Алғаш баланы мектепке берерде оның биологиялық жасы мен мектепке психологиялық даярлығының көрсеткішін өлшеп шығару - бүгінгі күн талабы

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 26 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3

І. БӨЛІМ. 12 ЖЫЛЫҚ БІЛІМ БЕРУ ЖҮЙЕСІ.

1.1 12 жылдық білім беру жүйесінің мақсаты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...5

1.2 12 жылдық мектептің эксперименттік бастауыш сыныптарында
оқытуды ұйымдастырудың ерекшеліктері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 9

ІІ. БӨЛІМ. 12 ЖЫЛДЫҚ БІЛІМ БЕРУ ЖҮЙЕСІНДЕГІ МҰҒАЛІМНІҢ КӘСІБИ
ҚҰЗІРЕТТІЛІГІ.

2.1 12 жылдық мектеп жағдайында бейіндік оқыту арқылы оқушы
тұлғасын әлеуметтендіру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 16

2.2 12 жылдық мектептің бастауыш сынып мұғалімдерінің кәсіби
құзіреттіліктерін жетілдіру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .20

Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...25

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..27

КІРІСПЕ
Курстық жұмыстың өзектілігі: Ертеңгі күннің бүгінгі
күннен асып түсуіне ықпал етіп, адамзат қоғамын алға қарай
жетелеуші құдіретті күш тек білімге ғана тіреледі. Білім
беруге заман талабы тұрғысынан жеке тұлғаны дамытудағы
қоғамның рухани және адамгершілік құндылықтарын қалыптастыруда
білім беру саласы – баса назар аударарлық мәселе.
ХХІ ғасырда еліміздің болашағын алға қарай жетелеуші
ұрпаққа білім беруді қамтамасыз ететін жалпы және орта білім
беру саласына түбегейлі өзгеріс, яғнии 12 жылдық жалпы және
орта білім беру жүйесін енгізу – баса назар аударарлық мәселе.
Осы мектептің негізінде білім беру мерзімін 12 жылға ұзартуды
психологиялық және физиологиялық тұрғыда болады. Біздің
қоғамымыздың саяси және әлеуметтік-экономикалық құрылымындағы
қайта құрулар алдыңғы қатарға халыққа білім беру жүйесіне
қойылатын жаңа талаптарды тудырды.
ХХI ғасыр мектебінің маңызды мақсаты балаларды оқытудың
барысында олардың түрлі салада жеткілікті түрде күрделі
білімдерді, икемдер мен дағдыларды игеруді талап ететін
олардың одан кейінгі оқуына толыққанды негіз бола алатын
психикалық дамудың ерекшеліктерін анықтау болып табылады.
Сондықтан, көздеген мақсатымызға жету үшін 12 жылдық білім
беру жүйесін енгізген болатын. Ал 12 жылдық білім беру жүйесі
бойынша бастауыш сыныпқа оқушыларды қабылдау мәселесі теория
әрі тәжірибе жүзінде талдау мен енгізу мәселесі көптеген
уақытты талап етеді.
Баланың жеке басын жан — жақты дамыту мен мектепке даярлау
ісі бүгінгі таңда білім беру саласындағы аса маңызды. Жалпы
білім беретін мектептерде 1-сыныпқа қабылданған оқушылардың
оқу жүйесінде айтарлықтай қиыншылықтарға кезігеді. Алғаш
баланы мектепке берерде оның биологиялық жасы мен мектепке
психологиялық даярлығының көрсеткішін өлшеп шығару — бүгінгі
күн талабы. Бастуыш сынып оқушының жаңа ортаға түсуіне
байланысты көңіл — күйінің сипаты, сынып сабақтық жүйеге
қаншалықты төзімді оның еріктік қасиеттері, жазбаша білімдерді
игерудегі таным процестерінің даму деңгейлері тексеріле
бермейді. Сондықтан баланың мектептегі оқу жүйесіне
педагогикалық — психологиялық тұрғыдан әлі де толық
қарастырылып,талдануы тиіс.
Мектепке жаңадан келген бала даралық сапаларымен таныла
отырып, бір ортаға бейімделу кезеңін бастап кешіреді. Бұл
жолдағы қиындықтар, яғни баланың құрдастарымен, сабаққа
көзқарасы, өзіндік сана сезімі, тіл табысуы, сөйлеу
ерекшелігі, түсіну, ұғыну деңгейлері – осының бәрі бала
психикасына едәуір әсер етеді. Мұғалімге оқушының жай- күйін
бақылап, жаңа ортаға баулу үшін оқушылардың психикалық
ерекшеліктері туралы алғашқы деректер өте қажет. Бұл деректер
баланың мектептегі оқуға психологиялық тұрғыдан даярлығын
анықтау барысында алынады. Ал психологиялық даярлықты анықтау
ісін арнайы маман- психодиагност немесе психолог жүргізуі
керек.
Сондықтан бастауыш сынып оқушыларының тұлғалық психикалық
даярлық диогностикасын анықтап алудың жалпы теориялық және
практикалық жүзіндегі тиімділігін ғылыми тұрғыда негіздеу
қажет.
