша әдебиеттер: 29, 31, 33, 35, 36, 37, 38, 40, 42, 43, 44, 45, 46, 49, 52, 56.
Дәріс №3. Қазақстанның халықаралық қатынастардың субъектісі ретінде халықаралық аренаға шығуы.
Қазақстан Республикасы Тәуелсіздік алғаннан кейін егемен мемлекет ретінде халықаралық аренаға шықты. 1992 жылы 2 наурызда Қазақстан БҰҰ-на кірді. Сонымен қоса Халықаралық валюта қорына, Халықаралық реконструкция және даму банкісіне, Дүниежүзілік банктің, Халықаралық даму ассоциациясының, Инвестицияға кепілдік беретін көп-жақты агенттіктің, Инвестициялық таластарды шешу жөніндегі халықаралық орталықтың, дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының мүшесі болды.
Халықаралық аренада мемлекетіміз өзінің тарихи, геосаясаттық және экономикалық факторларына байланысты, сыртқы саясатын халықаралық ынтымақтастық, көршілес мемлекеттермен татуластық және олардың аймақтық біртұтастығын құрметтеу принципіне негіздеп жүргізіп келеді. Қазақстанның өзге мемлекеттермен тең құқылы және екі жаққа да тиімді қарым-қатынас құруға дайындығы оның бүгінгі күні дипломатиялық байланыс орнатқан шет мемлекеттердің санының көптігімен дәлелденіп отыр. 1991 жылы тәуелсіздік алған сәттен бастап, біздің республика әлемнің 130 мемлекетімен дипломатиялық қарым-қатынас орнатты.
Көптеген себептерге байланысты Орталық Азия мен Қазақстан аймағы әлем саясатында қазіргі кезде ерекше назарға ие.
Себебі Қазақстан екпінді даму қарқынының арқасында ipi трансұлттық корпорациялардың, өзге мемлекеттердің үлкен қызығушылығына ие.
Қазақстан Республикасы Орталық Азиядағы географиялық сипаты бойынша ең ipi мемлекет болып табылады, оған қоса экономикалық даму қарқыны бойынша біздің мемлекет аймақтағы көшбасшылыққа ие. Осы ретте еліміздің болашақта даму мүмкіндіктерінің мол екендігін ескере кету керек. Бүгінгі күні қазақстандық сыртқы саясат басымдылығы ең алдымен Ресей, Қытай, АҚШ, ЕО, Орталық Азия аймағындағы көршілес мемлекеттермен, ислам әлемімен тең құқылы қарым-қатынас құруға бағытталып отыр. Бұл тұрғыда 2006-2007 жылдары аталмыш мемлекеттермен және аймақтармен екі жақты байланыс едәуір алға басты.
Ел мүддeciнe қатысты бірталай маңызды құжатқа қол қойылған мемлекет басшысы Н.Ә. Назарбаевтың басшылығымен Вашингтон, Мәскеу, Брюссель, Лондон, Тегеран, және т.б. мемлекеттердің астаналарына ресми сапарларының қорытындылары да осыны айғақтай түсуде.Осылайша мeмлeкeтiмiздiң әлемнің жетекшi державалары мен көршілес ТМД мемлекеттepi арасындағы стратегиялық серіктестігі жаңа деңгейге көтерілді деуге болады.
Қытай. Қазақстан Республикасы мен Қытай Халық Республикасы арасындағы дипломатиялық қатынастар 1992 жылғы 3 қаңтарда орнатылған.
Бүгінгі таңда Қазақстан-Қытай қатынастары қол жеткізілген келісімдерді жүйелі негізде жүзеге асырумен ерекшеленеді. ҚР мен ҚХР арасындағы стратегиялық әріптестіктің ұзақ мерзімді әрі тұрақты дамуын Стратегиялық әріптестікті орнату және дамыту туралы бірлескен декларациясы (2005 жылғы 4 шілде), Тату көршілік, достық пен ынтымақтастық туралы шарт (2002 жылғы 23 желтоқсан), 2003-2008 жылдардағы ынтымақтастық бағдарламасы (2003 жылғы 3 маусым) және Ынтымақтастық комитеті (2004 жылғы 2 шілдеде құрылған) қамтамасыз етуде.
Екі жақты ынтымақтастықтың негізгі саяси жетістіктерінің ішінде Қытайдың Қазақстанға қауіпсіздік саласында кепілдік беруін (1995 жылғы ақпан), шекара мәселесінің толық шешілуін, трансшекаралық өзендерді пайдалану және қорғау саласындағы ынтымақтастық туралы келісімге қол қойылуын (2001 жылғы 12 қыркүйек) атап өтуғе болады.
Қазақстан мен Қытай. Шанхай ынтымақтастық ұйымының шеңберінде берік байланыстар орнатқан. Қытай Азиядағы өзара ықпалдастық және сенім шаралары бойынша. кеңесті шақыру процесін қолдайды.
Бүгінгі таңда екі жақты қатынастардың барлық бағыттарын ілгерілетуде сауда-экономикалық ынтымақтастық жетекші рөл ойнайды. Қытай Әлемнің ірі сауда державалары ішінде Қазақстанды Дүниежүзілік сауда ұйымының мүшелігіне қабылдау туралы екі жақты келіссөздерді ең бірінші болып аяқтады.
Қазіргі кезде Қазақстан ҚХР-дың сыртқы саудасында өзара тауар айналымының көлемі жағынан Орталық Азия және Шығыс Европа елдері ішінде Ресейден кейінгі екінші орынды берік ұстауда. 2005 жылы екі жақты сауданың көлемі 51 пайызға өсіп, 6,8.1 млрд. долларға жетті, Алға қойылған мақсат - осы көрсеткішті 2010 жылға дейін 10 млрд. долларға жеткізу.
Жақында қолданысқа енгізілген Атасу-Алашанькоу мұнай құбыры маңызды стратегиялық мағынаға ие, ол Қазақстанға мұнай экспортының бағыттарын әртараптандыруға мүмкіндік берумен қатар, ҚР-дың транзиттік әлеуетін де толығырақ пайдалануға жол ашады.
Екі жақты ынтымақтастықтың көлік саласы да қарқынды дамуда. Достық-Алашанькоу теміржол өткелімен өтетін жүк айналымы 2005 жылы 20 пайызға өсіп, 11 млн. тоннаға жетті. 2006 жылы бұл көрсеткішті 14 млн, тоннаға жеткізу жоспарланған.
Бүгінгі таңда екі ел арасындағы ынтымақтастық жаңа сапалы белеске көтеріліп, шикізаттан тыс салалардағы әрекеттестікке бағыт алуда. 2005 жылғы шілдеде қол қойылған ҚР Ақпараттандыру және байланыс агенттігі мен. ҚХР Ақпараттық өнеркәсіп министрлігі арасындағы. ынтымақтастық туралы меморандум және Қазнұртел компаниясы мен Қытайдың даму банкі арасындағы СБМА450 жүйесін құру жобасын несиелеу туралы келісім бүл саладағы маңызды оқиға болды. Сонымен қатар, ҚР-да жылу электрстанциясы мен Қазақстан-Қытай электрэнергия өткізу жолдарын салу бойынша бірлескен жобаларды жүзеге асыруға бағытталған жұмыстар жүргізілуде. Қытайлық тарап Мойнақ ГЭС-ін салу жобасына белсенді қатысуда.
Трансшекаралық өзендерді пайдалану және қорғау жөніңдегі бірлескен комиссия шеңберінде ынтымақтастықтың құқықтық базасын нығайту жұмыстары жалғасуда. Бұл жұмыстың нәтижесінде трансшекаралық өзендердегі табиғи апаттар кезінде тараптарға өзара жедел хабарлау туралы келісімге қол қойылды (2005 жылғы шілде).
Мәдени-гуманитарлық саладағы байланыстардың маңызды оқиғаларының арасында Абайдың 150 жылдығын тойлауға байланысты Пекинде өткізілген салтанатты іс-шараларды (1995 жыл), Қазақстанның Қытайдағы Мәдениет күндерін (2001 жыл), Қытайдың Қазақстандағы Мәдениет күндерін (2002 жыл), Алматыда ұйымдастырылған Қытайдың ғылыми-техникалық көрмесін (2002 жыл), Алматының Шанхайдағы мәдениет күндерін (2004 жыл), Шанхайдың Алматыдағы мәдениет күндерін (2005 жыл) атап өтуге болады. Екі тарап 2006 жылы Қазақстанда Қытайдың мәдениет күндерін, ал 2007 жылы Қытайда Қазақстанның мәдениет күндерін өткізу туралы уағдаластыққа қол жеткізді.
Қазіргі кезде екі елде мәдени орталықтар, бірлескен технопарк құру бойынша жұмыс жүргізілуде.
