Кәсіпорынның төлем қабілеттілігін және баланстың өтімділігін талдау

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 34 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3

І БӨЛІМ. КӘСІПОРЫННЫҢ ҚАРЖЫЛЫҚ ЖАҒДАЙЫН ЖӘНЕ ТҰРАҚТЫЛЫҒЫН БАҒАЛАУ ЖӘНЕ
ТАЛДАУДЫҢ НЕГІЗДЕРІ
1.1 Кәсіпорынның қаржылық жағдайының тұрақтылығын бағалау және талдаудың
экономикалық
мәні ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ..5
1.2 Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдаудың ақпараттық негізі ... ... .7
1.3 Қаржылық жағдайды талдау
әдістері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .11

ІІ бөлім. КАСКо ЖШС-нің қаржылық тұрақтылығын: төлем қабілеттілігі мен
өтімділігін талдау және бағалау
2.1 КАСКо ЖШС-нің ұйымдық
–құрылымы ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... 15
2.2 КАСКо ЖШС-нің төлем қабілеттілігін
талдау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... 16
2.3 Кәсіпорынның төлем қабілеттілігін және баланстың өтімділігін
талдау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 19

III БӨЛІМ. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ КӘСІПОРЫНДАРДЫҢ ҚАРЖЫЛЫҚ
ТҰРАҚТЫЛЫҒЫН ЖЕТІЛДІРУ ЖОЛДАРЫ
3.1 Кәсіпорынның төлем қабілеттілігін қамтамасыздандыру
мәселелері ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..23
3.2 Кәсіпорынның төлем қабілеттілігін жоғарлату
жолдары ... ... ... ... ... ..27

ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... .30

Пайдаланған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... .32

КІРІСПЕ

Курстық жұмысымның тақырыбы Қаржылық тұрақтылықтың мазмұны,
әдістері, мақсаты.
Кәсіпорынның қаржы тұрақтылығын бағалау, объективті, ғылыми
негізделген және үйлесімді басқару, өндірістік, әсіресе қаржылық шешімдер
қабылдау үшін оның қаржылық жағдайын талдау қажет. Тек терең және ұқыпты
талдау негізінде ғана оның қызметін объективті бағалап, корпорацияның
қаржылық тұрақтылығын нығайту немесе жақсарту және оның іскерлік
белсенділігін арттыруға бағытталған басқару шешімдерін қабылдау үшін,
басшылыққа нақты ұсыныстар беруге болады.
Курстық жұмыстың мақсаты – кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығын
талдаудың теориялық және әдістемелік негіздері туралы мағлұмат беру, оны
ұғыну, оларға талдау зерттеуіндегі дағдыларды меңгеруге көмектесу. Бұл
болашақ мамандарға талдау жұмысын біліктілікпен жүргізуге, корпорацияның
қаржы-шаруашылық қызметінің нәтижелері мен нарықтық тұрақтылығы туралы
дұрыс, ғылыми негізделген баға мен қорытынды беруге, өндірістің өсуі мен
оның тиімділігін арттыруды қамтамасыз ететін, еліміздің ұзақ мерзімді
бірінші кезектегі мақсатына ойдағыдай жету үшін басшылыққа үйлесімді
басқару шешімдерін дайындауға мүмкіндік береді.
Қойылған мақсаттар негізінде мынандай міндеттемелерді құрастыруға
болады:
- баланстың және оның өтімділікті талдауын алдын ала шолу;
- кәсіпорын мүлкін сипаттайтын негізгі және айналым құралдары және олардың
айналымдылығын, проблемаларын анықтау;
- кәсіпорын құралдар көздерін сипаттау;
- қаржылық тұрақтылықты бағалау;
- өтімділік коэфициенттерін есептеу;
- рентабельділікті және пайданы талдау;
- қаржылық шаруашылық қызметін жақсарту бойынша әрекеттер жасау.
Курстық жұмыста жалпы теориялық жақтарымен қатар, кәсіпорынның күрделі
және жан-жақты қызметін тереңінен көрсетуде нақты мысалдар мен бірқатар
тақырыптар бар.
Жоғарыда аталған міндеттерді шешу үшін жауапкершілігі шектеулі
серіктестік КАСКо ЖШС-нің -нің 2007-2010 жж. бухгалтерлік есептері
қолданылады, атап айтқанда:
- бухгалтерлік баланс;
- ақша қозғалысының есебі;
- кірістер мен шығыстар есебі.
Зерттеу обьектісі жауапкершілігі шектеулі серіктестік КАСКо ЖШС
болып табылады. Талдау пәні – кәсіпорындардың қаржылық процесі және оның
өндірістік шаруашылық қызметінің соңғы қорытындысы.
Берілген талдауды жүзеге асыру кезінде келесі әдістер қолданылады:
- көлденең талдау, тік талдау;
- коэффициенттік талдау;
- салыстырмалы талдау.
Нарықтық экономикада қойылған мақсаттарға жетуге мүмкіндік беретін
бағыттар бұрыннан құрастырылған, олар Қаржылық басқару немесе Қаржы
менеджменті.
Қаржылық менеджмент ғылым ретінде күрделі құрылымдардан тұрады. Оның
негізгілерінің бірі қаржылық анализ болып табылады. Бухгалтерлік есеп пен
басқару арасында байланыс бар екендігі анық. Басқару – бұл шешім қабылдау,
алдын ала болжамдар жасау, ал ол үшін қажетті ақпараттар болуы керек.
Осыған байланысты бухгалтерлік есеп басқаруда шешім қабылдау үшін
қажетті ақпарат болып табылады.
Қаржылық менеджмент бірнеше концепцияларға негізделеді: ақша
ресурстарының уақыт құндылығы маңызды рөл атқарады, өйткені есептік
талдауларда ақша ағымдарын салыстыру керек.
Қаржы менеджерінің негізгі қызметі: жалпы қаржылық талдау және
жоспарлау, кәсіпорында қаржылық ресурстармен қамтамасыз ету, қаржы
ресурстарын бөлу.
Курстық жұмыстың құрылымы – кіріспеден, 3 бөлімнен, қорытындыдан,
қолданылған әдебиеттер тізімнен, қосымшадан тұрады.
Бірінші бөлімде, кәсіпорынның қаржылық жағдайының тұрақтылығын
бақылау және талдау, кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдаудың ақпараттық
негізі, қаржылық жағдайды талдау әдістері қарастырылды.
Екінші бөлімде, баланс активтерінің құрамы мен құрылым динамикасын
талдау, кәсіпорынның төлем қабілеттілігін талдау, кәсіпорынның несие
қабілеттілігін талданды.
Үшінші бөлімде, ірі және орта кәсіпорындардың қаржылық тұрақтылығын
жетілдіру жолдары, шағын кәсіпорындардың қаржылық тұрақтылығы қарастырылды.

