Сібір жарасы

Пән: Медицина
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

Жоспары:

Сібір жарасы
Этиологиясы
Патогенезі
Клиникалық көрінісі
Емі

Сібір жарасы, терілік түрі.

Сібір жарасы (Anthrax) зооноздар тобына жататын, адамда сирек кездесетін қауіпті инфекциялық ауру.

Берілген аурудың қоздырғышы Bac anthiacis, бірінші рет Полендермен 1849 және Давинамен 1850 ж толық мәлімет берген болатын. Сібір жарасының зерттеуіне Кох 1876 үлкен үлесін қосқан, Пастер 1881 және Ценковский 1883 ж. Сібір жарасыны қоздырғышы ірі таяқшалы соңдары кесілген (1, 5-9 мкм) . Грам оң боялатын, мөлдір қабықшалы, қозғалысы шектеулі, шеттері шабылған, ірі пішінді микроб. Қанағаттанарлық жағдайда спора түзеді. Факультативті аэробтар қатарына жататын. Микробтың вегетативті өсетін түрінің тұрақтылығы спора түріне қарағанда едәуір төмен. Спора түрі басқа микробтарға қарағанда сыртқы ортада ұзақ уақыт сақталып, тіпті 120-140 градус буда 2-3 сағаттай өмір сүре алады. Оны тек дезинфекциялық ертінділерімен ғана залалсыздандыруға болады (сумма 1:1000; 5% карбол қышқылының ерітіндісі, 10% хлорамин Б ерітіндісі) .

Адам ағзасында микробтың протективті антиген түзуі, тұрақсыз иммунитет қалыптастыруы, инфекциялық процестің қайталанбалы түрде өтуіне септігін тигізеді. Сібір жарасы бүкіл елдерде байқалады. Ертеде сібір жарасы ең көп тараған инфекциялы аурулар тобына жатқан. Күйдіргі ерте кезде де, экономикалық және әлеуметтік жағдайы төмен, аграрлы елдерде оның жиілігі сол қалпында сақталуда.

Күйдіргінің негізгі таралу жолы: үй жануарлары, өнімдер (тері, жүн, мүйіз, тұяқ) мен жануарлар өнімдерінен дайындалған тағамдар (ет, сүт, ірімшік және т. б. ) . Кейбір жағдайларда, инфекцияның бастамалау көздері жабайы жануарларда да болуы ықтимал - мысықтар, аюлар, сұр тышқандар. Әдебиеттерде күйдіргінің тұнып тұрып қалған, ішуге арналған тұщы сулардың да жұғатыны жөнінде мәліметтер кездеседі. Күйдіргімен малшылар және ауыл тұрғындары ауырады. Күйдіргінің қоздырғышының таралу көзіне байланысты мамандандырылған өнеркәсіптік, ауылшаруашылық және тұрмыстық дерт ретінде қарастырылуы тиіс. Біздің елде сібір жарасымен ауыратын науқастардың мамандандырылған құрамының өзгерістері айқын белгіленген. Бұл өзгерістер мемлекеттік өлшемде ветеринарлы-алдын- алу және санитарлы шаралардың жүзеге асыруы түсіндірілген. Ауыл шаруашылық аудандарында күйдіргінің негізгі жолын осы дертпен ауырған жануарларды сою мен терісін өңдеу жұмысымен айналысатын адамдарда. Күйдіргінің дамуында бірқатар ерекшеліктерді байқауға болады. Мәселен, ауру жылдың жылы мезгілінде көп байқалады. Ауылшаруышылық аудандарда сібір жарасын жұқтыру, негізінен зақымдалған жануарларды бөлшектегенде, терісін шешкенде. Аурудың негізгі көзі жануарлар болғанымен, ауру жануарлардан жұғу өте сирек кездеседі. Адамдардың көбісі өлген малды сойғанда немесе ауру жануарды мүмкіншілігінсіз өлтірген болса жұқтырады, онда қанмен, ішек құрамындағы заттармен. қоздырғыштың көбісі бөлінеді және т. б.

Сібір жарасының таралуының бір топ ерекшеліктері бар. Аурудың ең көп таралуы жылдың жылы мезгілдеріне таралған - маусым, шілде, тамыз, қыркүйек. Сібір жарасына әйелдерде және еркектерде бірдей қабылдағыш. Еркектер әйелдерге қарағанда көп ауыратын себебі олар ауру малдармен немесе олардың өліктерімен көп жанасатын болғандықтан. Аурырғандардың жасы және жынысы көп рөлді ойнамайды. Көбінесе жас және орта жастағы адамдар ауырады, өйткені олар еңбек процессінің белсенді қатысушылары. Сібір жарасымен ауырған адамдардың тұрақты иммунитет пайда болады, бірақ абсолютті емес.

Қазіргі уақытта сібір жарасы ең көп зерттелген ауруға жататынына қарамастан, ол әдебиетте қарама-қайшылықтарды туғызады, және бүкіл сұрақтардан талдауларды туғызады. Әсіресе сібір жарасының патогенезінде келіспеушіліктер көп.