Халыққа білім беру мекемелерінде жұмыс істейтін
тәжірибелі психологтар балалардың мектепке оқуға психологиялық
дайындығын анықтау мәселесімен жиі кездеседі. Сонымен бірге,
әр психолог өзінің шамасына, теориялық қалауларына және
мүмкіндіктеріне қарай 12 жылдық білім беру жүйесі бойынша
енгізілген мектепке бастауыш сынып оқушыларын қабылдауда
психологиялық ерекшеліктеріне байланысты қабылдауда.
Қоғамымыздың әлеуметтік – экономикалық және саяси
құрылымының түпкілікті жаңаруына байланысты бірінші міндет
халықтық білім жүйесін жаңаша тұжырымдама жасап жаңаша талап
қоюды қажет етеді. Мектептердегі нақты міндеттердің бірі білім
беру кезеңінде балалардың психологиялық деңгейінің дамуын,
олардың әрі қарай білім алу, күрделі білімді жеткілікті
қабылдау, әр салада болсын біліктерін жетілдіру негізінде,
еліміздегі үздіксіз білім беру саласының 12- жылдық білім беру
жүйесіне өтуі ғылым, білім саласында үлкен жаңалық болып
табылады. Халықтық білім беру ордасындағы психолог- мамандар
күнделікті өмірде баланың мектептегі оқуға психологиялық
дайындығын анықтып, 12- жылдық білім беру жүйесі енгізілген
мектептерге қабылдаудағы психологялық ерекшеліктерін анықтау
мәселелерімен жиі жолығады. Осыған байланысты әр психолог
өзінің жетік білім деңгейіне, біліктілігіне байланысты балалық
мектепке дайындығын әртүрлі әдістемелік тәсілдерді пайдалана
отырып анықтайды. Сондықтан да Қазақстандағы педагогикалық
психология ғылымының осындай көкейкесті мәселелерін ескере
отырып. Қазіргі таңда ұлт мектептеріне қабылдаудағы бастауыш
сынып оқушыларының психологиялық ерекшеліктерін анықтап,
сипаттап бермекпіз.
Курстық жұмыстың мақсаты: 12 жылдық білім беру жүйесін
зерттеп талдау.
Курстық жұмыстың міндеттері:
— білім беру жүйесіндегі 12 жылдыққа өту мәслелесінің мазмұнын
зерттеу;
— алматы қаласында 12 жылдық білім беру экспериментінің
басталуын талдау.
Алға қойылған мақсат – 12 жылдық білім беруге көшу сатысында
жалпы білім беру мектептерінде даму деңгейі әртүрлі балаларды
оқыту жолында мұғалімнің кәсіби, құзырлық, шығармашылық
деңгейін көтеруге көмек көрсету, тәжірибемен бөлісу.

І. 12 ЖЫЛЫҚ БІЛІМ БЕРУ ЖҮЙЕСІ
12 жылдық білім берудің мақсаты
12 жылдық білім беру үрдісіне көшу қажеттігін айқындап
отыр. Еліміздегі жаңа білім беру реформасы 12 жылдық білім
беруге көшу арқылы шығармашылықпен дамыған жеке тұлғаны
қалыптастыруға бағытталған жаңа ұлттық үлгіні жасауды,
жалпыға арналған білімнен, білім әркімге өмір бойы
үлгісіне көшуді және әлемдік білім беру кеңістігіне жедел
енуді қамтамасыз етуді мақсат етеді.
2008 оқу жылынан бастап 12 жылдық білім беруге кезең-
кезеңмен көшуі басталды. Бүгінгі күні білім беру мазмұнын
жаңартуды көздейтін Қазақстан Республикасының білім беру
тұжырымдамасы жан-жақты талқыланып, Білім және ғылым
министрлігінің алқа мәжілісінде мақұлданды.
Бұл тұжырымдама Қазақстан Республикасының Білім туралы
Заңына; Қазақстан Республикасын 2020 жылға дейін дамытудың
стратегиялық жоспарына, Қазақстан Республикасында білім
беруді 2020 жылға дейін дамытудың мемлекеттік
бағдарламасына, Қазақстан Республикасының Президенті
Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан экономикалық, әлеуметтік, саяси
жаңғырудың қарқынды жолында атты Жолдауына, Болоньдегі Еуропа
елдері білім министрлерінің кеңесіне, ЮНЕСКО-ның үздіксіз
білім беру туралы ұсыныстарына сәйкес әзірленді.