Қазақстан және Қытай арасындагы үкіметаралық келісімнің негізінде жыл сайын студенттер алмасу жүзеге асырылуда, Екі ел жоғары оқу орындары арасында тікелей байланыс орнатылды. Қазіргі кезде Қытайға әртүрлі оқу арналарымен келіп, білім алып жатқан қазақстандық студенттердің жалпы саны 500-ден асты.
Жапония. 1991 жылдың 28 желтоқсанында Жапония Қазақстанның тәуелсіздігін мойындады.
1992 жылдың 26 қаңтарында дипломатиялық қатынастар орнатылды. 1997 жылдың ақпан айынан бастап Токиода Қазақстанның Елшілігі ашылды. Жапония Елшілігі Қазақстанда 1993 жылдан бастап ашылды.
Президент Н.Ә.Назарбаевтың 1994 жылдың 6-7 сәуір айында және 1999 жылдың 5-8 желтоқсан айында Жапонияға жасаған сапары екі жақты қатынастардың негізі болды. Бірінші сапары аясында Кеңес Одағы мен Жапония арасындағы келісімдерді мойындау туралы ноталар алмасылып бірлескен мәлімдеме жасалды. Екінші сапар барысында достастық, серіктестік және ынтымақтастық туралы бірлескен мәлімдемеге қол қойылды.
Орта Азия елдерімен ынтымақтастықты тереңдету мақсатында Жапонияның Премьер-министрі Р.Хашимото 1997 жылы Жібек жолы дипломатиясы атты Жапонияның сыртқы саясат тұжырымдамасын белгілеп, Орта Азиямен саяси диалог, экономикалық ынтымақтастық және аймақта бейбітшілікті нығайту сияқты үш басым бағытты бекітті.
2002 жылдың желтоқсан айында ҚР Мемлекеттік хатшысы-Сыртқы істер министрі Қ.Тоқаевтың Жапонияға мемлекеттік сапары жүзеге асты. Сапар барысында Жапония тарапынан адам ресурстарын дамыту, әлеуметтік инфрақұрылымды жақсарту және экологиялық проблемаларды шешу жағынан көмек көрсететініні жөнінде келісімге қол жеткізді.
2004 жылдың тамыз айында Жапонияның Сыртқы істер министрі Й.Кавагучидің Қазақстанға сапары кезінде жаңа келісімдерге қол жеткізілді.
Сыртқы саясат ведомство басшылары барлық салада өзара ықпалдастықты нығайту, Қазақстанға Жапонияның тікелей инвестициясын еліміздің экономикасына құю секілді мәселелер бойынша уағдаласты.
Осы сапар аясында жапон тарапының ынтасымен Орталық Азия елдерімен интеграцияға ықпал ету және аймақтағы елдермен екі жақты қатынастарды дамыту мақсатында Орталық Азия+Жапония диалогының бірінші министрлер кездесуі өтті. Сонымен қатар, Токионың Орта Азияға деген қызығушылығы энергетикалық бәсекелестігімен де айқынданады. Орталық Азия+Жапония диалогының екінші министрлер кездесуі ү.ж. 5 маусымда Токио да өтті.
2005 жылдың 13-16 маусымда ҚР Премьер-министрі Д.Ахметовтың ЭКСПО-2005 көрмесі ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Күндізгі оқу түрі
Оқу жоспарының көшірмесі
Оқу мерзімі
Курс
Семестр
Кредит саны
Лекиялар
Семиарлар
соөж
сөж
Барлығы
Бақылау түрі
емтихан
№
Тақырып атауы
Дәріс
Семинары
СОӨЖ
СӨЖ
Қазақстан Республикасы тәуелсіздігінің жариялануы. ҚР сыртқы саясатының қалыптасуының негізгі факторлары.
Қазақстанның бұрынғы КСРО республикаларымен тату көршілік қатынастар орнатуы.
Қазақстанның халықаралық қатынастардың субъектісі ретінде халықаралық аренаға шығуы.
Қазақстан Республикасының ислам әлемі және түрік тілдес елдері халықаралық ұйымдарымен ынтымақтастығы.
Қазақстан Республикасы және халықаралық ұйымдар
Қазақстан және интеграциялық үдерістер.
Қазақстанның шет елдермен экономикалық өзара қатынасының ерекшеліктері мен негізгі бағыттары
Қазақстан және әлемдік, аймақтық қауіпсіздік проблемалары.
Барлығы 90
Сыртқы оқу түрі
Аталған мамандық бойынша сыртқы бөлім жоқ.
3. Пәннің оқу бағдарламасы -- (syllabus)
3.1 Оқытушылар туралы мәліметтер:
Жұмыс уақыты 9-00-16-00
3.2 Пререквизиттері: Университеттік Қазақстан Республикасы әлемдік қауымдастықта курсын меңгеру үшін студент:
· Орта мектеп бағдарламасы көлемінде нақты материалдарды білуі;
· деректі құжаттардың фрагменттерімен жұмыс істеуге деген бейімділігі;
· тарихи құбылыстар арасындағы себеп-салдар байланыстылығын айқындай алатын қабілеттілігі керек.
3.3 Постреквизиттері:
Қазақстан Республикасы әлемдік қауымдастықта курсын оқу барысындағы білімдарлық келесі пәндерді игеруге қолданылады және тиімді жұмыс істеуге мүмкіншілік береді:
:: Құқық және мемлекет тарихы
:: Қазақстан экономикасының тарихы
- Әлеуметтану
:: Мәдениеттану
:: Саясаттану
:: Философия
3.4 Пәннің қысқаша мазмұны Берілген курстың негізгі мақсаты жоғарғы оқу орын студенттерінің Қазақстан Республикасының тәуелсіздігі жарияланған 1991 жылдан кейінгі еліміздің халықаралық қатынастардың субъектісі ретінде әлемдік аренаға шығуын және олармен тығыз жұмыс жасай бастағанын тереңдете оқытады.
Қазақстанда егеменді мемлекеттік дамуының қарқынды процесі басталды. Білім алушыларды Республика тарихында басталған жаңа кезеңмен тереңірек таныстыра отырып, елдің әлемдік білім кеңістігіне интеграциялану және білім беру саласында халықаралық конвенцияға қосылуға байланысты оны заманауи оқу технологиясы ескеріледі.
Қазақстан тәуелсіздік алғаннан кейін егемен мемлекет ретінде халықаралық аренаға шықты. Біздің мемлекетімізді жүзден аса ел таныды. Олардың көбімен елшілік және өкіметтік дәрежесінде дипломатиялық қатынас орнатылды. Республиканың сыртқы саяси сенім прициптері негізінде өзара тиімді достық қатынасты сақтау сондай-ақ барлық басқа мемлекеттермен әділеттік және халықаралық серіктестік негізінде кең байланыстарды дамыту болып табылады. Қазақстан территориясында орналасқан ядролық қарулар келісімдік үрдістер шеңберінде жойылып республикамыз ядролық қарусыз мемлекет дәрежесін алды.
Бүгінде ҚР-ның ішкі саясатындағы жаңа перспективалық бағыттар анықталды. Оның басты мақсаты Ел Президентінің Қазақстан халқына Жолдауында айқындалған қазақстандықтардың өсіп-өркендеуі, қауіпсіздігі және ел-ауқатының артуы. Қазақстан-2050 Стратегиясы - жедел өзгермелі тарихи жағдайлардағы жаңа Қазақстанның жаңа саяси бағытын айқындап, халықаралық ұйымдарға қатысуын қарастыру. Посткеңестік кеңістіктегі интеграциялық үдерістердегі Қазақстан Республикасының көшбасшылық рөлін айқындау.
4. Пән бойынша тапсырмаларды орындау және өткізу кестесі
№
Жұмыс түрі
Тапсырманың мақсаты мен мазмұны
Пайдалануға ұсынылатын әдебиеттер
Бақылау түрі (рейтингтік шкалаға сәйкес)
Балдар (рейтингтік шкалаға сәйкес)
Есеп беру түрі
Тапсыру уақыты
Реферат
Қазақстан Республикасы дүниежүзілік қауымдастықта
Негізгі әдебиеттер: 1,3, 4, 6. Қосымша әдебиеттер: 12,15, 20, 21, 24, 35.
Ағымдық бақылау
50-100
Жазбаша
3-апта
Коллоквиум
Қазақстан Республикасы және Кедендік Одақ.
Негізгі әдебиеттер: 1-7 Қосымша әдебиеттер: 18-22, 35-39, 41.
Ағымдық бақылау
50-100
Ауызша
6-апта
Баяндама
Қазақстан Республикасы мен АҚШ-тың өзара қарым-қатынасындағы жаңа бағыт.