ХХ жүзжылдықтың 20-30 жылдарында сібір жарасын тек қана тері жамылғысын зақымдайтын инфекция ретінде қараған. Қазіргі уақытта сібір жарасының тері арқылы жұғатыны туралы ешкім сөз таластырмайды. Қоздырғыш тері арқылы енеді, ол сібір жаралы карбункулдың дамуын түсіндіреді, ол адам ауруының арнайы көрінісі. Процесстің негізі болып, ол сібір жарасының таяқшасының енген жерінде дамиды, терінің коагуляциялы некроз ошағының түзілу болып саналады және теріасты-шел майының жасушасының айқын экссудациясы айналасындағы тіннің фибринге сірлі- геморагиялық сұйықтыққа бай. Адамда карбункулдың дамуы сібір жарасына сезімталдығымен түсіндіріледі, ол рефракторлы жағдайының және сезімталдығының шекарасында жатыр. Көбінесе бүкіл тіндерден және ағза мүшелерінен лимфатикалық және қан жүйесі зардап шегеді. Сібір жарасының қоздырғышы тіндердің тамыр сыртында бірлік мөлшерде кездеседі.

Сібір жарасының патогенезі

Сібір жарасының патогенезінде бактеремияның даму механизміне көп көңіл аударылуы қажет. Қоздырғыш таяқшалар енген орнынан лимфа түйінінен екіншісіне біртіндеп жылжи отырып, ақыры қанға енеді. Әдетте, сібір жарасы таяқшалары ретикулоэндотелиялық жүйенің жасушаларына бекітіліп, қаннан тез жойылып оиырады. Сібір жарасымен ауырған науқастардан қоздырғыш зәр, қақырық арқылы, қан құю кезінде мүшелерге енеді. Қоздырғыштың капсуласымен тығыз байланысқан заттың болуы анықталған авторлар «Қабыну факторы» болып аталған, оны енгізгенде тінде ауруға тән ісіктің пайда болуы гистологиялық өзгерістер дамуы, ол тікелей жұқтырғанда.

Инкубациялық кезеңі орта шамамен 2-14 күнге созылып, инфекцияның енген орнында сібір жарасы карбункул түрінде қалыптасады. Патологиялық процестің жергілікті көрінісінің айқындылығы 2 факторға байланысты:

1. Қоздырғыштың вируленттілігіне;

2. Ағзаның күйдіргі қоздырғышына сезімталдық дәрежелігіне.

Күйдіргі қоздырғышының енген орнында өсіп көбеюінен және микробтармен арнайы тіршілік өнімдерінің түзілуі, олардан негізгі болып «өлу факторы» болып саналады.

Терілік түрінің клиникалық көрінісі Күйдіргінің терілік түрінің клиникалық көрінісі, негізінен тек өзіне ғана тән клиникалық белгілер ағымы және кезеңділік түрде өтуімен айырықша сипатталады. Дерттің даму барысында клиникалық белгілердің айқындылығы біртіндеп айқындала келе белгілі бір кезең аралығында тұрақтылық сипатталады, науқастың сауығуында кері дамиды. Осыған байланысты күйдіргінің клиникасы жалпы және жергілікті белгілермен терінің немесе көрінетін кілегей қабаттың өзгерістері, кіру қақпасына байланысты.

Сібір жарасының терілік түрінің карбаункулярлы түрі.

1. Инкубациялық кезең

Сібір жара шиқанының инкубациялық кезеңінің ұзақтығын анықтау қиын. Инкубациялық кезеңінің бастама шағында қандай да ауырулары немесе айрықша клиникалық белгілер байқалмайлы. Бұл кезеңде зақымданған орында қышитын сияқты сезім, тері бетінде жәндіктер шаққан орынға ұқсас белгілер немесе консистенциялы қышитын қызыл дақтар, кейін көпіршік пайда болады.

2. Клиникалық көріністерінің бастапқы (инициальді) кезең Сыртқы көріністерінің уақытың дамуын алады, ереже бойынша науқастың жағдайының айқын бұзылыстары болмайды. Қышу күшейіп, күйдіру сезіміне өтеді, кейде дақ жерінде ауру сезімі пайда болады, тығыздалу ортасында көпіршік пайда болады, сары немесе қара сұйықтыққа толған. Қышынғанда науқас көпіршікті жұлып алады, оны сығады, содан ойық-жара түзіледі.

3. Клиникалық көріністерінің айқын өту кезеңі.

Процестің үшінші кезеңінің дамуы жалпы және жергілікті клиникалық белгілермен сипатталады. Бұл кезең ыстық жара қалыптасуымен басталып қабыршақ (ступ) пайда болғанға дейін созылады. Бұл кезеңде жара тез дамып, ісік пайда болады. Процестің даму шынында жараның беті керіліп жылтырап тұрады. Бір тәулік аралығында көпіршік (везикула) жартылай ашылып, жартылай кебе бастайды. Беттері бұлыңғырланып, қатпарланады. Көпіршік ішіндегі сұйықтық лайланады. Кейде көпіршіктері өзара қосылуынан шеттері ұлғаяды, жараның өсуі орта есеппен 5-6 күнге созылады.