Біздің еліміздегі қалыптасқан білім жүйесі академиялы,
түбегейлі деп бағаланатынын айта кетуіміз керек. Бірақ жыл
асқан сайын оқу бағдарламалары бойынша 11 жылда берілетін
білім көлемінің ауқымдылығы оқу жүктемесінің шектен тыс
көбеюіне әкеліп, білім сапасы мен оқушылар денсаулығына кері
әсерін тигізіп отыр. Қалыптасқан бұл жағдай оқушылардың оқуға
ынтасын да төмендететінін тәжірибеден байқап жүрміз. Осыған
орай қазіргі білім беру тәжірибесінде білім көлемін жинақтай
отырып, оқу материалын жеңілдетуді, сондай-ақ құзырлылыққа
жетуге бағдарланған білім мазмұнын қарастырып отыр. Бүгінгі
таңдағы еліміздің білім ұйымдарының басты міндеті – баланың
денсаулығына жағымды ықпал етуді көздейтін білім беру ортасын
құру. Біз
өмір сүріп отырған уақыт алдыңғы толқынның заманына мүлдем
ұқсамайды. Бала болашағы оның жаңа тұжырымдарды түсінуі мен
қабылдай білуіне, дұрыс таңдау жасауына, бүкіл өмір бойына
өзгермелі жағдайларға тез икемделе білу қабілетіне байланысты
болмақ. Осыған байланысты мұндай тұлғаға қойылатын бірінші
кезектегі нақты талап: ойлылық, салмақтылық, белсенділік,
әлеуметтік жауапкершілік, терең білімділік, кәсіби сауаттылық
т.б. Бұл оқушының бойында қалыптасатын түпкілікті мақсат,
міндеттерін айқындауға тікелей мұрындық болады.
12 жылдық мектептің басты ерекшелігі – баланың жан-жақты
дамуына, өз пікірі мен ойын ашық жеткізуіне, әр адамға
табиғатынан берілген
шығармашылық әлеуетін толық іске асыруына ықпал ететін, өзін-
өзі танып, келешегін айқындауға саналы түрде дайын болуға,
қоғамның экономикалық, мәдени, саяси, өміріне белсенді
араласуға мүмкіндік беретін психологиялық-педагогикалық
институт ретінде қалыптасуында болып отыр. Оның жаңа
құрылымына тоқталатын болсақ, 12 жылдық білім беру жүйесі
5+5+2 сатыларынан тұрады. Бүгінгі күні осы құрылым мен жаңа
мазмұнға негізделген жалпыға міндетті білім стандарттары
әзірленуде.
Бүгінгі күні әлемде жалпы білім берудің 12-жылдық
мектепке арналған халықаралық стандарты қалыптасып отыр.
Орта мектептегі 12-жылдық білім АҚШ, Канада, Жапония,
Швеция, Францияда; Германия, Чехия, Италия, Швейцарияда – 13
жылдық ; Голландияда – 14 жылдық жүйе қабылданған.
12 жылдық білім берудің негізі адамның жеке тұлғалық
қасиетін қалыптастыру болып табылады. Адам тұлға болып
тумайды, ол өмір сүру барысында тәрбие арқылы қалыптасады.
Тұлғалық туралы адам өзін-өзі танып, өз өмірін өзі жасай
бастағанда сөз ету керек.
Білімді, шығармашыл, бәсекелік қабілеті мол тұлға
тәрбиелеу негізінде Қазақстан Республикасында 12 жылдық жалпы
орта білім беру тұжырымдамасы жасалып отыр. 2020 жылға
арналған орта жалпы білім беру орындарының құрылымы мен
мазмұнын құруда республикалық эксперимент шеңберінде
тәжірибелік-эксперменталды жұмыс жүргізілуде.
Егер 2020 жылға бұл экспериментке 52 мектеп қатысса,
олардың саны 104 ке жетті, ал ауылдық жерлерде олардың 45-і,
қалалық 59 мектепті құрайды. Қазірдің өзінде 12-жылдық білім
модельдерін байқаудан өткізу жөніндегі эксперименталды ұйымдар
туралы оң деректер бар.
12 жылдық білім 3 сатыдан тұрады. Бірінші – бастауыш (1-4
сыныптар) сыныптардың педагогтары олардың оқуға деген ынтасын
арттыруға көп көңіл бөледі, екінші – (5-10) сыныптар
оқушылардың базалық білімін анықтап, қарым-қатынас мәдениетін,
ғылыми әдістерді түсінуге баулу, ал үшінші – (11-12 сыныптар)
болашақ мамандық таңдауды негізге алады. Бұлардан басқа да
толықтыратын, өзгертетін проблемалар, 12 жылдық оқуға ауысудың
басқа да
әдістерін табу мәселелері толып жатыр. Осы іспеттес тапсырма
дәл осы
мақсатта арнайы құрылған Қазақстан Республикасы Білім және
ғылым министрлігінің 12-жылдық білім мәселелерінің
Республикалық ғылыми-тәжірибелік орталығы республикалық
мемлекеттік қазыналық кәсіпорынның құзырына берілген.
12 жылдық білім беру жүйесіне көшу-қоғамдағы елеулі
өзгерістер мен адамдар арасындағы қарым-қатынас құралдарының
қарыштап дамуына байланысты жаңа адамды қалыптастыруды
көздеген заман талабы.Әлемдік білім кеңістігіндегі оқытудың
озық технологияларын қамтитын жаңа білім
мазмұны шынайы жарыс, адал бәсекеге қабілетті адам тәрбиелеуді
қамтамасыз
етуге тиіс.
12 жылдық оқытудағы басты мақсаты
— қарқынды дамып келе жатқан ортада өмір сүруге қабілетті;
— өзін-өзі дамытуға;
— өз ойын еркін айта білуге;
— өз қалауымен қоғам талабына сай өзін көрсете білуге бейім;
— жоғары білімді шығармашыл дамыған тұлғаны қалыптастыру.
