Ыбырай бастаған Ланкастер әдісінің шағын кешенді мектептегі бүгінгі жалғасы

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 4 бет
Таңдаулыға:

УДК 37 (09)

Ы.Алтынсаринның 165 жылдығына орай

Ыбырай бастаған Ланкастер әдісінің шағын кешенді мектептегі бүгінгі жалғасы
Бижанова Галия Қоянбайқызы аға оқытушы
Тауекелова Анар Еламанқызы оқытушы

Шағын кешенді мектептің бастауыш сыныптарда қазақ тілін пәнін
оқыту барысында Белль-Ланкастер әдісін тиімді қолдануға болатынды. Алдымен
әдістің шығу тарихына тоқталар болсақ: бұл әдісті алғаш ойлап шығарушылар
ағылшындықтар. 1790 жылы шіркеу қызметкері А. Белль жетім балаларға
арналған училищеде сабақ бере жүріп бірнеше қыз баланың өздерінен кейінгі
бауырларына топыраққа жазып, оны оқытып, үйретіп жатқандықтарын байқап
қалды. Бұл А. Белльге үлкен ой салды, себебі өзі сабақ беріп жүрген
оқушылардың саны алғашқыда 100 кейіннен 200 жетіп, олармен жұмыс істеу
қиындап кеткен болатын. А,Белль ойлана келе өзара оқыту әдісін қолдануға
бел буды, сонымен ол өзінің бірнеше жақсы оқитын оқушыларын таңдап алып,
оларға өзі дәріс беріп, ал таңдаған оқушылар өзге оқушыларға дәріс беретін
болды. Бұл әдіс нәтижелі болды. Оқу үрдісі қарқынды жүрді. Нәтижесінде бір
мұғалім өзінің көмекшілерімен (мониторларымен) 200 оқушыны бір мезетте
оқытуға қол жеткізді.
Кейінен, 1798 жылы квалер И.Ланкастер кедей балаларын оқытуға
арналған училищеде жұмыс істегенде бұл әдісті кеңінен пайдаланып, жетілдіре
түсті. Ол үлкен әріптермен, буындармен, сөздермен, сөз тіркестерімен
жазылған кестелер (таблицалар) және аспидалық тақтаны қолдануды осы әдістің
бір бөлшегі етіп енгізді.
Жылдар өте бұл әдіс Ресей де қадам басты. 1817 жылы Ресей
империясының графы Н.П.Румянцев 18 жасар Яков Гедты (1799-1875) Лондоннан
Ланкстер әдісін үйрету үшін арнайы шақыртты. Сонымен Ресейде Ланкастер
әдісі бойынша оқушыларға білім беретін оқу орны 1819 жылы 10 желтоқсанда
ашылды. 50 жетім бала осы оқу орнының алғашқы оқушылары ретінде
қабылданды. Мектеп екі ауысымда жұмыс атқарды. Бірінші ауысымда Тәңірге
мінәжәт ету (Закон Божий), сауат ашу және арифметиканың қарапайым
заңдылықтары үйретілсе, екінші ауысымда оқушылар кәсіби даярлыққа атап
айтсақ, ұсталыққа, етікшілікке, тігіншілікке т.б. үйретілді. Алғашқы мектеп
үш айдан соң өз жемісін бере бастады. Сол жылдары аталған мектепте оқыған
Д.Д.Семенов өз естеліктерінде былай дейді: Сауат ашуға үйрету өте қарқынды
жүрді, мысалы мен 6 ай ішінде еркін: оқуға, жазуға және арифметиканың
қарапайым заңдылықтарын ұғуды үйрендім.
Буссе Ф.И.Я.Герд мектептепіндегі Ланкестер әдісінің мәнін былайша
ашып көрсетті:
1) Білімді игеру мүмкіндіктеріне байланысты, оқушылар бірнеше топқа
бөлінеді және жақсы оқитын оқушы нашар оқитын оқушыға сабақ
үйретді.
2) Оқушылардың сабаққа деген ынтасы жарыс негізіне құрылған.
3) Оқу процесі түгелдей дерлік бір тәртіпке бағынып, яғни, оқушылар әр
тапсырманы мұғалімнің бұйыруымен бір уақытта іске асырып отырған.
4) Кітаптың орнына қабырғаға ілінген кестелер (әріппен, буынмен,
сөзбен, сөз тіркесімен жазылған), ал қағаздың орынына алғашқыда құм
кейінен аспида тақтасы қолданылды.
5) Әр оқушы өз білім деңгейіне байланысты топтар құрамында болады.
Үнемі топтардағы балалар өз жетістіктеріне сәйкес топтан- топқа
ауыстырылып отырылған.
Училищедегі оқыту шартты түрде екі деңгейлік оқыту бағдарламасына
негізделген. Оның алғашқы деңгейінде оқушылар оқу мен жазуға үйренсе,
екінші деңгейінде арифметикаға үйренген.
Тағы бір айта кетер жағдай, Ланкастер әдісінде ынталандыру мен
жазалаудың қатар жүргізіліп отырылуы. Мысалы:

№ Ынталандыру Жазалау
1 Топтағы дәрежесінің көтерілуі Топтағы дәрежесінің
бірінші деген атаққа ие болуы төмендетілуі бірінші деген
атақтан айырылу
2 Алдыңғы қатардағы топқа қосылу Дәрежесі төмен топқа
ауыстырылу
3 Қызыл кітапқа жазылу Қара кітапқа жазылу
4 Уездік училище құрамына енгізу Сөгіс жариялау, оқудан
шығаруға мәлімдеме жазу

Я.Герд негізін салған әдіс бойынша сабақ беру үрдісі Ресейде ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.