І БӨЛІМ. КӘСІПОРЫННЫҢ ҚАРЖЫЛЫҚ ЖАҒДАЙЫН ЖӘНЕ ТҰРАҚТЫЛЫҒЫН БАҒАЛАУ ЖӘНЕ
ТАЛДАУДЫҢ НЕГІЗДЕРІ
1.1 Кәсіпорынның қаржылық жағдайының тұрақтылығын бағалау және
талдаудың экономикалық мәні

Нарықтық қатынастары жағдайында кәсіпорынның қаржылық жағдайын
талдаудың маңызы өте зор. Бұл кәсіпорындардың тәуелсіздікке ие болуымен,
сондай-ақ олардың меншік иелері, жұмысшылар, коммерциялық серіктестер және
де басқа контрагенттер алдында өзінің өндірістік-кәсіпкерлік қызметінің
нәтижелері үшін толық жауапкершілікте болуымен байланысты.
Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдау жөніндегі сұрақтарды қарастырмас
бұрын, қаржылық жағдай дегеніміз немесе қаржылық жай-күй дегеніміз не,
соны анықтап алған жөн. Соңғы жылдары шығарылған арнайы әдебиеттерде бұл
ұғым әр түрлі түсіндіріледі.
Кәсіпорынның қаржы жағдайы осы кәсіпорынның белгілі бір кезеңдегі
қаржылық тұрақтылығын және оның өз шаруашылық қызметін үздіксіз жүргізуі
мен өзінің қарыз міндеттемелерін уақтылы өтеуі үшін қаржы ресурстарымен
қамтамасыз етілуін көрсетеді.
Кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығы – бұл тәуелділіктің мүмкін болатын
деңгейінде төлем қабілеттілігі мен несие қабілеттілігін сақтай отырып,
табысты өсіру негізінде қаржыны тарату мен пайдалану арқылы кәсіпорынның
дамуын көрсететін қаржы ресурсының жағдайы.
Кәсіпорынның қаржылық тұрақтылық жағдайына көптеген факторлар әсер
етеді, оларды келесідей түрлерге жіктейді:
1) пайда болу орнына байланысты – ішкі және сыртқы;
2) нәтижесінің маңыздылығына байланысты – негізгі және негізгі емес;
3) құрылысы бойынша – қарапайым және күрделі;
4) әрекет ету уақыты бойынша – тұрақты және уақытша.
Ішкі факторлар кәсіпорынның өзінің жұмысын ұйымдастыруына байланысты
болады, ал сыртқы факторлар кәсіпорын еркіне бағынышты емес.
Кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығына әсер ететін мынадай ішкі факторлар
атап көрсетуге болады:
- кәсіпорынның салалық топқа жатуы;
- шығарылатын өнімнің (жұмыс, қызмет) құрылымы және оның жалпы төлем
қабілеттілігі бар сұраныстағы үлесі;
- төленген жарғылық капиталдың мөлшері;
- шығындардың көлемі, олардың ақшалай табыспен салыстырғандағы
динамикасы;
- қорлар мен резервтерді, олардың құрамы мен құрылымын қоса алғандағы
мүлік пен қаржы ресурстарының жағдайы;
- кәсіпорындарды басқару тиімділігі.
Нарықтық экономика жағдайында жұмыс істеуші кәсіпорындардың қаржылық
жағдайын талдаудың басты мақсаты (міндеті) келесілер болып табылады:
• қаржылық жағдайға баға беру және оның есеп беру мерзіміндегі
өзгерісі;
• активтер мен олардың қалыптасу көздері арасындағы сәйкестікті,
оларды таратудағы рационалды және пайдаланудағы тиімділікті
зерттеу;
• айналым капиталының көлемін, оның өсуін және ағымдағы
міндеттемелермен ара-қатынасын анықтау;
• қаржы-есептік және несие ережесін сақтау;
• кәсіпорын активтері және оның міндеттемелерінің құрылымын зерттеу;
• ағымдағы активтердің айналымдылық есебі, оның ішінде дебиторлық
борыш және қорлар есебі;
• баланстың өтімділігін, кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығының және
төлеу қабілеттілігінің абсолюттік және салыстырмалы көрсеткіштерін
анықтау;
• кәсіпорын табыстылығын бағалау;
• кәсіпорын табысының салыстырмалы көрсеткіштерін, сондай-ақ олардың
деңгейінің өзгеруіне әсер етуші факторларды есептеп шығару;
• кәсіпорынның іскерлік белсенділігін анықтау;