Қазіргі ғылым мен техниканың қарыштап дамыған кезінде оқу-
білімнің, соның ішінде болашағымыз-бүгінгі мектеп оқушысының
білімі мен тәрбиесі маңызды мәселе. Еліміздің әлеуметтік
экономикасының дамуына өзіндік үлес қоса алатын, өзіндік ой-
пікірі бар, жан-жақты дамыған, білімді де білікті тұлғаны
дайындап, тәрбиелеу-аса құрметті қоғамдық міндет.Себебі, ел
тұтқасын жан-жақты білімді ұрпақ ұстанған шақта ғана өркениет
алға дамымақ.
Жас ұрпаққа білім беруде, оларды болашақ еліміздің тұтқасы
етіп тәрбиелеу-әр ұстаздың, әрбір мектептің ең қасиетті
міндеті.Осы міндеттерді орындау мақсатында білім беру
саласында да елеулі әрі ауқымды өзгерістер өрістеуде.Осы
мақсатта мемлекетіміздің білім сапасын арттыратын түрлі
құжаттар қабылданып, бағдарламалар енгізілуде.
Білім беруді жаңарту –үнемі алға қарай ұмтылу мен дамыту
үрдісі, бұл білім беруде кезең-кезеңімен өтетін және алынған
нәтижелерге сәйкес түзету енгізіліп, талданатын
өзгерістер.Сонымен қатар білім беруді жаңарту үрдісі
салт-дәстүрді, мәдени мұраны, жалпы ұлттық құндылықтарды
көздің
қарашығындай сақтауды талап ететін тұрақты жүйелерден
тұрады.Сондықтан да 12 жылдық оқытуға көшуді жүзеге асыру –
оның қажеттілігі мен тиімділігін әр педагогтың, әр ата-ананың
саналы түрде түсінуін, қабылдауы мен оған белсенді түрде
араласуына мүмкіндік беруді, асқан ұқыптылық пен сезімталдықты
қажет ететін үрдіс.
Баланы айналаны өз бетімен танып білуге деген табиғи
ұмтылысы негізінде құрылған оқытудағы зерттеу тәсілін
пайдалану ерекше орын алады.Зерттеуге оқытудың басты мақсаты-
адамзат мәдениетінің кез-келген саласындағы іс-әрекеттің жаңа
тәсілдерін баланың өз бетімен, шығармашылықпен, меңгеру
қабілеті мен дайындығын қалыптастыру.
Бала оқытуда зерттеу тәсілін қолданудың қажеттілігі бала
болмысының білмекке құмарлығымен, оның қоршаған дүниені
зерделеуге деген қызығушылығымен түсіндіріледі.Оқушылардың
өзіндік зерттеулері, олардың жеке қажеттіліктері сұраныстарын
қанағаттандыруға септігін тигізеді.Сонымен қатар, өзіндік
зерттеулер интеллектуалды және шығармашылық қабілеттерді,
ойлау және зерттеу біліктерін дамытуға мүмкіндік
береді.Өзіндік зерттеулердің көмегімен оқушылар дүниені тани
келе, өздері үшін жаңа білімдерді дайын күйде алмай, өз
бетімен ашады. Зерттеушілік жұмыс балалардың өз
қызығушылығынан басталады.
Оқытудың іске асыру тәсілдерінің бірі-жобалар әдісі, өзінің
дидактикалық негізі бойынша шынайы өмірде, тиімді әрекет етуге
мүмкіндік беретін қабілеттерді қалыптастыруды көздейтін, білім
берудегі құзіреттілік тәсілді қолдайтын технология.
12 жылдық білім беру технологияларының ерекшелік жағы ол
жеке тұлғалық қасиеттерге бағдарланған оқыту, проблемалық
бағытқа және шығармашылық сипатқа ие, оның басты бағдары-білім
беру, жаңа дүниені ашу мен іздену арқылы білімді іс жүзінде
қолдану; баланың жалпы және арнайы қабілеттерін дамыту, білім
біліктерді игеру мүмкіндіктерімен оларды қолдану жолдарын
көрсетеді.
Қазіргі кездегі баланың интеллектісіне, дербес ойлауын
дамытуға бағытталған, өз бетімен ізденуге даярлайтын жеке
жұмыстар көптеп беруге болады. Балаларды мектепке дайындау,
мектепке бейімделуін және оқытудың жетістігін қамтамасыз
ететін маңызды құрамы психологиялық дайындық компоненттері
болып табылады.
Баланың жеке тұлғасының даму мәселесін шешу,оқытудың
тиімділігін арттыру,
балалардың мектепте оқуының дайындық деңгейін дұрыс ескере
отырып,
жұмыс жасау керек.
Интеллектуалдық дайындық – баланың мектепке интеллектуалды
дайындық компоненті оның ой — өрісін, нақты білім қорын
қарастырады. Жалпы айтқанда, мектепте оқытуға интеллектуалды
дайындықтың дамуы былай болады:
— Дифференциалдық қабылдау;
— Аналитикалық ойлау;
— Болымсызға рационалды жақындау (фантазия рөлі);
— Есте сақтау;
— Білімге қызығушылық;
— Ести отырып сөйлеу және түсіну,әр түрлі символдарды қолдана
білуі;
— Қол қимылдарының,көру,қимыл кординацияларының дамуы.
