Гистология және эмбриология негіздері

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

Ы. Алтынсарин атындағы Арқалық мемлекеттік институты

СӨЖ

Тақырыбы: Гистология және эмбриология негіздері

Орындаған: Рахимжанова А. К

Тексерген: Жиенбай С. Б

Арқалық 2018

Жоспары

І. Кіріспе
ІІ. Негізгі бөлім
Гистология, цитология және
эмбриологияның даму тарихы
Қазақстан Республикасында гистологияның
дамуы
ІІІ. Қорытынды
IV. Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

Цитология - клеткасың жалпы морфологиялык. құрылысын, ішІндегі болатын зат алмасу процессі, сыртқы ортамен қарым қатынасын зерттейтін гылым. Жануарлар клеткасы плазмалық мембранамен шектел-ген ядро мен цитоплазмадан түрады. Цитоплазма негізгі заттан (гиалоплазмадан), органоидтардан және кірінділерден түзіледі. Кірінділер немесе параплазмалық қүрылымдар дегеніміз клеткалық метаболизмге қатыспайтын, клеткалардың кепшілігінде байқалатын ал-масу енімдерінің жиынтығы. Бүған жататындар майдың тамшылары, гликогеннің түйіршіктері, белоктардың кри-сталдары және пегменттік кірінділер. Органоидтар клетка-лардың барлығыда дерлігінде кездеседі және заттар алмасуында маңызды функция атқарады. Бүларға эндоп-лазмалық тор, Гольджи аппараты, митохондриялар, тағы басқалары жатады.

Клеткалардың кепшілігі бір ядролы, бірақ та екі неме-се кеп ядролы клеткаларда болады. Кеп клеткалы орга-низмнің клеткаларының саны ете кеп. Мысалы адам миының үлкен ми сыңарларындағы клеткалардың саны 20 миллиард шамасында, ал қандагы эритроциттердің саны 25 миллиондай.

Өсімдіктер мен жануарлар организмі клеткаларының атқаратын қызметтері әр түрлі болғандықтан, олардың пішіні түрліше болады. Клеткалардың пішіні оның орга-низмдегі орнына да байланысты.

Жануарлар клеткалары жүлдыз тәрізді (нерв клетка-сы), цилиндр-кубтәрізді (эпителий клеткалары), сопакша (эритроциттер), тармакталған (мезенхиманның клеткала-ры), жүмыр (жүмыртқа клеткасы) т. т. болады (1-сурет) .

Клеткалар пішіні жағынан ғана емес үлкендігі жағынан да ажырайды. Мысалы, адамның жүмыртқа клеткасы (диа-метрі 0, 1 мм) келемі жағынан адамның сперматозоидынан 1 млн, есе үлкен.

Адамның нерв клеткасының аксоньшың үзындығы 1 метрден артық, эпидермистің, бүйректің, бауырдың, ішектің клеткаларының үлкендігінің диаметрі 30 мкм. Адамның ең кішкене клеткасы кіші лейкоциттер, диаметрі 3-4 мкм. Бактериялық клеткалар ете үсақ келеді. Кебіреулерішң үлкендігі 0, 2-0, 3 мкм. Белгілі клеткалары-дың ішіндегі үсағы микоплазманың клеткасы (0, 10-0, 25 мкм) .

Қүрылысының күрделілігіне қарай клеткаларды екі топқа беледі: прокариондык (гректің про - алдымен, карион - ядро) және эукариондық (эу - жақсы, карион - ядро) деп (2, 3-суреттер) . Прокариондык деген термин эво-люция процесінде эукариондық клеткаларға дейін пайда болған деген үғымды білдіреді.

Прокариоттарға эубактериялар, көк-жасыл балдырлар, спирохеталар, риккетсиялар және микоплазмалар жатады, қалған барлық организмдердің клеткалары, саңырау-қүлақтардың, қарапайымдардың, жануарлар мен өсімдіктердің клеткалары - эукариондық клеткалар.

Прокариоттардың клеткалары үсак болады (0, 5-3 мкм) . Митохондриялар, хлоропластлар, Гольджи аппараты, лизо-сомалар сияқты айқын байқалатын мембранамен шектел-ген органеллалар мен ядролық мембрана болмайды. Прокариоттардың гендік информацияның қүрамында эука-риондар клеткасының хромосомаларыңда болатын негізгі белоктар - гистондар жоқ, түйық сақина пішінді ДНК-ның қос тізбегінен түратын бір хромосомада орналасқан.

