Қызылшаның тамыр жүйесі

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 23 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны:

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
I тарау. Қант қызылшасының биологиялық ерекшеліктері.
1.1. Қант қызылшасына жалпы
сипатта ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .5
1.2. Қызылша өсіретін ауудандардың ауа-райы мен
топырақ
ерекшеліктері ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... .13
1. 3. Қант қызылшасының зиянды жәндіктері мен аурулары
және олармен күресу
шаралары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .15
1.4. Қант қызылшасының шаруашылықтағы
маңызы ... ... ... ... ... ... ..17
II Тәжірбиелік бөлім.
2.1. Қант қызылшасының қатар аралығын өңдеудің өніміне әсері ... 18
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ...23
Пайдалынылған әдебиетер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
25

Кіріспе.
Қант қызылшасы - аса бағалы техникалық және жемшөптік мәдени дақыл.
Қызылшадан алынатын негізгі өнім – қант, оның жімістамырында 20% қант
болады. Қант жасағанда алынатын қалдықтар сығынды мен сірне малды
азықтандыруға жұмсалады немесе сірне спирт өнеркәсібі үшін шикізат
есебінде пайдаланылады. Қант қызылшасы – алабота тұқымдас екі жылдық
өсімдіктер тобына жатады. Басқа тамыр жемістілер сияқты, бірінші жылы қант
қызылшасының түбірі жуандап өседі, ал екінші жылы дән беретін гүлді
сабақтары пайда болады. Қызылша құрамында бауыр жұмысын реттеп тұратын
бетаин бар. Қызылшадағы нуклеин қышқылдары жасушаларды қоректендіріп,
олардың дем алуына жағымды ықпал етеді, қанға пайдалы заттар мен табиғи
қантты жеткізеді. Ағза кез келген өзге белгілі тамақтану өнімінен гөрі,
қызылшадан темірді оңайырақ сіңіреді. Қызылша басқа темір көздеріне
ұқсамайды, оның шырыны жасушалар мен барлық ағзаның саулығына
көмектеседі, ас қорытуды жеделдетіп, бауырды тазартады. Қант қызылшасы
екінші жылы отырғызылғанда ұшы сүйірлеу келген ақ атмыр түзіп, одан
өркендер тармақтанып өседі. өркеннің жоғары ұшында шағын шоғырланып
жиналған толып жатқан гүлдері болады: гүлдері алабота тұқымдас
өсімдіктердің гүлдері тәрізді бірнешеуі бірігіп құралады.
Курстық жұмыстың мақсаты: Қант қызылшасының биолгиялық ерекшеліктерін
зерттеу.
Курстық жұмыстың міндеті:
1.1. Қант қызылшасына жалпы сипатта.
1.2.Қызылша өсіретін ауудандардың ауа-райы мен топырақ ерекшеліктері.
1. 3. Қант қызылшасының зиянды жәндіктері мен аурулары және олармен күресу
шаралары.
1.4. Қант қызылшасының адам өміріндегі маңызы
Курстық жұмыстың әдісі: Бақылау

I тарау. Қант қызылшасының биологиялық ерекшеліктері.
1.1. Қант қызылшасына жалпы сипатта.
Патшалық: Өсімдік.
Бөлім: Жабықтұқымдылар.
Класс: Қосжарнақты.
Қатар: Қалампыргүлділер.
Тұқымдас: Алабота.
Туыс: Қызылша.
Түр: Кәдімгі қызылша.
Түрасты: Қант қызылшасы.
Қант қызылшасы – алабота тұқымдас екі жылдық өсімдіктер тобына жатады.
Басқа тамыр жемістілер сияқты, бірінші жылы қант қызылшасының түбірі
жуандап өседі, ал екінші жылы дән беретін гүлді сабақтары пайда болады.