Атақты психолгтардың айтуы бойынша Бала ойын үстінде
қандай болса,өскенде еңбек үстінде сондай болады дейді.
Сондықтан ойын – адамның өміртанымының алғашқы қадамы.
Оқу процесінде ойын технологиясы ерекше орын алады. Ойын
технологиясын қолдану – оқушының оқудағы танымдық іс —
әрекетін және қалыпсыз жағдайларда өз білімін қолдануға
мүмкіндік береді.
Дамыта оқыту технологиясы – шығармашылық ойлауға, сапалы
дамуға, қиялдауға, есте сақтау,тіл дамытуға бағытталған.
Бұл технологияның ерекшелігі: оқығанын пікірсайысқа салу,
сабақ құрылымының тиімділігі, дидактикалық ойындар, өзіндік іс
— әрекет қарқындылығы, сабақта әр оқушыға өзін — өзі көрсетуге
мүмкіндік беретін педагогикалық жағдай құру.
Бұл технологияның бір ерекшелігі жақсы, жаман оқушылар
деп бөлмей, барлық баланың ой — өрісін дамыту үшін қолайлы
жағдай туғызуды мақсат
тұтуы.
Коммуникативті оқыту технологиясы – сабақта диалогтық және
монологтық оқытудағы жағдайды жасайды. Коммуникативтік әдіс
оқушылардың танымдық оқу іс — әрекетін ұйымдастырудың негізгі
құралы болып табылады. Коммуникативтік әдісті қолдану кезінде
қарым – қатынас дағдысы, тұлғаның адамгершілік қасиеті, өзінің
ортақ мақсаты тілегіне бағына білуін қалыптастырады.
Жоғарыда көрсетілген барлық технологияларды орынды,
шеберлікпен қолдана білсе, үлкен нәтижеге жетуге болатынын
және жоғары дидактикалық жетістіктерді байқауға болатындығы
анық. Осыған орай жеке тұлғаны жан – жақты дамытуда жеке
тұлғаға бағытталған сабақ құрылымының технологиясы
да,мұғалімге қойылатын талап та өзге болуы тиіс.
Жеке тұлғаға бағытталған сабақ дегеніміз – оқушыға деген
құрмет,ізгі қатынас, оқушылардың тұлғалық ерекшеліктері
ашылатын, қасиеттері қалыптасатын, мүмкіндіктері жүзеге
асырылатын оқыту жағдаяты, сахналық алаң. Осындай сабақты
жобалау және өткізу технологиясы мұғалімді жаңа, бұрын таныс
емес кәсіби позицияға қояды: әр баланың жеке даму
процесіне,оның тұлғалық қалыптасуына кешенді педагогикалық
бақылау жүргізетін, ол бір мезгілде пән мұғалімі де, психолог
та болуы тиіс.
12 жылдық білім беру жағдайында мұғалім осы компоненттерге
сүйене отырып,әрбір технологияны өздік жолда әдіс –
тәсілдермен ерекшелендіріп, өз өмірлік және педагогикалық
тәжірибесін пайдаланып, балаларды бірлескен әрекеттерге
тартудың әр алуан түрлі әдістерін,өз бойында бар
мүмкіндіктерін жүзеге асыруды ықпал етсе, оқушының мінез —
құлқында — мінезі, темпераменті,талабы,көзқарасы,талға мы
байқалып, үнемі өзін — өзі үйретуі, өзін — өзі тәрбиелеуі,өзін
— өзі дамыту, өз іс әрекеттеріне өзгеріс енгізе алуы,өзін
үнемі жетілдіріп отыруы және рефлексиялық қажеттілікті талап
етеді.

Балаларды сүйетін, өз пәнін жетік
меңгерген,психология,педагогиканы терең меңгерген – жаңашыл
мұғалімнің алдында білім алған бастауыш сатыны бітірген жеке
тұлғаның бейнесі мынадай болуы тиіс.

12 жылдық мектептің эксперименттік бастауыш сыныптарында
оқытуды ұйымдастырудың ерекшеліктері

Қоғамның дамып өркендеуіне байланысты қазіргі таңда білім
саласында ең өзекті мәселенің бірі әлемдік білім кеңістігіне
жол ашатын 12 жылдық білім беру жүйесіне көшу болып
отыр. Білім берудің бұл үлгісі әлемнің 80% астам елдерінде
қолданылады. Бұл – соңғы жиырма-отыз жылда ғылым мен
техниканың орасан жетістіктерге қол жеткізіп, жаңа
технологиялардың қоғам
өмірінің әртүрлі саласында кеңінен енгізілуіне байланысты
туындаған жағдай. Сондықтан жастарды жаңа кезеңнің талаптарына
сай тәрбиелеу үшін оларға жаңа, мазмұны жоғары деңгейде білім
беру қажет. Осындай өзекті мәселені шешу үшін дүниежүзілік
қауымдастық 12 жылдық білім беру жүйесіне көшуде. Ендеше ҚР
да, әлемдік тұтастықтың бірі ретінде, бұл мәселеден шет қала
алмайды. Керісінше, біз Қазақстанның білім беру жүйесін
әлемдік білім кеңістігіне үйлестіруге мейлінше ұмтылудамыз.