Негізгі әдебиеттер: 3, 5, 7, 9. Қосымша әдебиеттер: 23-24, 35-41
Ағымдық бақылау
50-100
Ауызша
9-апта
Бақылау жұмысы
Қазақстан Республикасының Еуропалық елдермен байланыстары
Негізгі әдебиеттер: 1-5, 8. Қосымша әдебиеттер: 11 - 17, 19, 29, 35-42
Ағымдық бақылау
50-100
Жазбаша
12-апта
Эссе
Қазақстанға байланысты Ресей, Қытай және АҚШ саясаты. Геосаяси жағдай.
Негізгі әдебиеттер: 5 - 6, 7, 8. Қосымша әдебиеттер:18, 25, 35-40
Ағымдық бақылау
50-100
Жазбаша
15-апта
Пәннің оқу - әдістемелік картасымен қамтамасыз етілуі
№
Курс бойынша оқулықтар мен оқу құралдарының атауы
КарМУ кітапханасындағы оқулықтар мен оқу құралдарының саны
1.Негізгі әдебиеттер*
МОИ ДОКУМЕНТЫLocal SettingsApplication DataOperaOperatemporary_download sProgram FilesBimashHistoryhtmlmansnazarbaev .htmНазарбаев Н.Ә. Ғасырлар тоғысында. Алматы, 1996. 177-б.
Назарбаев Н. Қазақстан-2030: Барлық қазақстандықтардың өсіп-өркендеуі, қауіпсіздігі және әл-ауқатының артуы: Ел Президентінің Қазақстан халқына Жолдауы. Алматы: Білім, 1998. 75 бет.
Қазақстан Республикасының мемлекеттік егемендігі туралы Декларация, 25 қазан 1990 ж. - Алматы, 1990.
Қазақстан Республикасының Конституциясы. - Алматы, 1995. Конституционное (государственное право) зарубежных стран. В 4-х томах Отв. ред. Страшун Б.А.- М.: БЕК.- Т.1 - 2. - 1995.- C.351.
Қазақстан Республикасының мемлекеттік тәуелсіздігі туралы заң. 16 желтоқсан 1991 ж. - Алматы, 1992.
Қазақстан Республикасының Президенті - Елбасы Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан-2050 Стратегиясы қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты атты Қазақстан халқына Жолдауы. Егемен Қазақстан. 14 желтоқсан 2012.
Декларация о государственном суверенитете Казахской ССР. Казахстанская правда, 1990, 25 октября.
Нұрсұлтан Назарбаев: Нұрлы Жол - Болашаққа Бастар Жол. Астана. 12 қараша 2014 ж.
2.Қосымша әдебиеттер*
Конституционный закон О государственной независимости Республики Казахстан. От 16 декабря 1991 г.
Мансуров Т. Қазақстан және Ресей Егемендену, кірісу, стратегиялық әріптестік тәжірбиесі. Т.Мансуров. - Алматы: Қазақстан, 1999. - 344б.
Қазақстан Республикасының Президенті-Елбасы Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан Республикасы Тәуелсіздігінің 20 жылдығына арналған салтанатты жиналыста сөйлеген сөзі.Астана, 2011.
Қазақстан тарихы ежелгі дүниеден бастап бүгінгі күнге дейін. Оқу құралы. - Алматы, 1993. Қазақстан тарихы очерктер. - Алматы, 1994.
Қазақстан Республикасында тарихи сананы қалыптастырудың тұжырымдамасы. Алматы. 1995.
Токаев К. Дипломатия Республики Казахстан! Касымжомарт Токаев. Астана: Елорда, 2001. - 550с.
Сұлтанов Қ. Толғақты ой, толымды тұжырым. Н.Ә.Назарбаевтың Сындарлы он жыл кітабын оқығанда. Егемен Қазақстан. 2003. 25-ақпан.
Токаев К. Под стягом независомости. Очерки о внешней политике Казахстана. Алматы: Білім, 1997.
Қозыбаев М.Қ. Ақтаңдақтар ақиқаты. - Алматы, 1992.
Арыстанбекова А. Объединенные Нации и Казахстан А.Арыстанбекова . - Алматы: Даик-Пресс, 2002.-431 с.
Қозыбаев М.Қ., Бекмаханова Н.Е. Қазақстан тарихы. - Алматы, 1991.
Н.Ә.Назарбаев. - Алматы: Елорда, 2001, -301 б.
Алаш қозғалысы = Движение Алаш: сб. документов и материалов : янв. 1929- июль 1938 г.г.: құжаттар мен материалдар жинағы. - Алматы: Алаш қозғалысы = Движение Алаш: Сб. документов и материалов: құжаттар мен материалдар жинағы. - Алматы: Алаш. - 2005. - (Алаш мұрасы). 2-ші т. 2005. - 494 б.
Алаш қозғалысы: құжаттар мен материалдар жинағы = Движение Алаш: сб. документов и материалов . - Алматы: Ел-шежіре. - 2005. - (Алаш мұрасы). 4-ші т.: 1918-2007 ж.ж. құраст. Е. М. Грибанова. 2008. - 468 б.
Алдажуманов К.С., Алдажуманов Е.К. Депортация народов преступление тоталитарного режима. - Алматы, 1997.
Ел-шежіре. - 2005. - (Алаш мұрасы). 3-ші т. 2-ші кітап: қаңтар 1929-шілде 1938 ж. ж. құраст. Е. М. Грибанова. 2007. - 343 б.
Ел Президентінің Қазақстан халқына Жолдауы. Қазақстан өз дамуындағы жаңа серпіліс жасау қарсаңында. Қазақстанның әлемдегі бәсекеге барынша қабілетті 50 елдің қатарына кіру стратегиясы Орталық Қазақстан. 2006, 4-наурыз.
Ел басы Н.Ә. Назарбаевтың Л.Гумилев атындағы Еуразиялық ұлттық университетінің студенттері алдындағы дәрісі. Инновациялар мен оқу-білімді жетілдіру арқылы білім экономикасына Орталық Қазақстан. 2006, 27- мамыр.
Назарбаев Н.А. Новый Казахстан пять лет независимости развития. Алматы. 1996.
Назарбаев Н.А. Стратегия становления и развития Казахстана как суверенного государства. А., 1992.
Бейсенбекова Н.А., Жұмашев Р.М. Қазақстан тарихының тарихнамасы. Қарағанды, 2010. 210 б.
Жумашев Р.М. История культуры Советского Казахстана в Отечественной историографии (1917-1991 гг.). Караганда 2002.
Қазақ мәдениеті. Энциклопедиялық анықтамалық. - Алматы, 2005.
Дәрімбет Б. Азат қозғалысы: научное издание Дәрімбет Б.. - Алматы: Өркениет, 2001. - 327 б.
Қазақстан тарихы. Т. 1-5. Алматы, Атамұра. 1996-2010.
Аяған Б.Ғ. Қазіргі Қазақстан тарихы: жоғары оқу орындарының тарихшы емес мамандықтарына (бакалавриат) арналған оқулық Б. Ғ. Аяған, Х. М. Әбжанов, Д. А. Махат; ҚР Білім және ғылым министрлігі Мемлекет тарихы ин-ты. - Б.м.: Раритет, 2010. - 429 б.
История Казахстана: народы и культуры: учебное пособие. Масанов Н.Э. и др. - Алматы: Дайк-Пресс, 2001. - 600с.;
Тишков В.А. Национальность и национализм в постсоветском пространстве. Исторические записки, 1997 - 210с.;
История Казахстана и Центральной Азии: учебное пособие. Абусеитова М.Х. и др. - Алматы: Дайк-Пресс, 2001 - 616с.;
Омарбеков Т.О. 1920-1930 жылдардағы Қазақстан қасіреті. - Алматы, 1997.
2.1 Мерзімдік әдебиеттер (басылымдар) тізімі
Әбсаттаров Р. КСРО-ның күйреуі және Егемен Қазақстан. Ақиқат.2001. №11, 16-20 беттер.
Ыдырысов Е. Қазақстан тәуелсіздігінің сыртқы саяси қырлары. Ақиқат. 2001. № 8. 3-7 беттер.
Журналы Отан тарихы, Мысль, Акикат, Вестник КазНУ, Вестник КарГУ.
Н.Ә. Назарбаев. Тарих толқыны. Ақиқат № 7. 1999.
Жумаханов М. Б. Внешняя политика РК. Мысль. 1994. № 1.
Назарбаев Н.Ә. Еркін де еңселі әрі қауіпсіз қоғамға қадам басу. Егемен Қазақстан, 2000 ж. 25- қазан.
Назарбаев Н. Ә. Стабильность и безопасность страны в новом столетии. Мысль. Общественно-политический журнал. №2000. с. 4.
Назарбаев Н.Ә. Жадымызда жатталсын, татулық дәйім сақталсын. Егемен Қазақстан. 1998. 16- қаңтар.
