Жаңа ашытқы рассасын таңдау

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 35 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

Алматы облысы саябақтары жеміс-жидектерінен ашытқы саңырауқұлақтарын бөліп алу және оларды зерттеу

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

Алматы, 201
Кіріспе
Тақырыптың өзектілігі.Соңғы уақытта шарап тек оргоналептикалық көрсеткіштерімен ғана емес, сонымен қатар, құрамында биологиялық активті заттар толығымен кездесетін, сапалы шарап сусынын өндіруге көп көңіл бөлінуде.Бұл сала толығымен даму үшін шикізат қорын толтыру және өндірушікультураны арттыру керек. Дайын өнім сапасына әсер ететін маңызды фактор болып, ашытуға қолданылатын, таза ашытқы культуралары саналады. Эпифитті микрафлорадан және шарап өндірісіне керек оларды сүрыптау, белсенді микроорганизм штаммдарын алу, өте маңызды болып саналады. Бұл бағыттағы көп жұмыстар жеміс жидек флорасындағы ашытқыларды зерттеу жұмыстарына тікелей байланысты .Жүзім жемістерінде кездесетін ашытқылар, шарап өндірісіне керекті штамм культуралары. Қазақстанда мұндай зерттеулер ғалым Р.Д.Зубкованың [12,13] жетекшілігімен жүргізіледі. Олар басқа да ғалымдар сияқты жергілікті жағдайға бейімделген, сол жергілікті ашытқыларды пайдалану тиімді екенін дәлелдеді.
Қазақстанның көп аймақтарында бау-бақша аудандарының көптігінен, сонымен қатар жабайы өсетін өсімдіктер болғандықтан өндіріс саласына пайдалануға қолайлы жағдай туындайды. Жергілікті жемістердің сапасының жоғарға болуына байланысты, оларды сусын, алма сіркесуын және басқа да өнімдерді өндіруге негізделген.Жеміс шарабын өндіру үшін негізінен өздігінен ашуға негізделген кустарный әдісі қолданылады, бұл оның сапасын жақсартады. Әдеби сараптамаға жүгінсек, жеміс шарабының ғылыми негізі жоқ. Тәжірибеде қолданылатын жаңа ашытқы штаммдарын сұрыптауға жэне осы топтағы микроорганизмдердің табиғатта таралуын толық меңгеру үшін, жеміс микрофлорасын зерттеу өте маңызды.
Зерттеу жұмысының мақсаты: Алматы обылысының таулы аймағының жемістерінен ашытқы микроорганизмін бөліп алу, зерттеу және өндіріске тиімді штаммдарды таңдап алу.
Зерттеу жұмысының міндеттері:
1.Алматы обылысының жеміс жидектеріндегі ашытқылардың таралуын зерттеу.
Бөліп алынған ашытқылардың түрін анықтау.
Бөліп алған активті культураларды зертханалық жағдайда ашыту үрдісін тексеру.
Бағалы штаммдарды шарап өндірісіне ұсыныс жасау.
з
1. Әдебиетке шолу

1.1 Ашытқылардың табиғатта таралуы, классификациясы мен практикалық маңызы

Ашытқылар - құрамынақант,азот,фосфоржәне басқа даминералдық заттаркіретін және ерігеноттекпенқамтамасыз етілетін қоректік ортада тіршілік ете алатын біржасушалымикроорганизмдер. Топырақ микроскоптық саңырауқұлақтардыңда мекені болып саналады. Табиғатта кең тараған. Клетка пішіні әр түрлі: дөңгелек, сопақша және таяқша тәрізді болады. Ашытқы саңырауқұлағы клеткасының мөлшері 8-10 микронға тең. Оларда қозғалу органеллалары болмайды [1].
Клетка сыртында қабығы бар . Цитоплазмада ядро, вакуоля және басқа да (май, гликоген, волютин) заттар кездеседі. Ашытқы саңырауқұлағын адам қолдан өсіріп, пайдаланады. Ал, табиғатта жабайы ашытқы саңырауқұлағы да болады. Олар ауыл шаруашылық өнімдерін зақымдап, едәуір зиянын тигізеді. Ашытқы саңырауқұлағының пайда келтіретін түрлерін біз мәдени ашытқы саңырауқұлақтар деп атаймыз. Ашытқы саңырауқұлағы өнеркәсіпте кең қолданылады. Олар қантты ашытып, көмірқышқыл газы мен спирт түзу қасиеті бар. Олардың бұл қасиеті нан өндірісінде және спирт өндіруде, түрлі шарап, сыра, сүт тағамдарын даярлауда қолданылады [2].
Ашытқы саңырауқұлағында белок және витаминдер (В. Д. Е) көп болады, сондықтан оларды қазір тамақ және мал азықтық мақсатқа кеңінен қолданады. Ашытқы саңырауқұлағы көбінесе бүршіктену арқылы көбейеді. Спора түзу және жай бөліну арқылы көбеюі сирек болады. Олардың жыныс жолмен көбейетін түрлері де бар. Бүршіктеніп көбейгенде, алдымен аналық клеткадан төмпешік пайда болады да, кейіннен ол үлкейіп бүршікке айналады. Бұдан кейін жас клетка аналық организмнен мүлдем бөлініп кетеді [3].
Бұл жағдайда бүршіктену екі сағатқа созылады. Көмірсу мен азотты қоректік затқабай ортада ашытқы саңырауқұлағының бүршіктенуін жай биологиялық микроскоппен де көруге болады.Спорамен көбею оларда жынысты және жыныссыз жолдармен жүреді. Ашытқы саңырауқұлағы клеткасындағы споралардың саны екіден он екіге дейін барады. Жыныссыз жолмен спора пайда болганда, вегетативтік клеткалар ұсақ бөлшектерге бөлінеді де, олардың әрқайсысының сыртында қабықша пайда болады. Ал жыныстық жолмен спора пайда болғанда екі клетка қосылады да, оны қабықша қаптайды. Споралардың пішіні дөңгелек немесе сопақша болып келеді [4].
Ашытқы саңыраукұлағының систематикасы көбею тәсілдері мен физиологиялық қасиеттеріне негізделген. Олар екі тұқымдасқа бөлінеді: сахаромицеттер және сахаромицет еместер.