Еуропа Кеңесінің Декларациясына (1992) сай дүниежүзінде 136
мемлекетте 12 - жылдық білім беру жүргізілуде, оның ішінде
АҚШ, Жапония, Германия, Франция, Финляндия. ТМД елдерінен
Украина, Өзбекстан, Балтық мемлекеттері көшті.
12 жылдық білім беру мазмұнының негізгі мақсаты дамып
келе жатқан қоғамда өмір сүруге икемді, қоғам пайдасына қарай
өзін-өзі толық жүзеге асыруға дайын білімді,
шығармашылыққа бейім, құзыретті және бәсекеге
қабілетті тұлғаны қалыптастыру.12 жылдық білім беру
ерекшелігі:  білім беру парадигмасының өзгеруі, яғни білім,
білік, дағдыға негізделген білім беру мазмұнынан
-құзыреттілікке негізделген білім беру мазмұнына ауысу.
Сонымен қатар, оқушылардың денсаулығын сақтау проблемасы,
оқушы тұлғасын әлеуметтендіру, білім сапасын арттыру, отандық
құжаттарды шетел мемлекеттерінің талаптарына сәйкестендіру
сияқты мәселелерді шешу. 12 жылдық мектепте оқытуды
ұйымдастыру жалпы дидактикалық ұстанымдармен бірге шешуші мәні
бар мынадай принциптерге ие: жеке тұлғаның жас және
психофизиологиялық даму ерекшелігінің ескерілуі; күтілген
нәтижеге жетуге бағдарлығы;  ашықтығы;  интерактивт ігі.
12 жылдық жалпы орта білім берудің құрылымдық-мазмұндық
моделі төмендегі ұстанымдар негізінде ұйымдастырылады:
- жеке тұлғаның жас кезеңдерінің ескерілуі;
- күтілетін нәтижелердің жетістіктеріне бағыттылығы;
- оқытудың сабақтастығы;
- әрбір оқыту сатысының даралығы;
Жалпы 12 жылдық орта білімге көшу барысында мына
мәселелерге аса көңіл аударылып отыр:
1.Білім беруге арналған оқулықтар мен оқу құралдарының
оқушылардың жас ерекшелігіне сәйкестігі.
2.Мұғалімдердің білім беру барысында қолданатын әдіс-
тәсілдерінің оқушылармен жұмыстың тиімділігін арттыруға
мүмкіндік туғызу жағдайы.
3.Бірінші сынып оқушыларына білім берудің ойын әрекетіне
негізделіп, біртіндеп оқу әрекетіне көшу талабының орындалуы,
алты жасар баланың ерекшеліктерін ескеру мүмкіндігі.
4.Оқушының ойы мен тілін дамытудың, олардың еркін
сөйлеуін, пікір сайысына қатысу деңгейін байқау.
5.Берілетін білімнің өмірмен, ұлттық салт-дәстүрлермен,
жергілікті
өлкетану материалдарымен байланысын қамтамасыз ету
мүмкіндігі.
6.Білім беру барысында мұғалімнің бақылау, тәжірибе
әдістерін ұтымды жерінде қолдана білу шеберлігі.
7.Сабақ мерзімінің 30-35 минуттан аспауы.
8.Мұғалімнің оқу-әдістемелік кешендерді пайдалану және
оған талдау жасау шеберлігі.
9.Мектеп басшылары мен қоғамдық ұйымдар тарапынан
эксперименттік сыныптар мұғалімдеріне көмек беру деңгейі.
Білім беру жүйесіндегі өзгерістерге негізделген әлемдік
дамудың негізгі үрдістері: қоғам дамуының қарқындылығы;
постиндустриалдық, ақпараттық қоғамға көшу; мәдениаралық өзара
қатынас ауқымының кеңеюі; халықаралық ынтымақтастық
нәтижесінде шешілуі мүмкін ғаламдық проблемалардың туындауы;
қоғамның демократиялануы; экономиканың қарқынды дамуы,
бәсекелестіктің өсуі; адам капиталы мәнінің артуы. Осыған
сәйкес дамыған
елдердің білім беру жүйесінде  білім беру философиясы мен
әдіснамасының жаңаруы, білім беру мазмұнын құру әдістерінің
өзгеруі, білім беру жүйесінде жетілдірілген үлгілердің
жасалуы,  білім беруді басқарудың тиімді тәсілдері ұсынылып
отыр. Сонымен қатар 12 жылдық білім беруге көшу төмендегі
мәселелерге   ерекше көңіл бөледі: жаңа білім
технологияларының енгізілуі; оқытудың дәстүрлі өнімсіз стилін
ығыстырып, оқушылардың танымдық белсенділігі мен өзіндік
ойлауын қамтамасыз ететін дамытушы, сындарлы білім беру
моделіне көшуі; терең және белсенді кәсіби бағдар берудің ерте
жастан басталуы; оқушы жастарға азаматтық-патриоттық, рухани-
адамгершілік, көпмәдениеттілік, денсаулық сақтау және
экологиялық тәрбие беру рөлінің күшейтілуі; өмірлік бағдар
ретінде адам бойындағы құндылықтарға қажет жағдайда түзету
және жаңадан жасау; білім мекемелерінің оқушыны
әлеуметтендірудегі рөлінің артуы.