Назарбаев Н.Ә. Қазақстан-2030. Ел Президентінің Қазақстан халқына Жолдауы. Егемен Қазақстан. 1997. 11- қазан.
2.2 Электрондық оқулықтар мен оқу құралдары тізімі
Қазақстан тарихы пәні бойынша лекциялар курсы [Электронный ресурс] : барлық мамандықтар үшін С.К. Кентбеков, Р.А. Шаймұханова, Ж.Т. Төлеухан, Н.Б. Смағұлов. Қарағанды мемлекеттік университеті. - Электрон. текстовые дан. (1,86Мб). - Қарағанды : [б. и.], 2007. - 15 дәріс. - Б. ц.
Амрина М.С. Қазақстан Республикасының сыртқы саясат тарихы. Курс электронных лекций. (авторский договор №3829 от 11.04.2010).
Козина В.В. Қазақстан тарихы пәні бойынша мультимедиялық көрсетілім [Мультимедиа] : цикл - жалпы білім беретін : компонент - міндетті: сабақ түрі - дәріс: барлық мамандықтарға арналған В. В. Козина , С. В. Елеуханова, Н. Б. Смағұлов, Ж.А. Қарсыбаева ; Қарағанды мемл. университеті. - Электрон. текстовые дан.(107Мб). - Қарағанды : [б. и.], 2011. - 15 дәріс. - Б. ц.
Шотбакова Л.К. Мультимедийная презентация по дисциплине Теоретическое источниковедение [Электронный ресурс]: цикл - базовый: компонент - обязательный: вид занятия - лекция: спец. 050208 Археология и этнология Л. К. Шотбакова; Карагандинский гос.ун-т. - Электрон. текстовые дан. (98,7Мб). - Караганда, 2011. - 5 лекцийИСТ050208; ИСТ5B020800.
Прошлое Казахстана в письменных источниках V в.до н.э.-XV в.н.э. [Электронный ресурс]: Извлечения из источников сост.Ирмуханов Б.Б.. - Электрон. текстовые дан.(22.3Мб). - Алматы: ¤лке, 1997. - 370с.: ил.
2.3 Интернет көздері
Дүниежүзі қазақстарының қауымдастығы. Всем, ассоц. казахов [Электронный ресурс].-Режим доступа: httpww. kazaktar.kz.
Қазақ тарихы [Электрондық ресурс].Электрондық журнал.-қол жетімділік режимі: httpww.tarih.tor.kz.
www.pm.kz Әлемдік және дәстүрлі діндер лидерлерінің Съезі. http:www.religionscongress.orgы
Қазақша рефераттар сайты http:kazref.kz
Тарих. Қазақстан тарихы. Дүниежүзі тарихы сайты http:surak.uikipedia.kz
Қазақстан тарихы туралы түркі деректемелері Пайдалы сайттар http:www.kerekinfo.kzblogpaidal ysaittar1917.html
Қазақстан тарихынан мәліметтер сайты http:malimetter.org
Талапкер сайты http:www.enthelper.kzindex.php
Дәріс №1. Қазақстан Республикасы тәуелсіздігінің жариялануы. ҚР сыртқы саясатының қалыптасуының негізгі факторлары.
1980 жылдардың аяғында Кеңестік әміршіл-әкімшілік жүйе терең дағдарысқа ұшырады. 1991 жылғы тамыз төңкерісінен кейін Әлемдегі алып мемлекет КСРО-ның ыдырау процесі жедел басталып кетті. 1991 жылғы 16-желтоқсанда Қазақстан Республикасының Мемлекеттік тәуелсіздігі туралы Конституциялық заңы қабылданды. Онда Қазақстан Республикасы-тәуелсіз, демократиялық және құқықтық мемлекет екендігі, ол өз территориясында өкімет билігін толық иеленетіндігі, өзінің ішкі және сыртқы саясатын дербес белгілеп, жүргізетіндігі, Қазақстан Республикасының территориясы қазіргі шекараларында біртұтас бөлінбейтін және қол сұғуға болмайтын территория болып табылатындығы, Қазақстан Республикасы өз тәуелсіздігі мен территориялық тұтастығын қорғау мақсатында өзінің Қарулы Күштерін құруға хақылы екендігін атап көрсетті. Сонымен ол дүниежүзілік қоғамдастыққа және экономикаға дербес енуге мүмкіндік алды. Қазақстанның Тәуелсіздігін ресми түрде ең алғаш болып мұхиттың арғы жағында жатқан Америка Құрама Штаттары мойындады, екінші болып айдаһардай айбарлы Қытай, сонан соң Ұлыбритания мойындады. Оның артынан Моңғолия, Франция, Жапония, Оңтүстік Корея және Иран Ислам мемлекеті мойындады. Иран - Қазақстанның тәуелсіздігін мойындаған алғашқы мұсылман мемлекеті. Әлем картасында жаңа тәуелсіз мемлекет пайда болды. 1991 жылдың соңында небары бірнеше аптаның ішінде әлемнің көптеген беделді елдері Қазақ елінің тәуелсіздігін мойындап, дипломатиялық қатынастар басталды.
Қазақстан тәуелсіздік алғаннан кейін егемен мемлекет ретінде халықаралық аренаға шықты. 1992 жылы 2 наурызда Қазақстан БҰҰ-на кірді. Сонымен қоса Халықаралық валюта қорына, Халықаралық реконструкция және даму банкісіне, Дүниежүзілік банктің, Халықаралық даму ассоциациясының, Инвестицияға кепілдік беретін көп-жақты агенттіктің, Инвестициялық таластарды шешу жөніндегі халықаралық орталықтың, дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының мүшесі болды.
Алғашқы жылдары Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлігінің шет елдерде мекемелерінің жоқтығын ескере отырып, әлемдік аренада тәуелсіз Қазақстанның толық ауқымдағы таныстырылу рәсімі Президенттің және үкімет делегацияларының шет елдерге ресми сапарларын ұйымдастыру арқылы жүзеге асы - рылды. Тәуелсіздіктің тек алғашқы екі жылында ғана Қазақстан Президенті әлемнің 19 еліне рес - ми сапар жасады, халықаралық 11 басқосуға қатысты. Осы қатарда әлемнің жетекші елдеріне-Австрияға, Ұлыбританияға, АҚШ-қа, ГФР-ге, Францияға, Жапонияға, сондай-ақ Үндістанға, Пәкістанға, Қытайға және басқа елдерге спармен бару стратегиялық әріптестікті орна - ту тұрғысынан неғұрлым маңызды оқиғалар болды. Тәуелсіз Қазақстанның қалып-тасып нығаюында сыртқы саясат маңызды рөл атқарады. Республика - мыз тәуелсіздік алғаннан кейін мем - лекет басшылығы алдында сыртқы саяси қызметті жүзеге асыратын толыққанды дипломатиялық қызмет құрудың күрделі міндеті тұрды.
Кеңестік дәуірде Қазақ КСР-інде Сыртқы істер министрлігі болғанымен бұл саяси ведомство қызметкерлерінің саны аз және оның өкілеттігі мен функциялары шектеулі болатын. Қазақ КСР Сыртқы істер министрлігі дипломатиядан алыс қызметпен шұғылданатын. Халықаралық қатынастар саласының білгір мамандары саусақпен санарлықтай ғана еді. Қазақстанның дербес сыртқы саясат жүргізуді айқындайтын тұжырымдамасы да, шетелдерде дипломатиялық мекемелері де болған жоқ. Сыртқы саяси қызметтегі дәстүріміз тым жұтаң болды.
Тәуелсіздіктің алғашқы ай - ларында Қазақстанды санау - лы мемлекеттер ғана таныды. Әлем мемлекеттерінің бірқатары Қазақстанды КСРО шеңберінен жаңа шыққан, болашақтағы дамуының бағыт-бағдары белгісіз, қуатты ядролық қаруы бар, алдағы уақытта мемлекет болып қалу-қалмауы белгісіз мұсылман елі ретінде қабылдады. Сондықтан республиканың сыртқы саяса - тын тездетіп қалыптастырмайтын болса халықаралық деңгейдегі мүдделерімізге орасан нұқсан келуі мүмкіндігі белгілі болды.
Жаңа еңсе көтерген еліміздің сын сағаттағы сыртқы саяси ахуа - лын Президент Н.Ә. Назарбаев: Тәуелсіздік алған алғашқы жылда - ры бәрі де оңай көрінетін. Әсіресе сыртқы саясатымыздың келешегі еш күмән туғызбайтын. Егемендігімізді жарияласақ болды, күллі әлем есігін алдымыздан айқара ашып салады деп ойлайтынбыз. Бүгін көзіміз жетіп отыр: бәрі өздігінен бола салмайды екен; жеңіл ештеңе жоқ екен,- деп еске алады.
