Жаңа ашытқы рассасын таңдау

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 35 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

Алматы облысы саябақтары жеміс-жидектерінен ашытқы саңырауқұлақтарын бөліп алу және оларды зерттеу

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

Алматы, 201

Кіріспе

Тақырыптың өзектілігі. Соңғы уақытта шарап тек оргоналептикалық көрсеткіштерімен ғана емес, сонымен қатар, құрамында биологиялық активті заттар толығымен кездесетін, сапалы шарап сусынын өндіруге көп көңіл бөлінуде. Бұл сала толығымен даму үшін шикізат қорын толтыру және өндірушікультураны арттыру керек. Дайын өнім сапасына әсер ететін маңызды фактор болып, ашытуға қолданылатын, таза ашытқы культуралары саналады. Эпифитті микрафлорадан және шарап өндірісіне керек оларды сүрыптау, белсенді микроорганизм штаммдарын алу, өте маңызды болып саналады. Бұл бағыттағы көп жұмыстар жеміс жидек флорасындағы ашытқыларды зерттеу жұмыстарына тікелей байланысты . Жүзім жемістерінде кездесетін ашытқылар, шарап өндірісіне керекті штамм культуралары. Қазақстанда мұндай зерттеулер ғалым Р. Д. Зубкованың [12, 13] жетекшілігімен жүргізіледі. Олар басқа да ғалымдар сияқты жергілікті жағдайға бейімделген, сол жергілікті ашытқыларды пайдалану тиімді екенін дәлелдеді.

Қазақстанның көп аймақтарында бау-бақша аудандарының көптігінен, сонымен қатар жабайы өсетін өсімдіктер болғандықтан өндіріс саласына пайдалануға қолайлы жағдай туындайды. Жергілікті жемістердің сапасының жоғарға болуына байланысты, оларды сусын, алма сіркесуын және басқа да өнімдерді өндіруге негізделген. Жеміс шарабын өндіру үшін негізінен өздігінен ашуға негізделген кустарный әдісі қолданылады, бұл оның сапасын жақсартады. Әдеби сараптамаға жүгінсек, жеміс шарабының ғылыми негізі жоқ. Тәжірибеде қолданылатын жаңа ашытқы штаммдарын сұрыптауға жэне осы топтағы микроорганизмдердің табиғатта таралуын толық меңгеру үшін, жеміс микрофлорасын зерттеу өте маңызды.

Зерттеу жұмысының мақсаты: Алматы обылысының таулы аймағының жемістерінен ашытқы микроорганизмін бөліп алу, зерттеу және өндіріске тиімді штаммдарды таңдап алу.

Зерттеу жұмысының міндеттері:

1. Алматы обылысының жеміс жидектеріндегі ашытқылардың таралуын зерттеу.

Бөліп алынған ашытқылардың түрін анықтау.
Бөліп алған активті культураларды зертханалық жағдайда ашыту үрдісін тексеру.
Бағалы штаммдарды шарап өндірісіне ұсыныс жасау.

Әдебиетке шолу

1. 1 Ашытқылардың табиғатта таралуы, классификациясы мен практикалық маңызы

Ашытқылар- құрамынақант, азот, фосфоржәне басқа даминералдық заттаркіретін және етілетін қоректік ортада тіршілік ете алатын . Топырақ микроскоптық саңырауқұлақтардыңда мекені болып саналады. Табиғатта кең тараған. Клетка пішіні әр түрлі: дөңгелек, сопақша және таяқша тәрізді болады. Ашытқы саңырауқұлағы клеткасының мөлшері 8-10 микронға тең. Оларда қозғалу органеллалары болмайды [1] .

Клетка сыртында қабығы бар . Цитоплазмада ядро, вакуоля және басқа да (май, гликоген, волютин) заттар кездеседі. Ашытқы саңырауқұлағын адам қолдан өсіріп, пайдаланады. Ал, табиғатта жабайы ашытқы саңырауқұлағы да болады. Олар ауыл шаруашылық өнімдерін зақымдап, едәуір зиянын тигізеді. Ашытқы саңырауқұлағының пайда келтіретін түрлерін біз мәдени ашытқы саңырауқұлақтар деп атаймыз. Ашытқы саңырауқұлағы өнеркәсіпте кең қолданылады. Олар қантты ашытып, көмірқышқыл газы мен спирт түзу қасиеті бар. Олардың бұл қасиеті нан өндірісінде және спирт өндіруде, түрлі шарап, сыра, сүт тағамдарын даярлауда қолданылады [2] .

