Бейнелеу өнерінің қысқаша тарихы

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 32 бет
Таңдаулыға:

Курстық жұмыс

Пәні:Бейнелеу өнері және оқыту әдістемесі

Тақырыбы:Ересектер тобында сурет салу

Мамандық:Мектепке дейінгі тәрбие және оқу

Қызылорда 2018жыл

Мазмұны

І.Кіріспе ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3
ІІ. Негізгі бөлім.
2.1 Бейнелеу өнерінің қысқаша
тарихы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ...6
2.2 Ересек тобында сурет салу оқу қызметін өткізудің мақсаты мен
міндеттері ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...13
2.3 Ересек тобында дәстүрден тыс сурет салу әдісімен өткізу негізі
... ... ... 17
2.4 Ересек тобында бейнелеу өнерін өткізуге арналған
жоспарлар ... ... ... ... 20
ІІІ.
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... .29
ІV. Пайдаланылған
әдебиет ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ..32

Кіріспе
Елімізде Қазан революциясына дейін Алматы, Орынбор, Астана, Пртропавл,
Семейде жетім балаларға арналған үйлер ашылды. 1917 жылы мамырда Алматы
қаласында мектепке дейінгі қоғамдық тәрбиенің тұңғыш негізін қалаған
балабақшасы ашылып, 100-ге жуық балалар барды.1919 жылы Торғай
губерниясында 37 балабақша ашылып, 1000 баланы қамтыды.Сол кездегі қазақ
әйелдерінің өндіріс орындарына жұмысқа шығуы, мектепке дейінгі балаларды
тәрбиелейтін балабақшалардың ашылуына сұраныс жоғарылай түсті. 1920 жылы
елімізде 115 балабақша ашылып, оған 600-ге жуық бала тартылды. Қазақ
тілінде мамандар дайындалмауына байланысты қазақ балаларына арналған
топтар ашылмады. Дегенмен, Республикамызда мектепке дейінгі балаларды
балабақшаға тарту, ел арасында мектепке дейінгі балаларды тәрбиелеу туралы
түрлі бағытта жұмыстар жүргізілді. Осы жылы Қостанай, Орынбор, Семей т.б.
губернияларында мектепке дейінгі бөлім ашылып, желтоқсан айында “Балалар
апталығы” өткізіліп, оның мақсаты көпшілік арасында насихат жүргізу. Халық
ағарту бөлімдерінң қызметкерлері ауылдарды аралап,. Халық арасында белсенді
үгітшілер мен насихатшылады даярлады. Баспасөз беттернде мектепке дейінгі
балаларды тәрбиелеу жөніндегі мақалар жарияланды. Мектепке дейінгі тәрбие
жұмысының мақсаты мен міндеттерін, балабақшалар, оның құрылымын, оның бала
тәрбиесіндегі орнын, озық тәжірибелер мен әдістемелік еңбектерді сол
кездегі “Әйел теңдігі” журналында арнайы айдармен жарияланып отырды.
Журналдың мектепке дейінгі тәрбие бөлімін басқарған, тұғғыш мектепке
дейінгі тәрбие теориясынның негізін салған Н.Құлжанованың ”Мектептен
бұрынғы тәрбие”, “Ана мен бала” еңбектері сүбелі болып саналды. Елімізде
М.Жұмабаевтың “ Педагогика”, Н.Құлжанованың “Мектептен бұрынғы тәрбие”,
“Ана мен бала” атты еңбектерінде мектепке дейінгі тәрбие мәселелері
көтеріліп, ғылыми-пдагогикалық , әдістемелік тұрғыдан ашып берген.1917
жылдан кейін де қазақ әйелдері баланың денсаулығына медициналық көмек
көрсету туралы білімдерінің жоқтығына байланысты бала өлімі де көп болған.
Осыған орай 1922 жылы “Ана мен баланы қорғау ғылыми-зерттеу институты”
ұйымдастырылды. Осы салада 1959-1980 жылдар аралығында институтта
басшылдық жасаған А.Бейсенованың 1965 жылы “Ана болу және балалық шақ”,
1968 жылы “ Ана мен баланың денсаулығын сақтау” еңбектері жарық көрді.
1922 жылыОрынборда және 1924 жылы Қызылорда қаласында әйелдер курстары
ашылыып, екі жылда 80 тәрбиеші даярланды.
3
1926-1929 жылдары халықшаруашылығынң өркендеуіне байланысты
балабақшалар, титік балабақшалар, мерзімді балалар үйлері ашылып, “мектепке
дейінгі киіз үй”, “көшпелі киіз үй”, “ қызыл отау” атты мектепке дейінгі
ұйымдардың жаңа формалары ашылып, алыс малшылар ауылында, қырман басында
жұмыс істеді. 1927 жылы Қаз АССР Халық ағарту комиссариатының шешімі
бойынша өткізілген мектепке дейінгі тәрбие туралы конференцияда балалармен
жүргізілетін тәрбие жұмысын жоспарлау, тәрбие әдістері, мектепке дейінгі
ұйымдас сауат ашу, мектеппен байланысы, жүргізілген жұмысты есепке алу
бойынша өзекті мәселелер қарастарылды. Осы жылдары “Мектепке дейінгі
саяхат” деп аталатын мектепке дейінгі ұйымдарды салу құрлысы жүргізіліп
көпшілік қатысты. 1929 жылы 85 балабақшаболды.
1933 жылы республика бойынша балабақша мамандарын дайындайтын 8 айлық
курстар жүргізіліп, ресейдің белгілі мамандары лекция оқыды.
Алматыда, Оралда, Семейде педтехникумдардың жанынан мектепке дейінгі
бөлімдер ашылды.
1938 жылы РСФСР Халық ағарту комиссариаты шығарған балабақшаның уставы
және ”Балабақшаның тәрбиешісіне жетекші құрал”, “Колхоз балалар алаңдарының
жұмысына басшылық” аударма түрінде пайдаланылды.