Демек, 12 жылдық білім берудің мақсаты қоғамның мүддесіне
өзін өзі белсенді етуге дайын, жаңа өмір сүруге бейім,
бәсекеге қабілетті, шығармашыл, білімді тұлғаны дамыту және
қалыптастыру. Сонымен жалпы орта білімнің құрылымы балалардың
психологиялық – физиологиялық тұлғалық ерекшеліктеріне сәйкес
болуы қажет. ТМД және шетел ғалымдарының пікірінше де
(физиологтар, психологтар, педагогтар) 12 жылдық білім берудің
құрылымы оқыту және жасерекшелігінің дамуына сәйкестігін
ескеру қажет деп қолдап отыр. Жалпы алғанда, дүниежүзі
елдерінде орта мектеп 3 сатыдан тұрады: бастауыш оқу 3-6
жылдық, негізгі орта мектеп 3-6 жыл және жоғарғы орта мектеп 2-
4 жыл.
Білім беру жүйесіндегі 12 жылдық мектепке ауысу бірқатар
мәселелердің шешілуін талап етеді:
1.Бұл өзгерістің экономикалық негізделуі;
2.Бағдарламалық-әдістемелік қамтамасыз етілуі (мемлекеттік
стандарт, жаңа кітаптар);
3.Жаңа жүйеге лайық мұғалімдер даярлау, мұғалімдерді қайта
даярлау;
4.Жалпы және орта білім беру мектебінде нормативті-
құқықтық базаның
жетілуі;
5.Санитарлық-гигиеналық норма және негізгі ережелеріне
өзгерістер енгізу;
6.Мектепке дейінгі бастауыш, орта жалпы және жоғары
бейіндік білім беруде сабақтастықтың болуы;
7.Білім саласын елдің тарихи дәстүріне, мәдениетіне
бейімдеу.
Әлем елдері тәжірибесінде әр мемлекеттің өзіне тән орта
білім беру жүйесі, мектеп үлгісі және орта мектептерде
қалыптасқан өзіндік ішкі құрылымы бар. Дүниежүзінің дамыған
елдерінде АҚШ-та, Англияда, Швейцарияда, Канада мен Германияда
жалпы білім беру ұзақтығы 12 не 13 жыл, Голландияда 14
жыл,  ал Кореяда, Жапонияда, Швецияда, Францияда, Италияда –
12 жыл. Тек экономикасы жаңа дамып келе жатқан елдерде ғана
орта мектеп 10-11 жылдық.   Мәселен, АҚШ ХХ ғасырдың 90-
жылдарынан білім жүйелеріне жаңа бағыт беруге бет бұрды.  ХХ
ғасырдың 60  жылдарында прагматикалық көзқарасқа негізделген
білім үлгісі енгізілген болатын. Нәтижесінде америкалық
прагматикалық педагогика экземплярлық, кафетериялық деп
аталып кеткен білім жүйелері орнығып, білімнің іргелілігін
төмендетіп, орта мектеп оқушыларының білімінің таяз, үстірт
болып қалыптасуына әкеліп соқты. 1983 жылы АҚШ Үкіметінің
Ұлтымыз қатерлі жағдайда, білім реформасы қажет атты
баяндамасы жарияланып, білім саласын қайта қарауға орасан зор
қаржы бөлінді. АҚШ-та мектепке дейінгі, мектепалды балаларды
дайындауға көп назар аударылады. Жалпы орта білімнің құрылымы
6+3+3, оқу мерзімі 6 жастан 18 жас аралығында. Мемлекеттік оқу
орындарында тегін, жеке мектептерде ақылы болып келеді. АҚШ-та
орта мектеп 2 буыннан тұрады: кіші және жоғары мектеп. Кіші
орта мектеп 7-9 сыныптарда жалпыға бірдей бағдарлама, қалған
сабақтары таңдау бойынша (элективті) жоғары орта мектеп 10–12
сыныптарда міндетті түрде 5 оқу пәндері және практикалық,
академиялық бағыттағы профильдік пәндер берілген. Оқушылар 9-
сыныптан бастап міндетті 5 пәнге қоса келешектегі мамандығына
жақын бейінді пәндерді таңдап оқиды. Сыныпты жақсы бағалармен
бітіргендері грантқа ие болады.  Мектептегі сабақ 9 айға
созылып, қалған үш ай демалыс болып табылады. Күнтізбелік
жоспар жазу міндетті болып табылады. Журнал айына 1 рет
тексерілуге беріледі. Мектептегі оқушының білімін бағалаудағы
басты әдіс – тест. Қазіргі таңда көбіне тесттердің дұрыс
жауаптары көрсетілмейтін әдісті көп қолданады.