Ашытқы саңырауқұлағында белок және витаминдер (В. Д. Е) көп болады, сондықтан оларды қазір тамақ және мал азықтық мақсатқа кеңінен қолданады. Ашытқы саңырауқұлағы көбінесе бүршіктену арқылы көбейеді. Спора түзу және жай бөліну арқылы көбеюі сирек болады. Олардың жыныс жолмен көбейетін түрлері де бар. Бүршіктеніп көбейгенде, алдымен аналық клеткадан төмпешік пайда болады да, кейіннен ол үлкейіп бүршікке айналады. Бұдан кейін жас клетка аналық организмнен мүлдем бөлініп кетеді [3] .

Бұл жағдайда бүршіктену екі сағатқа созылады. Көмірсу мен азотты қоректік затқабай ортада ашытқы саңырауқұлағының бүршіктенуін жай биологиялық микроскоппен де көруге болады. Спорамен көбею оларда жынысты және жыныссыз жолдармен жүреді. Ашытқы саңырауқұлағы клеткасындағы споралардың саны екіден он екіге дейін барады. Жыныссыз жолмен спора пайда болганда, вегетативтік клеткалар ұсақ бөлшектерге бөлінеді де, олардың әрқайсысының сыртында қабықша пайда болады. Ал жыныстық жолмен спора пайда болғанда екі клетка қосылады да, оны қабықша қаптайды. Споралардың пішіні дөңгелек немесе сопақша болып келеді [4] .

Ашытқы саңыраукұлағының систематикасы көбею тәсілдері мен физиологиялық қасиеттеріне негізделген. Олар екі тұқымдасқа бөлінеді: сахаромицеттер және сахаромицет еместер.

Сондықтан мұндай топырақтарда олар көп болады. Микроскоптық саңырауқұлақтар топырақтың жоғарғы қабатында (5-20 см тереңдікте) көбірек таралса, ал олардың кейбіреулерін (төменгі сатыдағы және жетілмеген саңырауқұлақтар) 50-80 см тереңдіктен кездестіруге болады. Топырақтың жоғарғы қабатының 1 г-нан 1 миллионға дейін саңырауқұлақтар анықталса, ал олардың салмағы 1500 кг/га жетеді. Солтүстік аймақтың топырақтарында Mucor және Реnісіllum туысының саңырауқұлақтары көбірек болса, оңтүстік аймақтарда Aspergillus туысына жататын саңырауқұлақтар жиі кездеседі. Топырақ типіне байланысты олардың саны да ауытқып отырады [5] .

Мәселен, Тундра топырағының бір грамында саңырауқұлақтар мицелиясының 4 мг, қылқан жапырақты орман топырақтарында 1 мг, ал оңтүстік аймақтың топырағында 0, 4-0, 7 мг табылған. Саңырауқұлақтар негізінен өсімдіктер қалдықтарын, ондағы клетчатканы ыдыратады. Целлюлозаны ыдыратушы аэробты және анаэробты микроорганизмдер өсімдіктегі клетчатканы көмір қышқыл газы мен суға дейін ыдыратады. Н. Шоқановтың жүргізген зерттеулерінің нәтижесінде еліміздің оңтүстік бөлігінде микроорганизмдердің солтүстік бөлігіндегі түрлеріне қарағанда өте белсенді екендігі дәлелденген.

Ашытқылар тундра топырағында кездесетін қына мен шымтезектерде, орманды жерлердің топырағында көп кездеседі. Шөл және шөлейт жерлердің топырағында және онда өсетін өсімдіктер бойында ашытқылар едәуір дәрежеде болады. Актиномицеттер солтүстік аймақтың топырақтарында аз, оңтүстік топырақтарында көбірек болады. Себебі солтүстік аймақтардың топырақтарында органикалық заттар баяу ыдырайды, сондықтан микробтардың да белсенділігі нашар болады [6] .

Топыраққа көптеген ауру қоздырғыштары жануарлардың өлекселерімен, залалданған төсеніштерімен, жануарлардан бөлінген экскреттерімен түседі. Көбінесе топырақта патогенді клостридиялар (Clostridium tetani, Clostridium botulinum, Clostridium perfringenes) кездеседі. Сонымен қатар топырақ көптеген инфекциялардың - Сібір жарасы, қарасан, ботулизм, шошқа тілмесі, сіреспе, т. б. таратушы болып табылады. Кейбір инфекция қоздырғыштары топырақта сақталып қана қоймай, онда көбейе алады. Жаз мезгілінде қара топырақта Сібір жарасының споралары өсіп-өнеді, ал қолайсыз жағдай туындағанда қайта бастапқы қалпына түседі.

Ашытқы биомассасы тиімді субстратта өндіріледі, ал ферментациялау ақуыз өнімін алуда экономды және ұтымды.

Saccharomyces cerevisiae ашытқы биомассасынан алынған азықтар алмаспайтын аминқышқылдарының жалпы мөлшері және қатынасы бойынша жоғары қоректік тағамдық өнімдерге көрсетілген талаптарға сай келеді; алмастырылатын және алмастырылмайтын аминқышқылдарының оңтайлы қатынасына ие. Saccharomyces cerevisiae, Saccharomyces carlbergensis клеткалар құрамында 50% жуық ақуыз, алмастырылмайтын аминқышқылдары, түрлі витаминдер бар; лизин, треонин, валин және лейцин өсімдіктерден асады, бірақ метионин, цистеин аз мөлшерде.

Шикізат ретінде мұнайдан бөлініп алынған көмірсуларда тез өсуге қабілетті ашытқылардың бірнеше түрі қолданылды: Candida maltosa, Candida guilliermondii, Candida lipolytica. Кейіннен мұнай өңдеуден қалған қалдықтар ашытқы ақуызын өндіру үшін негізгі шикізат болды, өндіріс 80 жж. қарқынды дамып, өнім 1 млн. т. құрады. Басқа елдерге қарағанда ақуызды екі есе көп өндірді. Бірақ әріқарай мұнай көмірсуларында өсетін ашытқы ақуызының өндіріс масштабы күрт төмендеді [7] .

Бұл 1990жылдардағы экономикалық кризис және де өндіріске байланысты көптеген спецификалық проблемалармен байланысты. Осы проблемалардың біріне - канцерогенді қасиетке ие дайын азықтық өнімді мұнай қалдықтарынан тазарту қажеттілігі жатады. Біздің елімізде ақуыз қоспаларының негізгі көзіне жататын сояны өсіруге жарамды аудандар өте аз.

Сондықтан n-парафиндерде ашытқылардың көп тонналық өндірісі орнаған. Жылына 70-тен 240 мың т-ға дейін ақуыз өндіретін бірнеше зауыт жұмыс істейді. Шикізат ретінде тазартылған сұйық парафиндер қолданылады. Ақуыз продуценттерін культивирлеуге арналған көмірсу көзінің біріне метил спирті жатады. Оны ағаш, сабан, қала қалдықтары сияқты субстраттарда микробтық синтез әдісімен алуға болады.

Субстрат ретінде метанолды қолдану оның химиялық құрылымына байланысты қиындық тудырады: метанол молекуласында көміртегінің бір атомы бар, ал көпшілік органикалық қосылыстардың синтезі екікөміртегілік молекулалар арқылы жүзеге асырылады. Көміртегінің және энергияның жалғыз көзі ретінде метанолда ашытқылардың 25-ке жуық түрі өсе алады, соның ішінде Pichia polymorpha, Pichia anomala, Yarrowia lipolytica. Бұл субстратта ең жақсы продуценттерге бактериялар кіреді, себебі олар минералды тұздар қосылған метанолда өсе алады. Метанолда ақуыз алу процестері экономикалық жағынан тиімді. Ай-Си-Ай (Ұлыбритания) концернінің деректері бойынша, метанолда өндірілетін өнімнің өзіндік жоғары дәрежеде тазартылған n-парафиндерге негізделген аналогиялық өндіріске қарағанда 10-15%-ға төмен [8] .