Тәуелсіз елдің сыртқы сая - си ведомствосын қайта құру Пре - зидент Н.Ә.Назарбаевтың тікелей басшылығымен жүргізілді. Осы жолда Дипломатиялық қатынастар туралы Вена конвенциясы, халықаралық құқық, Қазақстан Республикасының заңдары т.б. құжаттар зерттеліп сараланды.
Қысқа мерзімде сыртқы сая - сат ведомствосының заңнамалық құжаттары жасалды. 1992 жылы 2 шілдеде Қазақстан Республи - касы Сыртқы істер министрлігі туралы, Қазақстан Республика - сы елшілігі туралы, Қазақстан Республикасының Төтенше және Өкілетті уәкілінің негізгі міндеттері мен құқықтары туралы Президенттің Жарлығы шықты. Осы құжаттарға сәйкес 1992 жылы Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлігі Коллегиясы туралы Ереже қабылданды. Министрлікте басшылық қызметкерлерден және тәжірибелі дипломаттардан кеңесші рөл атқаратын 17 адамнан тұратын Коллегия құрылады.
Тәуелсіз Қазақстанның тұңғыш Сыртқы істер министрі болып Төлеутай Сүлейменов тағайындалды. Осы уақыттың қарсаңында сыртқы саяси ведомствоның құрамы небәрі 17 адам болатын. Министрлік басшылығы алдымен Қазақстанның сыртқы саясатының басым бағыттары туралы Тұжырымдама жасады. Қазақстан Республикасының сырт-қы саясатының тұжырымдамасын әзірлеуде Мемлекеттік хатшы Әбіш Кекілбаев, Қауіпсіздік кеңесінің хатшысы Марат Тәжин, Мәдениет, ақпарат және қоғамдық келісім министрі Алтынбек Сәрсенбаев елеулі көмек көрсетеді. Осы құжат министрліктің 1992-1993 жылдардағы қызметінің негізіне алынды.
Сыртқы істер министрлігі Парламенттің тиісті комитеттерінің басшылары Жабайхан Әбділдинмен және Шәріп Омаровпен өзара тығыз іс-қимыл жасап жұмыс істеді. Осы бірлескен жұмыстың маңызды бір нәтижесі Қазақстан тарихында тұңғыш рет Қазақстан Республикасының дипломатиялық қызметі туралы Заңының қабылдануы болды.
Сыртқы істер министрлігі құрылымдық жағынан орталық ап - парат және шетелдік өкілдіктер болып бөлінді. Құрылымға сәйкес министрдің тиісті орынбасарла - ры жетекшілік ететін департа - менттер мен басқармалар, ерекше тапсырмалар жөніндегі елшілер тобы құрылды. Бұл бөлімшелер министрлік қызметінің белгілі бір бағыттары үшін, соның ішінде ТМД шеңберіндегі өзара іс-қимылдар, шет мемлекеттермен екі жақты ынтымақтастық, жалпы еуропалық ынтымақтастық, көп жақты ынтымақтастық, халықаралық-құқықтық мәселелер, консулдық және хаттамалық тұрғыдан қамтамасыз ету, кадрлар, қаржылық, шаруашы-лық қызмет көрсету, сондай-ақ шетелдік дипломатиялық корпус, т.б. үшін жауап беретін болды.
1992 жылдың алғашқы айлары Қазақстанның жас дипломатиясының басшылық буынының жасақталуы сияқты оқиғамен бай - ланысты болды. С. Құрманғожин министрдің бірінші орынбасары болып тағайындалды. Министрдің орынбасарлары С.Батыршаұлы Таяу және Орта Шығыс басқармасына және халықаралық-экономикалық байланыстар жұмысын үйлестіру, Қ. Тоқаев Азия басқармасы және баспа, ақпарат, халықаралық ұйымдармен байланыс жұмыстарын үйлестірумен айналысты. Министр-ліктегі Америка және Еуропа басқармасына В.Х. Ғизатов, Азия басқармасына Х.Р. Омаров, Таяу және Орта Шығыс басқармасына Н.Ж. Дәненов, ТМД басқармасына И.М. Аманғалиев жетекшілік етті. Б.К Нұрғалиев, Б.Ш. Тұрарбеков, А.Е. Қожақов, А.О. Шәкіров министрдің бұйрықтарымен тиісті бөлімшелердің басшылары етіп тағайындалды.
Сонымен 1991-1992 жылда - ры Қазақстан дипломатиясы өзінің қалыптасуының алғашқы кезеңін бастан өткізді. Елбасының тікелей араласуымен және қадағалауымен Сыртқы істер министрлігін қалыптастырудың құқықтық, әлеуметтік-саяси және ұймдастыру-кадр мәселелері оң шешімін тапты. Тәуелсіздіктің басында қазақ дипломатиясының алдында ұлттық экономиканың көтерілуіне жан-жақты ықпал ету инвестициялар тарту, елдің экспортын ұлғайтудың жолдарынр қарастыру, сауда-экономикалық қатынастарды дамыту сияқты бірқатар маңызды мәселелер тұрған болса, қазірде аталған бағыттарда айтарлықтай жұмыстар атқарылды. Енді бүгінгінгі күннің талаптарына сай халықаралық қауіпсіздіісгі нығайтуға, әлемдегі экономикалық қатынастарды жетіддіруге, тұтастай алғанда, ғаламдық деңгейдегі проблемаларды оң шешуге үлес қосу басты мақсат болып қалып отыр. Қазақстан әлемдік қоғамдастықта өзіндік алар орны бар ел екенін соңғы 24 жыл бедерінде айқын көрсетті. Қазақ елінін саясаттағы бағыты да, географиялық орналасуы да, жер байлығы да дүние жүзіндегі мемлекеттерді бізбен ынтымақтасуға ынталандырды.
Қазақстан Республикасымен дипломатиялық қарым-қатынас орнатқан елдердің саны 120-ға жетті. Елімізде 68 шетел елшіліктері мен дипломатиялық миссиялары жұмыс істейді. Резиденциялары Қазақстаннан тыс жерде шоғырланғанымен, елімізде тіркелген елшілер саны - 37. Ал Қазақстан Республикасының шетелдерде 47 елшілігі мен дипломатиялық миссиялары және консулдық өкілдіктері тіркелген. Еліміз мүше болып кіретін халықаралық ұйымдардың саны 67-ге жетті.
Негізгі әдебиеттер: 1, 3, 8, 9, 10, 14, 15, 18, 19, 22, 25, 29, 30.
Қосымша әдебиеттер: 31, 33, 35, 36, 37, 38, 40, 42, 43, 44, 45, 46, 49, 52, 56.
Дәріс №2. Қазақстанның бұрынғы КСРО республикаларымен тату көршілік қатынастар орнатуы.
1991 жылғы 13 желтоқсанда Ашхабад қаласында Қазақстан жетекшісінің күш-жігерінің арқасында Орта Азия республикалары басшыларының кездесуі болды. Осы кездесу барысында сыртқы саясаттағы көптеген мәселелердің шешімі табылды және Орталық Азия мен славян республикаларының егесін болдырмаудың сәті түсті. 1991 жылғы 21 желтоқсанда Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә. Назарбаевтың бастамашылығымен жиналған бұрынғы 11 одақтас республика басшылары жаңа бірлестік - Тәуелсіз Мемлекетгер Достастығының негізін қалаушы құжат болған Алматы декларациясына қол қойды.
Қазақстан тарихы қысқа мерзімде басты мемлекеттік мәселені шешті әрі елдің нақты тәуелсіздігіне қол жеткізді. Қазақстан соңғы 24 жылда әлемдік қауымдастықпен барлық салаларда өркениетті байланыстар дамыта білген ашық қоғамға айналды. Қазақстанның бұрынғы КСРО республикаларымен тату көршілік қатынастар орнатуы нәтижесінде, ол елдермен өзара тиімді және ұтымды қарыматынастар қалыптастырып, инвестициялардың келуі өсе түсті.
Қазақ елі сыртқы саясатының басты бағыты жетекші державалардың қауіпсіздік жөніндегі кепілдігін ала отырып, ядролық қарудан бас тартып қана қоймай, ядролық қарусыз мемлекет мәртебесіне ие болу еді. Бұл ұстаным тез арада-ақ іс жүзіне асырылды. Ал осы жәйт халықаралық аренада, еліміздің мәртебесін көтерді. Еуразия одағын кұру, Азиядағы өзара ықпалдастық пен сенім шаралары жөніндегі кеңес (АӨЫСШК) шақыру сияқты Қазақстанның бірқатар игі бастамалары әлемдік қоғамдастык, тарапынан кеңінен қолдау; тапты. Халықаралық қатынастарда Қазақстан таңдап алған копвекторлы саясаттың дұрыстығын осы 24 жылда жинақталған тәжірибе шын мөнінде растап берді.