Сондықтан мұндай топырақтарда олар көп болады. Микроскоптық саңырауқұлақтар топырақтың жоғарғы қабатында (5-20 см тереңдікте) көбірек таралса, ал олардың кейбіреулерін (төменгі сатыдағы және жетілмеген саңырауқұлақтар) 50-80 см тереңдіктен кездестіруге болады. Топырақтың жоғарғы қабатының 1 г-нан 1 миллионға дейін саңырауқұлақтар анықталса, ал олардың салмағы 1500 кгга жетеді. Солтүстік аймақтың топырақтарында Mucorжәне Реnісіllum туысының саңырауқұлақтары көбірек болса, оңтүстік аймақтарда Aspergillusтуысына жататын саңырауқұлақтар жиі кездеседі. Топырақ типіне байланысты олардың саны да ауытқып отырады [5].
Мәселен, Тундра топырағының бір грамында саңырауқұлақтар мицелиясының 4 мг, қылқан жапырақты орман топырақтарында 1 мг, ал оңтүстік аймақтың топырағында 0,4-0,7 мг табылған. Саңырауқұлақтар негізінен өсімдіктер қалдықтарын, ондағы клетчатканы ыдыратады. Целлюлозаны ыдыратушы аэробты және анаэробты микроорганизмдер өсімдіктегі клетчатканы көмір қышқыл газы мен суға дейін ыдыратады. Н. Шоқановтың жүргізген зерттеулерінің нәтижесінде еліміздің оңтүстік бөлігінде микроорганизмдердің солтүстік бөлігіндегі түрлеріне қарағанда өте белсенді екендігі дәлелденген.
Ашытқылар тундра топырағында кездесетін қына мен шымтезектерде, орманды жерлердің топырағында көп кездеседі. Шөл және шөлейт жерлердің топырағында және онда өсетін өсімдіктер бойында ашытқылар едәуір дәрежеде болады. Актиномицеттер солтүстік аймақтың топырақтарында аз, оңтүстік топырақтарында көбірек болады. Себебі солтүстік аймақтардың топырақтарында органикалық заттар баяу ыдырайды, сондықтан микробтардың да белсенділігі нашар болады [6].
Топыраққа көптеген ауру қоздырғыштары жануарлардың өлекселерімен, залалданған төсеніштерімен, жануарлардан бөлінген экскреттерімен түседі. Көбінесе топырақта патогенді клостридиялар (Clostridium tetani, Clostridium botulinum, Clostridium perfringenes) кездеседі. Сонымен қатар топырақ көптеген инфекциялардың - Сібір жарасы, қарасан, ботулизм, шошқа тілмесі, сіреспе, т.б. таратушы болып табылады. Кейбір инфекция қоздырғыштары топырақта сақталып қана қоймай, онда көбейе алады. Жаз мезгілінде қара топырақта Сібір жарасының споралары өсіп-өнеді, ал қолайсыз жағдай туындағанда қайта бастапқы қалпына түседі.
Ашытқы биомассасы тиімді субстратта өндіріледі, ал ферментациялау ақуыз өнімін алуда экономды және ұтымды.
Saccharomyces cerevisiae ашытқы биомассасынан алынған азықтар алмаспайтын аминқышқылдарының жалпы мөлшері және қатынасы бойынша жоғары қоректік тағамдық өнімдерге көрсетілген талаптарға сай келеді; алмастырылатын және алмастырылмайтын аминқышқылдарының оңтайлы қатынасына ие. Saccharomyces cerevisiae, Saccharomyces carlbergensis клеткалар құрамында 50% жуық ақуыз, алмастырылмайтын аминқышқылдары, түрлі витаминдер бар; лизин, треонин, валин және лейцин өсімдіктерден асады, бірақ метионин, цистеин аз мөлшерде.
Шикізат ретінде мұнайдан бөлініп алынған көмірсуларда тез өсуге қабілетті ашытқылардың бірнеше түрі қолданылды: Candida maltosa, Candida guilliermondii, Candida lipolytica. Кейіннен мұнай өңдеуден қалған қалдықтар ашытқы ақуызын өндіру үшін негізгі шикізат болды, өндіріс 80 жж. қарқынды дамып, өнім 1 млн. т. құрады. Басқа елдерге қарағанда ақуызды екі есе көп өндірді. Бірақ әріқарай мұнай көмірсуларында өсетін ашытқы ақуызының өндіріс масштабы күрт төмендеді [7].
Бұл 1990жылдардағы экономикалық кризис және де өндіріске байланысты көптеген спецификалық проблемалармен байланысты. Осы проблемалардың біріне - канцерогенді қасиетке ие дайын азықтық өнімді мұнай қалдықтарынан тазарту қажеттілігі жатады. Біздің елімізде ақуыз қоспаларының негізгі көзіне жататын сояны өсіруге жарамды аудандар өте аз.
Сондықтан n-парафиндерде ашытқылардың көп тонналық өндірісі орнаған. Жылына 70-тен 240 мың т-ға дейін ақуыз өндіретін бірнеше зауыт жұмыс істейді. Шикізат ретінде тазартылған сұйық парафиндер қолданылады. Ақуыз продуценттерін культивирлеуге арналған көмірсу көзінің біріне метил спирті жатады. Оны ағаш, сабан, қала қалдықтары сияқты субстраттарда микробтық синтез әдісімен алуға болады.
Субстрат ретінде метанолды қолдану оның химиялық құрылымына байланысты қиындық тудырады: метанол молекуласында көміртегінің бір атомы бар, ал көпшілік органикалық қосылыстардың синтезі екікөміртегілік молекулалар арқылы жүзеге асырылады. Көміртегінің және энергияның жалғыз көзі ретінде метанолда ашытқылардың 25-ке жуық түрі өсе алады, соның ішінде Pichia polymorpha, Pichia anomala, Yarrowia lipolytica. Бұл субстратта ең жақсы продуценттерге бактериялар кіреді, себебі олар минералды тұздар қосылған метанолда өсе алады. Метанолда ақуыз алу процестері экономикалық жағынан тиімді. Ай-Си-Ай (Ұлыбритания) концернінің деректері бойынша, метанолда өндірілетін өнімнің өзіндік жоғары дәрежеде тазартылған n-парафиндерге негізделген аналогиялық өндіріске қарағанда 10-15%-ға төмен [8].
Микробтық ақуыздардың өндірісі үшін көмірсулардың қол жетімді әрі арзан көзіне өсімдік текті биомасса жатады. Кез келген өсімдікте қанттардың әр түрі кездеседі. Целлюлоза -- глюкоза молекулаларынан құралған полисахарид. Гемицеллюлоза, арабиноза, галактоза, манноза, фруктоза қалдықтарынан тұрады. Продуценттер ретінде Candida scotti және C.tropicalis штамдары қолданылады.