1964 жылы 2-7 жасқа дейінгі балаларды оқыту және тәрбиелеу туралы
тұңғыш бағдарлама жарық көрді. 1955 жылы Г.П.Охотская ” Қазақстандағы
мектепке дейінгі тәрбие очеркі” деген тақырыпта кандидаттық диссертация
қорғаса, 1961 жылы В.И.Андросова “Мектеп жасына дейінгі ересек балалардың
поэзиялық шығармаларға қызығушылығын арттыру”, 1969 жылы Б.Баймұратова “
Сәбилердің сөздік қорымен сөз игеру ерекшеліктері”, 1970 жылы Л.И.Давиденко
”Қазақстанның селолық балабақшалары”, Р.М.Жұмағожина”Соғыс жылдарында
Қазақстанда балалар мекемелерінің дамуы” дессертациялық жұмыстар жазды.
1980-2000 жылдар аралығында Қ.М.Меңдаяқова, М.Т.Тұрыскелдина,
М.С.Сәтімбекова, Г.Ж.Меңлібекова, Р.К.Аралбаева, А.К.Меңжанова,
Ф.Жұмабекова, Ә.С.Әмірова, С.Н.Жиенбаева, Т.Иманбеков, С.Ғ Бәтібаева,
Г.Метербаева, Ғ.З.Таубаева және т.б. зерттеу жұмыстарын жүргізіп, мектепке
дейінгі ұйымға арналған оқулықтар мен оқу-әдістемелік құралдар дайындады.
Қазақстан Республикасының 1995 жылғы "Мектеп жасына дейінгі және мектеп
жасындағы балалардың тәрбие тұжырымдамасы" халықаралық адам құқығы туралы
нормаларға сәйкес жазылған.
1996 жылы алғашқы ұлттық Балбөбек бағдарламасының жобасы дайындалып,
2006 жылы өңделіп қайта баспадан шығарылды.
1999 жылы Елбасының жарлығымен Балаларды міндетті мектепалды дайындау
тұжырымдамасы қабылданды. Оның негізінде Мектепалды дайындау (Семей),
балабақшада және отбасында баланы мектепалды дайындау (2000)
бағдарламалары әзірленді. Кейін Қайнар, Қарлығаш Жеке тұлға атты
балама бағдарламалар іске қосылып, эксперименттен
4
өткізілді.
2004 жылы алғашқы мектепке дейінгі білім беру стандарты дайындалды.
2008 жылы мектепке дейінгі білім беруге тұлға бағдарлы, құзыреттілік тұғыры
негізінде жалпыға міндетті білім беру стандарты дайындалды. Оның негізінде
Алғашқы қадам, Зерек бала, Біз мектепке барамыз атты бағдарламалар
дайындалды. Елбасының ұсынысымен 2010 жылы балаларды мектепке дейінгі
тәрбиемен және оқытумен қамтамасыз ету жөніндегі 2010-2014 жылдарға
арналған Балапан бағдарламасын жарияланды. Мектепке дейінгі тәрбие мен
оқытудың мақсаты осы жас кезеңінде тұлғаның қалыптасуы үшін қажетті алғашқы
білім, білік және дағдыларды қалыптастыру болып табылады.Мектепке дейінгі
тәрбие мен оқытудың мақсаты:1.балаға өмір бойы қажетті жеке қасиеттерін
қалыптастыру үшін негіз болып табылатын жалпы адамзаттық құндылықтарды
баулуға;2.халықтық салт-дәстүрлер мен әдет-ғұрыптарға,әдебиет пен
өнерге,фольклор мен еліміздің мәдени мұрасына негізделген білім беру
мазмұнын іске асыруға;3.ерекеше қажеттіліктері бар балаларға инклюзивті
білім беру үшін жағдайлар жасауға;4. мекетепке дейнігі тәрбие және оқытумен
қамтылған және қамтылмаған балаларды дамыту мәселелерінде ата-аналардың
біліктілігін арттыру, оларды психологиялық-педогогткалық консультациялық
қолдаумен қамтамасыз етуге бағытталған. Мектепке дейнігі тәрбие мен
оқытудың мазмұны әртүрлі іс-әрекеттерді ұйымтастыру арқылы кірістіру
жолдарымен іске асырылатын: денсаулық, коммуникация,таным,
шығармашылық, әлеуметтік орта бес білім беру саласына негізделген.Сонын
ішінде: Шығармашылық білім беру саласы.
Мақсаты: баланың шығармашылық ойлау мәдениетінің негізі ретінде оның
сезімдік-эмоциялық саласы мен қиялын дамыту.
Шығармашылқ білім беру саласы сурет салу; мүсіндеу,жапсыру және өнер
туындыларын қабылдау мен түсінуді дамытуды,қоршаған ортаға эстетикалық
қатынасты қалыптастыруды; өнер түрлері туралы қарапайым түсініктерді
қалыптастыруды; музыканы, отандық композиторлардың шығармаларын,ұлттық
музыкалық аспаптарды, көркем әдебиетті, фольклорды қабылдауды; көркем
шығармалардың кейіпкерлердің жанашырлықты ынталарндыруды; балалардың
өзіндік шығармашылық қызметін іске асыруын қамтиды.