Кейбір өсімдіктер сыртқы жағдайлардың әсеріне немесе өсімдіктің нәсілді
өзгерістеріне байланысты бірінші жылдың өзінде – ақ сабақ салып, гүлдеп,
тұқым береді. Мұны гүлсабақтану деп атайды. Бұл тамыржемістің бірқалыпты
өсуіне қолайсыз әсер етіп, тұқымдас өсімдіктің сапасын нашарлатады.
Тұқымға арналып себілген кейбір қызылша түбірі сол жылы сабақтанып, гүл
салмайды, яғни тұқым бермейді. Мұндай өсімдікті қасарыспа деп атайды.
Қант қызылшасының тамыр жүйесі негізгі түбірден және тереңдеп кететін
көптеген қоректендіргіш тамыршалардан тұрады. Қызылшаның тамыр жүйесі 3
метрге дейінгі тереңдікке бойлап, көлденеңінен 70-100 сантиметрге дейін
жайылып кетеді. Алғашқы нағыз қос жапырақ пайда болған кезде ортаңғы тамыр
30-35 сантиметрге дейін, ал бесінші қос жапырақ пайда болған кезде 90-
95 сантиметрге дейін бойлай түседі. Тамырдың өсуі қорекке және сумен
қамтамасыз етілу жағдайына, сол сияқты қант қызылшасы сортының
ерекшелігіне байланысты. Қызылша желдің және насекомдардың көмегімен
тоғыспалы түрде тозаңданады. Қызылшаның гүлдері бірнешеуден жиналып,
шоғырланып тұрған гүл тәріздес болады. Жемістері піскен кезде гүл шоғырына
- түйіншектерге айналады, оларды әдетте дән деп атайды. Әрбір түйіншекте
екіден – алтыға дейін дән кездеседі. Бір гүлде бес аталық және гүлдің
аналығы болады. Аналық гүл жіңішке жіпшеден және тозаң қаптан, аналық гүл
бірнеше бөлшектерден тұрады. Мұнда тозаңдар қонатын аналық аузы және жатыны
болады. Дәнді дақылдармен салыстырғанда қызылша тұқымының пішіні мен
құрылысы басқаша келеді. Қызылшаның дәндері бір-бірмен тұтасып өседі.
Сондықтан қызылшаның тұқымын дән демей шоғырмақ деп атайды. Шоғырмақта
екіден үшке дейін, кейбір жағдайларда жетіден тоғызға дейін ұрықтар
болады. Сондықтан әрбір шоғырмақтан бірнеше өркен өсіп шығады. Бұл кейін
бір-бірімен шырмалып егісті сиретуді қиындатады. Соңғы жылдары қызылшаның
дара дәнекті тұқымы егістікке пайдаланып келеді. Дара дәнекті тұқым қант
қызылшасын сирету және күту жұмыстарын айтарлықтай жеңілдетеді. Бір
шоғырмақтағы тұқымның ірілігі мен салмағы бірдей болмайды. Мәселен, бір
шоғырмақтың ішінде салмағы әр түрлі төрт тұқым болса оның біріншісінің
салмағы - 4, екіншісінікі – 3, үшінсінікі – бір миллиграмға дейін жеткен.
Қант қызылшасының тұқымының жер бетіне ерте көктеп шығуы үшін тұқымның ірі
және салмақты болғаны жөн. Қант қызылшасының тұқымы топырақтың беткі
қабатының жылылығы 5-6 градус болғанда өніп шығады. Егер топырақтың
температурасы бір-екі градустан аспаса тұқымның өніп шығуы кешеуілдеп,
нәзік болып өседі. Көктеп шыққан әлсіз жас өсімдік тамыржегі ауруына жиі
шалдығады. Қант қызылшасын ерте көктемде дәнді дақылдармен бір мерзімде
сепкен дұрыс. Агротехникалық талаптарға сай тиімді мерзімде себілген
қызылша 7-10 күннің ішінде көктеп шығады. Алғашқы қос жапырақ тұқым көктеп
шыққаннан кейін 8-10 күннен срң пайда болады. Қант қызылшасы қос
құлақтанып көктеп шығып, бірінші қос жапырақ құрау кезінде өсімдікті сирету
керек. Уақытылы сиретілмесе жиі көктеп шыққан өсімдіктер бірін-бірі қысып,
нәзік болып өседі. Кейін бұлар қанша жақсы күтілсе де, дер кезінде
сиретілген қызылшадай мол өнім бермейді. Бірінші қос жапырақтан кейін
екінші қос жапырақтар, одан кейін үшінші және төртінші қос жапырақтар
құралады. Төртінші қос жапырақтардан кейін қызылшаның жапырақтары бірінен
соң бірі пайда болады. Қант қызылшасының бірінші он жапырағы бірінен соң
бірі әр екі жарым күнде құралса, ол біріншіден жиырмаға шейін әр бір
жарым күнде, ал жиырма бірден бастап қалған жапырақтары әр екі жарым
күнде шыға береді. Қант қызылшасының жапырақтарының сыртқы пішіні жүрек
тәріздес, айнала жиектері бір тегіс немесе ирек-ирек келеді. Жапырақ сабақ
(өзек) пен алақаннан тұрады. Онда көптеген дем алатын тыныстық саңылаулар
болады. Сол арқылы жапырақ ауадан көмір қышқыл газын алып, тыныстайды,
суды буландырады және ауаға оттегін бөліп шығарады.
трге дейін бойлай түседі. Жергілікті жағдайларға байланысты қант
қызылшасы маусым бойы 50-60 жапырақ шығарады, ал кейбір өсімдікте 90
және онан да көп жапырақ болады. Мол және сапалы өнім алуда қант қызылшасы
жапырақтарының маңызы өте зор. Жапырақтар аудан көмір қышқыл газын алып,
алғаш рет қант құрайды. Қанттар –қызылшаның түбірінде жиналады, олар әр
түрлі энергетикалық құбылыстардың өтуі үшін аса қажет. Қанттардың
өсімдіктерді ең көп кездесетін екі түрі бар. Олар: глюкоза мен фруктоза.
Қанттардың қалай, қандай мөлшерде түзілгеніне қарай глюкоза мен
фруктозаның құрамы да түліше болып келеді. Қант қызылшасының түбірінің
қанттылығы көбінесе жапырақтардың әрекетіне байланысты. Түрлі себептердің
әсерінен жапырақтар мезгілінен бұрын қурай бастаса, онда қызылшаның
өнімімен қатар сапасы да төмендейді. Жапырақтардың көлемі және тіршілік ету
мерзімі әр түрлі болады. Маусымның орта кезінде құралған жапырақтар, басқа
мерзімде құралған жапырақтарға қарағанда ұзақ тіршілік етеді. Қант
қызылшасында алғашқы мерзімде құралған жапырақтарға қарғанда ұзақ
тіршілік етеді. Қант қызылшасында алғашқы мерзімде пайда болған жапырақтар
20-25 кндей тіршілік етеді. Қызылша маусымның алғашқы жартысында көбірек
жапырақ шығарады. Олардың көлемі шығу мерзіміне байланысты өзгеріп
отырады. Бір өсімдіктің жапырақтарның көлемі шілде айында және тамыз айының
бірінші жартысында 4000-5000 шаршы сантиметр шамасында болады. Ылғалды,
жазы онша ыстық емес жылдары бір өсімдіктің жапырақтарының көлемі 10000-
12000 шаршы сантиметрге жетеді. Тамыр жемістің үлкен және қанаттылығы мол
болып өсуіне жапырақтардың тигізетін әсері көп. Сондықтан жаз бойы
қызылшаның қатар аралықтарын өңдегенде жапырақтардың толық сақталуын
қамтамасыз ету қажет. онан да көп жапырақ болады. ікте алып,
тыныстайды, суды буландырады және ауаға оттегін бөліп шығарады.еді. ір
жарым ң беткі қабатының жылылығы ін тұқымның ірі және салмақты болғаны
жөн. ғы әр түрлі төрт тұқым Бірінші қос жапырақ құралған мерзімде
негізгі тамыр толығып, біртіндеп тамыр жеміске айнала бастайды. Түбірдің
өзі басы, мойны және тамырдың нағыз өзі болып үшке бөлінеді. Түбірдің
басы деп ең жоғарғы жапырақтарды кескеннен кейін қалған ұшын айтады, ал
мойын бас пен нағыз тамырлардың аралығында болады, оған жапырақтар мен
жіңішке тамырлар шықпайды. Ал негізгі тамыр жемістің топырақтан қоректік
заттар алатын мойын тамыршалары және екі жақ бетінде ойықшалары болады.
Өнімді жинар алдында қант қызылшасы түбірінің құрамында 75-80 проценттей
су, 20-25 проценттей құрғақ зат, 16-20 проценттей қант, 3-5 проценттей
клетчатка, 1-2 проценттей азоттық зат, 0,5-0,8 процентке жуық күл
болады. Қызылшаның жапырағында 75-85% су, 15-20% құрғақ зат, оның
ішінде 1,5-3,0% күл, 2 процентке жуық клетчатка, 2 поцент азоттық
заттар болады. Ескі (кәрі) жапырақтар да құрғақ зат пен күл жас
жапырақтарға қарағанда көбірек. Өсімдіктердің жапырағы мен түбірінде көп
мөлшерде су кездеседі, су жетіспесе өсімдіктердегі зат алмасу процестері
бұзылады, күрделі органикалық заттар түзілуі баяулап, бара-бара тоқтап
қалады. Өсімдіктегі су мен құрғақ заттардың ара қатынасы өсімдіктің
жасына, қандай әсерде өсіп тұрғанына және өсімдіктің әр мүшесінің
атқаратын физиологиялық роліне қарай әр түрлі болады. Жоғарыда келтірілген
мәліметтерге қарағанда қант қызылшасының өсу мөлшерінде 70-85 процент
шамасында су болатындығын, ал құрғақ заттар небәрі 15-25 процентін
түзейтінін көреміз. Өсімдіктің құрамында болатын негізгі органикалық
заттардың қатарына қанттар жатады. Бұлардан басқа қант қызылшасының
құрғақ заттарының құрамында пектин заттары, инвертті қант және басқа да
азотты органикалық қосылысты заттар бар. Өсімдікте түзілетін жоғарыда
көрсетілген органикалық заттардың мөлшері мен құрамы түрлі мүшелердің
қоректік заттармен қалай, қандай мөлшерде қамтамасыз етілгеніне және
агротехникалық щараларға байланысты болады. Тамыр жемісте қант біркелкі
болып келмейді, қант көп болған жерде қант емес заттар аз және керісінше
болады. Тамыр жемістің басындағы және жіңішке тамыр ұшындағы қант негізгі
тамырларға қарағанда бір-екі проценттей кем. Қант қызылшасы және оның
сапасының жақсы болуы ауа-райына, топырақ жағдайларына және қолданылған
агротехникалық шараларға тікелей байланысты. Қант қызылшасының өсу
кезеңі 160-180 күн. Өсу кезеңінде қызылша суды көп керек етеді. Қызылша
тұқымы бөрту кезеңінен бастап суды мейлінше көп керек етеді. Қызылша
тұқымының өнуі үшін оның салмағынан 150-170 процент артық су қажет.
Бір грамм құрғақ зат құрау үшін жергілікті жағдайларға байланысты
қызылша 240-300 грамм (Н.И.орловский) суды пайдаланады. Ыстық күндері
қызылшаға тәулігіне 1-2 литр, ал өсіп жетілу кезеңінде 50-60 литр су
керек. Тамыр жемісі бір грамм салмақ құрауға 450-550 текше сантиметр
су пайдаланады. Қызылшадан гектарына 550-600 центнерден өнім алу үшін
оған топырақ жағдайларына байланысты 6000-7000 текше метрдей су жұмсалу
қажет. Су қызылшаға әсіресе жаздың ыстық айларында көп қажет. Бұл
кезде қызылшаның жапырақтары да, түбірі де тез өсіп жетіледі. Дәл осы
кезде су жетіспесе, онда одан алатын өнім азайып кетеді. Өсімдіктегі барлық
физиологиялық процестер тек белгілі бір мөлшерде жылылық болғанда ғана
өтетіндігі ғылыми тұрғыда дәлелденген. Суықта (қыста) топырақта
өсімдіктің өсуіне қажетті процестер болмайды. Әр түрлі дақылдар жылылықты
да түрлі мөлшерде қажетсінеді. Ол ол ма, бір өсімдіктің өзі де өсуінің
түрлі кезеңдерінде жылылықты түрліше керек етеді. Өсімдіктің жылылықты
керексінуі тұқымының өнуінен бастап сезіледі. Қызылша тек көктемде
топырақтың жылылғы 5-10 градус болғанда ғана өседі. Көктем салқын, ылғалды
және топырақтың себу тереңдігіндегі температура 2-3 градус болғанда
тұқымының өнуі кешігеді. Аса ыстық та қызылшаға қолайлы емес. Қызылшаның
жақсы өсіп жетілуі үшін ең қолайлы температура 25-30 градус жылылық.
Өсімдіктің дамуы үшін топырақтың құрамында мына төмендегідей элементтер
болуы қажет: көміртегі (C), оттегі (O), сутегі (H), күкірт (S), фосфор (P),
кремний (Si), хлор (Cl),натрий (Na), калий (K), кальций (Ca), магний (Mg),
алюминий (Al), темір (Fe), марганец (Mn). Топырақтың құрамына кіретін
жоғарыда аталған элементтер өсімдіктер мен топырақ арасындағы қарым
қатынасты белгілейді, ал мұның зор биологиялық маңызы бар. Топырақтың
органикалық қосындыларының негізгі құрамын түзейтіндіктен, әсіресе
көміртегі, сутегі және оттегінің маңызы үлкен. Оттегі өзінің бірнеше
бөлшектері арқылы өсімдік құрастыратын көптеген органикалық заттардың
құрамына енеді. Мысалы, көмірсутегі және басқа қоректік элементтер
оттегімен қосылады. болғанда ғана өседі. і.
Азот белоктың құрамына енеді. Белок тірі клетка протоплазмасының бір бөлігі
болып табылады, негізгі физиологиялық процестер осында болып отырады.
Көміртегі - барлық жанды заттардың тірі материясының химиялық негізі
болып саналады. Фосфор, азот сияқты бірнеше заттардың құрамына, атап
айтқанда клетканың тірі плазмасының құрамына кіреді, фосфор клетканың
ядросында да болады. Өсімдіктің пісіп-жетілуін тездету және сапасын
арттыру жөнінде фосфордың ролі ерекше. Калий өсімдікке көміртегін
құрастыру және оны жылжыту үшін қосындыларды анағұрлым күрделі
қосындыларға (қантқа) айналдыру үшін қажет. Көптеген зерттеушілердің
пікіріне қарағанда, калий жетімсіз болса өсімдік ауруға шалдыққыш келеді.
Күкірт азот пен фосфор сияқты, өсімдіктің аса бағалы негізі құрамды бөлшегі
– белокққа енеді. Кальций өсімдік тіршілігі үшін маңызды роль атқарады.
Кальций өсімдіктің бойына жиналған қымыздық қышқылын бейтараптандырып,
ауадағы көміртегін сіңіруіне (ассимиляция) қатысады, қанттан және
крахмалдан клетчаткалар құрауға көмектеседі. Магний хлорофилдің -
жапыраққа көк түс беретін заттың және өсімдіктің басқа органдарының
құрамына кіреді. Темір хлорофилдің құрамына кірмегенімен де, өсімдікке
хлорофил құрау үшін қажет. Топырақта темір болмаса көп өсімдікте хлороз
деген ауру болады. Хлороз ауруына шалдыққан өісдік бозғылт тартып, түсі
көкшіл сұр болып келеді. Қант қызылшасы жоғарыда келтірілген химиялық
элементтерден басқа топырақтан бор, марганец, молибден, мыс қоректік
заттарын да алады. Өсімдіктер бұларды топырақтан өте аз мөлшерде
алатындықтан бұларды микроэлементтер деп атайды. Топырақта қызылшаға
қажетті қоректік заттардың бәрінің де жеткілікті болуы тиіс. Қант
қызылшасынан мол және сапалы өнім алу үшін агротехникалық шараларды дұрыс
және қызылшаның биологиялық өсіп-жетілу ерекшеліктерін ескерген жөн.
Қант қызылшасы - аса бағалы техникалық және жемшөптік мәдени дақыл.
Қызылшадан алынатын негізгі өнім – қант, оның жімістамырында 20% қант
болады. Қант жасағанда алынатын қалдықтар сығынды мен сірне малды
азықтандыруға жұмсалады немесе сірне спирт өнеркәсібі үшін шикізат
есебінде пайдаланылады. Қант қызылшасы – екі жылдық өсімдік, сондықтан
оның өсуі үш кезеңде қарастырылады. Бірінші кезеңде сіңіру қабаты (
жапырақ пен тамыр ) пайда болып, екінші кезеңде жеміс тамыры, ал үшінші
кезеңде жемістамырда қант пайда болады. Қант қызылшасы екінші жылы
отырғызылғанда ұшы сүйірлеу келген ақ атмыр түзіп, одан өркендер
тармақтанып өседі. өркеннің жоғары ұшында шағын шоғырланып жиналған толып
жатқан гүлдері болады: гүлдері алабота тұқымдас өсімдіктердің гүлдері
тәрізді бірнешеуі бірігіп құралады. Мұны шоқгүл дейді. Бір шоқта 2-6-ға
дейін гүл, әрбір гүлде бес аталық гүл, бір аналық гүл болады. Аталық гүл
жіңішке жіпшеден және тозаң қаптан тұрады. Аналық гүл серігімен бірге
өседі. Жапырақтары сағақты пішіні жүрек тәрізді, айнала жиектері бір тегіс
немесе ирек-ирек болып келеді. Жемісі бітісіп өскен бірнеше жемістерден
құралады. Әрбір жемістікте бір тұқым болады, сыртындағы қабыршағы өте
тығыз, ағаш тәрізді болғандықтан, тұқым ажырамайды, сондықтан оны бірге
себуге тура келеді. Қызылша тұқымының пішіні мен құрылымы дәнді
дақылдардан өзгеше. Мұның бірнеше дәндері бір-бірімен тұтаса өсіп құралады,
сондықтан қызылшаның тұқымын дән деп атамай шоғырмақ деп атайды. Бір
түйнекшеде 2-ден 6-ға дейін тұқымша болады. Себілген әр түйнекшеден
бірнеше сабақшалар өсіп шығады. өсіп шыққан қызылшаны дер кезінде сиретудің
маңызы өте зор, өйткені өсімдіктің жиі шығуы оның өнімін мықтап
төмендетеді. Қант қызылшасының тұқымын алу үшін алғашқы жылғы тамыр
жемістерді екінші жылғы көктемге дейін тиісті орындарда сақтайды. Келесі
жылы көктемде бұларды топыраққа қайтадан шаршы-ұялап отырғызады. Осыдан
кейін тамыржемістерден жаңа жапырақтары мен гүлдері бар сабақтар өсіп,
олар тұқым береді.

1. 2. Қызылша өсіретін ауудандардың ауа-райы мен топырақ ерекшеліктері.
Қазақстанда қант қызылшасы негізінен Жамбыл, Талдықорған және Алматы
облыстарында егіледі. Осы облыстардағы топырақ және ауа-райының түрліше
болуына байланысты, егілетін қызылшаның өнімі мен қанттылығы әр түрлі
болып отыр. Жамбыл, Талдықорған және Алматы облыстарының қызылша егетін
аудандарының климаты негізінен шөлейт-далалық және тау бөктеріне тән
климат. Жалпы қант қызылшасын егетін үш облыстың климаты да континенталды:
жазы ыстық әрі құрғақ, қысы суық, қары аз болып келеді. Шілде айында
ауаның температурасы кейбір аудандарда +42 градусқа, ал қаңтар айында -45
градусқа дейін жетеді. Шығыс және солтүстік аудандарда қазанның аяғында
күрт салқындайды, ал батыс және оңтүстік аудандарда суық қарашаның бірінші
жартысында түседі. Жауын-шашынның жылдық орташа мөлшері әр түрлі болуы бұл
сол жердің теңіз деңгейінен биіктігіне және жер бедерінің ерекшеліктеріне
байланысты.
Жамбыл облысы. Облыстағы қызылша егетін Қордай, Мерке және Луговой
аудандары теңіз деңгейінен 686-740 м биіктікте орналасқан. Бұл аймақтарда
ауаның жылдық орташа температурасы 8,4-8,8 градус, жауын-шашынның жылдық
орташа мөлшері 324-474 миллиметр; Шу, Жамбыл және Свердлов аудандары теңіз
деңгейінен 464-639 м биіктікте орналасқан, ауаның жылдық орташа
температурасы +9,5 -10,2 градус, жауын-шашынның жылдық орташа мөлшері
302-327 мм. Аязсыз кезең н-шашынның жылдық орташа мөлшері орташа
температурасы не Луговой аудандары теңіз деңгейінен ерекшеліктеріне
байланысты160-170 күнге созылады, жылы күндері 250-270. Көп жылдық
деректерге қарағанда күзгі алғашқы үсік әдетте қыркүйектің соңы мен
қазанның басында, көктемгі соңғы үсік мамыр айының бірінші онкүндігінде
болады. Өсімдіктің өсу кезеңіндегі жылы температураның жалпы жиынтығы
орта есеппен 3750° (3559-4009° арасында ауытқып тұрады). Ең ыстық ай –
шілде ауаның температурасы 43-45°, ал ең суық ай – қаңтар. Мұнда
температура -26,5°-40°-қа дейін төмендейді. Жалпы түсетін ылғалдың жылдық
орташа мөлшері 356 мм, мұның дені (160 мм) көктемде түседі. Өсімдіктің
өсу кезеңінде түсетін жауын-шашынның мөлшері 70 миллиметрден аспайды.
Жамбыл облысында қант қызылшасы негізінен шалғынды сұр топырақты жерлерге
егіледі. Мұндай топыраққа егілетін қызылшаның көлемі – 40 процент. Мұнан
кейін кедесетін болмашы сортаңдалған шалғынды топырақтың үлесі 30 процент.
Бұл топырақтар өздерінің атына сәйкес тұзды келеді, онша құнарлы емес, қара
шірік мөлшері де аз, қоректік заттар да жеткіліксіз болып келеді. Сұр
топырақтың үлесіне 20 процент бозғылт қоңыр топырақтардың көлемі 10
процент шамасындай болады. Шалғын-сұр топырақты жерлер ыза суы жақын
жатқан сазды өңірде кездеседі. Мұндай топыраққа тән нәрсе – бір метр
тереңдікте және одан әрі карбонатттар тығыздалған қабат жатады.
Шалғын-сұр топырақты жерлерде қара шіріктің қалыңдығы 50-60 сантиметрге
жетеді. Мұнда қара шірік 3-4%, азот 0,24-0,30 процент болады. Ыза суы жер
бетіне жақын жатқан (1-2 м) қара шірігі мол (6 процентке дейін)
өңірлерде шалғындық топырақ қалыптасады. Сұр, шалғын сұр және шалғын
топырақтармен қатар қызылшаны облыста қызыл қоңыр және сортаң топырақты
жерлерге де орналастырады. Сұр ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.