Дамыта оқыту жүйесі бойынша сабақты оқыту
ЖОСПАР
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
І. Білім жүйесіндегі қазіргі оқыту әдісі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
Жаңартылған білім беру жүйесінің ерекшелігі ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... . 5
ІІ. Дамыта оқыту технологиясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 12
Дамыта оқыту технологиясының ерекшелігі ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... 12
Дамыта оқыту жүйесі бойынша сабақты оқыту ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 15
Дамыта оқытуда мұғалімнің басты міндеті ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 18
Дамыта оқыту технологиясында қолданылатын әдіс-тәсілдер ... ... ... ... ... 19
Интерактивті оқыту ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 19
Модульдік оқыту ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... 23
Сыни тұрғысынан ойлау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 26
Ойын арқылы оқыту техналогиясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 30
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... 33
Пайдаланған әдебиет тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 34
КІРІСПЕ
Дамыта оқыту бүгінгі күнде өзекті мәселердің бірі болып отыр. Өйткені, оқушылардың білімге деген қызығушылықтарының төмендеуі, оқуға деген құлықсыздығы және таным қызығушылықтарының даму деңгейінің төмендігі. Педагог өзіндік жұмысқа кіріскен кезде, жетістікке жету үшін тек білім мен қабілет жеткіліксіз екенін жылдам анықтайды. Дамыта оқытудың әдіснамасы - бұл сапалы жаңа білімнің жүйесі, ол консервативті педагогикалық сана мен білімнің, негізгі жаттап алу, репродуктивтімен ешқандай ортақтығы жоқ, оқу әрекетінің түбегейлі керісінше қалыптасуын ұсынады[1].
Дамыта оқыту түсінігінде біз баланың жан-жақты дамуына тура бейімделген ұйымдастырудың түрін, әдісін және мазмұнын оқытуды ұйымдастырудың тиімділігі деп түсінеміз. Дамыта оқыту технологиясының мақсаты - оқушылар оқу әрекетінің белсенділігінің психологиялық негізін қарастыру, мектептегі дамыта оқытудың әдісі мен амалдарын көрсету.
Көптеген жаңа әдістемелердің қатарында дамыта оқыту білім сапасын көтеру жағынан жетекші орында.
Дамыта оқытудың негізі оқытудың белсенді әдісі болып есептеледі. Белсенді оқыту дидактикалық процестің ұйымдастырылуы әдісінен дамытушы, проблемалық, зерттеушілік ізденіске ауысуымен белгілі, оқытудағы шығармашылық үшін жағдай туғызады, таным процесін белсендіреді.
М.Новиков белсенді оқытудың мынадай айырмашылықтарын көрсетеді:
1) ойлау белсенділігін арттыру. Мұнда тәрбиеленуші өзінің тілегіне тәуелсіз белсенді болуы керек;
2) оқуға қызықтыру уақыты айтарлықтай ұзақ болуы;
3) өзіндік шығармашылық шешімдер қабылдау, оқушылардың сезімдік және мотивациялық жоғары деңгейі.
Жаңа технологиялардың педагогикалық негізгі қағидалары: балаға ізгілік тұрғысынан қарау; оқыту мен тәрбиенің бірлігі; баланың танымдық күшін қалыптастыру және дамыту; баланың өз бетімен әрекеттенуі әдістерін меңгерту; баланың танымдық және шығармашылық икемділігін дамыту; әр оқушыны оның қабілеті мен мүмкіндік деңгейіне орай оқыту; барлық оқушылардың дамуы үшін жүйелі жұмыс істеу; оқу үрдісін оқушының сезінуі.
Зерттеу жұмысының өзектілігі: Бүгінгі күнде дамыта оқытудың бірнеше теориялары анықталып, жүзеге асуда. Онда балаға қоршаған ортамен ара қатынаста болатын өзіндік субъектінің рөлі тағайындалады. Оның бәрі нақты зерттеуді қажет етеді. Мұғалім өзінің сабақты ұйымдастыруға деген қатынасын өзгертіп, меңгерілетін технологияға толықтай енуі қажет, тек қана дамыта оқытудың принципін ғана меңгеріп қоймай, сонымен бірге оқу процесінде оны шығармашылық түрде қолданылуы керек[5].
Курстық жұмыстың мақсаты: Дамыта оқыту технологиясын айқындау.
Міндеті:
Комплексті даму жүйесі негізінде мақсатты бағытталған даму.
Мазмұнның мақсаттылығы және жүйелілігі.
Жоғарғы деңгейдегі қиындықта оқу.
Теориялық білімнің жетекші рөлі.