• кәсіпорынның қаржылық жағдайының тұрақтылығын ұзақ және қысқа
мерзімді болжау, яғни оның қаржылық стратегиясын анықтау.
Қаржылық жағдайды талдау кәсіпорынның шаруашылық қызметін талдаудың
қорытындылаушы кезеңі болып табылады. Және ол 3 сатыны қамтиды: жабдықтау,
өндіріс және өткізу; бұлардың жиынтығы коммерциялық, өндірістік және
қаржылық қызметті құрайды. Кәсіпорынны қаржылық қызметі – бұл оның осы
қызмет нәтижесінде меншікті және тартылған капиталдың көлемі мен құрамына
өзгеріс әкелетін қызметі болып табылады. Ол қаржы ресурстарының жүйелі
түрде түсуі мен тиімді пайдаланылуына, есеп және несие тәртібін сақтауға,
меншікті және қарыз қаражаттарының арасындағы арақатынастың
рационалдылығына, сондай-ақ кәсіпорынның тиімді қызмет етуі мақсатында
қаржылық тұрақтылыққа қол жеткізуге бағытталуы тиіс. Кәсіпорын қызметінің
қаржылық, өндірістік және коммерциялық жақтары арасында тығыз байланыс пен
өзара тәуелділік бар. Осылайша қаржылық қызметінің жетістігі, көбінесе оның
өндірістік-сату көрсеткіштерімен анықталады. Кәсіпорынның өзі алатын
төлемдерді және ақша қаражаттарын алуы оның өнімді сатуына, алдын ала
қарастырылған сұрыпталымды ұстап тұруына, өнім сапасының қажетті деңгейге
сәйкестігіне және оны бір қалыпты өндіруге және төлеуге байланысты болады.
Жоғары сапалы өнімді үздіксіз өндіру және өткізу кәсіпорынның қаржылық
ресурстарының қалыптасуына оң әсерін тигізеді. Өндіріс процесінде өнім
сапасының төмендеуі және оны сатудың қиындықтары кәсіпорын шотына ақша
қаражаттарының келіп түсуіне кедергі жасайды, нәтижесінде кәсіпорынның
төлеу қабілеті төмендейді. Кері байланыс та бар, ол ақша қаражаттарының
болмауы материалдық ресурстардың келіп түсуінің іркілісіне, демек өндіріс
процесінің тоқтауына әкеліп соқтыруы мүмкін.
Шығындар көлемі өндіріс процесінің тиімділік деңгейімен анықталады.
Олардың тиімділігі қаншалықты көп болса, кәсіпорын өнімді өткізу көлемін
сақтай отырып ресурстарды, соның ішінде қаржылық ресурстарды соншалықты аз
жұмсайды. Және керісінше, шикізат пен материалдар шығындарының нормасының
өсуі, еңбек өнімділігі деңгейінің төмендеуі, басқа да ресурстардың
мөлшерден тыс жұмсалуы және өндірістік емес шығындар қосымша қаржы
қаражаттарының қажеттілігіне себепші болады. Еңбек және материалдық
ресурстар шығыны ең алдымен өнімнің өзіндік құнында, содан соң табыста
талдап қорытылады. Соңғы айтылған көрсеткіштің көлемі кәсіпорынның өзіндік
қаражаттарының көлемін өзгерте отырып, оның жалпы қаржылық жағдайында
елеулі көрініс табады.
Кәсіпорынның қаржылық қызметінің қалыпты болуы әсіресе өз кезеңіндегі
қойылған мақсаттарға қол жеткізу үшін қажетті жағдайларды туғызады, оның
төлеу қабілеттілігінің кепілі болып табылатын өнім өндірудің үздіксіздігін
және кәсіпорынның қаржылық жағдайының тұрақтылығын қамтамасыз етеді.
Біздің ойымызша, қаржылық жағдайды талдауды қаржылық тұрақтылықтан
бастаған жөн және оған мыналар жатады:
• кәсіпорын активтерінің құрылымдық және құрамдық динамикасын талдау;
• кәсіпорын активтерінің қалыптасу көздерінің құрамдық және
құрылымдық динамикасын талдау;
• кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығының абсолюттік және салыстырмалы
көрсеткіштерін талдау;
• баланс өтімділігін талдау;
• кәсіпорынның төлем қабілеттілігін және несие қабілеттілігін талдау.

1.2 Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдаудың ақпараттық негізі

Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдаудың ақпараттық негізі қаржылық
есеп беру болып табылады.
ҚР Президентінің 1995 жылғы 26 желтоқсандағы №2732 Бухгалтерлік есеп
туралы заң күші бар Жарлығына сәйкес, 1998 жылдан бастап қаржылық есеп
беруге мыналар жатады:
1) бухгалтерлік баланс;
2) қаржы-шаруашылық қызметінің нәтижесі туралы есеп;
3) ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есеп.
Онда сонымен қатар түсіндірме хат болады, сондай-ақ қаржылық есеп
беруге негізделген немесе қаржылық есептен алынған материалдармен
толықтырылуы мүмкін және бұл материалдар солармен бірге оқылады. Түсіндірме
хатта, берілген субъектінің есеп және есеп берудің қандай саясатын ұстап
отырғандығы және қаржылық есепті пайдаланушылардың талаптарына сай басқа да
ақпараттар жазылуы тиіс. Мысалы, оған субъектіге әсер етуші тәуекел мен
белгісіздік туралы, қаржылық есепте жазылған міндеттемелер туралы
түсініктерді жазуға болады. Нарықтағы географиялық сегменттер, сомалық
ерекшеліктер, қызмет түрлері туралы ақпараттар, баға өзгерісінің әсері
туралы мәлімдемелер және басқалары қосымша ақпарат ретінде қарастырылады.
Субъектілерге қаржылық есепті бухгалтерлік есеп стандартында
анықталған жеңілдетілген түрде толықтырып, көрсетуге рұқсат етіледі.
Қазіргі кезде бізде қолданылып жүрген отандық қаржылық есеп негізі
шамалары бойынша халықаралық есеп стандартының талаптарына сай келеді,
себебі ҚР-да соңғы жылдары бухгалтерлік есепті халықаралық тәжірибеге
бейімдей отырып реформалау процесі белсенді жүргізілді, ол біріншіден,
негізін құраушы нарықтық қатынастар болып табылатын жаңа экономикалық
жүйенің қалыптасуымен, екіншіден, біздің еліміздің әлемдік экономикалық
кеңістікке кіруімен байланысты.
ҚР-да бухгалтерлік есепті реформалау процесі барысында есеп беруді
құру мақсаттарына жаңа көзқарастар пайда болды және оның бағыты өзгерді.
Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдауда негізгі ақпарат көзі қызметін
бухгалтерлік баланс атқарады.
Баланс – есепті жылдың басындағы және соңындағы кәсіпорынның қаржылық
жағдайын сипаттайды және маңызды қызметтер атқарады. Баланс ақпараттары
негізінде сыртқы қолданушылар берілген кәсіпорынмен өзінің серіктесі
ретінде жұмыс жүргізудің мақсатқа сәйкестігі және оның шарттары туралы
шешімдер қабылдай алады; өз салымдарының мүмкін болатын тәуекелділіктерін
және берілген кәсіпорынның акцияларын иеленудің орындылығын және басқа
шешімдерді бағалайды. Баланстың маңыздылығы соншалық, көп жағдайда қаржылық
жағдайды талдауды баланстық талдау деп атайды.
Бухгалтерлік стандарттың іске қосылуынан бастап бухгалтерлік баланс
жаңаша анықталады және оның екі бөлігі мен элементтері де жаңаша
сипатталады. Олардың түсіндірмесі нарықтық экономикасы дамыған елдердің
бухгалтерлік есеп және аудит тұрғысындағы жетекші ғалымдардың еңбектеріне
арқа сүйейді.
Қаржылық жағдайды талдау барысында тек бухгалтерлік баланс
мәліметтерге ғана сүйенуге болмайды. Алайда кәсіпорынның қаржылық жағдайына
талдау жүргізгенде баланс көрсеткіштерімен қатар қаржылық есеп берудің
басқа да нысандарының көрсеткіштерін қолдану қажет, әсіресе кәсіпорынның
жыл бойғы барлық табыс сомасын осы кәсіпорынның өзінің қызметін жүргізу
үшін жұмсалған барлық шығындар сомасымен салыстырудан тұратын қаржы-
шаруашылық қызметінің нәтижесі туралы есепті қолдану керек, оның баланстан
айырмашылығы ол кәсіпорынның мезеттік суреті және қатып қалған қаржылық
жағдайы емес, ол капитал қозғалысы, есепті кезеңдегі субъектінің қаржылық
нәтижесі болып табылады. Сондықтан кәсіпорынның балансына қарағанда, бұл
құжа талдаушы адам үшін анағұрлым маңызды және ақпараттық болып табылады.
Ол бұл кәсіпорын табыс немесе (шығын) зиян әкелетіндігін анықтау үшін
табыстар мен шығындар туралы жеткілікті мөлшерде бөлініп алынған анық
көрсеткіштердің көмегімен белгілі бір кезеңдегі кәсіпорынның қызмет
нәтижесіне баға береді. Батыс тәжірибесінде, балансты есеп берудің басты
нысаны ретінде бөліп қарастыратын біздің елге қарағанда, табыс және зиян
туралы есепке біршама басымдылық берілуі кездейсоқ емес. Атап айтқанда, дәл
осы үлгі американдық, ұлыбритандық және жаңазеландиялық фирмалардың жылдық
есебінде бірінші болып келтіріледі. Мұның түп тамырын психологиялық
тұрғысынан іздеген жөн, табыс батыс фирмалары қызметіндегі маңызды
көрсеткіш болып табылады, олар сондықтан да оны ең алдымен сыртқы
пайдаланушыларға әйгілеп көрсетуге тырысады.
Кәсіпорынның қаржы-шаруашылық қызметінің нәтижесі туралы есеп,
қаржылық есептің қалған екі элементі туралы – яғни табыс пен шығындар
туралы мәліметтерден тұрады. ҚР Президентінің 1995 жылы 26 желтоқсандағы
№2732 Бухгалтерлік есеп туралы заң күші бар Жарлығында, сондай-ақ ҚР-ның
Ұлттық комиссиясының қаулысымен бекітілген бухгалтерлік есеп бойынша 1996
жылы 12 қарашада №2 қаржылық есепті дайындау және тапсыруға қажетті
Концептуалдық негізінде айтылғандай, бұл элементтер субъектінің қаржылық
көрсеткіштерін өлшеумен тікелей байланысты. Табыстар активтердің көбейюін
немесе міндеттемелердің азаюын көрсетеді, ал шығындар – активтердің азаюын
немесе есепті кезеңдегі міндеттемелердің көбеюін көрсетеді.
№3 Ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есебі ҚР шаруашылық
субъектілерінің қаржылық есеп беруіндегі жаңа үлгі болып табылады. Бұл
есепті кәсіпорынның белгілі бір кезеңдегі ақша қаражаттарының көздері
анықталады және оларды пайдаланылу жолдары көрсетіледі. Кәсіпорынның есепті
кезеңіндегі жұмсаған ақша қаражаттарын жабу үшін негізгі қызметтен алынатын
қаражаттары жеткілікті ме, соны көрсетеді.
