Жүрек гликозидтері

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 17 бет
Таңдаулыға:

Жоспар:

І. Кіріспе
ІІ. Негізгі бөлімі
2.1. Жүрек гликозидтері
2.2. Жүрек гликозидтерінің фармакодинамикасы және фармакокинетикасы
2.3. Көп салалы сасық шөп
2.4. Дәрілік шүйгін шөп
2.5. Түйетабан
2.6. Зығыр
2.7. Байқал және Қаратау томаға шөбі
2.8. Қосүйлі мысықтабан
2.9. Қызыл және Алтайлық долана
2.10. Меруертгүл
2.11. Көктем жанаргүлі
III. Қорытынды
IV. Пайдаланылған әдебиеттер

І. Кіріспе
Жүрек гликозидтері бар өсімдіктердің дəрілік қасиеттері Көне Мысырда белгілі болған. Біздің дәуірімізге дейін 1600 жыл бұрын теңіз пиязы оның тітіркендіруші қасиетіне қарай құстыратын, қабынуға қарсы, іш жүргізетін жəне зəр айдаушы дəрі ретінде қолданылады. XVIII ғасырдың соңында ғылыми медицинада жүрек гликозидтері қолданыла бастады. 1785 жылы ағылшын дəрігері Уильем Уитерингтің (1741-1799) Оймақгүл жайлы, оның емдік əсердері жайлы хабарлау атты еңбегі жарық көрді жəне келесі бір оның еңбегі Ісінулерді жəне басқа ауруларды емдеу. Уитеринг 163 науқастың ауру тарихтарын анализден өткізді. Олардың барлығы шеменмен ауыратын жəне емдік мақсатта қара қошқыл оймақгүлдің жапырақтарының тұнбасын немесе ұнтағын қабылдады. Уитеринг тұнғыш рет өсімдікті жинау ережелері мен дəрілік заттарды əдістерін ұсынады; оймақгүл жапрақтарының дозасын (0,12-0,36г күніне2 рет) көрсетті жəне қолдану схемасын (улану белгілері пайда болғанда дейін тағайындау, сосын біраз уақытқа қабылдауды тоқтату) көрсетті. Оның кітабында улану белгілері (құсу, қозу, түс ажыратудың бұзылуы, зəрді жіберіп қою, бродикардия, құрысулар) айтылады жəне оны емдеу қажеттігі жайлы жазылған. Уитеринг оймақгүлдің жүректің жиырылуын күшейтетіндігі, ал оның зəр айдаушы əсері шеменде екінші орында тұратынын тапқан. 1875 жылы Освальд Шмидерберг оймақгүл гликозиды-дигитоксинды ашты. Ресейде оймақгүлді жүрек дəрісі ретінде зерттеу 1785 жылы хирург С.А.Рейх бастады. Өсімдік əлемінің географиялық жолдарын меңгеру құрамында гликозидтері бар жаңа өсімдіктерді ашуға мүмкіндік берді, 1865 жылы Д.Ливингстон жəне Д.Кирк тегіс строфантаның ұрығынан алынған удың бродикардиялық əсерін тапты. Осы жылы Петербург медико-хирургиялық академияның профессоры Евгений Венцеславович Пеликан строфанттың жүрекке спецификалық əсерін, ал 1 жыл өткен соң-олеандрдың əсерін дəлелдеді. 1885-1890 жж. Ағылшын ғалымы Томас Фрезер стрфантинды бөліп шығарды. XIX-ғасырдың соңында жүрек гликозидтердің зерттеудің ірі орталығы С.П.Боткинның клиникасы болды, мұнда тəжірибелік зертханалық жұмыстарды И.П.Павлов басқарды. С.П.Боткинның жəне И.П.Павловтың шəкірттері қан айналымға жалынгүлдің жағымды əсерін анықтады (Н.