Прокариоттардың ядросында митоздық аппарат пен яд-рошықта жоқ. Прокариондық клеткалар аминқышқылдары мен көмірсуларынан түратын клеткалық қабырғамен қоршалған. Олардың плазмалық мембранасы мезосомалар деп аталатын цитоплазмаға қарап ойыңцылар қүрайды. Прокариоттардың клеткаларына цитоплазмалық ағыс пен амеба тәрізді қозғалыс тән емес, жабайы талшықтардың көмегімен қозғалады. Прокариондық клеткалардың цитоп-лазмасы біртекті емес, онда фибриллалар үсақ мембрана-лық көпіршіктер мен жалпақ қапшықтар, рибосомалар, майдың тамшылары, полисахаридтер мен полифосфаттар жиынтықтарын байқауға болады. Бүлардың бәрі цитоплаз-маның негізгі затында, матриксінде, гиалоплазмада орна-ласқан. Цитоплазманың матриксінде ерігіш белоктардың негізгі массасы, гликолиз процестеріне қатысатын фермен-ттер, түрлі субстраттарды тотықтыратын ферменттер, бело-ктардың синтезі барысында аминқышқылдарының активтігін арттыратын ферменттер мен липидтер, полиса-харидтер синтезіне қатысатын кептеген ферменттер жүйелері болады. Прокариондық клеткалардың цитоплаз-масының орталық зонасы электрондық микроскоппен қарағанда көбінесе босаң, ақшыл болып байқалады. Бүл зонада ДНК-ның молекулалары жатады. Прокариоттардың плазмалық мембранасында немесе оның ішкі бетіндегі есінділерінде АТФ синтезделуіне әкеліп соғатын, то-тықтырып фосфорлауға қатысатын ферменттер жүйесі ор-наласқан.

Кейбір бактериялардың цитоплазмасының бетіңце кей-де рибосомалар жайғасқан түтікшелі мембраналық қаналшықтардың болатыны баяндалған. Бүндай қаналшықтар түрлі токсиндер мен ферменттерді және басқа заттарды синтездеуге және клеткадан сыртқа шығаруға қатысады. Бактериялардың гиалоплазмасында седиментация коэффициенті 70 8 рибосомалар өте көп бо-лады. Прокариондық клеткалар жай ғана екіге бөліну арқылы көбейеді.