Кәсіпорынның төлем қабілеттілігі оның қаржылық тұрақтылығының маңызды
белгілерінің бірі және сондықтан онымен тығыз байланысты болады. Сол
себепті нарық экономикасы жағдайында оған көп көңіл бөлінеді.
Кәсіпорынның төлем қабілеттілігі – бұл оның дер кезінде өзінің барлық
міндеттемелері бойынша төлемдер жүргізуге дайындығын түсіну керек. Бірақ
бұл үшін кәсіпорынның есеп айырысу, валюта және басқа да шоттарында
ақшалары болуы керек. Қарыздарды өтеу үшін құралдардың айналымы кезінде
ақша айналуы керек дебиторлық борыштар потенциалды құрал болып табылады.
Қарыздарды өтеу үшін құралдар сонымен бірге кәсіпорында бар тауарлы-
материалдық құндылықтардың қоры бола алады. Оны сатып кәсіпорын ақша
қаражатын алады.
Басқаша айтқанда, теориялық түрде қарыздарды өтеу үшін кәсіпорынның
барлық ағымдағы активтерімен қамтамасыз етіледі.Ағымдағы төлем
қабілеттілігі баланс жасау мерзімімен анықталады. Кәсіпорын
жабдықтаушыларына, банктік қарыздар және басқа да есеп айырысулар бойынша
қарыздары жоқ болса төлем қабілетті деп саналады.
Келешекке арналған төлем қабілеттілігі нақты бір мерзімдегі оның төлем
құралдарының сомасын осы мерзімдегі жедел міндеттемелерімен салыстыру
жолымен анықталады.
Төлем қабілеттілігі белгілі бір мерзімде қолдағы ақша сомасының жедел
төлемдер сомасына қатынасын көрсететін төлем қабілеттілігі коэффициенті
арқылы көрінеді. Егер төлем қабілеттілігі коэффициенті 1-ге тең немесе
үлкен болса, онда бұл ол кәсіпорынның төлем қабілетті екенін білдіреді.
Егер коэффициент 1-ден аз болса, онда талдау процесінде төлеу құралдарының
жетіспеуі себептерін анықтау керек.
Төлем қаражаттарының сомасын анықтау мәселесі бойынша әр түрлі
көзқарастар бар. Төлемге қабілетті құралдарға ақша қаржыларын, қысқа
мерзімді бағалы қағаздарды жатқызу әлдеқайда тиімді, себебі олар тез
өткізіледі және ақшаға тез айналады. Ағымдағы міндеттемелерге ағымдағы
пассивтер, яғни, өтелуге жатқызылған міндеттемелер мен қарыздар: банкінің
қысқа мерзімді несиелері, қысқа мерзімді қарыздар, кредиторлық борыштар
және басқа пассивтер кіреді.
Төлем құралдарының ағымдағы міндеттемелерден асуы кәсіпорынның төлемге
қабілетті екенін білдіреді. Банкте есептің және басқа шоттарда ақшаның
болмауы, банкке қайтарылатын несиенің мерзімі өтіп кетуі, қаржы органдарына
қарыз болу, еңбекке төленетін қаржылар мерзімінің сақталмауы төлемге
қабілетсіздікті көрсетеді. Төлем қабілеттілігі оны қысқа мерзім ішінде
талдау кезінде анығырақ көрінеді. Ақша қаражатын қарызға алу қабілеттілігі
әр түрлі себептерге байланысты және тез өзгеруге бейім. Ол кәсіпорын
табыстылығымен, тұрақтылығымен, салыстырмалы өлшемімен, салалардағы
жағдаймен, капиталдың құрамы және құрылымымен анықталады.
Көбіне ол несие нарығының өзгеру бағыттары мен жағдайы сияқты сыртқы
факторларға тәуелді. Несие алу қабілеттілігі ақша қаражаты керек жағдайда
және кәсіпорынға қысқа мерзімді несиелерді ұзарту үшін қажет кезде маңызды.
Алдын ала келісіммен қаржыландыру немесе ашық несие линиялары (кәсіпорын
белгілі бір мерзім ішінде және белгілі бір жағдайларда ала алатын несие) –
потенциалды қаржыландыруға қарағанда, керек кезде алудың сенімді көздері.
Кәсіпорынның қаржылық икемділігін бағалау кезінде оның вексельдері,
облигацияның және артықшылықты акцияның рейтингі, активті сатудың
шектілігі, шығынның кездейсоқтық дәрежесі, ереуіл, сұраныстың төмендеуі
және жабдықтау көздерінің жойылуы сияқты, өзгермелі жағдайларға тез
бейімдеушілік қабілеттілігі есепке алынады.
Кәсіпорынның перспективті төлем қабілетін бағалау үшін өтімділіктің
динамикалық, статистикалық көрсеткіштері пайдаланылады. Динамикалық
көрсеткіштердің бірі өнімді өткізуден түскен табыстың орташа ағымдағы
міндеттемелерге қатынасы болып табылады. Есептеу үшін алымында есепті
кезеңдегі есеп шоты бойынша дебет айналымын, ал бөлімінде – осы кезеңдегі
ағымдағы міндеттемелерінің орташа қалдықтарын алуға болады. Бұл есепте
алымы баланс жасау мерзіміндегі емес белгілі бір кезең үшін ақша
қаражатының ағымын көрсетеді.
Ақша қаражатының жеткіліктілік коэффициенті кәсіпорынның күрделі
шығындары, айналым қаражатының өсуі немесе дивиденттерді төлеуді жабу үшін
табыс табу қабілеттілігін көрсетеді. Кәсіпорынның перспективті төлем
қабілеттілігін анықтау үшін кәсіпорын активіндегі ақша қаражатына айналдыра
алатын жылдамдық және дайындықты сипаттайтын өтімділіктің статистикалық
көрсеткіштері кеңінен пайдаланылады.
Үш көрсеткіш жиі қолданылады:
1) абсолютті өтімділік коэффициенті;
2) аралық өтеу коэффициенті;
3) жалпы өтеу коэффициенті.
Абсолютті өтімділік коэффициенті ақша қаражаттары мен тез өткізілетін
бағалы қағаздардың мерзімді және қысқа мерзімді міндеттемелерге қатынасы
ретінде есептеледі.Ол баланс жасалған мерзімінде немесе жақын мезгілде
ағымдағы қарыздардың қандай бөлігі өтелетінін көрсетеді.
Аралық өтеу коэффициентін есептеу үшін ақша қаражатының құрамына
алдыңғы көрсеткіштің алымына дебиторлық борыш және басқа да активтер
қосылады. Ол кәсіпорынның дебиторлармен өз уақытында есеп жүргізу
жағдайында болжамданған төлемдік мүмкіндігін көрсетеді, яғни ағымдағы
міндеттемелердің қандай бөлігі тек ақша қаражаты есебінен емес, сонымен
қатар өткізілген өнімдер, орындалған жұмыстар немесе көрсетілген қызметтер
үшін түсімдер есебінен өтелетінін сипаттайды.
Жалпы өтеу коэффициенті өтімді құралдар жедел және қысқа мерзімді
міндеттемелердің сомасын өтейтінін белгілеуге мүмкіндік береді және сонымен
баланс құрылымының тұрақтылық дәрежесін ғана емес, кәсіпорынның өзінің
қысқа мерзімді қарыздары бойынша тез есептесе алу қабілеттілігін
дәлелдейді.