Ресей Федерациясы Қазақстан Республикасының тәуелсіздігін 1991 жылғы 17-желтоқсанда мойындады. Қазақстан Ресеймен қарым-қатынасқа айрықша мән береді. Бұл жөнінде елеулі ілгерілеу бар. 1998 жылы шілденің 6-сында Мәскеуде қол қойылған XXI ғасырға бағдарланған Мәңгі достық пен ынтымақтастық туралы Декларация екі ел үшін маңызды тарихи мәнге ие. Қазақстан мен Ресей арасында Каспий теңізінің құқықтық, проблемасы шешілді. Келісім хаттамасына 2002-2003 жылдары қол қойылды.
Біз үшін бірінші дәрежелі маңызы бар келісім, дүние-жүзілік ірі проблемалардың бірі - Каспий теңізінің мәртебесін айқындау. Ел президенті алғашқы кезден бастап принципті бағыт ұстады, өз айқындамамызды корғап қалды. Қазір ол айқындама Каспий теңізінің солтүстік бөлігі түбінің ара-жігін белгілеу жөнінде Ресеймен ортақ желі принципі бойынша жасалған келісімнен ез көрінісін тауып отыр. Осы келісімнің іске аса бастауы үшін Сыртқы істер министрлігі белсенді түрде жұмыс істеді. Каспий теңізінің түбіндегі ұлттық секторлар координаттарын айқындайтын хаттаманы қысқа мерзім ішінде даярлайды. Сыртқы істер министрлігі Каспий теңізінің заңдық мәртебесі жөніндегі екіжақты және көпжақты келіссөздерді жалғастырып келеді. Каспий проблематикасының Қазақстанның стратегиялық мүдделеріне тікелей қатысты мейлінше күшті екенін ұдайы есте сақтауда. Өзара сенімге негізделген баянды ынтымақтастық Қазақастанға да, Ресейге де қажет.
Қырғызстанмен және Өзбекстанмен ынтымақтастықты дамыту үшін олармен мәңгі достық туралы шарттарға қол қойылды Біз бұл құжаттар аймақтық тұрақтылық пен қауіпсізді нығайтуға қосылған маңызды үлес болып табылады де есептейміз.
Қазіргі күрделі жағдайда Қазақстан мен Орталық Азиқ елдері ТМД-ның оңтүстік шекараларын қорғау, діни экстремизмге, халықаралық терроризмге, ұйымдасқан қылмысқа, есірткі заттарының заңсыз айналымына, қару-жарақ контрабандасына қарсы күрес сияқты маңызды салаларда тығыз өзара іс-қимыл жүргізуге тиіс деп есептейміз.
Қазақстан - Өзбекстан қарым-қатынастары. Екі ел арасындағы дипломатиялық қарым-қатынастар 1992 жылы 23 қарашада орнатылды. Қазақстан Республикасының Өзбекстан Республикасындағы Төтенше және Өкілетті Елшісі Мырзахметов Асқар Исабекұлы (2006 жыл, сәуір).
Қазақстан Республикасындағы Өзбекстан Республикасының Төтенше және Өкілетті Елшісі Бутаяров Турдикул Суванович (2000 жыл, сәуір).
Қазақстан-Өзбекстан қарым-қатынастары бірқалыпты дамуда. Тараптар аймақтық қауіпсіздік және экономикалық интеграция салаларында ынтымақтасуда; АӨСШК, ШЫҰ, ЕврАзЭҚ, Терроризмге, саяси және діни экстремизмге, трансұлттық ұжымдық қылмысқа және тұрақтылық пен қауіпсіздіктің қатерлеріне қарсы күресте бірлескен шаралары жөніндегі келісімнің қатысушылары болып табылады.
Қазақстан-Өзбекстан қарым-қатынастарының шарт-құқықтық базасы ынтымақтастықтың барлық салаларын қамтитын 90-нан астам құжаттардан тұрады.
Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаев Ташкентке 5 мәрте сапар жасады, Өз кезегінде, Өз бекстан Республикасының Президенті И.Каримов Қазақстанға 10 рет келді,
1998 жылы 30 қазанда Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевтің Өзбекстанға ресми сапары кезінде екі жақты қарым-қатынастың негізгі құжаты - Мәңгілік достық туралы шартқа қол қойылды.
2006 жылы 19-20 наурызда Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевтің Өзбекстанға мемлекеттік сапары барысында екі жақты ынтымақтастықтың басты мәселелерін шешуге бағытталған. Мемлекетаралық Үйлестіру Кеңесін құру туралы шешім қабылданды.
2005 жылы екі жақты сауда көрсеткіші 497,1 млн. АҚШ долларынан асып түсті (экспорт - 242?6 млн. АҚШ долл., импорт - 254,5 млн. АҚШ долл.). 2006 жылы 13-14 наурызда Астана қаласында Қазақстан Республикасы және Өзбекстан Республикасы арасындағы екі жақты ынтымақтастық жөніндегі бірлескен үкіметаралық комиссияның 9-шы отырысы өтті. Комиссия жұмысы екі ел арасындағы экономикалық мәселелерді жылдам шешілуіне бағытталады.
Қазақстан - Түрікменстан өзара байланыстары. Қазақстан Республикасы мен Түрікменстан арасындағы дипломатиялық қатынастар 1992 жылдың 5 қазанында орнатылды. Қазақстан Республикасының Түрікменстандағы Төтенше және Өкілетті Елшісі Атанов Мұрат Марданұлы (2005 жылдамыз).
Қазақстан Республикасындағы Түрікменстаның Төтенше жэне Өкілетті Елшісі Абалаков Мүхаммед Ходжамүхаммедүлы (2000 жыл, наурыз).
Ынтымақтастықтың нормативтік-қүқықтық негізін 40-тан астам құжат, соның ішінде - 1993 жылғы 19 мамырдағы Достық қатынастар және ынтымақтастық туралы шарт, 1997 жылғы 27 ақпандагы Ынтымақтастықты одан әрі дамыту туралы декларация құрайды.
Қазақстан Республикасының Президенті Н.Назарбаев Түрікменстанда ресми сапармен 1993 жылғы 19 мамырда, 1999 жылғы 8-9 сәуірде болды, еондай-ақ 2002 жылгы 23-24 сәуірде Ашхабат қаласында өткен Каспий жағалауы мемлекеттері Басшыларының Бірінші саммитінің жұмысына қатысты.
Түрікменстанның Президенті С. Ниязов Қазақстанда ресми сапармен 1997 жылғы 27 ақпанда, 2001 жылғы 5-6 шілдеде болды, сондай-ақ 2002 жылғы 28 ақпан - 1 наурыз аралығында Алматы қаласында өткен ТМД мемлекеттері басшыларының бейресми кездесуіне қатысты.
2001 жылғы 5 шілдеде Астана қаласында мемлекет басшылары Қазақстан-түрікмен мемлекеттік шекарасын межелеу және демаркациялау процесі туралы шартқа қол қойды. 2005 жылдың қараша айында іргелес мемлекеттердің мемлекеттік шекарасында алғашқы шекара бағаналарының орнатылу рәсімі салтанатты түрде өткізілді. Қазақстан Республикасы мен Түрікменстан арасындағы мемлекеттік шекараны демаркациялау процесін ағымдағы жылы аяқтау көзделген.
Қазіргі таңда біздің елдеріміз Каспий теңізінің қүқықтық мәртебесін анықтауға қатысты келіссөз процесіне қатысуда. Бүл мәселеде Қазақстан мен Түрікменстан ұқсас үстанымдар білдіріп, елеулі келісушілік танытуда.
Сонымен қатар, қазіргі уақытта Қазақстан мен Түрікменстан арасындағы Каспий теңізінің табанын межелеу туралы келісімнің жобасын даярлауға байланысты келіссөз процесі жалғасу үстінде.
Сондай-ақ Арал теңізі бассейнінің су қорларын басқару жэне трансшекаралық өзендердің су - қорларын пайдалану мәселелері қарастырылатын Аралды сақтап қалу халықаралық қоры шеңберінде Қазақстан мен Түрікменстан ынтымақтастық танытуда.
Қазақстан - Тәжікстан қарым-қатынасы. Қазақстан Республикасы және Тәжікстан Республикасының екі жақты өзара қатынасы достық сипатта және жоғарғы дәрежедегі саяси ынтымақтастық бағытында дамып отыр.
