Паскаль программалау тілі. Мәлiметтердi енгiзу және шығару операторлары

Пән: Информатика, Программалау, Мәліметтер қоры
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:

Паскаль программалау тілі (3)

Жоспар

1. Мәлiметтердi шығару операторлары

2. Меншiктеу операторы

3. Мәлiметтердi енгiзу операторы

4. Шартты оператор

5. Шартсыз көшу операторы

6. Таңдау операторы

Мәлiметтердi шығару операторлары

Паскал тiлiнде енгiзу-шығару операторлары процедура болып анықталады.

Шығару операторлары есептiң нәтижесiн қағазға басып алу үшiн қолданылады.

Жазылу үлгiсi :

1) WRITE (S) ;

2) WRITE (P, S, H) ;

WRITE (Y, Z) ;
WRITELN(Y, Z)

Оператордан кейiн жақша iшiне айнымалылар аттары жазылады.

WRITE - оператордың аты, ағылшынша “жазу” деген ұғымды бiлдiредi. 4-мысалдағыдай ln сөзiн қосатын болсақ, онда меңзер келесi жолға көшедi. Егер жақшаның iшiнде бiрнеше айнымалы кездессе, онда олардың арасына “, ” үтiр таңбасы қойылады. Шығарылатын мәндердiң түрi айнымалылардың типi арқылы анықталады, олар: integer, real, boolean (true, false), char, string.

Шығару операторы арқылы жақша iшiнде экранға шығарылатын мәннiң ондағы алатын орнын, яғни оның енiн толық көрсетуге болады. Оның бүтiн санды енiн көрсете отырып экранға шығарады, мысалы, x айнымалысының бүтiн түрдегi мәнiн көрсету. WRITE (x:n) немесе WRITE (x:4) операторы арқылы жүзеге асырылады. Мұндағы, x - айнымалының атауы; n - мәнi бүтiн сан болып келетiн тұрақты түрiнде берiлген орындар саны, оны бiрден бүтiн санмен жазуға да болады. Егер x екi-үш разрядты сан болса, онда төртке дейiнгi толтырылмаған орындар сол жақ шетте бос қалдырылады. X=53 мәнi үшiн WRITE (x:4) операторы экранға “53” тiркесiн шығарады.

Нақты сандар үшiн оның жалпы енiн, сонан соң бөлшек сандардың алатын орынын көрсету қажет, сол себептi аралас сандарды бейнелеуге оның енi қос нүктемен бөлiнген екi бүтiн сан арқылы жазылады. Мысалы, С=-132. 6578 болғанда WRITE (С:8:3) операторы экранға -132. 657 мәнiн шығарады, мұндағы жалпы орындар саны -8, ал бөлшек үш санмен бейнеленгендiктен соңғы бiр цифр жазылмай қалып отыр. С айнымалысының берiлген мәнiн толық бейнелеу үшiн WRITE (С:9:4) операторын жазу керек едi. Жалпы нақты сандарды экранда бейнелеу операторының түрi:

WRITE (С:n:m) ;

Мұндағы, n - C мәнiнiң бүтiн бөлiгiне белгiленген орын саны; m - C мәнiнiң бөлшек бөлiгiне белгiленген орын саны. n-нiң мәнi таңбаны, бүтiн мен бөлшектi бөлетiн нүктенi және бүтiн сандар орнын бөлшекке қосып көрсететiндiктен, ол n>m+3 болуы тиiс.

Шығару операторының орындалуына келетiн болсақ жақша iшiндегi штрихпен алынған текст және тiзiмде көрсетiлген айнымалылардың сандық мәндерi жауап ретiнде шығарылады. Ал өрнек жазылса, оның мәнi есептелiп, бiрақ шығарылады.

1-мысал: Экранға “Мен 9-сыныптың оқушысымын” және “Мен паскаль тiлiн оқып, үйренемiн“ деген сөздердi шығару программасын жаз.

PROGRAM Паскаль;

BEGIN

WRITELN (‘Мен 9-сыныптың оқушысымын’) ;

WRITELN (‘Мен паскаль тiлiн оқып, үйренемiн’) ;

END.

Программаны жазып болған соң:

- оның дұрыстығын F9 пернесі арқылы тексеру керек;

программада қате кездессе, қатесiн программа дұрыс болғанша түзету керек;
программа дұрыс болғанда оны CTRL+ F9 пернелері арқылы орындауға жiберу керек;
ALT+F5 пернелері арқылы нәтижесiн шығару керек.

Алдымен “Мен 9 - сыныптың оқушысымын” деген сөз, ал келесi жолға “Мен паскаль тiлiн оқып, үйренемiн“ сөздерi экранға шығады.

Меншiктеу операторы

Меншiктеу операторы жазылған өрнектердiң мәнiн есептеп, оны айнымалыға телу үшiн қолданылады. Өрнек мәнiнiң типi айнымалының типiне сәйкес келуi тиiс. Литерлiк (символдық) айнымалылардың мәндерiн штрих арқылы меншiктеу керек.

Жазылу ережесi:

<айнымалы>:=<өрнек>;

мұндағы := - меншiктеу белгiсi, яғни айнымалының мәнi өрнектiң есептелген сан мәнiне тең болуы тиiс. Мысалдар:

x:=4. 5; v:=’s’;

y:=sqr(a) +sqr(b) ; q:=’) ’;

d:=sqr(b) -4*a*c; n:=’f’;

Ендi осы аталған операторды кез келген типтегi есептердi шығаруға пайдаланып, мысалдар келтiрейiк.