1.3 Қаржылық жағдайды талдау әдістері

Нарықтық қатынастың қалыптасуы шаруашылық қызметін біртұтас кешенді
талдауды ішкі және сыртқы талдау деп бөлуді қажет етіп отыр. Талдаудың бұл
түрлерінің әрқайсысының өзінің негізгі ақпараттық көздері бар.
Әлемдік тәжірибе көрсеткендей, есеп берудің екі түрі бар:
Акционерлерді, қалың жұртшылықты, банктерді, сондай-ақ сақтандыру ұйымдары
мен үкімет органдарын кәсіпорынның жұмыс жағдайы мен оның қаржылық жағдайы
және есепті кезеңдегі шаруашылық қызметінің нәтижесімен таныстыру үшін
қаржылық газеттер мен бюллетендерге, арнайы анықтамаларда басылып шығатын
қаржылық есеп беру. Есеп берудің екінші түрі – басқару талдауы, бұл
кәсіпорын шығаратын өнімдердің жеке түрлерінің өзіндік құнының нормативтері
туралы, сондай-ақ сапасының төмендігіне немесе тауардың мөлшерден тыс
шығарылып, өтпей қалуына байланысты мәліметтерден тұратын қатаң
құпияландырылған, басқа тұлғалар үшін жабық есеп болып табылады. Ішкі
талдау басқару есебі, ал сыртқы талдау қаржылық есеп негізінде жүргізіледі.