Қазақстан Республикасы мен Тәжікстан Республикасының арасындағы алғашқы және негізгі құжат - Ынтымақтастық туралы келісім-шартқа 1993 жылы 13 қаңтарда Алматы қаласында қол қойылды. Бүгінгі күні Қазақстан және Тәжікстан кең көлемді екі жақты қатынастар көлемінде ынтымақтастың бар саласын қамтитын елуден астам қүқықтық негізі бар келісім-шартқа қол қойған.
Екі мемлекет аймақтық қарым-қатынас шеңберінде ШЫҰ, ТМД, ЕВРАЗЭҚ және ҰҚКҰ ұйымдарының белсенді қатысушылары болып саналады. Тәжікстан Қазақстан Республикасының Президенті Н.Назарбаевың Азиядағы өзара ықпалдастық және сенім шаралары жөніндегі кеңес бастамасын іске асыруды толығымен қуаттай отырып, Елбасымыздың Орталық Азия Мемлекеттер одағын құру идеясын бірауыздан мақұлдады.
Үстімізгі жылғы 4-5 мамырда Тәжікстан Республикасының Президенті Э.Ш.Рахмоновтың Қазақстан Республикасына бірінші ресми сапары болып өтті. Сапар нәтижесінде еңбек туралы және Қазақстанда жұмыс жасайтын тәжік мигранттарының құқығын қорғау; халықаралық автокөлік қатынасы туралы; өзара құпия ақпаратты қорғау туралы; экономикалық қылмыс және салық заңын бұзушылық жөнінде ақпарат алмасу және ынтымақтастық туралы келіссөздерге қол қойылды.
Сала аралық деңгейде Қазақстанның Білім және ғылым министрлігімен Тәжікстанның Жастар ісі жөніндегі комитетінің мемлекеттік жастар саясаты және екі елдің еңбек және әлеуметтік қорғау министрліктерінің арасында өзара ынтымақтастық жөнінде келіссөзге қол қойылды. Жалпы, сапар барысында экономикалық және сауда өндіріс, энергетика, әлеуметтік сала және қауыпсіздік салаларында екі жақты қатынасты күшейту мәселелері талқыланды. Екі жақ Тәжікстанның инвестициялық ахуалын нығайту мақсатында Қазақстан инвестициясын тарту арқылы одан әрі жақсарту ниеттерін танытты.
Сапар барысындағы қол жеткізген келісім-шарттардың табысты іске асырылуының бірінші белесі ретінде Қазақстанның шаруашылық субьектілерінің Тәжікстаннан жеміс-жидек көкөніс өнімдерін сатып алуға ниет білдіруін айтуға болады (олардың тиісті құжаттары осы жылдың 30 мамыр мен 4 маусым аралығында Душанбеге сапары кезінде қол қойылды). Сонымен бірге Тәжікстанның Таулы-Бадахшан облысындағы Чарын Алтын қазақ-тәжік бірлескен кәсіпорнының күміс өндіруіне кірісуін айтуға болады.
Тәжікстан мен Қазақстанның 2006 жылдың қаңтар-наурыз айларындағы сыртқы сауда айналымы 2005 жылдың осы уақытымен салыстырғанда 183,5% артып 58 млн. 254 мың АҚШ долларын құрады; экспорт-9 млн. 192 мың АҚШ долларын құрады; импорт 49 млн. 62 мың АҚШ долларын құрады; 2005 жылы бұл көрсеткіштер 187 млн. 993 мың АҚШ долларын қүрады (2004 жылға 88,2%): экспорт Тәжікстан Республикасынан - 19 млн. 665 мың; импорт Тәжікстан Республикасына 168 млн. 337 мың АҚШ. долларын құрады.
ТМД мемлекеттеріиің арасында Тәжікстанның сыртқы сауда айналымында Қазақстан үшінші орынды алады; Ресей (339 млн. 263 мың) және Өзбекстаннан (219 млн. 328 мың) кейін. Қазақстан Тәжікстанға гуманитарлық көмегі бойынша ТМД елдері арасында бірінші орында тұр (6,9% ТМД елдерінің жалпы көмегінен алғанда).
Соңғы уақытта сауда-экономикалық үрдістің біршама артқаны байқалады. Соның ішінде Елшіліктің атсалысуының арқасында аталмыш елге көптеген ірі қаржы институттары, соның ішінде Қазақстан Даму Банкі АҚ, ТуранАлемБанк АҚ, Казкоммерцбанк АҚ, Қазақстанның инвестициялық қоры АҚ, Экспорттық кредиттерді және инвестицияларды сақтандыру жөніндегі Мемлекеттік сақтандыру корпорациясы АҚ, және көптеген тағы басқа да ірі ұйымдар басшылары іскерлік сапармен болып қайтты. Осының нәтижесінде 2005 жылдың мамыр айында ТуранАлемБанк өкілдігін Тәжікстан Республикасында ашты, 2006 жылы маусым айында Қазақстанның АВИКОМ әуежол компаниясы өзінің филиалын ашты.
Бұдан басқа Қазақстан. Республикасының Инвестқоры Тәжікстан Республикасының Соғды облысындағы Адрасмон тау-кен комбинатына он миллион АҚШ доллары колемінде инвестиция бөлу туралы жоспарын қарастыруда.
Бұрынғы Кеңес Одағы мемлекеттерінің көпшілігі энергия көздері рыногындағы ынтымақтастыққа, сауда, көлік және коммуникация салаларынан өзара тиімді түрде да объекивті тұрғыдан бейімділік танытып отыр. Ұлы Жібек жолын қайта түлетуге де көптеген мемлекет мүдделі білдіруде.
Негізгі әдебиеттер: 1, 3, 8, 9, 10, 14, 15, 18, 19, 22, 25, 29, 30.
Қосымша әдебиеттер: 29, 31, 33, 35, 36, 37, 38, 40, 42, 43, 44, 45, 46, 49, 52, 56.
Дәріс №3. Қазақстанның халықаралық қатынастардың субъектісі ретінде халықаралық аренаға шығуы.
Қазақстан Республикасы Тәуелсіздік алғаннан кейін егемен мемлекет ретінде халықаралық аренаға шықты. 1992 жылы 2 наурызда Қазақстан БҰҰ-на кірді. Сонымен қоса Халықаралық валюта қорына, Халықаралық реконструкция және даму банкісіне, Дүниежүзілік банктің, Халықаралық даму ассоциациясының, Инвестицияға кепілдік беретін көп-жақты агенттіктің, Инвестициялық таластарды шешу жөніндегі халықаралық орталықтың, дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының мүшесі болды.
Халықаралық аренада мемлекетіміз өзінің тарихи, геосаясаттық және экономикалық факторларына байланысты, сыртқы саясатын халықаралық ынтымақтастық, көршілес мемлекеттермен татуластық және олардың аймақтық біртұтастығын құрметтеу принципіне негіздеп жүргізіп келеді. Қазақстанның өзге мемлекеттермен тең құқылы және екі жаққа да тиімді қарым-қатынас құруға дайындығы оның бүгінгі күні дипломатиялық байланыс орнатқан шет мемлекеттердің санының көптігімен дәлелденіп отыр. 1991 жылы тәуелсіздік алған сәттен бастап, біздің республика әлемнің 130 мемлекетімен дипломатиялық қарым-қатынас орнатты.
Көптеген себептерге байланысты Орталық Азия мен Қазақстан аймағы әлем саясатында қазіргі кезде ерекше назарға ие.
Себебі Қазақстан екпінді даму қарқынының арқасында ipi трансұлттық корпорациялардың, өзге мемлекеттердің үлкен қызығушылығына ие.
Қазақстан Республикасы Орталық Азиядағы географиялық сипаты бойынша ең ipi мемлекет болып табылады, оған қоса экономикалық даму қарқыны бойынша біздің мемлекет аймақтағы көшбасшылыққа ие. Осы ретте еліміздің болашақта даму мүмкіндіктерінің мол екендігін ескере кету керек. Бүгінгі күні қазақстандық сыртқы саясат басымдылығы ең алдымен Ресей, Қытай, АҚШ, ЕО, Орталық Азия аймағындағы көршілес мемлекеттермен, ислам әлемімен тең құқылы қарым-қатынас құруға бағытталып отыр. Бұл тұрғыда 2006-2007 жылдары аталмыш мемлекеттермен және аймақтармен екі жақты байланыс едәуір алға басты.
Ел мүддeciнe қатысты бірталай маңызды құжатқа қол қойылған мемлекет басшысы Н.Ә. Назарбаевтың басшылығымен Вашингтон, Мәскеу, Брюссель, Лондон, Тегеран, және т.б. мемлекеттердің астаналарына ресми сапарларының қорытындылары да осыны айғақтай түсуде.Осылайша мeмлeкeтiмiздiң әлемнің жетекшi державалары мен көршілес ТМД мемлекеттepi арасындағы стратегиялық серіктестігі жаңа деңгейге көтерілді деуге болады.