Сүт сарысуының лактозасы микроорганизмдердің көптеген түрлері үшін энергия көзі бола алады, микробтық синтез(органикалық қышқылдар, ферменттер, спирттер, витаминдер) және ақуыз биомассасы өнімдерін өндіру үшін шикізат бола алады. Барлық белгілі микроорганизмдер ішінен сарысу ақуызын микробты ақуызға конверсиялаудың жоғары коэффициентіне ашытқылар ие. Барлық белгілі ашытқылардың ішінен 20% жуығы лактозаны сіңіру қабілетіне ие [9].
Лактозаны ашыту қабілетіне ие ашытқылар өте сирек кездеседі. Лактозаның активті катаболизмі әсіресе Kluyveromyces туысына жататын ашытқыларғанa тән. Бұл ашытқыларды сүт сарысуынан ақуыз, этанол, β-глюкозидаза препараттарын алуда қолдануға болады.
Ашытқыларды алғаш рет сүт сарысуы негізінде Германияда өсіре бастады. Продуценттер ретінде сахаромицеттердің түрлі штамдарын қолданды. Лактозаны монокультура, сондай ақ ашытқылар мен бактериялар қосындысы үшін пайдалануға негізделген микробты өнімдерді алу әдістері жасақталған. Қазіргі уақытта продуценттер ретінде Candida, Trichosporon,Torulopsis туысына жататын ашытқыларды қолданады. Ашытқылар өсірілген сүт сарысуы биологиялық құндылығы бойынша бастапқы шикізаттан әлдеқайда асып түседі және оны сүт алмастырғышы ретінде қолдануға болады. Біржасушалылардан ақуыз алуда аталған микроорганизмдер мен процестер тізімі өте көп.
Өндірістік технологияны жетілдіруден басқа, ақуызды көп мөлшерде жинақтауға, биомассаны тез өсіруге және өзінің тіршілік әрекеті үшін субстратты эффективті пайдалануға қабілетті ашытқылардың жоғары өнімді штамдарын шығару да маңызды орын алады.
Микроорганизмдердің жаңа штамдарын жасау үшін қарапайым селекция, сондай-ақ гендік инженерлік биотехнология әдістері де қолданылады. Ашытқы ақуыздарын жануарлар рационын баланстау кезінде азықтық қоспа ретінде пайдаланумен қатар осы ақуыздарды адам тағамы үшін жарамды ету де маңызды міндет болып отыр. 1930-40 жж. кейбір елдерде сыра жіне басқа да тағамдық ашытқыларды культивирлеу технологиялары жасақталды, олар түрлі тағам өнімдеріне ақуыздық қоспа ретінде қолданылды.
Ашытқы биомассасын тағамдық ақуызға өңдеу барысында оларды мұқият тазартады. Осы мақсатта ашытқы жасушаларының қабығын механикалық, сілтілік, қышқылдық немесе ферментативтік өңдеу арқылы бұзады, кейін гомогенді ашытқы массасын органикалық еріткішпен экстракциялайды. Органикалық және механикалық бөгде заттардан тазартудан кейін ашытқы өнімін ақуыздарды еріту үшін сілтілік ерітіндімен өңдейді, кейін ақуыздық ерітіндіні ашытқылардың қалған массасынан бөледі және диализге жібереді [10].
Диализ кезінде ақуыздық ерітіндіден төмен молекулалы қосылыстар жойылады. Диализ арқылы тазартылған ақуыздарды тұндырады, кептіреді және алынған ақуыздық массаны әртүрлі тағам өнімдеріне: шұжық, паштет, ет және кондитерлік өнімдерге қоспа ретінде қолданады.
Ашытқы ақуыздары жасанды ет алуда қолданыс тапты, ол үшін ақуыздарды текстуирлейді - қыздырып, тез суыту немесе ақуыздық пастаны кіші диаметрлі саңылау арқылы өткізу. Сапасын жақсарту мақсатында ақуыздық пастаға полисахаридтер мен басқа да компоненттерді қосады. Ақуыздардың гидролизаттары дәмдеуіш ретінде медициналық препараттар мен емдік тағамдарды жасау үшін қолданылады.
Ашытқы клеткалар азот көзі ретінде аммоний тұздарын және аздап жиі нитраттарды қабылдай алады. Биомассаны тез өсіру үшін көміртек көздері ретінде түрлі органикалық субстраттарды пайдалану, бейорганикалық азотты ақуызға айналдыру өнеркәсіптік өндірістің негізі болып табылады.
Ашытқы ақуызы шұжықтарға,паштеттерге, сілікпелерге қосылады және ет пен сүзбелерге ароматтау мақсатында қолданылады.
Ацидофилді- ашытқылы сүт және сүзбе құрамында - қаймағы алынбаған сүтке 2% қант, 3% ашытқының тәуліктік дақылы қосылып, 32-33ºС температурада 14-17 сағат бойына ұсталады. Мұндай сүт пен сүзбе В1,В2 және С витаминдеріне бай.
Torulopsis, биомассасын сүт сарысуында өсіре отырып, сұйық ақуызды өнім Промикс алады, мұның құрамында ақуыз бастапқы сүт сарысуына қарағанда 2-3 есе артық. Ашытқы ақуызымен байытылған Провилакт өнімі құрғақ майсыздандырылған сүтті алмастырушы ретінде қолданылады.
Жемге ашытқы массасы жануардың рационының құрғақ затынан 5-10% мөлшерде қосылады.
Жоғарыда айтылып кеткендей, ақуыз өндіруде техникалық жағынан ең тиімдісі - ашытқы ақуыздары.
Ашытқы-продуценттерге қойылатын талаптар:
1)өте тез өсу;
2)биомассаның қалыптасуы;
3)қоршаған ортаның өзгерісіне субстраттың төзімді болуы;
4) жасушалардың мөлшері (көлемі)[12].
Ақуыз продуценттері ретінде көбінесе қолданылатын организмдер - полиплоидты мутантты ашытқылар. Олардың жасушаларының көлемі дәстүрлі ақуыз продуценттеріне қарағанда 2 есе үлкен. Қазіргі уақытта бұндай талаптарға сай 2 топ микроағзалар бар:
1. ашытқы - Candida (қышқылдық ортада өсе береді)
2. бактерия - Metilophilus (Metilophys)
Candida субстрат ретінде - парафин және мұнайды қолданады.