Негізгі салыстырмалы белгілері сібіржаралы карбункулда, онда ауру синдромы болмайды. Бірақ айта кету керек, ауру сезімі зақымдалу зонасынан тыс сақталады. Мұндай жағдайларда науқастар «жағымсыз сезімге» щағымданады, ауырлық сезіміне, зақымдалған аяқ-қол аймағында ыңғайсыздық сезімі.

Сібір жарасының терілік түрінің клиникасы көрінетін кілегей қабаттың зақымдалуы. Қарапайым карбункул дамымайды. Ауру бұлыңғыр мөлдір ісік дамуынан басталады, ортасында қара-қызыл түсті шекарасы анық емес аймақ бар. Кейінен ол қызыл түстен қара түске ауысады, ісік ұлғаяды, ол жұтынудың қиындауына соқтырады, дауысының қырылдауы. Науқастарда бірнеше карбункул болғанда, олардың бір-бірінен айырмашылығы жоқ.

Екінші белгісі болып сібір жарасының карбункулезді түрінде, ісік болып саналады. Тек қана карбункул айналасында ісік ешқашан дамымайды, бір жаққа немес басқа жаққа ығысады.

Ісіктің көрінісінің 3 фазасы өтеді:

1. Карбункулдың ұлғаю кезеңінде ісіктің пайда болуы.

2. Кейін, 3-4 күн ішінде ісіктің өзгеріссіз қалпында қалуы.

3. Ісіктің қайталанып тез дамуы.

Дерттің жеңіл ағымында және карбункулдың орналасуына байланысты ісік 4-6 күн ішінде толығымен жайылады. Ортаңғы түрінде 10-ші күні, ал ауыр түрінде - 25-ші күні. Сібір жарасының терілік түрінің ісігінен басқа лимфаденит байқалады, лимфатүйіндердің ұлғаюы ауру сезімімен жүрмейді, тек қана ісік және кейде сезімталдықпен шектеледі. Сібір жарасында лимфадениттің ерекшелігі - ұзақ ағымы. Сонымен қоса лимфадениттің ерекшелігі оның кері дамуының баяу жүруі. Бұл жағдайда лимфотүйіндердің іріңдемеуі тиіс. Лимфотамырлардың көлемінің қалыптасуы шығарған күннен кейін 2-4 аптада байқалады. Қан арнасына енген микробтардың вируленттілігі төмен болғанның өзінде, ағзаның қорғаныс күші біртіндеп сарқыла бастайды. Осының нәтижесінде күйдіргі қоздырғыштары екіншілік шоғырланған орындарының ритикулоэндотелиалық жүйесінің жасушаларын зақымдайды. Кейде көпіршіктері өзара қосылуынан шеттері ұлғаяды, жараның өсуі орта есеппен 5-7 күнге созылады. Жараның көлемі ұлғая келе ортанғы бөлімі құрғап, беті қара түске енеді. Қабыршақ түзіле кезеңі қабыршақ түзілудің басынан және ісік кішірейгенше қабыршақтың ажыратылғанша дейін. Қабыршақ түзіле кезеңі карбункул аймағынан сұйықтықтың бөлінуінің тоқтағаннан басталып және орталық аймақтың өліеттенуінің кебуінен және түскен фибрин дене температурасының төмендеу кезеңінен басталған.

Жергілікті көрінісі:

Беті қызғылт түстен біртіндеп көк түске ауысады. Маңындағы жұмсақ тіндер ісінген. Жараның түбі ойыстанып қара қоңыр немесе көгілдір түске енеді. 2-ші аптаның соңында демакркационды сызық түзіледі, ол қабыршақ жиектерінде іріңді бөліністің түзілуінен сипатталады. Кейінен қабыршақ бөлініп және грануляциял ойық жара түзіледі аздап ірің бөлінеді. бұл ойық-жара егер теріасты-май жасушаларына зақым тисе пайда болады. Сібір жарасының дематозды түрін клиникалық көрініс ажырату болып, ауру басында ісіктің болуы тек карбункул көрініс жоқ. Бірақ қарапайым карбункул орнына ісіктен кейін өліеттену пайда болады. Сібір ойық жараның буллезді түрі өте сирек кездеседі. Ауру терінің қышуымен, дақ орында геморрагиялық сұйықтыққа толы көпіршіктердің қалыптасуынан басталады. Дене қызуының бір қалыпта (39°) дейін көтеріліп тұруы ісіктің пайда болуымен байланысты. Бұл клиникалық көрініс терең гранулирлеуші ойық-жараның түзілуімен аяқталады. Сібір жараның терілік түрінің эризилипоидты түрі өте сирек кездеседі. Ерекшелігі - көп көлемде әртүрлі өлшемді ақшыл көпіршіктің пайда болуы, мөлдір сұйықтыққа толы, ісінген, қызарған, ауырмайтын теріде орналасқан.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.