Қаржылық талдаудың тәжірибесі қаржылық есепті оқудың негізгі
ережелерін қалыптастырады. Олардың ішінен алты негізгі әдісті бөліп
қарастыруға болады:
1) көлденең талдау;
2) тікелей талдау;
3) трендтік талдау;
4) салыстырмалы талдау;
5) факторлық талдау;
6) қаржылық коэффициенттер әдісі.
Көлденең талдау – есеп берудің әрбір позициясын өткен кезеңімен
салыстыру. Ол өткен кезеңдегімен салыстырғандағы бухгалтерлік есептің түрлі
баптарының абсолюттік және салыстырмалы ауытқуларын анықтауға мүмкіндік
береді.
Тікелей (құрылымдық) талдау - әрбір есеп позициясының жалпы нәтижеге
тигізетін әсерін айқынд ай отырып, қорытынды қаржылық көрсеткіштердің
құрылымын анықтау. Ол жалпы баланс немесе оның бөлімдері бойынша қорытынды
көрсеткіштегі жеке баптардың үлес салмағын анықтауға мүмкіндік береді.
Мысалы, ұзақ және ағымдағы активтердің кәсіпорын мүлкінің жалпы құнындағы,
яғни баланс валютасындағы үлес салмағы және тағы басқалар.
Тікелей және көлденең талдаулар бірін-бірі толықтырып отырады.
Сондықтан да есептік бухгалтерлік үлгі құрылымы секілді оның жеке
көрсеткіштерінің динамикасын да сипаттайтын кестелерді жиі жасайды.
Трендтік талдау барлық көрсеткіштер 100% деп алынатын базистік жыл
деңгейінен, бірқатар жылдар көрсеткіштерінің салыстырмалы ауытқуын
есептеуге негізделеді. Басқаша айтқанда, трендтік талдау әрбір есеп
позициясын бір қатар өткен кезеңдермен салыстыруды және трендті, яғни жеке
кезеңдердің дербес ерекшеліктері мен кездейсоқ әсерлерінен тазартылған
көрсеткіш динамикасының негізгі тенденциясын анықтауды көрсетеді. Трендтің
көмегімен болашақтағы көрсеткіштердің мүмкін болатын маңызы қалыптасады, ал
одан кейін преспективті, болжамдық талдау жүргізіледі.
Қаржылық талдау нарықтық экономика жағдайындағы көбірек таралған әдісі
әр түрлі қаржалақ коэффициенттерді пайдалану болап табылады.
Коэффициенттер салыстырмалы шамалар болып табылады, оларды есептеу
кезінде шамалардың біреуін бірлік ретінде алып, ал екіншісін бірлікке
қатынасы ретінде көрсетеді. Қаржылық коэффициенттерді есептеу баланстың
жеке баптарының арасында болатын өзара байланыстарға негізделген. Олар
кәсіпорынның қаржылық жағдайын кезекті факторлық талдау үшін алғашқы база
болып табылады және де олар талдау нәтижесінде талдау жүргізушіге жасырын
құбылыстарды ашуға мүмкіндік беретін екі шаманың арасындағы өзара
математикалық қатынастарды көрсетеді.
Салыстырмалы (кеңістіктік) талдау – бұл фирмалардың, еншілес
фирмалардың, бөлімшелердің және цехтардың жекеленген көрстекіштері бойынша
есебінің құрама көрсеткіштерін шаруашылық ішіндегі талдау, сондай-ақ
берілген фирманың көрсеткіштерін орташа салалық және орташа жалпы
экономикалық мәліметтері бар бәсекелес фирмалардың көрсеткіштерімен
салыстырғандағы шаруашылық аралық талдау болып табылады.
Факторлық талдау – бұл жекеленген факторлардың қорытынды көрсеткішке
тигізетін әсерін зерттеудің детерминдік немесе реттелмеген тәсілдері
көмегімен талдау. Сонымен қатар, факторлық талдау қорытынды көрсеткіштерді
оның құрамдас бөліктеріне жіктегенде – тура, ал оның жеке элементтерін
жалпы қорытынды көрсеткішке біріктіргенде ол – кері (синтез) болуы мүмкін.
Жоғарыда көрсетілген әдістермен қатар, қаржылық жағдайды талдауда
экономикалық, сондай-ақ экономикалық (элиминирлеу, баланстық үйлесу және
тағы басқа) және математикалық статистиканың (топтау, орташа және
салыстырмалы шама, графиктік және индекстік әдістер, корреляция, регрессия
және тағы басқа) дәстүрлі тәсілдері қолданылады. Белгілі бір экономикалық
ғылым шегінде жасалған түрлі әдістер мен тәсілдерді іскерлікпен пайдалану
кәсіпорынның қаржылық жағдайына терең талдау жасауға және шаруашылық
субъектісінің қаржылық тұрақтылығын нығайтуға, жағдайын жақсартуға
байланысты ұсыныстарды дайындауға мүмкіндік береді.
Қаржылық жағдайды және оның есепті кезеңдегі өзгерісін салыстырмалы
аналитикалық баланс-нетто бойынша бағалау, сондай-ақ қаржылық тұрақтылықтың
абсолюттік көрсеткіштерін талдау, олардың ойынша, кәсіпорынның қаржылық
жағдайын талдаудың басқа бөліктерін дамытуға тиісті оның негізгі бастапқы
пунктін құрайды. Баланс өтімділігін талдау, тұрақтылықты талдаудан туындап,
ағымдағы төлеу қабілеттілігін бағалап, болашақтағы төлем қабілеті мен
қаржылық тепе-теңдіктің сақталу мүмкіндігі туралы қорытынды жасауға тиіс.
В.А.Андреев және В.В.Ковалев кәсіпорынның қаржы жағдайын бағалауға
байланысты жұмысты екі модульді құрылым түрінде ұйымдастыруды ұсынады:
экспресс-талдау және тереңдетіп талдау. Экспресс-талдаудың негізгі мақсаты
– бұл шаруашылық субъектісінің даму динамикасын және қаржылық жағдайын
бағалау болып табылады. Оның шеңберінде қойылған мақсатқа көрнекті және жай
қол жеткізуге мүмкіндік беретін негізгі көрсеткіштердің аздаған санының
динамикасына есеп, бақылау және талдау жүргізіледі.
Тереңдетіліп нақтыланған талдау экспресс-талдаудың бөлек тәртібін
кеңейтеді, толықтырады және дәлелдейді. Оның мақсаты – шаруашылық
субъектісінің қаржы жағдайы туралы, оның өткен есепті кезеңдегі қызметінің
нәтижесі, сондай-ақ кәсіпорынның болашақтағы даму мүмкіндіктеріне соңғы
толық баға беру болып табылады. Осыған байланысты нақтылау дәрежесі
аудитордың өзінің ықыласына байланысты.
Қорыта айтқанда, кәсіпорынның қаржы жағдайын талдауда аудиторлық түрлі
әдістер мен тәсілдер қолдануға еркі бар. Оларды ұтымды пайдаланып, осы
талдауды жүргізудің дәйектілігіне байланысты дұрыс әдісті таңдай отырып,
аудитор қаржылық жағдайға терең, жан-жақты әрі кешенді талдау жүргізе
алады, сондай-ақ объективті және анық баға береді, қаржылық тұрақтылықтың
нығаюы мен кәсіпорынның табыстылығының өсуі жөнінде ұсыныстар дайындайды.