Шығармашылық білім беру саласының ұйымдастырылған оқу қызыметі:
1.сурет салу;2.мүсіндеу;3.аппликация;4.музы ка;[1]
5
Бейнелеу өнерінің қысқаша тарихы
Бейнелеу өнері (ағылш) — дүниені көзбен көріп, түйсіну негізінде
бейнелейтін пластикалық өнердің бір саласы. Бейнелеу өнеріне негізінен
кескіндеме мүсін, графика жатады. Бейнелеу өнерінің белгілері архитектура,
безендіру және қолданбалы өнерде көрініс табуы мүмкін. Сондықтан шартты
түрде оларды да Бейнелеу өнері қатарына жатқызады. Сондай-ақ, театр, кино,
теледидардағы безендіруді, көркем дизайнды да Бейнелеу өнері ретінде
таниды. Бұл өнердің де негізінде адам, табиғат және заттық әлемді
тұтастықта, бірлікте қарастыру жатыр. Бейнелеу өнері дүниені байқау,
бақылау, көру нәтижесінде оның көркем бейнесін жасайды. Әр ғасыр, дәуір,
кезеңде пайда болған Бейнелеу өнерінің туындылары өзіндік бейнелеу жүйесі
мен көркемдік үндесудің түрлі типтерін құрайды. Бұл өнер танымдық, құндылық
және қарым-қатынастық қызметімен де ерекшеленеді. Уақыттық даму процесі
басқа өнер түрлеріне (әдебиет, музыка, театр, кино) қарағанда бейнелеу
өнерінде шектеулі, ол негізінен кеңістіктік ауқымымен ерекшеленеді.
Суретші өз көзімен көріп, түйсінген шындығын сол сәттегі қалпымен
көрсетуге ұмтылады. Өмір құбылыстары типтік жағынан таңдап алынып, заманның
тірлік-тынысы жан-жақты көркемдік қуатпен беріледі. Бейнелеу өнерінің
көркемдеу құралдарына сурет, түрлі түс, пластика, жарық пен көлеңке,
композиция, ырғақ жатады. Шығармалар заттық материалдан дайындалатындықтан
оған пәндік, заттық болмыс тән. Бейнелеу өнерінің әр жанры қоршаған әлемнің
бейнесін түрліше береді: кескіндеме түрлі түрлі-түсті бояуды, графика түрлі
сызықтардың қиылысуын, көлеңке мен жарықтың астасуын, мүсін пластикалық үш
өлшемді (биіктік, ендік және аумақтық) пайдаланады. Бейнелеу өнерінің
барлық жанрындағы шығармалары мазмұнына қарай монументальді-сәндік және
қондырмалы болып екіге бөлінеді. Қондырмалы шығармалар негізінен музейлер,
галереялар немесе үй интерьерлерін безендіріп, сол жерлерде орналасады.
Монументальді кескіндеме ғимараттардың ішкі қабырғаларында, интерьерде және
экстерьерде жазылады. Монументальді мүсін архит. кешендерде, қала көшелері
мен алаңдарда, мекеме ғимараттарының қасбеті мен интерьерлерінде
орналасады. Шығыс және батыс Бейнелеу өнеріне тарихи даму процесі барысында
қалыптасқан портрет, пейзаж, натюрморт сияқты жанрлар ортақ.
Бейнелеу өнері тарихы адамзат тарихымен қатар басталған. Көне дәуірден
біздің заманымызға дейінгі жер бетінде болған небір өркениет пен
мәдениеттің іздері осы өнер арқылы таңбаланып, бізге жеткен. Бейнелеу
өнерінің даму жолы шартты түрде бірнеше кезеңге бөлінеді: алғашқы қауымдық
өнер, ежелгі дәуір өнері, орта ғасыр өнері, қайта өркендеу дәуірі, жаңа
дәуір өнері, қазіргі заманғы өнер. Аккад патшалығы кезеңіндегі Бейнелеу
өнерінің үздік үлгісі — 2 метрлік қызыл қыштан жасалған.
Бейнелеу өнерінің үздік шығармалары қатарында.Ежелгі Мысырдың
6
Бейнелеу өнері әлемдік мәдениетке қосылған ірі үлес болып табылады. Эгей
мәдениеті Жерорта теңізінің шығыс бөлігінде, Эгей теңізінің жағалаулары мен
аралдарында өркендеді. Бояуға бай, түрлі түсті суреттер фрескаларымен
сарайлардың, қоғамдық ғимараттардың және үйлердің қабырғалары
безендірілген. Ежелгі мүсін өнері, ең алдымен, қола статуэткаларымен,
жалаңаш бозбалалар мен ұзын киім киген сымбатты қыздардың мүсіндерімен
танымал. Қыш құмыраларды безендіру өнері ерекше дамыды.Рим өнеріндегі
жетекші орынды портрет жанры алды.Бейнелеу өнері сақтардың “жануарлық
стилінің” ықпалына ұшыраған жергілікті өнердің бірегей дәстүрлері мен Көне
Шығыс өнерінің әдістерін ұштастырды. Грек-Бактрия патшалығы өнерінде
эллиндік көркемдік қағидалардың жалғасын табуы байқалады. Сәулет,
мүсін, бедерлеу өнері жетіле түсті.
Бұл дәуірдегі өнердің дамуы қалалардың пайда болуымен тығыз байланысты:
ғибадатханалар, билеушілер сарайларының құрылысы, т.б. Ежелгі Қытай
өнерінің өзіндік стилі рельеф пен өрнекті жазулармен қапталған рәсімдік
ыдыстардағы бейнелерден көрініс тапқан. Аңдардың, құстардың қиял-ғажайып
мақұлұқтардың бейнелері, қола ыдыстардағы оюлы өрнектер, алтын, малахит
және фирузамен безендірілген қабырғалар, нефриттен ойылып жасалған заттар
ақсүйектердің жерасты қабірлерінің ішіне асқан көрік берген. Ортағасырлық
бейнелеу өнер деп, әдетте, Батыс және Орталық Еуропа елдері өнерінің ерте
және кемелденген кезеңін, Византия мен Ежелгі Ресей өнерін атайды. Бейнелеу
өнерінде діни идеялар, діни аңыздар мен хикаялардағы образдар, діни-
этикалық нормалар арқылы көрініс тапты
Бейнелеу өнеріне негізінен кескіндеме мүсін, графика жатады.
Бейнелеу өнерінің белгілері архитектура, безендіру және қолданбалы өнерде
көрініс табуы мүмкін. Сондықтан шартты түрде оларды да Бейнелеу өнері
қатарына жатқызады. Сондай-ақ, театр, кино, теледидардағы безендіруді,
көркем дизайнды да Бейнелеу өнері ретінде таниды. Бұл өнердің де негізінде
адам, табиғат және заттық әлемді тұтастықта, бірлікте қарастыру жатыр.
Бейнелеу өнері дүниені байқау, бақылау, көру нәтижесінде оның көркем
бейнесін жасайды. Әр ғасыр, дәуір, кезеңде пайда болған Бейнелеу өнерінің
туындылары өзіндік бейнелеу жүйесі мен көркемдік үндесудің түрлі типтерін
құрайды. Бұл өнер танымдық, құндылық және қарым-қатынастық қызметімен де
ерекшеленеді. Уақыттық даму процесі басқа өнер түрлеріне (әдебиет, музыка,
театр, кино) қарағанда Бейнелеу өнерінде шектеулі, ол негізінен кеңістіктік
ауқымымен ерекшеленеді. Суретші өз көзімен көріп, түйсінген шындығын сол
сәттегі қалпымен көрсетуге ұмтылады. Өмір құбылыстары типтік жағынан таңдап
алынып, заманның тірлік-тынысы жан-жақты көркемдік қуатпен беріледі.
Бейнелеу өнерінің көркемдеу құралдарына сурет, түрлі түс, пластика, жарық
пен көлеңке, композиция, ырғақ жатады. Шығармалар заттық материалдан
дайындалатындықтан оған пәндік, заттық
7
болмыс тән. Бейнелеу өнерінің әр жанры қоршаған әлемнің бейнесін түрліше
береді: кескіндеме түрлі түрлі-түсті бояуды, графика түрлі сызықтардың
қиылысуын, көлеңке мен жарықтың астасуын, мүсін пластикалық үш өлшемді
(биіктік, ендік және аумақтық) пайдаланады. Бейнелеу өнерінің барлық
жанрындағы шығармалары мазмұнына қарай монументальді-сәндік және қондырмалы
болып екіге бөлінеді. Қондырмалы шығармалар негізінен музейлер, галереялар
немесе үй интерьерлерін безендіріп, сол жерлерде орналасады. Монументальді
кескіндеме ғимараттардың ішкі қабырғаларында, интерьерде және экстерьерде
жазылады. Монументальді мүсін архит. кешендерде, қала көшелері мен
алаңдарда, мекеме ғимараттарының қасбеті мен интерьерлерінде орналасады.
Шығыс және батыс Бейнелеу өнеріне тарихи даму процесі барысында қалыптасқан
портрет, пейзаж, натюрморт сияқты жанрлар ортақ.
Қола ғасыры мен темір ғасыры адамзат дамуындағы асқаралы
баспалдақтар болды. Ұлы өзендер-Нілдің,Евфрат пен Тигрдің, Инттің,
Хуанкенің аңғарларында біздің заманымыздан бұрынғы 3-4 мың жылдықтың
өзінде алғашқы мемлекеттер пайда болды.
Олардың минералдары мен қабырғалары жаңа өнер жаңа сәулетінің
ескерткіштеріне айналды.Рулық құрылыс 2 сатыға бөлінді: аналық ру-
матриархат және әкелік ру-патриархат.
Архиологтар белгілі дәуірлердегі еңбек құралдары дайындалған негізгі
материалдардың өзгеріп отыруына сәйкес алғашқы қауымдық құрылыс тарихын
бірнеше сатыларға бөледі: тас, қола және темір дәуірлері.
Тас дәуірі полеолит (ерте тас ғасыры) және неолит( жаңа тас ғасыры)
болып бөлінеді.
Полиолит төменгі (ертеректегі) және жоғарғы (кейініректегі) болып
бөленеді. Полиолит пен Неолиттің арасындағы кезеңді энолит деп атайды.
80 мың жыл шамасында табиғат жағдайы түбірінен өзгерді. Жердің жедел
салқындауының нәтижесінде мұз дәуірі басталды: мұз Скандинавиядан
оңтүстікке қарай Вернус-орша-вышний Волочок қалаларына созылды. Осындай
қатал табиғат жағдайында адамдар өмір сүрді(олармен бірге мамон,
бұғылар,бизондар өмір сүрді.
Полиолит дәуірі мұз дәуірінің соңында аяқталды. Оны б.з.б 14-12 мың
жылдықтан 6-5 мың жылдыққа созылған мизиолит (орта тас ғасыры)
алмастырды. Мұз дәуірінің аяғында ірі жануарлардың үйірі көп болған жоқ.
Аң аулаушылар толық тамақтарын тауып ала алмағандықтан, терімшілікке
көшті, балық аулау кең тарай бастады. Аң аулау шаруашылығы дағдарысқа
ұшырады. Жануарларды қолға үйрете бастады: бірінші итті, сосн ұсақ және ірі
малдарды үйретті.
Мизиолит кезеңінде біздің елеміздің оңтүстігінде қарудың жаңа түрі
8
жасалады. Жүзі шақпақ тасты, жебе мен садақты ойлап тапты.
Жоғарғы полиолит пен мизиолит кезеңіде өмір сүрген аналақ ру неолит
дәуірінде өзінің жоғарғы дамуына жетті. Неолит шаруашылығы иемдеу
формасынан өндіру формасына бірте-бірте көше бастады. Бұл кезеңде тас
құралдарын жасау техникасы одан әрі жетілдірілді. Адамдар тас
балталарды, түрлі сүйек құралдарды кең пайдалана бастады. Неолит үшін
бұрғұлап тесілген және қырнап өндірілген сапты құралдардың қолданылуы,
тоқу станогының пайда болуы, балшықтан ыдыс жасай білуі, ағашты алуан
түрлі етіп өңдеу, қайық жасау, ау тоқу тән болды.
Егіншіліктегі табыс отаршылдыққа әкелді. Үйлердің түрлері пайда
болды,керамика кең етек алды. Қола ғасырдың бастамасы болып саналатын
энолит (мыс-тас ғасыры) кең басталды. Энолит адамдардың сыртқы бейнесінде
қазіргі адамдардан айырмашылығы болмады.
Қола ғасыры мен темір ғасыры адамзат дамуындағы жаңа баспалдақтар
қола және темір ғасырында қаланды. Металл өндіру әдістері жетілдірілді,
өнер жаңа формаларға ие болды.Ұлы өзендер бойында жоғарыда айтылғандай,
алғашқы құл иеленуші мемлекеттер пайда болды.
Еуропа сәулетінің алғашқы құрылыстар діни сипаттаға алғашқы монумент
мегалиттік деп аталатын алып тастардан салынған ғимараттар болды. Рулық
құрылыс кезінде алғашқы қауым өнері өзінің шығармалық ұлы күшінің жаңа
қырларын дүниеге әкелді. [2]

Скифтер
Скиф өнерінің гүлденуі б.з.б VII-VI ғасырларға жатады. Ол кезде скифиа
мемлеттер құлиеленушілік құрлысы енді ғана бастала бастаған, ал рулық
негізі жойыла қойған жоқ еді. Көшпелі скифтер киіз үйлерде тұрды. Жылқы
еті мен қымыз олардың негізгі тамағы болды. Үйір-үйір жылқы мен ірі қара
табындары скифтердің негізгі байлығы еді. Бірақ мал шаруашылығын олар
аң шаруашылығы мен қатар жүргізді. Аң олардың қиялында (құбылыс) құбыжық
болып, яғни жұмбақ та құдіретті күштің бейнесі болып елестеді.
А.С.Пушкин: Ғасыр алаңдамай алға жылжи бере алады..., бірақ поэзия
орнанда қалды. Оның бір ғана мақсаты бар...,Көне астрономияның,
физиканың, медицинаның ұлы өкілдерінің ұғымдары, еңбектері, ашқан
жаңалықтары ескеріп, күн сайын өзгеріп, алмасып жатқанда, хас ақындардың
туындылары тап-таза, мәңгі жас қалпында қала берді,-деп айтқан екен.
Француз жазушысы Вектор Гюго осы ойды былай білдірген: Ғылым өзін-өзі
сызғылай отырып, толасыз ілгері жылжи береді. Поэзия-қанат серпіні. Өнер

9
шоқтығы өмірге мәңгілік келеді.
Өнер шоқтығы сөзі, әрине,поэзияға ғана емес, өнер саласының қай-
қайсысына да болса қатысты. Осы ойды нақты мысалдармен дәлелдеп көрейік.
Дүние жүзіндегі ең ірі, көркем мұражайлардың бірі Санкт-Петербург
Эрмиттажының бірнеше залы Алтайдағы Пазырық қорғандарында сақталған
ертедегі сібірлік көшпелі малшылар мәдениетінің ескерткіштеріне
арналған.1940 жылы қыркүйекте Францияның оңтүстік-батысындағы монтиньяк
қалашығының жақын маңнан біздің дәуірімізге дейін көптеген мың жылдар
бұрын өмір сүрген адамдардың үңгірі табылды. Үңгір қабырғаларындағы
түрлі аңдардың керемет шеберлікпен салынған суреттері бейнелеу өнерінің
сол кездеде жақсы дамығандығының айқын дәлелі. Бұл алғашқы қауым бейнелеу
өнерінің Сикст капеласы аттанған Ласко үңгірі еді. Үңгірдің бейнелеу
өнері осы уақытқа дейін біздерді таңғалдыратын бейнелеу өнерін жасаған
адамдардың талпыныстары мен шығармашылық еркінділігін толық білдірді.
Солтүстік Испанияда тамаша бейнелеу өнерімен даңқы шыққан Альтамир
үңгірі ашылғанда, тіпті ондағы суреттерден кейін салынғанын дәлелдеу арқылы
адамзат тегінің ежелгілігін теріске шығарамыз деп армандаған адамдардың
ойы іске аспады.Палеолит термині (гректің палатос- көне, литос-тас
деген сөзерінен) көне тас ғасырын білдіреді. Ласко үңгірінің бейнелеу
өнері, негізінен біздің дәуіріміздің басындағы XVIII ғасырда жатса керек.
Ласко үңгірінің қабырғалары сарғыш балшықпен, күйемен, ақ балшықпен
салынып, қарамен жиектелген жүздеген сары, қызылқ қоңыр кескіндерменб
безендірілге: ол кескіндер-кісі таңғараларлық сәндік кенере құрайтын бұгы
бастары, өз тұрқымен бірдей дерлік етіп салынған текелер ,
жылқылар,бизондар, мүйізтұмсықтар. Дегенмен,Ласко үңгірінен әлдененің
күрделі сюжеті бар көпшілік көрінісін бейнелеу талабын сиректе болса
ұшыратамыз. Найзамен жараланып, ішек-қарны ақтарылған бизон жатыр. Оның
алдында шалқасынан құлаған адам. Шеткеріректе мүйіз тұмсық тұр, адам
жеңген бәлкім, сол болар. Жартастағы осы бір тұрмыстық суреттің дәл
мазмұнын анықтау қиын.
Баланың салған суретіндей, адам домбарланып, олақ бейнеленген. Бірақ
бірде-бір бала қансыраған бизоннаң трагедиялық бейнесін дәл осылай бере
алмаған болар еді.
Қазіргі Францияның оңтүстік батысы, қазіргі Испанияның солтүстігі-
жоғарғы полиолит дәуірінің жартастағы бейнелеу өнерімен әйгілі үңгірлері
табылған жерлер осылар. Төменгі олардағы каповия үңгірінен 1959 жылы
10
полиолит өнерінің тамаша ескерткіштері: түп түгел ашық қызыл етіп салынған
жеті маманттың, екі мүйізтұмсықтың және үш жылқының кескіндері табылды.
Ласко үңгірі бейнелеу өнерімен таңданарлық стиль ортақтығы, бір-бірімен
ешқандай араласа алмаған, бір-бірімен ештене алмаса алмаған алғашқы қауым
суретшілер шығармасында жан тебірентерлік үндестік жатыр.
Кейіңгі полиолитті бөлетін дәуірлер олжа табылған орындардың атымен
аталады: Ориньяк(б.з.б 40-30 мың жыл)
Солютре(б.з.б 35-25 мың жыл)
Мадлен(б.з.б 25-12 мың жыл)
Соңғысында өнер ең жоғарғы гүлдену сатысына жетті. Ориньяк дәуірінің
өзінде-ақ біз адам тұрған үңгір қабырғаларынан саусақтарын кең жайып, оның
бояумен айналдыра жүргізіп, шеңбермен қоршаған қолдардың таңбалаларын
кездестіреміз. Бұл не? Алғашқы қауым адамы осылайша өз өзін таста
қалдыру, өзін мәңгі әрі көрнекті етіп көрсету, өзін өмір сүргенін
бейнелеп, орнықтыру тілегін білдіргісі келмейді ме екен? Ол кезде әйел
ұжымының бүкіл өмірін басқарған және туыстық әйел жағынан айқындалған
матриархаттың, анатегінің үстем кезі еді. Полиолит әйелдерінің 150 ден
астам мүсіні әрі елден, ал оның едәуір бөлігі бұрынғы кеңес жерлерінен
табылды. Олардың басын көпшілігінің әлпеті шала-шарпы, көрінер-көрінбес
ғана бейнеленген, оның есесіне дененің жек мүшелері өте нақты әрі
үлкейтіліп көрсетілген. Алғашқы қауым суретшісі мұнда жас әйел денесінің
сымбатында, сұлулығында, нәзіктігінде емес, сызықтарымен көлемінінің қатан
геометриялығы арқылы салмақты күшін көрсеткісі келді.
Орыс Эрмитажында мамонттың азу тісінен жасалған осындай мүсіндер
қойылған, олар жасалғанына шамамен 40-30 мың жыл өткен. Олардың бірі,
өзінің пластикалық әсерлігі, жеке мүшелерінің ішкі ұстамдылығы жығынан
ерекшеленеді. Ол табылған жердің атымен Костенков немесе Воронеж Венерасы
деп аталған, ал басқалары Мальтадан табылған.
Ал маманттың азу тісінен жасалған, Ангарадағы Буреть жұртынан табылған
мүсіннің орны ерекше. Ежелгі қауым сәулетшісі бейнені заманының нақты
шындығымен байланыстыруды ойлап, шағын кескінге бас кейім кейгізген.
Ласко, Алтамер және басқада көптеген үңгірлерде табылған өнер шоқтықтары
осылайша туған.
Полиолит мұздақтарының шегінеуінен кейін мезиолит орта тас ғасыры
(шамамен б.з.б 12-8 мың жыл), одан кейін жаңа тас немесе неолит ғасыры
–өңделген тас ғасыры келеді. Ерте тас ғасыры өрнегінің ғаламат сарыны
біртіндеп тұншыға береді, өйткені ол жастық пафосы, айналадағы дүниені
11
алуан түрлі аңдар патшалығын бейнелеу арқылы игерудің алғашқы талпынысы
болды. Алғашқы қауымдық құрылыс енді аталық тектің матриархаттан үстем
болуымен дамып, нығая берді. Әрбір мыңдаған жылдар мен ғасырлар бойы
жетіле келе еңбек өнімділігін тегістеу, аралау және бұрғылау еңбек
құралдарының сапасын жақсартты. Және ең басты күн көрістің негізгі көздері
қарапайым теміршілікпен аңшылық бірте-бірте егіншілікпен және мал
өсірумен аламаса бастады. Жаңа тас ғасырында адамдар саз балшықты
күйдіріп, оны су өткізбейтін қатты затқа айналдыруды үйренді. Керамиканың
пайда болуы- неолит дәуірінің негңзгң белгілерінің бірі, оның кейде
керамика ғасыры деп атайды. Бұл бейнелеу өнері ескерткіштері мен сол
замандағы иероглифтер (жартасқа қашап, сызып немесе тырнап салынған
суреттер) жер-жерге өте көп тараған. Олардың топтаған орындары бүкіл
Африкада, стиль жөнінен онымен тектестері Испанияның шығысында кездеседі.
Моұндай ескерткіштер Өзбекстанда, Әзірбайжанда, Онега көлігінде, Ақ теңізде
және Сібірде бар.
Сөзіміздің дәлелә ретінде мына туындыларды атай аламыз: ағашта жабайы
ара балын жинап жатқан әйелдің бейнесі (Арана, Шығыс Испания). Алжир
аумағының Сахарамен Феццанның шекарасындағы Тассили- Аджер деген таулы
жерде жалаң жартастағы суреттер.
Неолитке тән өнердің Африкалық тайпалардың арасында әліде сақталғаны
көп нәрсені аңғартады. Мысалы, Оңтүстік Африкада ол бұл жерлерге
еуропалықтар келгенге дейін өмір сүрді. Бушмендердің жартастағы тамаша
бейнелеу өнері стильі жөнінен неолитке жатады. Бушмендерді Оңтүстік
Африканың жергілікті тұрғындары- бурлар мен ағылшындар жойып жіберді.[4]
Ересектер тобындағы сурет салу оқу қызметін өткізудің мақсат
міндеттері
Егеменді Қазақстанның қазір даму бағытты жалпы білім беретін мектепте
жас ұрпақты нарықтың заман талаптарымен мәдениеттің даму деңгейіне сай
дайындауды қажет етеді. Еліміздің болашақ азаматтарын дайындаумен тәрбиелеу
мақсатын қояды. Сондықтан бейнелеу өнері сабақтары, жас ұрпақтарды іс-
әрекетке және іс әрекет технологиясын түсінуге бағытталу тиіс. Балалардың
дүние танымын қалыптастыра отырып, олардың эстетикалық көз қарасына дұрыс
бағыт олардың эстетикалық талғамын дамыту, эстетикалық тәрбие беру.
Бейненлек өнерінінң адам өмірінднгі практикалық мәнін ашып көрсету, сурет
өнерін еңбек қызметінде қолдана білуге үйрету. Сурет өнерінің элементарлық
негізі туралы балаларға білім беру.бейнелеу өнерінің алғашқы дағдылары мен
ептіліктерін меңгерту.
12
Бейнелеудің тәсілдерімен таныстыру. Сурет салуға оқыту өзара байланысты
екі міндетті шешуге ықпал етеді: олар балалардың көру арқылы қабылдауын
дамыту және оладың көргендерін ой елегінен өткізу дағдыларын қалыптастыру.
Бейненлеу өнерін оқыту мақсаттарының бірі көркемдік біліммен қатар
эсетикалық тәрбие беру. Эстетикалық тәрбие- өмірдегі, табиғаттағы өнердегі,
ғылымдағы және қоғамдағы әсемдікті балаларға қабылдауына тәрбиелеу. Сурет
салумен айналысудың ең басты міндеті, балаларға қоршаған өмір шындығын
тануға көмектесу, олардың байқағыштығын дамыту, оларды дұрыс көре білуге
үйрету. Сурет сабағында балалар қоршаған заттарды, оларды алуан түрлі
формаларымен, түстерімен, өлшемдерумен және басқада ерекшеліктерімен,
танысуға тиіс.
Ересектер топ балалрының бейнені дұрыс құра білу,әр түрлі бейнелеу
құралдарын өз бетімен пайдалану қабілеттерін дамыту бағытындағы
жұмыстар.Нақты затты пайдалану, бейнелеу тәсілдерін көрсету. Кеңістікте
бейнелеу қабілеттерін қалыптастыру мақсатында суреттер,
слайдтар,кинофильмдер көрсету.
Балалардың көңіл-күйі мен сурет салуға деген қызығушылықтарын арттыру
мақсатында көркем әдебиет образдары мен музыкалық шағармаларды пайдалану.
Балалар жұмыстарын талдауды ұйымдастыру. Өз бетінше жұмыс істей білуге, өз
жұмысына сын көзбен қарауға, бағалауға тәрбиелеу.
Мектеп жасына дейінгі баланың жеке басын дамытудағы бейнелеу өнерінің
маңызы. Баланың эстетикалық дамуының педагогикалық эстетикалық мәдениетіне
байланыстылығы. Балабақшаны безендіруде, сабақтар өткізуде, көрмелер мен
топ серуендер ұйымдастыруда бейненлеу өнерін пайдалану. Мектеп жасына
дейінгі балалардың қабылдауына қарай бейнелеу өнері шығармаларын
(кескіндеме, мүсін, халық өнері) таңдауға қойылатын кітаптар. Өнер
туындыларымен таныстыру. Мақсатты және берік қабылдауы дамыту тәсілдері.
Балалардың өзіндік іс-әрекеттерін ұйымдастыру. Оның күн тәртібіндегі алатын
орны. Жұмыс орнын таңдау. Өзіндік көркем іс-әрекетке жанама әсер ету
жолдары мен әдістері. Мерекелік ойын-сауықтар,сахналандырылған ойындар,
балалар жұмыстарының көрмесі.
- Бұл топтағы балаларды сурет салуға үйретудегі міндеттер төмендегідей:
- дөңгелектеген және тік мен мазмұны бұрышты пішіндегі заттардың және
солардың құрылысын, негізгі бөліктері мен детальдарын бейнелей білуге
үйрету;
- түсті бояуларды көркемдіктің айқын құралдары ретінде пайдалана
13
білуге үйрету;
- жекелеген заттарды қағаздың нақ ортасына орналастыра алатын
композициялық икемділікті дамыта түсу;
- суретті түсті қаламдармен, бояулармен бояу үстіндс қажет техникалық
дағдыларды меңгеруді жетілдіру;
Бірінші тоқсанда қарастырылған суреттердің тақырыбы (доп, алма, жалау
салу) камтылға тақырыптағы материалдарын күрделендіру негізінен пішіндерді
(овал немесс дөңгслек) мүмкіндігінше дәл беру және калған бейнелерді
барынша ұқыпты бояу түрғысынап көрінетін болады.Бұл міндеттерді шешу,
дөңгеленген нобайы бар, бірақ ұзындығы мен ені жөнінен бір-біріне
ұқсамайтын пішіндердің ерекшеліктерін даралай және салыстыра алатын
жетілген қабілетті кажст етеді.
Балалардың қоршаған ортаға, табиғатқа зер сала қарап, түрлі құбылыстар
мен бейнелерді қиялда елестету арқылы ойлау және сөйлеу әрекетін
белсенділендіреді. Ал қызығушылық пен танымдық белсенділік білім меңгеруге,
еңбектенуге бейімдеп, қабілеттерді дамытуға ықпал жасайды. Сондықтан әр
педагог өз әрекетін саралай отырып, шығармашылықпен және шеберлікпен
ұйымдастыруға, балаларды оқуға ынталандыратын жұмыс түрлерін, ойындар мен
тапсырмаларды жоспарлап өткізуі өте маңызды. Мұны жүзеге асыру үшін
тәрбиеші үнемі іздену арқылы, инновациялық технологияларды меңгеру арқылы
өзінің кәсіби құзыреттілігін шыңдап отыруы қажет, жаңалықтардан хабардар
болып, озық тәжірибелерден үйренуден жалықпағаны дұрыс.
Сурет сабағында балалар қоршаған заттарды, оларды алуан түрлі
формадарымен, түстерімен , өлшемдерімен және басқада ерекшеліктерімен,
танысуға тиіс бұл таныстық зат туралы елестетулерінің нақты және толық
болуына ықпал етіп, көру әсерің кеңейте түседі. Бейненлеу процесі балаларға
бұрын бірақ рет шала көрген затты терең зерттеуге мүмкіндік туғызады. Сурет
салу кезінде бала заттаың формасын, құрылымын, түстерімен реңдік
қатынасарын кеңістікке орналасуын зерттейді, сол арқылы оларды ұтымды да
жан-жақты, терең де нақты қабылдауға үйренеді.
Педагогикалық әрекетінің үздіксіз жетілуі мен өсуіне ерекше көңіл
бөліп, шығармашылық әлеуметін дамытуға, білімі мен білігін тереңдетуге
тырысқаны абзал. Сабақты бір сарынды әдістермен өткізу балаларды
жалықтырып, қызығушылықтарын сөндіреді, аз күшіне сенімсіздік тудырып,
білім меңгеру қабілеттерін әлсіретеді, тәрбие мен оқытудың сапасы мен
нәтижесін төмендетеді. Сондықтан баланың жас ерекшелігін ескере отырып
оқытудың жаңа әдіс-тәсілдерін қолданудың маңызы зор.
Заттық сурет салу
Балаларды елестету және заттарға қарап гүлдер, көкенңстер, күрделі емес
ойыншықтар сұлбасын өздеріне тән ерекшеліктерін сақтай отырып салуға
үйрету. Серуен кезіндегі бақылаудан кейін-ағаштың күзгі жапырақтары,үй
трамвай,автобус; серуенмен саяхат кезінде алған әсерлерін
14
суреттеп бейнелеу;
1) Пішіндер туралы білімдеріне сүйене отырып, негізгі пішінін заттармен
олардың бөліктерінінң үйлесімділігін нақты білуге, бөліктердің
салыстырмалы көлемімен орналасуына, түстер туралы біліміне сүйене
отырып, заттардың түстеріне, өз талғамымен түстерді таңдауға
үйрету;
2) Бірнеше біртекті заттардың мөлшеріндегі ерекшеліктерін жеткізе
білу іскерліктерін қалыптастыру.
Өздері білетін пішін жасау тәсілдерін бекіту:
1) Жемістермен жидектер;балық, жануарлардың суретін салу барысында
дөңгелек пішіндегі бірнеше заттардың көлеміндегі айырмашылықты;
2) Төртбұрыш пішіндегі бірнеше заттардың көлеміндегі айырмашлық
3) Көлік құралдары, адамдардың тұлғасы сияқты күрделі шішінднгі
бірнеше заттардың көлеміндегі айырмашылықты көре білуі.
4) Балаларды суретке қарап салуға және елестете отырып
(жануарлардың,адамдардың және ойыншықтардың) суретін салуға
үйрету, күрделі емес қимылдарды бере білу, бейненің
айқындылығына, қимыл барысында қолдың, аяқтың қалыптарының
өзгеруіне қол жеткізу. Заттардың шамасы мен үйлесімділігі
айырмашылығын бере білуге үйрету. Бояумен жұмысты
жетілдіру(бояудың қажетті қоюлығын алу үшін, акварель бояуын
сумен араластыру).
Сәндік сурет салу.
1) Түзу,ирек, жіңішке, жалпақ сызықтарды, түрлі көледегі
дөңгелектерді,жақпаларды, нүктелерді ырғағты орналастыра
отырып,қарапайым пішіндерде өрнектерді құрастыра білу іскерліктерін
бекіту. Түрлі өлшемдерді өрнекті элементтерді үйлестіру, ақ және
түрлі түсті қолдана отырып, түстерді таңдауды қолдану;
2) Қыл қаламмен қағазға басып салу тәсілдерін қолдануға; қағаздың
ортасын, бұрыштарын, жоғарғы, төменгі, оң және сол жақтарын
ажыратуға үйрету;
Қарындаштармен сурет салу барысында саусақтарға күш түсірмей, көлбеу
ұстау қажет, штрихтарды біркелкі және қимылмен бір бағытта әрі беру сызу.
Сызықты контурдың сыртына шығаруға болмайды. Сурет салу барысында қағазға
жуан сызықтарды сыздыра қылқаламды көлденең, ал жіңішке сызықтар мен
нүктелерді сызу үшін тігіннен ұстап, суреттерді бояғанда бір бағытта солдан
оңға қарай, жоғарыдан төмен қарай, қиғашынан жүргізіледі. Балаларға түрлі
материалдар: қарындаштарды, бояуларды
15
қолдануды үйрету. Түзу сызықтардың түрлу байланыстарымен құрылған
қазақтың(1-2)өрнектердің суретін салу. Элементтерді пішіндермен сұлбалардың
ортасы мен шеттеріне орналастыра білу. Қазақ оюларынының көп түрлілігі
туралы түсініктерін кеңейту, ерекшеліктерімен оларға тән элементтерін
қолдана отырып, құрастыра білу іскерліктерін дамыту. Ұжымда жұмыс жасай
білуге тәрбиелеу.
Сюжеттік сурет салу
1) Бейнелерді бүкіл параққа, бір сызықтың бойына, жалпақ жолақшаға
орналастыру біліктерін қалыптастыру. Бейнені айқындау құралдарын,
ересектердің еңбегін, қоғамдағы оқиғаларды қолдана отырып, балаларды
табиғаттан алған әсерлерін көрсете білуге үйрету. Ертегі желісі
... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.