А.Бубнов), аязгүл (Н.Я.Чистович), кендіргүл (Д.А.Соколов).1896 жылы Томск университетінің фармакология кафедрасының негізін қалаушы П.В.Буржинский химик Э.А.Леман тапқан периплоцин гликозидының оймақгүл гликозидтері секілді жүрекке əсер ететін ашты жəне жүрек гликозидтерімен уланудың өтпелі жəне улы фазалары туралы жазды. Өсімдікте біріншілік (генциндік) жүрек гликозидтері болады. Өсімдіктерді құрғатып сақтағанда жүрек гликозидтерінен глюкозаның 1 молекуласы бөлінеді, сонымен екіншілік жүрек гликозидтері түзіледі. Медицна тəжірибесінде біріншілік жəне екіншілік жүрек гликозидтері қолданылады. Жүрек гликозидтерінің молекулары 2 бөліктен тұрады- қантты (гликон) жəне қантсыз (агликон), олар бір бірімен эфир байланыстары арқылы жалғасқан. Гликондар жүрек гликозидтерінің фармакокинетикасына əсер етеді. Гликондар табиғатта кең тараған қанттермен беріледі Д-глюкоза, Д-фруктоза, Д-ксилоза, L-рамноза, сонымен қатар тек қана жүрек гликозидтері құрамына кіретін қантамырмен - Д-дигитоксоза, Д-цимароза, Д-алеандрозамен беріледі. Спецфизикалық қанттары бар жүрек гликозидтері бауырда биотрансформацияға баяу ұшырайды жəне ұзақ əсер етеді. Ірі гүлді оймақгүлде, түкті оймақ гүлде жəне олеандрада қантқа сірке қышқылының қалдықтары жалғанған. Агликондар биологиялық белсенділіктің тасушалары болып табылады, сонымен қатар жүрек гликозидтерінің фармакокинетикасына əсер етеді. Олардың цис-пішіндемесі бар сақиналы (циклопентанпергидрофенантрен) стероидты құрылысы бар. Стероидты сақинадағы метилды жəне альдегидты топтар кардиотоникалық əсерді күшейтеді. Жүрек гликозидтерінде фармакодинамикасы үшін стероидты ядроның С17 орнында жалғанған қанықпаған лактон сақинасының зор маңызы бар. 5 мүшелі лактон сақиналары бар жүрек гликозидтері карденолидтер деп аталады. 6 мүшелі лактон сақиналары бар жүрек гликозидтері буфадиенолидтер классына жатады. Көптеген жүрек гликозидтері карденолидтер болып табылады. Буфадиенолидтер теңіз пиязында, бақаның тері бездерінің бөліндісінде табылған. Жануарлар жүрек гликозидтерін түзіп оны жыртқыштардан сақтану құралы ретінде пайдаланды. Агликондардағы гидроксилдер саны олардың померлығын анықтайды, сонымен қатар олардың липидтерде жəне суда ерігіштігін анықтайды.

ІІ. Негізгі бөлімі
Жүрек гликозидтері (грекше glykys - тəтті) - өсімдік текті азотсыз қосылыстар, декомпенсацияланған миокардқа кардиотоникалық əсер береді жəне жүрек жетімсіздігін емдеу мақсатында қолданылады. Созылмалы жүрек жетімсіздігі термині бұл əртүрлі механизмдер бойынша дамыған патологиялық күйлерді білдіреді, бұл кезде жүрек мүшелер мен ұлпаларды қанмен қамтамасыз ету мүмкіндігін ақырындап жоғалтады.
Жүрек жетімсіздігінің алғашқы белгілері бар ауруларды компенсация сатысында ұстауда натрийуретикалық пептидтердің маңызы зор. Аурудың дамуына қарай бұл пептидтердің қандағы мөлшері көбейеді (əсіресе ми натрийуретикалық пептидтері). Бұл қауіпті болжам белгісі болып табылады жəне өткір жүрек жетімсіздігі мен жүрекшелердің фибрилляциясы қаупін көрсетеді. Жүрек гликозидтерін дəрілік өсімдіктерден алады: қара қошқыл оймақгүл (Батыс Еуроппа), ірі гүлді оймақгүл (Ресейдің Еуроппалық бөлігі, Солтүстік Кавказ, Орал), түкті оймақгүл (Балқан түбегі, Молдавия), сарыгүлден (Ресейдің Еуропалық бөлігі, Орта Азия, Қырым, Солтүстік Кавказ), көктем жалынгүлінен (Ресейдің Еуроппалық бөлігінің оңтүстігі жəне орта жолағы, Украина, Орта Азия, Сібір), масыр інжугүлінен (Ресейдің Еуроппалық бөлігі, Кавказ), Комбе строфанты (Шығыс Африка), теңіз пиязы (Орта жерорта теңізі).

Жүрекке əсері
Жүрек гликозидтері оң мəнді - инотропты, тонотропты, теріс мəнді - хронотропты жəне дромотропты əсерлер көрсетеді.
Оң мəнді инотропты (кардиотониялық, систолалық əсерлері
Жүрек гликозидтері жүрек жетімсіздігінде оң инотропты (грекше is-ілік септігі, inos-тапшық, бұлшықет, tropos-бағыт) əсер көрсетеді, сонымен бірге сау жүректің жиырылуын күшейтеді. Денсаулығы қалыпты адамдарда жүрек гликозидтері миокардтың жиырылу қызметін күшейтумен қатар брадикардияға жəне шеттік артериялардың спазмына алып келеді, сондықтан қанның минуттық мөлшері төмендейді, ал жүрек қызметінің күшеюі жоғарғы тамыр қарсылығын жеңуге бағытталады жəне мүшелердегі қан ағысының жақсаруымен қатар жүрмейді. Жүрек жетімсіздігіне жүрек гликозидтері күшейген симпатикалық тонусты төмендете отырып, катехоламиндердің жіне ангиотензин ІІ-нің шамадан тыс түзілуін азайтады, жүректің жиырылу жиілігін қалпына келтіреді, артериялардың кеңеюіне жəне олардың қарсылығының азаюына мүмкіндік береді. Нəтижесінде декомпенсацияланған миокардтың жиырылуының күшеюі мүшелердің қанмен қамтамасыз етілуін жақсартады. Жүрек гликозидтерінің əсерімен систола қуатты жəне қысқа болады, Франк-Старлинг қисығы (жүректің жиырылу күшінің қарыншалардың қуысындағы қан қысымына тəуелділігі) жоғары жəне солға ығысады. Сонымен жүрек жетімсіздігін емдегенде систолалық шығару көрсеткішінің өсуі бұлшықет талшықтарының жоғары дəрежеде созылуымен (тоногенды дилатация) емес, миокардтың жиырылуының күшеюіне негізделген. Мұның үлкен терапевтік маңызы бар, себебі сол қарыншаның айқын дилатациясында (соңғы диастолалық көлем 260мл ден көп) немесе оның қуысындағы соңғы диастолалық қысымның 18-20 мм.сын.бағ. да көбейсе Франк-Старлинг механизмы əсер етуін тоқтатады. Қарыншалардың ары қарай қанмен толуы жүрек шығару көрсеткішінің күрт төмендеуіне, митралды регургитацияға жəне жүректің оттегіге деген сұранысының өсуіне алып келеді. Жүрек гликозидтері электролиттер алмасуын жəне жиырылушы миокардтың биоэнергетикасын өзгерте отырып кардиотоникалық əсер береді. Жүрек гликозидтері оқшауланған папиллярлы бұлшықеттердің, ұрықтың жүрегінің жиырылуын күшейтеді, яғни ұрықта жүректің өткізгіш жүйесі мен нерв аппараты құрылмағанда.
Оң мəнді тонотропты əсерлері.
Жүрек гликозидтері жүрек жетімсіздігінде қарыншалардың миогенды дилатациясына кедергі келтіреді. Оларды қолданғанда тоногенды дилатация жойылады, биоэнергетика жəне миокардтағы гликоген түзілістері жақсарады. Теріс мəнді хронотропты (диастолалық) əсер. Жүрек гликозидтері терапевтік дозаларда жүректің жиырылу қалпына келтіреді, тахикардияны жояды. Жүрек гликозидтерінің кардиотоникалық əсерлері сол қарыншаның систола кезеңінде қанда мықты пульстық толқын түзіп, артерия барорефлексін күшейтеді. Жүрек гликозидтері каротидті синуста барорецепторлы механизмнің сезімталдылығын арттырады (беррорецепторлардан сопақша миға баратын афферентті талшықтара импульсация жиілейді). Артерия барорецепторлардың импульстары кезең нервінің тонусын жоғарылатады, бұл аса айқын симпатикалық белсенділікті тежейді. Жүрек гликозидтері жүректегі холинергиялық нерв ұштарынан ацетилхолинның бөлінуін көбейтеді: Бейнбридж рефлексін жояды, жүрекке веналық қанның қайтуын күшейтеді. Жүрек гликозидтері эквивалент дозаларында бірдей кардиотоникалық əсер көрсетеді, бірақ теріс мəнді хронотропты əсер көрсетуі бойынша ерекшеленеді. Оймақгүл гликозидтері - дигитоксинды, дигоксин, целанидты қабылдағанда жүректің жиырылу жиілігінің төмендеуі байқалады. Перикардитте жəне жүрек тампонадасы кезіндегі тахикардияда, яғни миокардтың декомпенсациясы болмаған жағдайда, жүрек гликозидтері жүректің жиырылу жиілігін қалпына келтіреді.
Теріс мəнді дромотропты əсер.
Жүрек гликозидтері атровентрикулярлы түйінде өткізгішті баяулатады, себебі кезу нервінің əсерін күшейтеді жəне рефракторлы кезеңді ұзартады. Керісінше жүрек гликозидтері жүрекшелердің жəне қарыншалардағы Пуркинье талшықтарының рефракторлы кезеңін қысқартады. Жүрекшелер фибрилляциясында жүрек гликозидтері жыбыр толқындарының бөлінуіне алып келеді, бұл атриовентрикулярлы түйін арқылы өтетін əсер потенциалының ағымын күшейтіп, келесіде өткізгіштікті төмендетеді. Жүрек гликозидтерін аз дозаларда β - адреноблокаторлармен, веропамилмен немесе амидаронмен топтастырып тағайындауға болады.
Гемодинамикаға əсері.
Жүрек гликозидтері жүрек жетімсіздігімен ауыратын науқастардың гемодинамикасына қолайлы əсер етеді: :: Жүректің жиырылуын күшейту нəтижесінде қанның минуттық көлемін арттырады; :: Артериялық қысымды қалпына келтіреді; :: Үлкен қан айналымын шеңберінде веналық бөліктің жұмысын жеңілдетеді; :: Қанның қалдық көлемін жəне қарыншалардағы диастола қысымын төмендетеді, субэндокардты қан ағысын жақсартады; :: Кіші қан айналым шеңберіндегі тамырлардағы қысымды төмендетді. бұл өкпе ісігінің болу қаупін азайтады, газ алмасу жəне қанның оттегімен қанығуын жақсартады (көгеру, апқыну, ұлпалар гипоксиясы, метаболизмдік ацидоз жоқ болады). Қан ағысының жылдамдығын күшейтеді, қанның реологиялық қасиеттерін жақсартады.
Зəр айдаушы əсері.
Жүрек гликозидтері айналушы қан көлемін азайтады жəне жүрек жетімсіздігімен ауыратын науқастардағы ісікті жоғалтады, бүйректегі қан ағысты жəне біріншілік зəрдің фильтрациясын күшейтеді. Жүрек гликозидтері альдостерон жəне вазопрессин секрециясын тежейді, оның нəтижесінде натрий иондарының жəне судың реобсорбциясын төмендетеді, ағзада калий иондарының сақталуын қамтамасыз етеді. Жүрек гликозидтерінің зəр айдаушы əсері жүрек жетімсіздігімен байланыссыз ісіктерде болмайды.

Жүрек гликозидтерінің фармакокинетикасы олардың физико-химиялық қасиеттеріне тəуелді. Померлы емес жүрек гликозидтері майларда жақсы ериді жəне жасуша жарғақтарынан жеңіл өтеді, померлы заттар суда ериді жəне мембрана арқылы нашар өтеді, жүрек гликозидтері қаңқа бұлшықеттерінде жиналады, миокарда енгізген дозаның 1%-і енеді. Азған бұлшық еттері нашар дамыған ауруларда жəне балаларда жүрек гликозидтерінің қандағы мөлшері жоғарылайды. Қанда жүрек гликозидтері ақуыздармен байланысып қорланған. Тиреотоксикозда жүрек гликозидтерінің байланысы жоғарылайды, керісінше гипотиреозда төмендейді. Сəйкесінше қалқанша безі патологиясынан зардап шегетін науқастарда қандағы бос фракция жоғары немесе төмен болады. Дигоксин қағанақ арқылы енеді. Жүрек гликозидтерінің элиминациясы биотрансформация жəне өзгермеген заттар немесе олардың метаболиттері зəр арқылы немесе өт арқылы бөлінеді. Фармакокинетикалық параметры бойынша жүрек гликозидтері 3-топқа бөлінеді. ==Полярлы емес липофилды жүрек гликозидтері.===- Дигитоксин тек қана стероидты ядросында 1 гидроксилды тобы болады. Ішке қабылдағанда дигитоксинның 95-97%-і сіңіріледі. Ақуыздармен 95-97% молекулалар берік байланысқан, сондықтан дəрінің миокардқа енуі баяу жүреді. Дигитоксин түгелдей бүйрек өзекшелерінде реобсорбцияға ұшырайды жəне энтерогепатикалық циркуляцияға ұшырайды, кумуляциялану қабілетіне ие. Элиминация коэффициенті бар болғаны 7%-ті құрайды. Ағзадан бөліну үшін дигитоксин бауырда полярлы дигоксинге тотығады. Дигитоксинды (кардигин, кристодигин) ішке тағайындайды. Оның кардиотоникалық əсері 1,5-2 сағаттан кейін болады, бір рет енгізілген дəрінің дозасы ағзадан 14-21 күннен соң бөлінеді.
БЕС САЛАЛЫ САСЫҚ ШӨП - ПУСТЫРНИК ПЯТИЛОПАСТНЫЙ
Бес салалы сасық шөп - биіктіғі 1,5 метрге жететін, көп жылдық, шөп тектес өсімдік. Сабақтары ұзын, түзу, түк басқан, төрт қырлы. Жапырақтары кезектесіп жарыса орналасқан, төменгі жапырақтары жұмыртқа тәрізді, бес салалы, ортадағылары үш салалы, ұштары сүйір, жоғарғы жапырақтары жіңішке. Барлық жапырақтарыда ірі, ара тісті. Гүлдері қос ерінді, жоғарыдағы жапырақтарының қуысында шоғырланып тұрады. Гүл тәжі ашық қызыл, гүл серігі өткір біз тәрізді. Жемісі - үш қырлы кішкене жаңғақша. Ол маусым-шілде айларында гүлдейді. Тау етектерінде, орманның аралықтарында, тастақты беткейлерде, арықтың маңайында, жайылымдарда өседі. Дәрі үшін өсімдіктің жер үстіндегі бөлігінің жоғарғы жағын орып жинап алады. Құрамында леонурин, стахидрин, кверцетин, рутин, сапониндер, илік заттар, эфир майлары, А, С витамимдері бар.
Қазақстанда бұл өсімдіктің көкшіл және түркістандық сасық шөп деген басқа да түрлері бар. Бұлардың барлығы да біріне-бірі ұқсас және дәрілік қасиеттері де бірдей.
Сасық шөп ұмыт болған өсімдіктердің бірі. Бұл өсімдік туралы XV ғасырдағы кітаптарда көп айтылады. Бірақ XX ғасырда пайдаланудан шығып қалған. Тек үстіміздегі ғасырдың 30-жылдарында ғана оған қайтадан көңіл бөліне бастады.
Сасық шөптен жасалған дәрілердің нерв жүйесін тыныштандыратын, қан қысымын төмендететін, жүрек бұлшық еттерінің күшін арттырып, соғуын қалпына келтіретін қасиеттері бар. Нерв жүйесін тыныштандыратын қасиеті дәрілік шүйгіншөптен асып түседі, сөйтіп жүрек неврозына, гипертония ауруына қарсы және жүректің тұсы қысып ауырғанда қолданылады. Бұл өсімдіктен жасалған дәрілер атеросклерозды, жүрек бұлшық еттерінің қабынуын, жемсау ауруын емдеу үшін де пайдаланылады.
Дәріні дайындау және қолдану тәсілі. Өсімдіктің 20 грамын қайнап тұрған 1 стакан суға салып, 20 минут тұндырады да, 2 ас қасықтан 3 рет тамақтанар алдынан жарты сағат бұрын ішеді.
Спиртті тұнба: өсімдіктің 30 грамын 100 мл спиртке салып 10 күн тұндырады да, 30-40 тамшыдан күніне 3 рет ішеді.

Дәрілік шүйгін шөп - биіктігі 40-60см , көп жылдық шөп тектес өсімдік. Оның тамыры қысқа, іші қуыс, топыраққа тік кетеді. Бұтақшалары көп болады. Тамырдан қауырсын тәріздес жапырақтар өсіп шығады. Сабағы тік, іші қуыс, оның төменгі жағындағы жапырақтарының сағақтары қысқа, ал ұш жағындағылары - отырмалы. Жапырақтары бір - біріне қарама - қарсы орналасқан , шеттері тегіс емес. Гүлдері - ұсақ , ашық қызығлт түсті жағымды иісі бар. Олар өсімдік сабағының ұшында орналасады. Гүл тостағаншалары 5 қалақшадан , ал гүл тәжісі бес-бес гүл жапырақшаларынан тұрады. Өсімдік маусын - шілде айларында гүлдейді , ал жемісі немесе тұқымы тамыз - қыркүйек айларында піседі.
Табиғатта таралуы. Республикамыздың Алматы, Жамбыл, Шығыс Қазақстан , Талдықорған, Шымкент облыстары тауларының субальпілік және альпілік шалғындарында, қарағайлы ағаштардың арасында жиі өседі. Сондай - ақ, бұл өсімдік тау етектеріндегі жабайы бұталардың арасында, өзен жағалауларында, сазды - көкалды жерлерде кездесі. Дәрілік шикізат ретінде гүлдеп біткеннен кейін, яғни күзде сабағы, жапырақтары қурай бастаған, ал гүл шоғыры қарайған кезде,тамыры қазып алынады. Топырақтан жапырақ сағақтарынан тазаланып, суық сумен жуылады да , 40 градустық жылулықта желдетіле отырып кептіріледі. Әбден кептірілген тамыр пышықпен 5 -8 см кесіліп, аузы жабылатын шыны ыдысқа салынып сақталады. Шүйгін шөп тамырының өзіне тән аздап сасықтау иісі болады. Жанадан қазып алынған тамыры ашық түсті. Бірақ кептіру барысында ол қара - қоңыр түске енеді.
Химиялық құрамы. Өсімдік тамырының құрамында эфир майлары , алма, құмырсқа, сірке қышқылдары , стеарил, изовалериан, пельметин ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.