1 кгпарафин=1кг ақуыз -- 100% өнімділік. (бірақ мұнда көп канцерогенді заттар кездеседі). Бұл амин қышқылдар тек мал азығына қолданылады.
1 кгқант=0,5 кг ақуыз -- 50% өнімділік.
Микробтық клетка тәулік ішінде өзінен 40 есе асып түсетін қоректік заттардың өте көп мөлшерін өндіре алады. Көбеюдің жылдамдығы, үлкен көлемде алуан түрлі заттарды синтездеу және өсімдік пен жануар жасушалары жүзеге асыра алмайтын биохимиялық процестерді тудыру мүмкіндігі - микробтардың осы барлық қасиеттері оларды көптеген өнімдердің, ең алдымен ақуыздың ауыстырылмайтын өндірушілеріне айналдырады.
Қазіргі уақытта, деректер бойынша дүниежүзі халқы жануар ақуызын аз қабылдайды - тек 40% (бекітілген қалыпты нормадан).
Алдағы уақытта халықтың жылдам өсіміне байланысты ақуыз көп мөлшерде қажет болады (жылына 65 70 млн т). Ол уақытта ақуызды алудың дәстүрлі әдістері жеткіліксіз болады (өнімсіз жерлерді тез меңгеріп, өсімдіктердің жоғары өнімді түрлері мен жануарлардың жоғары өнімді тұқымдары шығарылса да). Өзінің аминқышқылдық құрамы,тағамдық сапасы бойынша табиғи ақуызға ұқсас және одан асып түсетін микробтық ақуыз алу идеясы 30 жыл бұрын пайда болды [13].
Ақуыз алудың екі бағыты қойылды: адам тағамы үшін және мал азығы үшін. Екінші бағыт толығымен меңгерілді.
Арнайы кәсіпорындарда микроорганизмдер көмегімен азықтық ақуыз және ауылшаруашылық жануарлардың азығында ақуыз тапшылығын ликвидациялау (жою) мақсатында басқа да өнімдер алынып жатыр. Микробтық ақуыз алмастырылмайтын амин қышқылдарына бай екендігі анықталды (лизин, треонин, триптофан, метионин, изолейцин, фенилаланин, тирозин). Оның аз мөлшердегі қосындысы азықты құнарлы етеді.
Микробтық ақуызды алу тәсілі -- индустриалды, ол ауа райына да, маусымға да тәуелді емес. Оны Қиыр Солтүстікте де және экваторлық мемлекеттерде де қолдануға болады. Биотехнологияда қолданылатын бактериялар, ашытқылар өте жоғары өнімділігімен ерекшеленетіндігі маңызды.
Микробты биомассаның өндірісі - ең ірі микробиологиялық өндіріс болып табылады. Микробты биомасса үй жануарлары, құстар мен балықтар үшін сапалы ақуыздық қоспа бола алады. Микробты биомассаның өнірісі әсіресе үлкен масштабта сояны культивирлемейтін мемлекеттер үшін маңызды соя ұнын азыққа дәстүрлі ақуыздық қоспа ретінде қолданады.
Микроорганизмді таңдау барысында берілген субстратта өсу жылдамдығы мен биомассаның қалыптасуы, культивирлеудегі тұрақтылық, жасушалардың мөлшері ескеріледі [14].
Ашытқы жасушаларында 25% құрғақ заттар болады. Ашытқы биомассасының ең бағалы компоненті - аминқышқылдық құрамы бойынша астық культураларының, бидайдың ақуызынан асып түсетін және аз мөлшерде ғана сүт пен балық ақуызына жол беретін ақуыз болып табылады. Ашытқы ақуызының биологиялық құндылығы алмастырылмайтын амин қышқылдарының мөлшерімен анықталады.
Дәрумендердің мөлшері бойынша ашытқылар барлық ақуыздық азықтардан, соның ішінде балық ұнынан да асып түседі. Сонымен қатар ашытқы жасушалары құрамында микроэлементтер және қанықпаған май қышқылдарына бай майлар кездеседі. Сиырды азықтық ашытқылармен қоректендіргенде олардың сүт мөлшері және сүттегі майдың мөлшері артады, ал тері беретін жануарларда терісінің сапасы жақсарады [15].
Жалғыз көмірсу көзі ретінде крахмалда жақсы өсетін ашытқылардың 100 артық түрлері белгілі. Олардың арасында глюкоамилазаларды, сондай ақ β-амилазаларды түзетін екі түрін атап өтуге болады, жоғары экономикалық коэффициетпен крахмалда өседі және крахмалды сіңіріп қана қоймай, ашыта да аладыSchwanniomyces occidentalis және Saccharomycopsis fibuliger. Екі түр де - ақуыздың және крахмалы бар қалдықтарда амилолитикалық ферменттердің перспективті продуценттері болып табылады.
Оған қоса табиғи целлюлозаны ыдырата алатын ашытқыларды іздестіру жұмыстары жүргізілуде. Целлюлазалар кейбір түлерде табылған, мысалы Trichosporon pullulans, бірақ бұл ферменттердің белсенділігі төмен, сондықтан бұл түрлер өндірісте әзірше қолданылмайды.Kluyveromyces түріне жататын ашытқылар инулинде жақсы өседі - топинамбур түйнегінің негізгі қор заты, негізгі азықтық культура, ол сонымен қатар ашытқы ақуызын алуда қолданылуы мүмкін [16].
Ақуыз алу мақсатында микроорганиздерді өсіру үшін көміртегіге бай, бірақ арзан субстрат болу қажет. Бұл талаптарға мұнайдың қалыпты парафиндері толығымен сәйкес келеді. Оларды қолданғанда биомассаның қалыптасу мөлшері 100% дейін жетеді. Өнімнің сапасы парафиндердің тазалық деңгейіне байланысты. Жақсы тазартылған парафиндерді қолданса, алынған ашытқы массасы жануар рационында қосымша ақуыз көзі ретінде қолданыла алады.
Ақуыздық-дәрумендік концентрат (АДК), азықтық ашытқылар
Бұрынғы КСРО-да парафиндерде өсетін ашытқылар негізінде АДК ны 12 зауытта шығарған. Оның құрамында 50% ақуыз, В тобындағы дәрумендердің толық жиынтығы, микроэлементтердің,аминқышқылдарыны ң көп мөлшері (темір, марганец, йод, магний, натрий, мырыш және т. б.) бар.
Осындай концентраттың бір тоннасы 5 т бидайды алмастырады. 1 т АДК-дан қосымша 1, 2 т құс етін,0,8 т шошқа етін алуға және 8т тұтас сүтті алмастыруға болады. Соңғы уақытта АДК өндіретін биохимиялық зауыттары бар қалаларда адамдардың ауруға шалдығуы жиілеп кетті (Кириши, Новополоцк, Ангарск, Кременчуг). Бұл жөтел, денедегі бөртпе, астманың күшеюі. Халық зауыттардың жабылуын талап етіп жатыр.Белорусьта, Поволжьеде, Сібірде митингтер толқыны болып өтті [17].
Ашытқы ақуызын азықтық мақсатта ғана емес, сондай ақ тікелей тағам өнімдеріне де қолдануға болады. Адам үшін аса құнды тағам өнімі нан болып есептеледі, бірақ оның құрамында кейбір алмастырылмайтын аминқышқылдары жетіспейді. Бидай нанында лизин, метионин және триптофан; қара бидай нанында триптофан өте аз болады. Бұл нанның биологиялық құндылығын төмендетеді.
Ашытқы қосылған нанның ақуыз мөлшері аминқышқылдарының құрамы және биологиялық құндылығы бойынша сүт пен жұмыртқа ақуызына жақын және де сиыр еті ақуызынан кем түспейді.
Ашытқы саңырауқұлақтары - бір клеткалы қозғалмайтын және бактериялардан шамамен алғанда он еседей ірі микроорганизмдер. Табиғатта кең тараған. Ашытқы саңырауқұлағының құрылысы өте қарапайым - бір жасушадан тұрады; - жіпшелері болмайды. Сыртында қабықша, ішінде цитоплазма, бір ядро, бір вакуоль және митахондриясы бар. Ашытқы жасушаларының пішіндері дөңгелек, сопақша, эллипс тәрізді болады [18].
Ашытқы жасушасында фермент үздіксіз синтезделеді. Фермент арнайы температура мен қышқылдылықта аса активті болады. Олардың тұрақсыз болуы белоктар секілді температураға, қышқылға, ауыр металл тұздарына, сезімтал келуінен. Ол оның денатурациясына әкеледі. Жеке ферменттер тірі жасушалардан 10-12 ферменттен тұратын фермент жүйесін құрайды. Жалпы ашу процесімен адам баласы өте ертеден таныс болған. Ашу процесінің микроорганизмдер көмегімен жүретінін алғаш Л. Пастер (1860ж.) зерттеді. Бұдан кейінгі зерттеулер ашу процесінің микроорганизмдер ферменттеріне байланысты екенін дәлелдеді [19].
Ашу процесі. Тотығу-тотықсыздану процесін ашу процесі деп атайды. Процестің жүру кезінде АИФ түзіледі. Ашу процесі кезінде сутегі доноры және акцептор қызметін ашу процесі нәтижесінде түзілетін органикалық қосылыстар атқарады. Ашу процесінің қоздырғыштары - облигатты анаэробты микроорганизмдер. Ол тек қана анаэробты жағдайда жүреді.
Ашу процесінің оттегінсіз жағдайда жүретінін 1860 жылы Л. Пастер ашқан. Спирт алуда қолданылатын ашытқылар негізінде Saccharomyces туысына жатады. Saccharomyces туысына жататын ашытқылардың жеті түрі бар: Saccharomyces cerevisiae, Saccharomyces kluyveri, Saccharomycesexiguous, Saccharomyces dairensis, Saccharomyces serrazzii, Saccharomycestellustris, Saccharomyces unisporus. Saccharomyces cerevisiae туысының синонимі болып, Saccharomyces bayanus, Saccharomycescarisbergensis және де басқа өнеркәсіпте маңызды бірқатар ашытқыларда бар. Saccharomyces cerevisiae штамының маңызы зор. Бұл түріне нан ашытқысында, спирт өндірісінде, шарап және сыра қайнатқанда, квас өндірісінде қолданылатын ашытқылар жатады. Saccharomyces cerevisiae Hansen [20].
Ашытқының топтары көп. Олардың кейбіреулері адамға зиянын тигізеді. Олар түрлі тағамдарды, шараптарды бүлдіреді.Ашытқылар табиғатта кеңінен тараған.
Ашытқыларды топырақтан, судан, өсімдіктен табуға болады. Жаңа ашытқы рассасын таңдау. Штамды бөліп алу лабораториялық және өндірістік жағдайда зерттеледі. Расса ашудың жақсы көрсеткішін беретін өндірістік жағдайда болады және іс жүзінде кеңінен қолданылады. Селекционерлердің ашытқы рассасын жасанды әрекетінің әсерінен жасалған мутагенді факторлардың көптеген тәжірибесі сәтсіз аяқталды [21].
Лабораториялық жағдайда бағалы қасиетке ие болатын мутанттар, былайша өндірістік жағдайда бәсеке таластықты ұстай алмайды және ығыстырылды.Бірқатар өндіріс салалары үшін соңғы жылдары ашытқы рассасының селекциясы кезінде (мелассадан алынатын спирт өндірісі үшін, күлше нан үшін) гибридизация әдіс сәтті қолданылды.
Гендік инженерия әдісі арқылы жоғары эффективті ашытқы рассасын алуға болады. Спирт ашу процесінің негізгі ашытқылары адам баласының өмірінде үлкен мәнге ие. Ашытқыларды нан пісіруде, спирт алуда және тағы басқа өнімдерді алуда қолданады [22].
Ашытқылар қантты анаэробты жағдайда ашытқанда одан спирт, көмір қышқыл газы және энергия бөлінеді. Спирттік ашу процесі кезінде этил спиртінен басқа сірке альдегиді, глицерин, сірке және янтарь қышқылдары, сивуш майлары түзіледі. Сивуш майларының түзілуі ортадағы аминқышқылдарының ыдырауына байланысты. Мұнда аминқышқылдарынан бөлінетін аммиакты ашытқылар азоттың қоректік көзі ретінде пайдаланып, ортада сивуш майларының жиналуына көмектеседі. Спирттік ашу процесін қоздыратын сахаромицет туысына жататын ашытқылар. Егерде ортада ауа көп болса, ашытқылар көмірсуларды тотықтырып, ашу процесін тыныс алу процесіне қарай бағытайды.
Мұнда көмірсуларды пайдалану коэффициенті артады. Сондықтан ашытқылардың массасын көптеп алу үшін оларға ауа үрлейді. Осындай әдісті нан және мал азықтық ашытқыларды өндіруде кеңінен қолданады. Ал спирт алуда процесс анаэробты жағдайда жүреді. Ашытқылар кез келген көмірсуды ашытпайды. Мұның себебі оларда амилаза ферменті болмайды.
Сондықтан крахмалды өндірісте алдын ала фермент көмегімен моно және дисахаридтерге айналдырады. Ал ашытқылар клеткасындағы мальтоза ферменті, дисахарид мальтозаны глюкозаға айналдырады. Глюкозадан көптеген ферменттердің көмегімен ашытқылар спирт пен көмір қышқыл газын түзеді. Ашытқылардың қантты ашытып, этил спиртін және көмір қышқыл газын түзуі Эмбден-Мейергоф-Парнас схемасы бойынша жүзеге асады. Спирттік ашу процесі қышқылды ортада (рН 4,5-50) жақсы жүреді. Егерде қоректік орта реакциясы сілтілі болса (рН 8,0), онда негізгі өнімдердің бірі ретінде глицерин пайда болады. Мұнда спирттік ашу процесі мына реакция бойынша жүреді:

2С6Н12О6+Н2О=СН3СООН+СН3 СН2ОН+2СН2ОНСНОНСН2ОН+2СО2

Егерде қоректік ортаға натрий сульфаты қосылса глицерин өнімі арта түседі. Мұнда сірке альдегиді сульфитпен қосылады да, сутегі көмегімен этил спиртіне дейін тотықсыздана алмайды. Кейбір жағдайда спирттік ашу процесінің көмегімен глицерин және амин спиртін алуға тура келеді. Ондайда көрсетілген реакция қолданылады [23].
Егерде гексоза қантын ашытқылар жақсы ашытса, пентоза қантын олардың кейбір топтары ғана сіңіре алады. Кейбір ашытқылар жай декстринді ашытады, бірақ крахмалға әсер етпейді. Көпшілік спирт зауттарында қант алу мақсатында клетчатканы алдын ала қышқылмен әсер ету арқылы ыдыратады. Мұндай заттың көзі мол болғандықтан, спирт алудың осындай тәсілі арзанға түседі.
Құрамында крахмалы бар шикізаттан спирт алу өндірісіндегі технологиялық процестің негізгісі болып қайнату қаттандыру, ашыту саналады. Қайнатудың алдында дайындық операциялары жүргізіледі, жуу, шикізатты дайындау [24].

1.2 Ашытқылардың өсуіне әсер ететін факторлар
Өсімдік шикізатының азықтық ашытқыны алу өндірісі Кеңес Одағы кезінде ғасырдың ортасында бастап жұмыс жасай бастады.Гидролизді ашытқы өндірісі 2 негізгі бағытта дамиды:өсімдік шикізатының гидролизатын ашыту әдісдімен этил спиртін алу одан әрі қарай тізбектеле жалғасқан спирттің қалдығы азықтық ашытқыны алу үшін қолдану; этил спиртін өңдемей-ақ гидролизатта оны культивирлеумен азықтық ашытқыны алу. Қазіргі кезде жасанды этил спирті өндірісінің дамуына байланысты бірінші жағдайда гидролиз ашытқы өндірісі өзінің мәнін жоғалтты,ал екінші жағдайда өзекті болып тез өсе бастады [25].

Сурет 1. Өндірістік биореакторды әзірлеу арқылы азықтық ашытқыны алудың сызба нұсқасы

Азықтық ашытқыны алу өндірісінің процесі келесі сатылардан тұрады:
1.ферментатор;
2.флотатор;
3.сепараторлар;
4.вакуум-кептіргіш жүйе;
5.кептіргіш шкаф;
6.ашытқы суспензиялары;
7.плазмолизатор;
8.сульфит ашытқының ашымақ жинағы.
Азықтық ақуыз өндірісіне арналған зауыттың практикасында ашытқының әр түрлі штамдарды қолданылады. Саndida utilis,Candida arborea,Candida tropicalis,Candida scotti,Candida guilliermondii және басқа түрлері қолданылады. Олар әр түрлі субстраттарда өсуге қабілеті бар және биомассаның жоғарғы шығымын бере алады.
Қазіргі кезде көптеген зауыттарда өнімділігі жоғары азықтық ашытқы штамының Candida tropicalis және Candida scotti түрлері өндіріледі. Азықтық ашытқы өндірісі заласызданбаған процесс, сондықтан ашытқы өсіретін аппаратта монокультура еместер дамиды, культура ассоциациясы 5-8 түрлі түрге жатады. Ашытқының шығымын жоғарлату үшін және өндірістік жағдайда олардың өсуін тездету үшін бір-біріне пайдалы бірнеше культураның қоспасын қолданады [26].
Араласқан культура субстрат құрамының ауытқуына және технологиялық режиміне, сондай-ақ бөгде микрофлораның пайда болуына төзімді болып келеді. Ашытқы өсіретін аппаратқа егу процесі алдымен таза дақылдан бастап жүреді. Таза дақыл - ашытқы болып табылады,онда бөгде микрофлора болмайды. Ашытқы өсіретін аппаратта өнім беретін ашытқы культурасын тұрақты ұстау үшін таза дақылды береді.
Таза дақылды арнайы бөлімде дайындайды. Қондырғының талаптарына байланысты таза дақылды дайындау бойынша периодты немесе үздіксіз жұмыс жасайды. Таза дақылды дайындау заласызданған жағдайда ашытқыны көбейту, пробиркада өсіруден - бастап соңғы өндірістік ашытқы өсіретін аппаратқа дейін өсіру жауапты процесс болып саналады. Ашытқы культурасы өсірудің бірінші сатысы микробиологиялық лабораторияда жүргізіледі. Ашытқы культурасын өсіру үшін егуді пробиркада қисық агарланған ортада 35-36°C температурада 48 сағат жүргізіледі.Содан соң көлемі 750 мл колбада арнайы дайындалған 100 мл залалсызданған қоректік ортада 36-38°C температурада бөлме температурасындағы 16-18 сағат өсіріледі.
Микроорганизм культурасын өсіруге арналған қоректі ортаның құрамы төменде көрсетілген %: Глюкоза - 2 Автолизат - 2 KH2PO4 - 0.5 MgSO4 - 0.05 K2SO4 - 0.05 Содан кейін ашытқы сыйымдылығы 8-10 л лабораториялық аппаратқа ауыстырады, онда ауа беруге арналған барботер орнатылған болуы керек. Өсіру процесінде қоректік ортаны қосып отыру әдісінде 2 л гидролизатты құрамында РЗ редуцирлеуші заттың 15% құрайтынды қосады. Лабораторияда өскен ашытқы зауыттың таза культурасы сақталатын бөлімшісне жіберіледі. Ашытқының таза культурасының өскен биомассасын ашытқы өсіретін аппаратқа егу үшін бірнеше саты іске асырылады. Көлемі үлкейген 3 немесе 4 аппараттан тұратын қондырғы [27].
Егілетін ашытқының бірінші сатысы сыйымдылығы 500 л кіші дрожанкада жүргізіледі. Дрожанкаға (180 л) қайнаған су (40 л) қорекік орта және лабораторияда өскен ашытқы мен қоректік орта жіберіледі. Өсіру процесінде қарқынды аэрациялаумен 12-14 сағат бойы қоректік ортаны беріп отырумен жүреді. Аммиакты суды қоректік ортаның рН редуцирлеуші зат қоректік ортадағы құрамы 0,4-0,5 % жоғары болмауы керек. Бір циклде құрамында 75 % суды құрайтын ашытқы биомассасының 3,4-4,5 кг болады. Егілген ашытқыны өсірудің екінші сатысы Сыйымдылығы 4,5-5,0 м³ дрожанкада жүргізіледі. Дрожанкаға (1300л) қайнаған ыстық су (200 л), қоректік орта және барлық егілген ашытқы (300-310) қоректік ортасымен бірінші сатыда беріледі. Өсіру ұзақтығы 10-11 сағат, үлкен дрожанкадағы культуралды сұйықтық 2500 л жиналады.
Үшінші сатысы сыйымдылығы 12-15 м³ кіші ашытқы өсіретін аппаратта жүргізіледі. Аппаратқа (1500 л) қайнаған ыстық су, екінші сатыда өсірілген (2500 л) егілген ашытқы қоректік ортасымен және (500 л) жаңадан жасалған жас қоректік орта беріледі. Кіші ашытқы өсіретін аппаратта ашытқыны өсіру уақытысы (8-9сағ), қоректік ортаны қосып отырғандағы ортада 90-120 кг ашытқы биомассасын құрайтын ортада 6000 л жиналады. 1 литр ортада ылғалдылығы 75% 15-20 г ашытқы құрайды.
Өндірістік ашытқы өсіретін аппаратта егіс ашытқысын таңдап алу үшін осы мөлшері жеткілікті. Егілген ашытқыны өңделген қоректік ортамен бірге бөліп алу кіші ашытқы өсіретін аппараттан үздіксіз жұмыс жасаумен іске асырылады, демек аппараттан -1-1,5 м³ егістік ашытқы алынады, оған осындай мөлшерде жас жаңадан жасалған қоректік орта беріледі [28].
Қоректік ортадағы РЗ редуцирлеуші заттың құрамы 1-1,2% жоғарламауы керек. Ашытқының таза культурасы бірінші өндірістік аппаратқа беру ұсынылады, ол толған соң, екіншісіне және тағы сол сияқты келесі тізбектеле жалғаса береді. Таза культура өсіретін аппарат ауа тарататын жүйемен және қоректік ортаны салқындататын, қыздырғыш жыланшамен, бу беруге арналған барбатермен жабдықталған.
Ашытқыны өсіруге аппаратқа ауаны беру тазарту және залалсыздау жүйесінен кейін беріледі. Қоректік ортаны дайындау Өсімдік шикізатының гидролизатында және сульфитті щелокта ашытқыны өсіруде субстратың тұрақты құрамы үлкен мәнге ие, негізінде микроорганизмдерді өсіруге осы шикізат көзін дайындау сапасына байланысты. Көмірсуды құрайтын субстраттарда ашытқының қалыпты дамуын қамтамасыз ету үшін қоректік ортаға қосымша калий, фосфор қосылуы керек.
Азотты аммоний сульфаты немесе аммиакты су түрінде қосады, ол бір мезгілде ашытқы өсіретін аппаратта рН мәнін реттеп отыру үшін де қажет, фосфор - суперфосфат түрінде қосылады, калий - калий хлориді түрінде қосылады.
Кейбір ашытқы штамдарының тіршілік етуіне әсер етуші биостимуляторлар әсер етеді. Көбінесе биостимуляторар ретінде ашытқы автолизаты, меласса, солод өсіндісі қосылады. Гидролизат құрамы Ағаш гидролизатының құрамында органикалық және бейорганикалық заттар болады. Органикалық заттарды ұшқыш емес деп бөлуге болады [29].
Ұшқыш емес органикалық заттарға моно және полисахаридтер, органиакалық қышқылдар, лигногуминді заттар, шайыр, майлар жатады. Ұшқыш заттарға терпендер, метил спирті, фурфурол, құмырсқа және сірке қышқылы, моносахаридті ыдыратқанда түзілетіндер жатады.
Гексоз ыдырағанда оксиметилфурфурол түзіледі, левулин және құмырсқа қышқылы, ал пентоз ыдырағанда фурфурол, құмырсқа қышқылы және т.б.пайда болады.
Ашытқы өндірісі микробиологиялық процесс болып келеді: бұл ашытқылардың көбею процесі. Нан ашытқылары бірнеше өндіріс орындарына қолданылады, бірақ негізгі қолданылатын жері нан ашыту өндірісі. Онда жұмыстың негізгі мақсаты - жақсы, сапалы өнім алу. Бұл ашытқының өсу және көбею заңдылығына байланысты. Ашытқы жасушасы барлық жасушалар секілді төрт өсу фазасына тән: І - лагфаза,ІІ - логарифмдік өсу фазасы, ІІІ - стационарлық фаза, ІҮ - өлу фазасы. Алайда ашытқыларға тек үш көбею фазасы тән. Ал соңғы фаза ашытқы өндірісінде болмағаны жөн.
Лагфаза - ашытқы жасушасы қоректік ортаға енгеннен кейін сонда бейімделетін период. Олардың ферментті жүйелері биомасса синтезінде құралады. Аминқышқылдардың, полифосфаттардың, рибонуклеин қышқылдардың (РНҚ), активті синтезі жүреді. Жасушалар бүршіктенуге дайындалып, жасуша пішінінің өзгеруіне байланысты массалары өзгереді. Ашытқылар бұл уақытта көбеймейді.
Бұл периодтың ұзақтығы жасушаның ферментті жүйесіне, егіс материалының санына, қоректік субстраттың саны мен құрамына, температураға, рН, культуралды ортаның аэрациясына және т.б. байланысты. Бұл периодта жасушалар сыртқы ортаға сезімтал болып келеді. Логарифмдік өсу фазасы жасушалардың жоғарғы көбеюімен сипатталады.
Оларды қоректік және өсу заттарымен қамтамасыз еткенде, сонымен қоса лимиттердің болмауы культуралды ортада бүршіктенетін жасушалардың көп болуына әкеледі, ол 70-80 %-дей. Ашытқы биомассалары жас жасушалар пайда болғанша үлкейіп, аналық жасушаға өсіп, жаңа генерация түзіп бүршіктенеді. А.Куктың анықтамасы бойынша бір ашытқы жасушасы орта есеппен 25 жаңа жасушаны, кейде 40 жасушаны түзеді [30].
Бұл фазада ашытқы жасушасының максималды өсуі байқалады. Периодтың мерзімі ортадағы қоректік заттың санына, жасуша метаболизмдердің түзілетін өнім санына байланысты. Периодты қайталау процесте қоректік көздердің азаюымен, ингибирлеуші өнімдерінің пайда болуымен немесе ортаның физикалық қасиеттерінің өзгеруінен өсу жылдамдығы төмендей береді. Ортаға қоректік заттарды үнемі толтырып тұрумен, зиянды заттарды шығарумен логарифмді өсу фазасы шексіз жүреді. Ашытқы қолайсыз жағдайларға төзу бұл периодта жоғарылайды. Стационарлы фазада жаңа жасушаларының түзілуі тоқталады, себебі өсу аппаратына қоректік заттар жіберілмейді.
Жасушалар өмір сүруін қамтамасыз ету үшін қалған қоректік заттарды қолданады. Жасушалар пішіні жағынан өседі, массасы да үлкейеді. Бұл фазада биомассаның өсуі ашытқы массасынан 5-10 % құрайды. Жасушалардың ферментті жүйелері өмір сүруге қажетті алмасу процестеріне ауысады. Қоршаған ортада жасушалардың төзімділігі жоғарылайды.
Бұл фаза ашытқы өндірісінде ашытқы жасушаларының пісіп - жетілуіне сәйкес келеді. Өлу фазасы микроорганизмдердің өсуі мен көбеюінің тоқталуымен сипатталады. Жасуша массалары кішірейеді, себебі барлық қоректік заттар алдыңғы фазада қолданылған. Жасушалар өмір сүруі үшін өздерінің қор заттарын пайдаланады. Жасуша автолизі байқалады. Ашытқылар сапасы тез арада дереу нашарлайды. Нан ашытқы өндірісінде бұл фаза қарастырылмайды, себебі ашытқыларды культуралды ортадан бөліп алады. Ол тек (авария) қолайсыз жағдайда болуы мүмкін, мысалы сепаратор бұзылуы кезінде, сол кезде жетілген ашытқылар ұзақ уақыт қоректік заттар жән т.б. аппаратты тұрып қалады [31].
Ашыту аппаратынан биомассаны бөліп алуды жоғарлату үшін технологиялық процесті лагфазаны минимумға түсіріп, логарифмдік фазаны ұзартып жүргізу қажет. Стационарлы фазада бұл екі көрсеткіштің өсуіне әсерін тигізеді. Алайда бұл фазаның процесті енгізу негізіне дайын өнім сапасына байланысты. Ашытқылар вегетативті және жынысты, жыныссыз жолмен пайда болған споралармен көбейеді. Вегетативті жолмен көбею бүршіктену және бөліну арқылы жүреді.
Өте көп таралған түрі - бүршіктену. Ол аналық клеткадан жаңа клетканың ісініп бөлінуі арқылы жүреді. Аналық клеткада бір, екі немесе одан да көп бүршіктер пайда болуы мүмкін. Бүршіктеніп көбею шар тәріздес ашытқыларға тән. Кейде ашытқыларының бүршіктенуінде бір - бірінен бөлінбейтін және псевдомицелий түзетін клеткалары да болады [31].
Бөліну жолымен көбею өте сирек және тек цилиндрлі саңырауқұлақтарда болады. Споралар қолайсыз жағдайлардан шығу мен көбею үшін қажет. Спорамен көбеюде репродуктивті структураладан құрылады. Олардың пайда болу алдында жасушалар қосылып, ядролардың қосылуы жүріп, диплоидты жасушалар пайда болады.
Эндоспоралар ескі ашытқы жасуша культураларында пайда болады. Ашытқылардың мұндай мицелийлері жеке жасушаларға - артро спораларға бөлінеді. Ақырында жасушалар қосылысының асколар пайда болып, оларда 2-ден 8 аскоспоралар пайда болады. Аскоспоралар дөңгелек, ине және де басқа тәріздес болады. Sacharamyces ашытқыларында тетраэдрлік асколар болады. Негізінен көбею дегеніміз ашытқылар жасуша санының артуы. Нан ашытуда, ашытқының көбеюі үшін барлық жағдайлар жасалған. Сондықтан ондағы ашытқылар тек бүршіктену арқылы көбейеді, демек спора түзбейді [32].
Ашытқыларды енгізгенде онда көптеген сандық және сапалық өзгерістер жүреді. Ашытқылар саны барынша көбейеді, алайда олардың диспергирлі күйі басында үлкейіп, кейіннен төмендейді.
Ашытқының таза культураларын сусло - агарлы пробиркада төменгі температурада сақтайды. Өндірісте ашытқылар қайталанып қолданыла береді. Бірақ, қайталап қолдану микробиологиялық жағынан зақымдауға, бүлінуге әкелуі мүмкін. Сол себептен әр 8-10 немесе одан да аз генерациядан соң зауыттар жаңа ашытқыға ауыстырумен соқтығысады.
Таза ашытқы культурасын өндіру тұрақты ашу процесін қамтамасыз етеді. Таза культураны өсіруде ашытқы зақымданбас үшін өндірісті жоғары сапалы жабдықпен жабдықтау қажет. Ашытқылар өте жақсы қолайлы жағдайдағы бөлек бөлмелерде сақталғаны дұрыс. Ол бөлмелерге жұмысшылардың кіруі қатаң шектелгені жөн.
Ашытқылар ашыту қанттары бар, ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.