Қытай. Қазақстан Республикасы мен Қытай Халық Республикасы арасындағы дипломатиялық қатынастар 1992 жылғы 3 қаңтарда орнатылған.
Бүгінгі таңда Қазақстан-Қытай қатынастары қол жеткізілген келісімдерді жүйелі негізде жүзеге асырумен ерекшеленеді. ҚР мен ҚХР арасындағы стратегиялық әріптестіктің ұзақ мерзімді әрі тұрақты дамуын Стратегиялық әріптестікті орнату және дамыту туралы бірлескен декларациясы (2005 жылғы 4 шілде), Тату көршілік, достық пен ынтымақтастық туралы шарт (2002 жылғы 23 желтоқсан), 2003-2008 жылдардағы ынтымақтастық бағдарламасы (2003 жылғы 3 маусым) және Ынтымақтастық комитеті (2004 жылғы 2 шілдеде құрылған) қамтамасыз етуде.
Екі жақты ынтымақтастықтың негізгі саяси жетістіктерінің ішінде Қытайдың Қазақстанға қауіпсіздік саласында кепілдік беруін (1995 жылғы ақпан), шекара мәселесінің толық шешілуін, трансшекаралық өзендерді пайдалану және қорғау саласындағы ынтымақтастық туралы келісімге қол қойылуын (2001 жылғы 12 қыркүйек) атап өтуғе болады.
Қазақстан мен Қытай. Шанхай ынтымақтастық ұйымының шеңберінде берік байланыстар орнатқан. Қытай Азиядағы өзара ықпалдастық және сенім шаралары бойынша. кеңесті шақыру процесін қолдайды.
Бүгінгі таңда екі жақты қатынастардың барлық бағыттарын ілгерілетуде сауда-экономикалық ынтымақтастық жетекші рөл ойнайды. Қытай Әлемнің ірі сауда державалары ішінде Қазақстанды Дүниежүзілік сауда ұйымының мүшелігіне қабылдау туралы екі жақты келіссөздерді ең бірінші болып аяқтады.
Қазіргі кезде Қазақстан ҚХР-дың сыртқы саудасында өзара тауар айналымының көлемі жағынан Орталық Азия және Шығыс Европа елдері ішінде Ресейден кейінгі екінші орынды берік ұстауда. 2005 жылы екі жақты сауданың көлемі 51 пайызға өсіп, 6,8.1 млрд. долларға жетті, Алға қойылған мақсат - осы көрсеткішті 2010 жылға дейін 10 млрд. долларға жеткізу.
Жақында қолданысқа енгізілген Атасу-Алашанькоу мұнай құбыры маңызды стратегиялық мағынаға ие, ол Қазақстанға мұнай экспортының бағыттарын әртараптандыруға мүмкіндік берумен қатар, ҚР-дың транзиттік әлеуетін де толығырақ пайдалануға жол ашады.
Екі жақты ынтымақтастықтың көлік саласы да қарқынды дамуда. Достық-Алашанькоу теміржол өткелімен өтетін жүк айналымы 2005 жылы 20 пайызға өсіп, 11 млн. тоннаға жетті. 2006 жылы бұл көрсеткішті 14 млн, тоннаға жеткізу жоспарланған.
Бүгінгі таңда екі ел арасындағы ынтымақтастық жаңа сапалы белеске көтеріліп, шикізаттан тыс салалардағы әрекеттестікке бағыт алуда. 2005 жылғы шілдеде қол қойылған ҚР Ақпараттандыру және байланыс агенттігі мен. ҚХР Ақпараттық өнеркәсіп министрлігі арасындағы. ынтымақтастық туралы меморандум және Қазнұртел компаниясы мен Қытайдың даму банкі арасындағы СБМА450 жүйесін құру жобасын несиелеу туралы келісім бүл саладағы маңызды оқиға болды. Сонымен қатар, ҚР-да жылу электрстанциясы мен Қазақстан-Қытай электрэнергия өткізу жолдарын салу бойынша бірлескен жобаларды жүзеге асыруға бағытталған жұмыстар жүргізілуде. Қытайлық тарап Мойнақ ГЭС-ін салу жобасына белсенді қатысуда.
Трансшекаралық өзендерді пайдалану және қорғау жөніңдегі бірлескен комиссия шеңберінде ынтымақтастықтың құқықтық базасын нығайту жұмыстары жалғасуда. Бұл жұмыстың нәтижесінде трансшекаралық өзендердегі табиғи апаттар кезінде тараптарға өзара жедел хабарлау туралы келісімге қол қойылды (2005 жылғы шілде).
Мәдени-гуманитарлық саладағы байланыстардың маңызды оқиғаларының арасында Абайдың 150 жылдығын тойлауға байланысты Пекинде өткізілген салтанатты іс-шараларды (1995 жыл), Қазақстанның Қытайдағы Мәдениет күндерін (2001 жыл), Қытайдың Қазақстандағы Мәдениет күндерін (2002 жыл), Алматыда ұйымдастырылған Қытайдың ғылыми-техникалық көрмесін (2002 жыл), Алматының Шанхайдағы мәдениет күндерін (2004 жыл), Шанхайдың Алматыдағы мәдениет күндерін (2005 жыл) атап өтуге болады. Екі тарап 2006 жылы Қазақстанда Қытайдың мәдениет күндерін, ал 2007 жылы Қытайда Қазақстанның мәдениет күндерін өткізу туралы уағдаластыққа қол жеткізді.
Қазіргі кезде екі елде мәдени орталықтар, бірлескен технопарк құру бойынша жұмыс жүргізілуде.
Қазақстан және Қытай арасындагы үкіметаралық келісімнің негізінде жыл сайын студенттер алмасу жүзеге асырылуда, Екі ел жоғары оқу орындары арасында тікелей байланыс орнатылды. Қазіргі кезде Қытайға әртүрлі оқу арналарымен келіп, білім алып жатқан қазақстандық студенттердің жалпы саны 500-ден асты.
Жапония. 1991 жылдың 28 желтоқсанында Жапония Қазақстанның тәуелсіздігін мойындады.
1992 жылдың 26 қаңтарында дипломатиялық қатынастар орнатылды. 1997 жылдың ақпан айынан бастап Токиода Қазақстанның Елшілігі ашылды. Жапония Елшілігі Қазақстанда 1993 жылдан бастап ашылды.
Президент Н.Ә.Назарбаевтың 1994 жылдың 6-7 сәуір айында және 1999 жылдың 5-8 желтоқсан айында Жапонияға жасаған сапары екі жақты қатынастардың негізі болды. Бірінші сапары аясында Кеңес Одағы мен Жапония арасындағы келісімдерді мойындау туралы ноталар алмасылып бірлескен мәлімдеме жасалды. Екінші сапар барысында достастық, серіктестік және ынтымақтастық туралы бірлескен мәлімдемеге қол қойылды.
Орта Азия елдерімен ынтымақтастықты тереңдету мақсатында Жапонияның Премьер-министрі Р.Хашимото 1997 жылы Жібек жолы дипломатиясы атты Жапонияның сыртқы саясат тұжырымдамасын белгілеп, Орта Азиямен саяси диалог, экономикалық ынтымақтастық және аймақта бейбітшілікті нығайту сияқты үш басым бағытты бекітті.
2002 жылдың желтоқсан айында ҚР Мемлекеттік хатшысы-Сыртқы істер министрі Қ.Тоқаевтың Жапонияға мемлекеттік сапары жүзеге асты. Сапар барысында Жапония тарапынан адам ресурстарын дамыту, әлеуметтік инфрақұрылымды жақсарту және экологиялық проблемаларды шешу жағынан көмек көрсететініні жөнінде келісімге қол жеткізді.
2004 жылдың тамыз айында Жапонияның Сыртқы істер министрі Й.Кавагучидің Қазақстанға сапары кезінде жаңа келісімдерге қол жеткізілді.
Сыртқы саясат ведомство басшылары барлық салада өзара ықпалдастықты нығайту, Қазақстанға Жапонияның тікелей инвестициясын еліміздің экономикасына құю секілді мәселелер бойынша уағдаласты.
Осы сапар аясында жапон тарапының ынтасымен Орталық Азия елдерімен интеграцияға ықпал ету және аймақтағы елдермен екі жақты қатынастарды дамыту мақсатында Орталық Азия+Жапония диалогының бірінші министрлер кездесуі өтті. Сонымен қатар, Токионың Орта Азияға деген қызығушылығы энергетикалық бәсекелестігімен де айқынданады. Орталық Азия+Жапония диалогының екінші министрлер кездесуі ү.ж. 5 маусымда Токио да өтті.
2005 жылдың 13-16 маусымда ҚР Премьер-министрі Д.Ахметовтың ЭКСПО-2005 көрмесі ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz