Ашытқы саңырауқұлағы

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 19 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны:

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
I тарау. Ашытқы саңырауқұлақтар және оның биологиялық ерекшеліктері.
1.1. Ашытқы саңырауқұлақтарының құрылыс ерекшеліктері ... ... ... ... ... 4
1.2. Ашытқы саңырауқұлақтарын
қолданылуы ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ...8
II Тәжірибелік бөлім.
2.1. Шұбаттан алынған ашытқы
саңырауқұлағы ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ..10
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ..2 1
Пайдалалынылған әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ...22

Кіріспе.
Ашытқы саңырауқұлағы – тек микроскоппен ғана көрінетін бір-жасушалы
саңырауқұлақ, жасушасының пішіні дөңгелек немесе сәл сопақша, оның сыртын
қабықша қаптайды, ішінде цитоплазмасы, бір ядросы және вакуолі болады.
Ашытқы саңырауқұлағының талломасы бір клеткалы болып келеді. Вегетативтік
көбеюі бүршіктену арқылы жүзеге асады. Қолайлы жағдайда оның тез
жүретіндігі сонша тіптен бір-бірінен клеткалар ажырап үлгермейді. Бір
тәуліктің ішінде мұндай клеткадан миллиондаған ұрпақ пайда болады.
Жыныстық көбеюі қолайсыз жағдайда ғана жүзеге асады. Бұл жағдайда ядро
мейоз арқылы бөлінедіде, клетка төрт гаплоидты аскоспорасы бар қалтаға
айналады. Аскаспоралары біраз уақыттар бойы бүршіктену арқылы көбейеді,
содан соң екеу-екеуден жұптасып бірігіп диплоидты клеткаға айналады.
Мұндай диплоидты клеткалар ұзақ уақыттар бойы бүршіктену арқылы
көбейеді.
Курстық жұмыстың мақсаты: Ашытқы саңырауқұлақұлағының биологиялық
ерекшеліктерін зерттеу.ктісі:мыстың мақсаты:
Курстық жұмыстың міндеті:
1. Ашытқы саңырауқұлақтарының құрылыс ерекшеліктері анықтау..
2. Ашытқы саңырауқұлақтарын қолданылуымен танысу.
Курстық жұмыстың объектісі: Ашытқы саңырауқұлағы.

I тарау. Ашытқы саңырауқұлақтар және оның биологиялық ерекшеліктері.
1.1. Ашытқы саңырауқұлақтарының құрылыс ерекшеліктері
Ашытқы саңырауқұлағы – тек микроскоппен ғана көрінетін бір-жасушалы
саңырауқұлақ, жасушасының пішіні дөңгелек немесе сәл сопақша, оның сыртын
қабықша қаптайды, ішінде цитоплазмасы, бір ядросы және вакуолі болады.
Ашытқы саңырауқұлағы қанты көп ортада жақсы дамиды (мысалы,
жемісте, гүлдің шірнесінде, қамырда). Біз дүкеннен сатып алатын ашытқы –
тірі жасушалардың жиынтығы. Ашытқы саңырауқұлақтарының ішінде клеткаларының
бөлінуі арқылы көбейетін түрі - схизосахаромицес (Schizosaccharomyces)
көбінесе ауа – райы ыстық жерлерде кездеседі.
Спорасыз, тек бүршіктену арқылы ғана көбейетін ашытқы
саңырауқұлақтарына қантқа бай ағаштардың түбірлерінде және басқа да қантқа
бай ортада кездесетін Torulopsis немесе Rhodotorula жатады. Кейбір
систематиктер қалталы спора құру жағдайларының белгісіз болуына байланысты,
бұл екі туысты да жетілмеген саңырауқұлақтарға жатқызады. Ашытқы
саңырауқұлағының жасушасы басқа өсімдіктер, жануарлардың тірі жасушасы
тәрізді өседі, қорктенеді, көбейеді. Ашытқы саңырауқұлағының жасушасы басқа
ағзалардан айырмашылығы едәуір уақыт ауасыз тіршілік ете алады. Ашытқы
саңырауқұлағы бүршіктену арқылы өте жылдам көбейеді. Аналық жасушада
бұртиып бүршік пайда болады, ол біртіндеп ұлғайып, аналық жасушаның
мөлшеріне жеткен кезде одан тағы да бүршіктер шығады, осылай тізіліп,
көбейе береді. Ашытқының жасушалары бір-бірімен қосылады да оның ядросы
екі рет бөлініп, төрт спора береді, сыртындағы тығыз қабықшасын қолайсыз
жағдайда төзімді етеді.
Бұған аскомициттердің ішіндегі ең қарапайым құрылысты түрлері
жатады. Қалталары мицелийден бір-бірден дамиды, не болмаса мицелийлері
болмайды, онда саңырауқұлақтың вегатативтік денесі жеке клеткалардан
тұрады да бүршіктену арқылы көбейеді. Бұл қатарға зигомициттермен алғашқы
қалталыларды бір-бірімен байланыстыратын диподаскус (Dipodascus) жатады.
Ол қайың қабағының зақымданған жерлерінде өсетін паразит. Мицелийлері көп
ядролы және көп клеткалы болады да оңай оидийге ыдырайды. Қалта түзілерде,
мукордың зигогамиялы жыныс процесі сияқты, клеткалар копуляцияланады.
Зигота ядросы бірнеше рет бөлініп, одан аскоспора түзіледі.
Эремаскус ( Eremascus ) мицелийі көп клеткалы, бір ядролы. Бұлардың да
жынысты көбеюі зигомицеттерге ұқсас. Қалта құрарда екі гифаның ұштары
жақындасып, бір-біріне түйіседі де бүйірінен өсінділер береді. Оларға бір-
бірден ядролар өтіп қосылады, одан аскоспора түзіледі.
Көп клеткалы мицелилері бар жиі бүршіктену арқылы көбейетін өкілі
эндомицес (Endomyces fibuliger). Бұл жынысты көбею кезінде қатар жатқан бір
мицелийдің екі клеткасы бір-біріне қарама-қарсы өсінділер береді, олар
ұштары арқылы түйісіп, клетка ішіндегі заттары зигомицеттердегідей қосылып,
зигота түзеді. Алайда зигота тыныштық кезеңінен басынан кешірмей-ақ өніп,
көбінесе 8 аскоспорасы бар қалтаға айналады.
Алғашқы қалталылар қантты ортада жақсы дамиды, олардың көп тараған
өкілі – ашытқы саңырауқұлағы (Saccharomyces). Мұның мицелийі жоқ, дөңгелек,
сопақ, таяқша және басқа пішінді бір клеткалы саңырауқұлақтар.
Бактерияларға қарағанда, көлемі біраз ірі және клеткасы қабықшадан,
протоплазмадан, ядродан, ядрошықтан, митохондриядан, ірі вакулядан тұрады.
Клеткасы бүршіктену, кейбір түрлерінде жай екіге бөліну арқылы көбейеді.
Кейбір уақытта пайда болған клеткалар үзіліп түсуге үлгере алмай,
тізбектеліп тұрады. Қоректік заттар жетіспеген жағдайда жәе оттегі көп
болса, жынысты көбейе бастайды.
Ашытқы саңырауқұлағы қантты ортада спирттік ашу процесін туғызады.
Соның нәтижесінде қант этил спиртіне және көмір қышқыл газына ыдырайды.
С6Н12О6→2C2H5OH+2CO2
Спирттік ашу анаэробты ортада түрлі ферменттердің қатысуымен жүреді
де, бұл кезде одан энергия бөлініп шығады, оны ашытқы саңырауқұлағы өзінің
тіршілік процесіне пайдаланады. Сонымен бұл процесс ашытқы
саңырауқұлағының оттегі арқылы тыныс алуын алмастырады. Соған байланысты
оны анаэробты немесе интрамолекулярлық тыныс алу дейді. Арэробты жағдайда
ашытқы саңырауқұлағы оттегімен де тыныс алады, мұнда спирт түзілмейді десе
де болады. Бірақ ашытқы тез көбейеді, сондықтан арнаулы заводтарда ашытатын
заттарға ауа жіберіп отырады. Ашытқы саңырауқұлақтарын көбінесе бір-
бірінен жай декстрин және түрліше қанттарды ашыту қабілеттілігіне қарай
ажыратады. Олардың ішінде ең маңыздысы – сыра дайындауда, нана пісіруде
қолданылатын сыра немесе нан (Saccharamyces cereuisiae) және жүзімнен,
жидектен жасалатын шарап ашытуда қолданылатын шарап ашытқылары (S. uini
немесе S. ellipsoideus) болады. S. uini ашытқысы тек мәдени түрде ғана
кездеседі.
Табиғи жағдайда кездесетін түріне шарап ашытқысы (S. ellipsoideus)
жатады. Ашытқы саңырауқұлағының бұл түрі спирттік ашу туғызады.,
нәтижесінде глякоза шараптық спиртке айналады және көмірқышқыл газы
бөлініп шығады. Сондықтан да оны шарап ашыту үшін пайдаланылады. Ашытқы
саңырауқұлағының талломасы бір клеткалы болып келеді. Вегетативтік көбеюі
бүршіктену арқылы жүзеге асады. Қолайлы жағдайда оның тез жүретіндігі
сонша тіптен бір-бірінен клеткалар ажырап үлгермейді. Бір тәуліктің
ішінде мұндай клеткадан миллиондаған ұрпақ пайда болады. Жыныстық көбеюі
қолайсыз жағдайда ғана жүзеге асады. Бұл жағдайда ядро мейоз арқылы
бөлінедіде, клетка төрт гаплоидты аскоспорасы бар қалтаға айналады.
Аскаспоралары біраз уақыттар бойы бүршіктену арқылы көбейеді, содан соң
екеу-екеуден жұптасып бірігіп диплоидты клеткаға айналады. Мұндай
диплоидты клеткалар ұзақ уақыттар бойы бүршіктену арқылы көбейеді.

1.2. Ашытқы саңырауқұлақтарын қолданылуы.
Қанты бар ортада ашытқы саңырауқұлағы қантты спирт және көмір
қышқыл газына айналдырып, ашыту әрекетін тудырады. Бұл жағдайда тұрмыста
нан пісіруге, қымыз ашытуға кеңінен қолданылады. Ашытқы саңырауқұлағы
қамырдағы қантты өзіне сіңіріп, спирт пен көмірқышқыл газын түзеді,
көмірқышқыл газы ашыған қамырдағы көпіршіктерді толтырады, соның
нәтижесінде қамыр ашып, көтеріледі. Ашытқы саңырауқұлағы сыра, тәтті
тағамдар, шарап өнеркәсібінде пайдаланылады.
Ашытқы саңырауқұлағының кейбір түрлері тоқтау суларды тазарту үшін
және жануарларға емдік мақсатқа қолданылып жүр.
Ашытқы саңырауқұлағының жасушасында ақуыз, май, дәрумендер болады.
Сондықтан ағзада дәрумендер жетіспеген кезде, әсіресе тері ауруын емдеу
үшін (шиқан, теріскен), емдік мақсатқа қажетті дәрілер жасайды. Ашытқы
саңырауқұлағы жүзім шырынын шарапқа айналдырады. Ашытқы
саңырауқұлақтардың біраз түрлерін азықтық ақуыз алу мақсатында әр түрлі
өндірісте қалдықтарға өсіру қолға алынды. Ашытқы саңырауқұлағын
өсірудің нәтижесінде алынған азықтық ақуыз, ми микробиологиялық
өнеркәсіптің бірден-бір жетістігі болп саналады (жылына млн тоннадан
артық өндіреді). Азықтық ақуызды малға беру дәнді дақылдарды үнемдеуге
көмектеседі. Ашытқы саңырауқұлақтарының ішінде шай саңырауқұлағы жейтін
түрі бар, оны кейде жапон саңырауқұлағы деп те атайды. Бұл – спора
құрамайтын ашытқы саңырауқұлақтары мен сірке қышқыл бактериясының
колониясы. Шай саңырауқұлағы, сырттан қарағанда, суда жүзіп жүрген медузаға
ұқсайды. Бұл еріген қанты бар шайдың ішінде өсіріледі. Саңырауқұлақтың
әсерінен шайдағы қант ашиды да спирт және көмір қышқыл газы түзіледі.
Ал, бактериялар спирттен сірке қышқылының түзілуінсебін тигізеді. Бұл
газы бар жақсы сусынның құрамында бактерицидин дейтін фитонцид болады.
Бұл дезентерия микробтарын өлтіреді және сусынның өзі адамның асқа тәбетін
ашады. Кейбір ашытқы саңырауқұлақтарының құрамында В1 және В6 витаминдері
көп болады.

1 Шұбаттан бөлініп алынған ашытқы саңырауқұлақтардың идентификациясы
1.1 Шұбаттан бөлініп алынған ашытқы саңырауқұлақтарды бірінші реттік
топтастыру
Ашытқы саңырауқұлақтарының туыстық
дифференциялау белгілерін анықта үшін ашытқы саңырауқұлықтардың
фенотиптік қасиеттері; клетканың және калонияның морфологиясы,
бүршіктену сипаты, спора түзуі, культтуралдық белгілері, белгілі бір
көмірсуды (глюкоза, лактоза, сахароза, мальтоза, т.б) ашыту
қабілеттілігі, интозитті ассимиляциялауы, диазониенді көк ортада өсуі
зерттелінедіа, т.коза, лактоза, рфологиясы, бүршіктену сипаты, спора
түзуі,культ .

Ашыту қабілеттілігіне қарай
көмірсулардан глюкозаны ашытатын және лактозаны ашытатын ашытқы
саңырауқұлақтарды екі тобы ажыратылды. Алдағы жұмыстарда, ашытқы
саңырауқұлақтардың екі тобының практикадағы маңызды қасиеттері
зерттелінеді.

1.2. Глюкозаның ашытатын ашытқы саңырауқұлақтардың
идентификациясы
Әртүрлі облыстардың шұбат
үлгісінен, лактоздан басқа көмірсуларды ашытатын ашытқы
саңырауқұлақтардың 159 изоляты, оның ішінде 52 изоляты Жамбыл
облысынан , 5 изоляты Алматы облысы Жамбыл ауданынан, 41 изолят
Еңбекшіқазақ ауданынан, 25 изолят Қызылорда шұбатынан, 22 изолят
Қарағанды облысының, 14 изолят Атырау облысының шұбатынан бөлініп
алынды.Ашытқы культураларының клеткасының пішініне, вегативті
көбеюіне, спора түзу қабілеттілігіне, физиалогиялық , биохимиялық
белгілерінен: көмірсулардан лактозаны ашытпай, мальтозаны
ферменттеуіне, NaCl жоғарғы концентрациясына төзімділігіне қарай
қарастырылған ашытқы саңырауқұлақтардың 145 изоляттың 30 изолятында,
аскоспоралар табылды.

Зерттеу нәтижелерінен, 60 изолят-S
serevisae, 30 изолятр-S tisporus,55 изолят-Saccharomyces sp..,
түрлеріне жатқызылды.
Қалған, 14 изолятардың морфологиялық,
культуралдық, физиалогиялық белгілері алдыңғы топтарға қарағанда
өзгешелеу болды: клетка пішіні сопақша, цилиндр тәрізді,
бұтақталған жалған мицелииялар түзіп, спора түзбеуіне қарай Candida
туысына біріктірілді.
3. Лактозаны ашытатын ашытқы саңырауқұлақтардың идентификациясы.
Шұбат үлгісінен, көмірсулардың лактозаны белсенді ашытатын ашытқы
саңырауқұлақтардың 55 изоляты іріктелініп алынды: оның ішіндегі Алматы
облысы Жамбыл ауданынан 17, Қызылорда облысынан 10 изолят, Атырау
облысынан 16 изолят және 6 изолят Қарағанды облысынан. Ашытқы
саңырауқұлақтардың клеткалары дөңгелек , элипс тәрізді, мөлшері 2,0-6,5 x
3,0-8,0 мкм элипс тәрізді , зат шынысында рудиментарлы мицелиялар түзеді.
Этонолды ортада жақсы өсіп, NaCl жоғарғы концентрациясына төзімді келген.
Көмірсулардан глюкозаны және лактозаны жақсы ашытады. Культуралдық және
биохимиялық қасиеттерін зерттей келе, олар Kluyveromyces туысына
жататыны анықталды. Изоляттардың басым бөлігі - 42 изолят Kl7yveromyces-8,0-
изолят түріне, изолят түріне, ал қалғандары түріне жақын деп
есептелінді..marxianus var lactis түріне, 5 изолят Kl7yveromyces-8,0-
изолят түріне, изолят түріне, ал қалғандары түріне жақын деп
есептелінді..marxianus var marxianus түріне, ал қалғандары Kl7yveromyces-
8,0- изолят түріне, изолят түріне, ал қалғандары түріне жақын
деп есептелінді..marxianus var bulgaricus түріне жақын деп есептелінді.
люкозаны және лактозаны жақсы ашытады.

1.4. Көмірсуларды ашытпайтын ашытқы саңырауқұлақтардың идентификациясы.
Барлығы шұбат үлгісінен көмірсуларды ашытпайтын ашытқы
саңырауқұлақтардың 94 културасы зерттелінді: олардың ішінен Алматы облысы
Жамбыл ауданынан – 6 штамм, Еңбекшіқазақ ауданынан 14 штамм, Жамбыл
шұбатынан – 22 штамм, Қызылорда шұбатынан – 22 штамм, Атырау шұбатынан – 10
штамм, Қарағанды шұбатынан – 20 штамм бөлініп алынды. Ашытқы
саңырауқұлақтардың клеткасы сопақша пішінді, цилиндр тәрізді 4,0-12,5 x
3,3-8,0 мкм. Мицелияларбұтақталған, жалған мицелиальды клеткаларға бөлініп
бластоспоралар түзетіндігі анықталды. Сұйық қоректік ортада қалың беттік
сақина түзген. Зерттелінген ашытқылардың морфологиялық, культуралдық және
физиолого-биохимиялық қасиеттеріне сүйене отырып, изоляттары Candida
туысына жатқызылып, оның ішінде 48 изолят Candida mycoderma, 12 изолят
Candida buinensis, қалған изоляттар Candida sp жақын деп есептелінді.

Көмірсуларды ашытпайтын ашытқы саңырауқұлақтардың ішінде 12
изоляттың клеткаларының пішіні вегатативті көбеюі бөліну арқылы жүреді және
картопты-глюкозаны агар зат шынысында изоляттар нағыз мицелиялар құрап,
зигзаг тәрізді бір клеткалы артроспоралар құрайды. Осы белгілеріне сүйене
отырып изоляттар Trichosporon туысына, Trichosporon cutaneum түріне
жатқызылды.

1.5.Әртүрлі облыстардағы шұбат үлгісіндегі ашықты саңырауқұлақтар
түрлерінің кездесу жиілігі.
Алматы және Атырау облысының шұбат үлгісінде
культуралдық аскомицетті ашытқылардан лактозаны ашытатын Kluyveromyces
туысы басым. Олардың шұбаттағы ашытқылардың жалпы санның жинақталған үлесі
Алматы облысы Жамбыл ауданыг тәрізді бір клеткалы артроспоралар қнда 62%,
Атырау облысында 40, бұл туыстың өкілдері Қарағанда және Қызылорда
облыстарында (13,3-15,5) болып, ал Жамбыл шұбат үлгісінде, лактозаны
ашытатын ашытқы саңырауқұлақ түрлері мүлдем кезпейді.
Басқа облыстардың шұбат үлгісінде Saccharomyces туысы басым, Жамбыл
облысында – 60, Алматы облысының Еңбешіқазақ ауданында - ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.