Германия ХХ ғасырда білім беруге ерекше көңіл бөлген
мемлекеттердің бірі болды. 80 жылдары бұл ел жеке оқу
орындарынан бас тартып, ақысыз оқу орындарын көбейткен.  Жалпы
орта білім алу 12 жылдық мектепке негізделген, барша оқушыға
алғашқы 4 жылдық оқу міндетті, өйткені одан әрі балалар өз
қалаулары және қабілеттеріне қарай оқуларын кәсіптік
мектептерде жалғастыра
алады. Герман Федеративтік мемлекетінің заңының 6-бабына
сәйкес барлық мектептік білім беруді мемлекет қадағалайды.
Мемлекеттегі міндетті тегін білім алу 9 жылдық оқыту болып
табылады. Білім алу 3 баспалдақты
құрылымды болып табылады: негізгі мектеп, нақты училище,
гимназия. Оқу 6 жастан жалпыға бірдей мектепте (1-4 сыныптар)
басталады, содан кейін басқа көрсетілген типтегі мектептерде
жалғастырылады. Негізгі мектептің (5-10 сыныптарда) 50%-ға
жуығын жасөспірім оқушылар құрайды, олар әрі қарай өз
білімдерін толық емес жалпы білімді меңгергеннен кейін, кәсіби
білім алуға жолдама алады. Ал нақты училищеде (5–10 немесе
7–10 сыныптар) кәсіби-практикалық бағыттағы жалпы толық емес
білім беріледі, онда физика, химия, биология, шет тілдер мен
басқа да академиялық пәндер оқытылады. Нақты училищені
бітірген оқушы орта және содан кейін арнайы жоғары кәсіби-
техникалық оқу орындарына түсе алады. Гимназия (5–13 немесе
7–13 сыныптар) толық орта білімді береді және университеттік
үлгідегі ЖОО түсу құқына ие болады. Гимназиядағы міндетті
пәндер: неміс тілі мен әдебиеті,
тарих, география, математика, биология, дене тәрбиесі, музыка,
дінтану болып табылады. Гимназияның бейіндік білім беруіне
байланысты әр түрлі нұсқада оқу бағдарламалары жасалған.
Германиядағы мектептерде бейіндік оқыту барысында пәндер
блоктарға сәйкес біріктіріледі, мысалы: тіл-әдебиет-өнер,
әлеуметтік білімдер, әлеуметтік-экономикалық және т.б.
Неміс тілді оқушылардың жоғары сыныпта оқудағы мүмкіншілігі
зор, олар міндетті пәндерден басқа да пәндерді қосымша оқи
алады, соның негізінде олардың жеке-дара ерекшеліктері жақсы
дамиды. Бейіндік бағыттағы пәндерден басқа тілдік, әдеби-
көркем, қоғамдық-ғылыми, математикалық немесе жаратылыстану-
ғылыми пәндерін меңгере алады. Негізгі мектепті аяқтау 4 пән
бойынша емтихан тапсыру арқылы аяқталады. 12 және 13 жылдық
мектепті сәтті аяқтаған оқушылар үшінші деңгейді аяқтағандары
туралы аттестатқа ие болады. Бұл аттестат кез-келген бейінді
оқуға жолдама болып табылады. ЖОО-ға түсуде оқушының
аттестаты, яғни орташа ұпайы негізгі рөл атқарады. Сонымен
Германияда он, он бір, он екі жылдық мектептер арасында
жүйеліліктің  сақталғаны көрінеді.
Францияда ХХ ғасырдың ортасында білімді қаржыландыру 14
есеге  өсіп, ақысыз оқу  мен ақылы оқудың ара қатынасы 80 бен
20 пайыз болған. Бұл мемлекет мектепке дейінгі балалар
тәрбиесімен айналысатын ең алдыңғы қатарлы мемлекет болып
табылады. Онда Аналық мектебі және Бүлдіршіндер сыныбы
балабақшалары бар. Францияда 12 жылдық білім беру жүйесі
бекітілген.  Онда орта білім беру 10 жылдық (6-16 жасқа дейін)
мектеп ақысыз, ал 12 жылдық мектеп міндетті емес. Францияда 5
жылдық элементар мектепті бітірген балалар оқуын жалпы білім
бертін 4-5 жылдық колледждерде жалғастырады. Толық емес орта
мектеп біртекті жалпыға міндетті колледж –бастауыш сынып
негізінде құралған.  Бітірушінің кәсіби мамандығына сәйкес
(бакалавр) дипломды иемденуде олар бірнеше секцияға ие болады.
Бастауыш және орта мектеп деңгейінде оқушылардың білім,
іскерлік, дағдысын бағалауда
арнайы екі шкаланы қолданады. Мектепті тәмамдағаннан кейін
оқушылардың
барлығы бакалавр курсына сәйкес емтихан тапсырады.
Англия және ағылшын тілді елдерде грамматикалық,
техникалық, кешенді 4 түрлі мектеп түрі қызмет
етеді.  Англияда орта білімді бітіріп, 16 жастан кейін
балалар  мектептің  берген сертификатымен  жұмысқа
орналасуларына болады. Шетел ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.