Кейбір омыртқалы жануарлардың және адамның дамуы
Эмбриология негіздері
Адамдар мен жануарлардың организімдері мен тканьдерінің
Эмбриология организімнің жеке дамуы жөніндегі ілім.
Жыныс клеткалары
Аталық ж\е аналық жыныс клеткаларының құрылысы.
Организімдердің жеке дамуын зерттеу олардың жыныс
Сперматозоид-өте кіші, жылжымалы клетка. Онда барлық клеткаларға
Шабыртқы тәрізді сперматозойдтар негізінен төрт бөлімнен
Қоянның сперматозоиды 8-12 сағатқа дейін, бұқаның спермасы
Жұмыртқа ол- келешекте ұрықтануға, дамуға бейімделген келетка.
Жыныс клеткаларының дамуы. Жыныс клеткаларының дамуы өте
Сперматогенез. Оның даму циклін сперматогенез деп аталады. (sperma-тұқым,
Өрбу дәуірі. Ядросы мол, хромотиндері бір қалыпты орналасқан
Өсу дәуірінде клетка бөліну қасиетін жойып
Бірінші реттік сперматоциты жұп болып орналасқан
Пісу дәуірі-сперматоциттерден құрылысы күрделі сперматида деп
Қалыптасу дәуірі. Сперматозоидтың қалыптасуы ядроның алдыңғы бөлімге
Овогеноз. Жұмыртқаның даму циклін овогеноз деп атайды. (ovis-жұмыртқа, даму) . Бұл
Өрбу кезінде овогония бірнеше рет митозды
Өсу дәуіріндегі клетка бірінші реттік овоцит
Пісу дәуірінде ядро заты редукциялы(азаю) ж\е эквациялы(тең)
Өте ірі екінші реттік овоцит ж\е
ен аяқталады.
Жыныс бездерінің құрылысы
Аталық жыныс безі-жыныс органының күрделі бөлігі.
Мұндай жыныстық продуктілермен қатар жыныстық гормондар
Омыртқалардың көпшілігінің сперматозоидтарының бөлінуі күйіті келуі
Аналақ жыныс безі. Аналық жыныс безінің құрылысы
Кейбір жануарлардың жұмыртқасы осмос жолымен қоректенеді. Жұмыртқаның
Нутриментарлы әдісте жұмыртқа қоректенуші клетканы ақыр
Мысалы, насекомдарда фолликулярлы клеткалар овоциттың үстіңгі
Жақсы дамыған фолликульдер қабығы сүтқоректілер мен
Овоциттер қапшықтан босап, жыныс безінің стромасында
Көптеген жануарларда аналық жыныс клеткаларының көбеюі
Ал, сүтқоректілер мен адамдарда жыныс клеткалары
Мысалы:дүниеге келген қыз баланың50-100 мың овоцитінен
Қыздардың жыныс бездерінде алғашқы жыныс клеткалары
Фолликулярлы клеткалар бөлініп, жазық түрінен текше
Сөйтіп овоцит өзін қоршаған фолликулді эпителиймен
Графов сауытының қабырғасы бірнеше қабатты клеткалардан
Граафов сауыты сыртынан дәнекер тканьды қабық-текамен
Граафов сауыты үлкен болады. Сондықтан жыныс
Піскен жұмыртқа жыныс клеткасының жолында шырышты
Жыныс циклі. Жұмыртқаның Граафов сауытынан
Сары денешік гормон шығарып овуляцияны
Аналық жыныс безіндегі циклді өзгерістер Граафов
Сары денешік гармонның әсер етуінен жатынның
Сары денешікті алып тастаса ұрық жүктіліктің
Менструация тоқтаған соң жатынның қабырғасында регенерациялық
Граафов сауытының пісуі және овуляция процестері
Менструация аралығындағы әрбір овуляцияда әрдайым бір
Жұмыртқа нашар қоректенсе, организм уланса, сондай-ақ
Жануарларда овуляция күйіті келу кезеңімен қатар
Ұрықтану процесі
Ұрықтану жынысты көбеюдің негізгі түрі. Барлық
Ұрықтану деп аталық және аналық жыныс
Аналық және аталық жыныс клеткалары организмде
Егер сперматазойд жұмыртқамен қосылса, активтігін тез
Ұрықтану, ұрықтанудың өтетін жеріне байланысты жатында
Жұмыртқаның сперматазойдпен қосылуға әзір болуы бағыттаушы
Мысалы теңіз кірпісінде жұмыртқаға екінші бағыттаушы
Сперматазойд жұмыртқамен қосылғанда қос нәсілді клетканың
Қабылдауыш төмпешіктер қабығы жоқ жұмыртқалардың да
Көптеген жануарлардың жұмыртқалары сперматазойдқа оң хемотоксистік
Ұрықтану тек жыныс клеткаларының қабілетіне ғана
Ұрықтанудың морфологиясы. Ұрықтануды сипаттап жазуда
Қолдан ұрықтандыру. Ұрықтану процесін эксперименталды
Қолдан ұрықтандыру саласындағы алғашқы әрекеттер XVII
Партеногенез. Кейбір жануарларда жұмыртқа ұрықтанбай жынысты
Омыртқалыжануарлардың ішінде партеногенез өте сирек кездеседі.
А. А. Тихомиров тәжірибие арқылыалды. Ол жібек көбелегінің
Осы кезде жасанды партонегенезді сүтқоректілердің өзіне
Жұмыртқаның ұрпағынддай дамуына түрткі болатын жайттер
Майдалану процесі
Жұмыртқада сарыуыз әр түрлі мөлшерде болады. Осыған
Алециталды-сарыуызы жоқ жұмыртқа, көптеген сүтқоректілердің жұмыртқасы.
Гомолециталды-сарыуызы аз, протоплазмада біркелкі орналасқан жұмыртқалар ланцетниктерндің
Телоциталды-сары уңызы орташа орналасқан (амфибилердің) немесе сары
Цетролециталды-сары уызы көп жеріне орналасқан жұмыртқалар, насекомдардың
Толық біркелкі емес майдалану-Бұдан амфибиді мысалға
Толық емес майдалану-Мұндай майдалану кезінде жұмыртқаның
Дискойдалды жолмен сүйекті балықтардың, құстардың және
Ал, сары уызы жоқ цитоплазмалы бөлігі
Тек сол жері ғана бөлінетіндіктен дискалы
Бірінші майдаланудан кейін клеткалар ұзарады да,
Беткейлік майдалану. Беткелік жолмен