Түс көру

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

Марат Оспанов атындағы Батыс Қазақстан Мемлекеттік Медицина Университеті

Студенттің өзіндік
жұмысы

Кафедра: Қалыпты физиология
Дисциплина: Морфология және физиология
Тақырыбы: Ұйқы және гипноз
Факультет: Стоматология
Топ: 105
Орындаған: Нурсейтов Саламат Сабитұлы
Тексерген: Айбасова Жулдыз Абдрашитовна

Ақтөбе 2018 ж.
Жоспар:
І. Кіріспе.
1. Ұйқы және гипноздың теориялық механизмдері.
ІІ. Негізгі бөлім.
2. Ұйқы. Ұйқы кезіндегі ЭЭГ.
3. Ұйқы кезіндегі бұлшықет тонусы.
4. Ұйқы және психикалық деңгей, түс көру.
5. Гипноз. Гипнозды қабылдағыштық (деңгей).
6. Гипноз техникасы.
ІІІ. Қорытынды.
7. Ұйқы мен сергектікті ұйымдастыру.

Адамдар мен жануарлар тіршілігінде ұйқы өте маңызды орын алады. Олардың ұйқысы мен сергектігі тәулікте оқтын-оқтын алмасып, қайталанып отырады. Мұндай ұйқы біркезді (монофазалық) деп аталады. Ал кейбір жануарларда ұйқы мен сергектіктің мұндай алмасуы бірнеше рет қайталанады. Оны көпкезді (полифазалы) ұйқы дейді. Сонымен бірге маусымдық ұйқы болады. Мұнда кейбір жануарлар (аю, жарқанат, тышқан) организміне жағымсыз жағдайлар әсер еткенде белгілі ұйқылық жағдайларға көшеді.
Организмнің ұйқы кезінде көптеген әрекеттері өзінің қарқынын өзгертеді. Мәселен, тынысалу, жүректің соғу жиілігі азаяды, артерия қысымы төмендейді, зат алмасуы мен жүйкенің қозғыштық қарқыны бәсеңдейді. Алайда, ұйқы кезінде кейбір үрдістердің белсенділігі күшейеді, гипоталамус пен ми бағанында қанайналымы артады. Соның нәтижесінде мидың температурасы көтеріліп, оттегін қабылдау ұлғаяды, кейбір ферменттердің белсенділігі күшейеді. Жынысттық жетілу кезеңінде жыныс безінің белсенділігін реттейтін гипофиз гормондарының түзілуі үдей түседі.
Ұйқыға мұқтаждық адамның жасына және жеке ерекшеліктеріне байланысты. Жас ұлғайған сайын тәуліктік ұйқының мерзімі қысқарады. Жаңа туған перзент - 21; 6 айлық және 1 жастағы бөбектер шамамен - 14; 2-4 жастағы сәбилер -16; 4-8 жастағы бүлдіршіндер - 13-12; 8-12 жастағы естиярлар - 10-11; 12-16 жастағы жеткіншектер - 8-9; ал ересек адамдар тәулігіне шамамен 7-8 сағат ұйықтайды.
Ұйқының бірнеше түрі бар: қалыпты, гипноздық, наркотиктік, дерттік және шартты рефлекстік.
Ұйқыға мұқтаждықтың даралама ерекшеліктерінің себептері әлі толық ашылған жоқ. Тіпті дені сау адамдардың ұйқысының мерзімі әртүрлі келеді, тәулігіне 1-2 сағаттан 12 сағатқа дейін созылады. Ғылыми зерттеулерде толық ұйқысыз адамдар да байқалады.
Қалыпты жағдайда дені сау адамдарды 3-5 тәулік ұйықтатпаса (депривация) жеңе алмайтын ұйқышылдық туады. Психикалық әсерленіс нашарлап, парасатты іс-әрекет төмендейді. Ал өзіндік сезіну өте ауыр, жағымсыз болады.
Ұйқы мен сергектіктің жаратылысы туралы бірнеше ұғымдар бар.
1. Қанайналымдық қағида бойынша, ұйқы мен сергектік ми тамырларындағы қанайналымына байланысты деп танылды.
2. Гистологиялық қағида ұйқы басуды нейрондардың өзгеруінен организм сыртқы ортадан серпіністер қабылдай алмаудың салдары деп түсіндіреді.
3. Химиялық қағида - ұйқы организмнің қажуы нәтижесінде қан мен тілдерде ыдырау өнімдерінің көбеюінен болады деп санайды. Олардың белгілі бір мөлшерге дейін жинақталуы ұйқы туғызады.
4. Гуморалдық қағида ұйқы кезінде қанда және жұлын сұйықтығында дельта-пептид заты пайда болатынын анықтады. Сонымен қатар, әдейі ұйықтатпаған жануардың миында ұйқы түрткісі түзілетіндігі байқалады. Оларды басқа жануарларға еккен кезде ұйқысы ұзартылады.
5. Шартты рефлекстерді толып жатқан зерттеулер нәтижесінде ұйқыға кету жіне ояну кезеңдерін бақылаудан, ұйқының миқыртыстық қағидасы жасалады. Әсіресе, әлсіз тітіркендірулер, ұзақ уақыт нығайтылмайтын бір сарынды сигналдар, ұйықтату әсерін туғызатындығы дәлелденді.
И.П.Павловтың тәжірибелері ұйқының қорғаныстық тежелу екендігін пайымдауға мүмкіндік берді. Қорғаныстық тежелу - үлкен ми сыңары қыртысының оқшауланған аймақтарын күшті немесе ұзақ тітіркендірудің салдары.Сонымен қатар, ішкі тежелу мен ұйқы, өзінің физикалық және химиялық жаратылысы бойынша, біртекті құбылыстар деп тұжырымдайды. Олардың айырмашылығы, ішкі тежелу - жеке зоналарға бөлінген шала ұйқы, ал нағыз ұйқы - ми қыртысының едәуір аймақтарына жайылған тежелу. Тәжірибелер арқылы ұйқының тежелуге ауысатындығы, ал ішкі тежелудің (әсіресе кешігетін түрі) жануарларды ұйықтататындығы анықталды.
Ұйқы мен ішкі тежелудің жайылу және шоғырлану жылдамдықтары да өзара ұқсас. Әдетте, адамда ішкі тежелудің жайылуымен шоғарлануы сияқты ұйқыға кету мен ояну туғызатын жағдайлар жиі-жиі қайталанса күннен-күнге тезірек пайда болады.
Ең ақыры, бұл екі құбылысқа индукция бірдей тән қасиет ұйқылық қалып басталғанда, кейде қысқамерзімді қозу толқындары лап етіп, қимылдатқыш белсенділік қоса бөлінеді. Одан кейін терең ұйқы басталады. Осы құбылыс балаларда, кейде үлкендерде де ұйықтар кезде байқалады.
Ұйқы мен сергектік арасындағы өтпелі қалыптың аса зор маңызы бар. Бұл бірнеше кезден тұрады, оның әрқайсысы рефлекстің шамасына тітіркендіру күштің өзгеше қатынасымен сипатталады. Олар парабиозда байқалатын кездік құбылыстарды еске салады, сондықтан аттары да ұқсас.
Теңдеулік кез - бұның қалыпты сергектік жағдайдан айырмашылығы сол, қүшті немесе әлсіз, жағымсыз шартты сигналдар бірдей нәтижеде шығарады.
Парадоксалды кез - бұрмаланған күштердің қатынасымен сипатталады: күшті шартты тітіркендірулер нашар, ал әлсіздері күшті жауап тудырады.
Ультрапарадоксалды кез - қарама-қарсы әсерленістермен сипатталады. Жағымды тітіркендіргіш, шартты рефлексті тежейді, ал жағымсыз, керісінше шартты әсерленіс тудырады.
Наркотик кез - бұл ең алдымен әлсіз тітіркендіргіштерге төмен шартты әсерленіс іс-әрекетінің басылуы.
Тежегіштік кез - шартты реылекстік іс-әрекеттің толық тежелуі (терең ұйқы).
Мұндай кездер ұйқы мен сергектік арасындағы өтпелі жағдайда ғана емес, жоғары жүйке іс-әрекетінің ауытқулары мен гипнозда да байқалады.
6. Ұйқы орталығы қағидасы мидың қыртысасты құрылымында ұйқы мен сергектіктің арнайы орталықтары барлығын мақұлдайды. Өйткені, торлы құрылымның белсендіруші әсері тиылған кезде жануарлардың ұйқыға кететіндігі байқалады(П.К.Анохин). Ал, гипоталамустың белгілі бөліктерін тітіркендіргенде ұйқыдағы жануарлар оянып, сергек жануарлар, керісінше, ұйықтайтындығы анықталды(В.Гесс).
И.П.Павлов қыртысасты құрылымдарды тітіркендіргенде тәжірибелік ұйқы келетіндігін көптеген деректермен дәлелдеді. Осы мәліметтер бойынша ұйқының белсенді тежегіш үлгісі түрінде және селқос, мида сезгіш депривация (ұйықтатпау) нәтижесінде шығаратын түрлері бар.
Ұйқы мен сергектіктің жаратылысын тексерудің келесі кезеңі электроэнцефалография әдісінің дамуымен байланысты. Ол ұйқы және сергектіктің мінездік көріністері мен олардың электроэнцефалографиялық бейнелеуінің өзара қатынасын ажыратады. Сөйтіп, қалыпты ұйқы баяу және жылдам сатыдан тұратынын анықтады.
Баяу және жылдам ұйқы. Ұйқының баяу кезі ұйқыға кетуден терең ұйқыға дейін бірнеше мінездік және электроэнцефалографиялық (ЭЭГ) белгілерімен сипатталады.
І (қалғу). Босаңсыған сергектіктен қалғи бастағанда басталып, 1- 7 минутқа созылады. Бұл уақытта ЭЭГ-да айнымалы тербелісте оқтын-оқтын пайда болатын және жоғалатын альфа-ритм байқалады. ЭЭГ иректері тегістелуі, альфа ритм жойылуы, тета- және бета- толқындардың және жеке дельта- ритмдердің қабаттасуымен сипатталады. Осы мезгілде көздің баяу (1-2 с) қимылы байқалады және бұлшықет потенциалының шамасы азаяды.
ІІ (сергек ұйқы). Жиілігі 14 Гц (12-18 Гц), үлкен (200мВ) тербелістер (ұйқылық ұршықтар) пайда болуымен көзге түседі. Осы кезде дельта- және тета-толқындар жазыла береді, бета-белсенділік көрінеді. Көздің қимылы болмайды, бұлшықеттің электр шамасы (ЭЭГ) одан әрі төмендейді, бұл түнгі ұйқының 50% -ін алады.
ІІІ (терең ұйқы). Электр көріністері К-кешендері мен ырғақты белсенділік (5-9 серпінсек.) және шайқалу шегі 75 мкВ-тан жоғары дельта-толқындар (0,5-4 Гц) пайда болуымен үйлеседі, көздің қимылы мен ұйқылық үлкен тербелістер толық жойылады. Мұны дельта-ұйқы дейді, оның ұзындығы ұйқының осы сатысында 20%-тен 50%-ке дейін созылады.
ІV (жылдам ұйқы). Жылдам ұйқы ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.