1-мысал: а=5, b=4, c=0. 5 сандары берiлген. Осы сандардың көбейтiндiсiн есептеуге (Х=abc) программасын құр.

Program Көбейтiндi;

Var a, b: integer; {a және b айнымалыларының типi-бүтiн}

x, c: real; {x және c айнымалыларының типi-нақты}

begin

a:=5; b:=4; c:=0. 5; {a-ны 5-ке, b-ны 4-ке, c-ны 0, 5-ке меншiктеу}

x:=a*b*c; {a, b және c сандарын көбейтiп, x-ке меншiктеу}

Writeln(‘көбейтiндi x=’, x) ; {x көбейтiндiсiн жауапқа шығару}

End.

Мәлiметтердi енгiзу операторы

Енгiзу операторлары есеп шығаруға қажеттi берiлген мәлiметтердi пернетақтадан енгiзу үшiн қолданылады.

Жазылу үлгiсi :

READ (x) ;
READ (A, B, C) ;
READLN(X1, X2) ;

Мұндағы, READ - оператордың аты, ағылшынша “оқу” деген ұғымды бередi, ал одан кейiн жақша iшiнде - енгiзiлетiн айнымалылардың атаулары берiледi. Алғашқы 2 оператор айнымалылардың мәндерi пернетақтадан енгiзiлген соң, курсорды келесi қатарға көшiрмейдi.

Ал READLN ( READ LINE -“жолды оқу” деген сөздiң қысқартылуы ) пернетақтадан мәндер енгiзiлгеннен кейiн курсор келесi қатарға көшiп кетедi.

Енгiзiлген айнымалының мәндерi INTEGER, REAL, CHAR типтерiне жатуы мүмкiн. Мысалдар.

1-мысал : Радиусы R-ге тең шеңбер берiлген. Шеңбердiң ұзындығын есептеу программасын құр.

RPOGRAM Шеңбер;

CONST PI =3. 14159; { тұрақты санын сипаттау. }

VAR L: REAL; { Шеңбердiң ұзындығы L нақты сан}

R: INTEGER; { радиус R - бүтiн сан}

BEGIN

WRITELN (‘Шеңбердiң радиусы R-дi енгiз”) ;

READ(R) ; { R-дi енгiзу. }

L:=2*Pi*R; {L-дi есептейдi}

WRITELN(‘L=’, L:4:2) ; {L-дi жауапқа шығару}

END.

Шартты оператор

Басқару (шартты, таңдау және циклдiк) операторлары программа жолдарының орындалу реттiлiгiн өзгертедi. Шартты операторлар нәтижесi ақиқат болғанда (Иә) немесе нәтижесi жалған болған жағдайда (жоқ) деп жауап беретiн белгiлi бiр логикалық шартты тексередi. Бұл оператордың жазылу түрi төмендегi үлгiлердiң бiрiне сәйкес келуi керек:

а) if шарт then 1-оператор else 2-оператор; мұндағы, if-оператордың аты (егер), then (онда), else(әйтпесе) - түйiндi сөздерi; шарт- логикалық өрнек (типi boolean) ; 1-оператор және 2-оператор- кез келген орындалатын операторлар.

1-мысал: Х және Ү нақты сандары берiлген. Осы сандардың үлкенiн табу программасын құр.

PROGRAM үлкен;

Var x, ү:max:real;

Begin x:=0. 2; y=-5; { x және y-тiң мәндерi меншiктеу

операторымен енгiзiледi}

If x>y then max:=x { екi сан келесi x>y шарты бойынша тексерiледi}

{ егер шарт орындалса, үлкенi-x}

Else max:=y; { шарт орындалмаса, үлкенi -y}

Writeln(‘max=’, max) ; { max-ын жауапқа шығару}

End.

Толық тармақталған шартты оператордың жалпы жазылу түрi:

б) If <1-шарт> then if <2-шарт> then <1-оператор> else <2- оператор>

Ендi осындай түрдiң Begin және End операторларының көмегiмен белгiленген толық шартты операторының жалпы түрi төмендегiдей болады:

If <шарт> then {шарттың орындалу немесе}

begin {орындалмауына байланысты}

<1-оператор>; {құрмалас операторлардың}

<2-оператор>; {бiрiн таңдап, ал}

… {екiншiсiн аттап өту}

<n-оператор>;

end

else

begin

<n+1-оператор>;

<n+2-оператор>;

…

<n+k -оператор>;

end;

1-мысал: a, b, c сандарының ең кiшiсiн табу программасын жаз.

Program кiшi;

Var a, b, c, x, min:integer;

Begin read(a, b, c) ;

If a<b then x:=a else x:=b;

If x<c then min:=x else min:=c;

writeln(‘ең кiшi сан=’, min) ;

End.

Шартсыз көшу операторы

Паскаль тiлiнде программа текстiндегi операторлардың рет-ретiмен орындалуын бұзып, яғни программаның кейбiр бөлiктерiн орындамай өтiп кету және керi қайту үшiн шартсыз көшу операторы қолданылады. Ол goto (көшу) түйiндi сөзiнен басталады, одан кейiн label бөлiмiнде сипатталған белгi идентификаторы келтiрiледi.

Оның жазылу ережесi :

Goto<m>;

Мұндағы m-белгi,

Мысалы :goto 1

goto 5

…

goto m

Осы оператор бойынша белгiдегi көрсетiлген нөмердiң операторына көшу орындалады.

1-мысал: x∈[0; 5] аралығында қадамы h=1-ге тең болғандағы