Микробтық ақуыздардың өндірісі үшін көмірсулардың қол жетімді әрі арзан көзіне өсімдік текті биомасса жатады. Кез келген өсімдікте қанттардың әр түрі кездеседі. Целлюлоза - глюкоза молекулаларынан құралған полисахарид. Гемицеллюлоза, арабиноза, галактоза, манноза, фруктоза қалдықтарынан тұрады. Продуценттер ретінде Candida scotti және C. tropicalis штамдары қолданылады.

Сүт сарысуының лактозасы микроорганизмдердің көптеген түрлері үшін энергия көзі бола алады, микробтық синтез(органикалық қышқылдар, ферменттер, спирттер, витаминдер) және ақуыз биомассасы өнімдерін өндіру үшін шикізат бола алады. Барлық белгілі микроорганизмдер ішінен сарысу ақуызын микробты ақуызға конверсиялаудың жоғары коэффициентіне ашытқылар ие. Барлық белгілі ашытқылардың ішінен 20% жуығы лактозаны сіңіру қабілетіне ие [9] .

Лактозаны ашыту қабілетіне ие ашытқылар өте сирек кездеседі. Лактозаның активті катаболизмі әсіресе Kluyveromyces туысына жататын ашытқыларғанa тән. Бұл ашытқыларды сүт сарысуынан ақуыз, этанол, β-глюкозидаза препараттарын алуда қолдануға болады.

Ашытқыларды алғаш рет сүт сарысуы негізінде Германияда өсіре бастады. Продуценттер ретінде сахаромицеттердің түрлі штамдарын қолданды. Лактозаны монокультура, сондай ақ ашытқылар мен бактериялар қосындысы үшін пайдалануға негізделген микробты өнімдерді алу әдістері жасақталған. Қазіргі уақытта продуценттер ретінде Candida, Trichosporon, Torulopsis туысына жататын ашытқыларды қолданады. Ашытқылар өсірілген сүт сарысуы биологиялық құндылығы бойынша бастапқы шикізаттан әлдеқайда асып түседі және оны сүт алмастырғышы ретінде қолдануға болады. Біржасушалылардан ақуыз алуда аталған микроорганизмдер мен процестер тізімі өте көп.

Өндірістік технологияны жетілдіруден басқа, ақуызды көп мөлшерде жинақтауға, биомассаны тез өсіруге және өзінің тіршілік әрекеті үшін субстратты эффективті пайдалануға қабілетті ашытқылардың жоғары өнімді штамдарын шығару да маңызды орын алады.

Микроорганизмдердің жаңа штамдарын жасау үшін қарапайым селекция, сондай-ақ гендік инженерлік биотехнология әдістері де қолданылады. Ашытқы ақуыздарын жануарлар рационын баланстау кезінде азықтық қоспа ретінде пайдаланумен қатар осы ақуыздарды адам тағамы үшін жарамды ету де маңызды міндет болып отыр. 1930-40 жж. кейбір елдерде сыра жіне басқа да тағамдық ашытқыларды культивирлеу технологиялары жасақталды, олар түрлі тағам өнімдеріне ақуыздық қоспа ретінде қолданылды.

Ашытқы биомассасын тағамдық ақуызға өңдеу барысында оларды мұқият тазартады. Осы мақсатта ашытқы жасушаларының қабығын механикалық, сілтілік, қышқылдық немесе ферментативтік өңдеу арқылы бұзады, кейін гомогенді ашытқы массасын органикалық еріткішпен экстракциялайды. Органикалық және механикалық бөгде заттардан тазартудан кейін ашытқы өнімін ақуыздарды еріту үшін сілтілік ерітіндімен өңдейді, кейін ақуыздық ерітіндіні ашытқылардың қалған массасынан бөледі және диализге жібереді [10] .

Диализ кезінде ақуыздық ерітіндіден төмен молекулалы қосылыстар жойылады. Диализ арқылы тазартылған ақуыздарды тұндырады, кептіреді және алынған ақуыздық массаны әртүрлі тағам өнімдеріне: шұжық, паштет, ет және кондитерлік өнімдерге қоспа ретінде қолданады.

Ашытқы ақуыздары жасанды ет алуда қолданыс тапты, ол үшін ақуыздарды текстуирлейді - қыздырып, тез суыту немесе ақуыздық пастаны кіші диаметрлі саңылау арқылы өткізу. Сапасын жақсарту мақсатында ақуыздық пастаға полисахаридтер мен басқа да компоненттерді қосады. Ақуыздардың гидролизаттары дәмдеуіш ретінде медициналық препараттар мен емдік тағамдарды жасау үшін қолданылады.

Ашытқы клеткалар азот көзі ретінде аммоний тұздарын және аздап жиі нитраттарды қабылдай алады. Биомассаны тез өсіру үшін көміртек көздері ретінде түрлі органикалық субстраттарды пайдалану, бейорганикалық азотты ақуызға айналдыру өнеркәсіптік өндірістің негізі болып табылады.

Ашытқы ақуызы шұжықтарға, паштеттерге, сілікпелерге қосылады және ет пен сүзбелерге ароматтау мақсатында қолданылады.

Ацидофилді- ашытқылы сүт және сүзбе құрамында - қаймағы алынбаған сүтке 2% қант, 3% ашытқының тәуліктік дақылы қосылып, 32-33ºС температурада 14-17 сағат бойына ұсталады. Мұндай сүт пен сүзбе В1, В2 және С витаминдеріне бай.

Torulopsis , биомассасын сүт сарысуында өсіре отырып, сұйық ақуызды өнім «Промикс» алады, мұның құрамында ақуыз бастапқы сүт сарысуына қарағанда 2-3 есе артық. Ашытқы ақуызымен байытылған «Провилакт» өнімі құрғақ майсыздандырылған сүтті алмастырушы ретінде қолданылады.

Жемге ашытқы массасы жануардың рационының құрғақ затынан 5-10% мөлшерде қосылады.

Жоғарыда айтылып кеткендей, ақуыз өндіруде техникалық жағынан ең тиімдісі - ашытқы ақуыздары.

Ашытқы-продуценттерге қойылатын талаптар:

1) өте тез өсу;

2) биомассаның қалыптасуы;

3) қоршаған ортаның өзгерісіне субстраттың төзімді болуы;

4) жасушалардың мөлшері (көлемі) [12] .

Ақуыз продуценттері ретінде көбінесе қолданылатын организмдер - полиплоидты мутантты ашытқылар. Олардың жасушаларының көлемі дәстүрлі ақуыз продуценттеріне қарағанда 2 есе үлкен. Қазіргі уақытта бұндай талаптарға сай 2 топ микроағзалар бар:

1. ашытқы - Candida ( қышқылдық ортада өсе береді)

2. бактерия - Metilophilus (Metilophys)

Candida субстрат ретінде - парафин және мұнайды қолданады.

1 кгпарафин=1кг ақуыз → 100% өнімділік. (бірақ мұнда көп канцерогенді заттар кездеседі) . Бұл амин қышқылдар тек мал азығына қолданылады.

1 кгқант=0, 5 кг ақуыз → 50% өнімділік.

Микробтық клетка тәулік ішінде өзінен 40 есе асып түсетін қоректік заттардың өте көп мөлшерін өндіре алады. Көбеюдің жылдамдығы, үлкен көлемде алуан түрлі заттарды синтездеу және өсімдік пен жануар жасушалары жүзеге асыра алмайтын биохимиялық процестерді тудыру мүмкіндігі - микробтардың осы барлық қасиеттері оларды көптеген өнімдердің, ең алдымен ақуыздың ауыстырылмайтын өндірушілеріне айналдырады.

Қазіргі уақытта, деректер бойынша дүниежүзі халқы жануар ақуызын аз қабылдайды -тек 40% (бекітілген қалыпты нормадан) .

Алдағы уақытта халықтың жылдам өсіміне байланысты ақуыз көп мөлшерде қажет болады (жылына 65 70 млн т) . Ол уақытта ақуызды алудың дәстүрлі әдістері жеткіліксіз болады (өнімсіз жерлерді тез меңгеріп, өсімдіктердің жоғары өнімді түрлері мен жануарлардың жоғары өнімді тұқымдары шығарылса да) . Өзінің аминқышқылдық құрамы, тағамдық сапасы бойынша табиғи ақуызға ұқсас және одан асып түсетін микробтық ақуыз алу идеясы 30 жыл бұрын пайда болды [13] .

Ақуыз алудың екі бағыты қойылды: адам тағамы үшін және мал азығы үшін. Екінші бағыт толығымен меңгерілді.

Арнайы кәсіпорындарда микроорганизмдер көмегімен азықтық ақуыз және ауылшаруашылық жануарлардың азығында ақуыз тапшылығын ликвидациялау (жою) мақсатында басқа да өнімдер алынып жатыр. Микробтық ақуыз алмастырылмайтын амин қышқылдарына бай екендігі анықталды (лизин, треонин, триптофан, метионин, изолейцин, фенилаланин, тирозин) . Оның аз мөлшердегі қосындысы азықты құнарлы етеді.

Микробтық ақуызды алу тәсілі - индустриалды, ол ауа райына да, маусымға да тәуелді емес. Оны Қиыр Солтүстікте де және экваторлық мемлекеттерде де қолдануға болады. Биотехнологияда қолданылатын бактериялар, ашытқылар өте жоғары өнімділігімен ерекшеленетіндігі маңызды.

Микробты биомассаның өндірісі - ең ірі микробиологиялық өндіріс болып табылады. Микробты биомасса үй жануарлары, құстар мен балықтар үшін сапалы ақуыздық қоспа бола алады. Микробты биомассаның өнірісі әсіресе үлкен масштабта сояны культивирлемейтін мемлекеттер үшін маңызды соя ұнын азыққа дәстүрлі ақуыздық қоспа ретінде қолданады.

Микроорганизмді таңдау барысында берілген субстратта өсу жылдамдығы мен биомассаның қалыптасуы, культивирлеудегі тұрақтылық, жасушалардың мөлшері ескеріледі [14] .

Ашытқы жасушаларында 25% құрғақ заттар болады. Ашытқы биомассасының ең бағалы компоненті - аминқышқылдық құрамы бойынша астық культураларының, бидайдың ақуызынан асып түсетін және аз мөлшерде ғана сүт пен балық ақуызына жол беретін ақуыз болып табылады. Ашытқы ақуызының биологиялық құндылығы алмастырылмайтын амин қышқылдарының мөлшерімен анықталады.

Дәрумендердің мөлшері бойынша ашытқылар барлық ақуыздық азықтардан, соның ішінде балық ұнынан да асып түседі. Сонымен қатар ашытқы жасушалары құрамында микроэлементтер және қанықпаған май қышқылдарына бай майлар кездеседі. Сиырды азықтық ашытқылармен қоректендіргенде олардың сүт мөлшері және сүттегі майдың мөлшері артады, ал тері беретін жануарларда терісінің сапасы жақсарады [15] .

Жалғыз көмірсу көзі ретінде крахмалда жақсы өсетін ашытқылардың 100 артық түрлері белгілі. Олардың арасында глюкоамилазаларды, сондай ақ β-амилазаларды түзетін екі түрін атап өтуге болады, жоғары экономикалық коэффициетпен крахмалда өседі және крахмалды сіңіріп қана қоймай, ашыта да алады Schwanniomyces occidentalis және Saccharomycopsis fibuliger. Екі түр де - ақуыздың және крахмалы бар қалдықтарда амилолитикалық ферменттердің перспективті продуценттері болып табылады.

Оған қоса табиғи целлюлозаны ыдырата алатын ашытқыларды іздестіру жұмыстары жүргізілуде. Целлюлазалар кейбір түлерде табылған, мысалы Trichosporon pullulans , бірақ бұл ферменттердің белсенділігі төмен, сондықтан бұл түрлер өндірісте әзірше қолданылмайды. Kluyveromyces түріне жататын ашытқылар инулинде жақсы өседі - топинамбур түйнегінің негізгі қор заты, негізгі азықтық культура, ол сонымен қатар ашытқы ақуызын алуда қолданылуы мүмкін [16] .

Ақуыз алу мақсатында микроорганиздерді өсіру үшін көміртегіге бай, бірақ арзан субстрат болу қажет. Бұл талаптарға мұнайдың қалыпты парафиндері толығымен сәйкес келеді. Оларды қолданғанда биомассаның қалыптасу мөлшері 100% дейін жетеді. Өнімнің сапасы парафиндердің тазалық деңгейіне байланысты. Жақсы тазартылған парафиндерді қолданса, алынған ашытқы массасы жануар рационында қосымша ақуыз көзі ретінде қолданыла алады.

Ақуыздық-дәрумендік концентрат (АДК), азықтық ашытқылар

Бұрынғы КСРО-да парафиндерде өсетін ашытқылар негізінде АДК ны 12 зауытта шығарған. Оның құрамында 50% ақуыз, В тобындағы дәрумендердің толық жиынтығы, микроэлементтердің, аминқышқылдарының көп мөлшері (темір, марганец, йод, магний, натрий, мырыш және т. б. ) бар.

Осындай концентраттың бір тоннасы 5 т бидайды алмастырады. 1 т АДК-дан қосымша 1, 2 т құс етін, 0, 8 т шошқа етін алуға және 8т тұтас сүтті алмастыруға болады. Соңғы уақытта АДК өндіретін биохимиялық зауыттары бар қалаларда адамдардың ауруға шалдығуы жиілеп кетті (Кириши, Новополоцк, Ангарск, Кременчуг) . Бұл жөтел, денедегі бөртпе, астманың күшеюі. Халық зауыттардың жабылуын талап етіп жатыр. Белорусьта, Поволжьеде, Сібірде митингтер толқыны болып өтті [17] .

Ашытқы ақуызын азықтық мақсатта ғана емес, сондай ақ тікелей тағам өнімдеріне де қолдануға болады. Адам үшін аса құнды тағам өнімі нан болып есептеледі, бірақ оның құрамында кейбір алмастырылмайтын аминқышқылдары жетіспейді. Бидай нанында лизин, метионин және триптофан; қара бидай нанында триптофан өте аз болады. Бұл нанның биологиялық құндылығын төмендетеді.

Ашытқы қосылған нанның ақуыз мөлшері аминқышқылдарының құрамы және биологиялық құндылығы бойынша сүт пен жұмыртқа ақуызына жақын және де сиыр еті ақуызынан кем түспейді.

Ашытқы саңырауқұлақтары - бір клеткалы қозғалмайтын және бактериялардан шамамен алғанда он еседей ірі микроорганизмдер. Табиғатта кең тараған. Ашытқы саңырауқұлағының құрылысы өте қарапайым - бір жасушадан тұрады; - жіпшелері болмайды. Сыртында қабықша, ішінде цитоплазма, бір ядро, бір вакуоль және митахондриясы бар. Ашытқы жасушаларының пішіндері дөңгелек, сопақша, эллипс тәрізді болады [18] .

Ашытқы жасушасында фермент үздіксіз синтезделеді. Фермент арнайы температура мен қышқылдылықта аса активті болады. Олардың тұрақсыз болуы белоктар секілді температураға, қышқылға, ауыр металл тұздарына, сезімтал келуінен. Ол оның денатурациясына әкеледі. Жеке ферменттер тірі жасушалардан 10-12 ферменттен тұратын фермент жүйесін құрайды. Жалпы ашу процесімен адам баласы өте ертеден таныс болған. Ашу процесінің микроорганизмдер көмегімен жүретінін алғаш Л. Пастер (1860ж. ) зерттеді. Бұдан кейінгі зерттеулер ашу процесінің микроорганизмдер ферменттеріне байланысты екенін дәлелдеді [19] .

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.