ІІ бөлім. КАСКо ЖШС-нің қаржылық тұрақтылығын: төлем қабілеттілігі мен
өтімділігін талдау және бағалау
2.1 КАСКо ЖШС-нің ұйымдық –құрылымы

ЖШС КАСКо - толық аты КАСПИЙ АЗИЯ СЕРВИС КОМПАНИ - заңды тұлға.
Ұйымдық- құқықтық формасы-жауапкершілігі шектеулі серіктестік.
Жарғылық капиталындағы үлесі 10%-тен асатын құралтайшысы- EAST – WEST
INTERNATIONAL S.A. Қайта тіркеу куәлігі – Манғыстау облысының Әділет
Департаментімен №20-194302-ТОО (ИУ) 2005 жылы 12 ақпанда берілген.
Заңды мекен-жайы – Қазақстан Республикасы Маңғыстау облысы Боранкул
поселкесі.
Айналысатын қызмет түрі – жер асты жұмыстары, өртке қарсы өндіріс
эксплуатациясы, котелдар, трубалар және мұна мен газ іздеу сору.
Банктік реквизиттері – Қазақстан Республикасы, Актау филиалы, Ақтау
қаласы., 5 микрайон, 56 ғимарат АҚ Казкоммерцбанк.
Телефон +77292531055
Факс +77292531044
Банк реквизиттері: РНН 430100004347
Рс 7467393 Казкоммерцбанк АҚ –ның ақтау қаласындағы филиалы, БИК
192901722.
Бас директор Шокуров В.М.
ЖШС КАСКо 2008-2009 жылға арналған табиғи ортаны қорғау тұрғындар мен
өндіріс қызметкерлерінің өмірін, және өндірістің экологиялық қауіпсіздігін
қамтамасыз ету саясаты.
Негізіг мақсаттары:
1. Қоршаған ортаға зиянын тигізетін өндіріс қалдықтарын 2 % -ке
төмендету.
2. Қоршаған ортаға қауіпті өндіріс қызметтерін азайтуды қамтамасыз ету.
3. Қошаған ортаны қорғау талаптарына сай жаңа техногоияларды енгізу.
4. Қошаған ортаны қорғауды басқару жүйесінің нәтижелілігін жоғарлату.
5. Қошаған ортаны қорғау принцңптеріне қызметкерлерді оқытып, үйрету.
ЖШС КАСКо сапа саясатының басты мақсаты- тапсырыс беруші мен
клиенттердің қажеттілігін толық қанағаттандыру.
Компанияның сапа қызметіндегі басты мақсаты:
1. ЖШС КАСКо мәртебесін жоғары ұстау
2. Сапа менеджменті жүйесі бойынша клиенттердің қажеттілігін толық
қанағаттандыру;
3. Жұмыс жүргізуде барлық сапа менеджментінің талаптарын сақтауды
қамтамасыз ету;
4. Әр қызметкер өз жұмысының сапасын арттыруы қажет;
5. Сапаны жақсарту арқылы, кәсіпорын өзінің экономикалық жағдайын
жақсартады.
Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің Қазақстан Теңге Сарайы
Республикалық мемлекеттік кәсіпорны өзінің жұмысында DIN EN ISO 9001: 2000
талаптарына сәйкес, сапа мендежментінің сертификатталған жүйесін қолданады.

Басқарудың басқа да деңгейлері бар келесі деңгейлерді: 1 бөлім басшыла-
ры деп айтуға болады. Мұндай бөлім ірі кәсіпорындағы президенттің бөлім
басшыларының бөлімдері болып есептеледі. Мысалы: мынадай бөлімдерден
құрлымы болуы мүмкін: завод бухгалтериясы, өндіріс бухгалтериясы, цех
бухгалтериясы және жалпы бухгалтериясы және бұл бухгалтериялық бөлімі- нің
жұмысына қарап бөлінуі мүмкін. Олар баланстық есепті есептейтін бөлім табыс
пен шығыстың баланысын есептейтін бөлім және өнеркәсіптік кәсіпорында
өнеркәсіптік атқарушылық және әкімшілік бөлімдердің арасында айырмашылықтар
бар өнеркәсіптік атқарушылық бөлімдерге өндіріс процесі- мен және өнім
шығарумен айналысатын бөлімбер жатады. Олар:
-Өнім шығару жұмысымен айналысатын бөлімдер.
-Өнім шығарумен айналысатын бөлімдер.
-Маркетинг бөлімі.
Әкімшілік бөлім шығарылған қауымына іске асыратын және басқарумен
тексеру бөлімі жатады. Бұлар өндіріспен айналыспайды, өнім шығаруға ара-
ласпайды, бірақ кәсіпорын қалыпты жұмыс жасау үшін қажет. Олар қаржы- лық
бухгалтерлік есеп, мамандар бөлімі, дайындау бөлімі, инвестициялық
жоспарлау тобы, жарнама жөніндегі бөлімдер және т.б. жатады.

2.2 КАСКо ЖШС-нің төлем қабілеттілігін талдау

КАСКо ЖШС –нің инвестициялық қызметтен түскен ақша қаражаттарының
қозғалысы 2009 жылы - 747 646,41теңге, 2010 жылы - 23 964 032,03 теңге,
ауытқулары нақты 23206385,62 теңге болып тұр. Инвестициялық қызметінен
түскен ақша қаражаттардың таза соммасы - 510 875 462,75 теңге, 2010 жылы-
318 164 728,10 теңге, ауытқулары - 192710734,65 болып тұр.
Кесте-1
Қаржылық қызметпен байланысты ақша қаражаттарын талдау
Көрсеткіштер атауы код2009 2010 2009-2010
стр ауытқулары
.
3 Қаржылық қызметтен түскен код
ақша қаражаттарының қозғалысы стр
.
1. Ақша қаражаттарының түсімі.70 1198 124 836 483 -361641146
барлығы 789,54 643,14 ,4
Соның ішінде:
Эмиссия, акция, басқа да 71 1198 083 836 393
бағалы қағаздар 064,71 350,33
Несие алу 72
Жалды қаржыландыру төлемі 73
Басқа да түсімдер 74 41 724,84 90 292,81
2.Алынған ақша қаражаттар, 80 828 184 2 086 804
барлығы 250,33 258,17
: Соның ішінде
Несиені жабу 81 550 406 1 643 539
472,55 199,35
Жеке акция алу 82
Дивидент төлемі 83 277 777 ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.