Материалды жылдам меңгеру.
Оқу процесінің өзін оқушының мойындауы
Жаппай дамытуды көздейтін жүйелі жұмыс.
Оқыту мазмұнының маңыздылығы және мәселелігін талдау.
1.Білім жүйесіндегі қазіргі оқыту әдісі
1.1Жаңартылған білім беру жүйесінің ерекшелігі
Отандық орта білімнің мазмұнын жаңарту бойынша шараларда қазіргі заманғы өмірде қолданылатын кең ауқымды қосымшаларға ие дағдыларға баса назар аударылуда - білімнің шығармашылық қолданылуы; сыни ойлау; ғылыми-зерттеу жұмыстарын орындау; АКТ-ны пайдалану; тілдік дағдыларды қоса алғанда коммуникативтік қарым-қатынас әдістерін қолдану; топта және жеке жұмыс істеу мүмкіндігі. Жалпы адамгершілік және этномәдени құндылықтарға негізделген бұл дағдылар студентке білім беру мен өмірлік мәселелерді шешуге мүмкіндік береді.
Жаңару жағдайындағы мектеп оқу жетістіктерінің жемісті болу сипатымен ерекшеленеді, ал оқу процесі әр сабақта білім "жинау" бойынша оқушылардың өздерінің бнлсенді шығармашылығымен сипатталады. Мұндай жағдайларда студент - таным субъектісі, ал мұғалім студенттердің танымдық белсенділігін ұйымдастырушы ретінде әрекет етеді[4,5].
Бұл жетістікке жету үшін әр мұғалім өзінен бастайды, ол жаңару процесінің әлеуметтік аспектісін көрсетеді. Мұғалім педагогикалық ойлаудың инерциясын еңсеріп, студентпен бірге оқуға тиіс.
Оқушылардың дамуына ықпал ететін достық қарым-қатынастағы ортаны құру маңызды.
Мектептегі білім беру мазмұнын жаңарту шеңберінде:
- энциклопедиялық сипаттағы нақты материалды беріп оқытудан, ақпарат алу жолдарын үйренуге бағытталған оқытуға баса назар аударылды;
- ынтымақтастық пен тәуелсіздікке қабілетті жеке тұлғаны әлеуметтендіру;
- ақпарат алу, талдау және тиімді пайдалану мүмкіндігін қалыптастыру;
- білім беру процесінің дәстүрлі ұйымдастырылуынан, оқу жоспарларында көрсетілген білім мазмұнын анықтағаннан кейін, ең алдымен, білім беру бағыттары бойынша анықталған және қызмет бағытын көрсету күтілетін нәтижелерге назар аудару, яғни студенттер біледі, түсінеді, қолданады, талдайды, синтездейді, бағалайды.
Жаңартылған оқу бағдарламалары арасындағы айтарлықтай айырмашылық:
- пәннің мазмұнын құрастырудағы спиралдылық принципі, яғни білім мен дағдыларды біртіндеп тік және горизонтальды түрде қалыптастыру (тақырыптар мен сыныптар бойынша дағдылардың күрделілігі);
- пәндік операциялардың маңызды түрлері бойынша жіктелетін таным заңдылықтарына негізделген, Bloom таксономиясының оқу мақсаттарының иерархиясы;
- оқыту деңгейінде педагогикалық мақсаттарды белгілеу және тренинг барысында мүмкіндігінше ішкі модульдік байланыстарды ескеруге мүмкіндік береді;
- бір білім беру аймағындағы пәндердің арасында, сонымен қатар пән аралық байланыстарды жүзеге асыру кезінде де кросс тақырыбының бар болуы;
- секциялардың мазмұны мен уақыт талабына сәйкес ұсынылған тақырыптар, әлеуметтік дағдыларды қалыптастыруға баса назар аудару;
- ұзақ мерзімді, орта мерзімді және қысқа мерзімді жоспарлар түріндегі оқу үдерісін технологиялық дамыту.
Оқу жоспары
Оқытудың күтілетін нәтижелері әрбір бөлім үшін нақты пәндерді оқыту, ұзақ мерзімді және орта мерзімді оқыту мақсаттарын қалыптастыру мақсатында нақтыланады.
Оқу бағдарламасына бекітілген пәндер бойынша оқу жоспары ұсыныс сипатына ие. Ұзақ мерзімді және орта мерзімді жоспарларда ұстаздарға сабақтарда тақырыптар мен секцияларға сәйкес сабақ өткізу бойынша ұсынымдар беріліп, ұсынылған білім беру ресурстары (интернет, мәтіндер, жаттығулар, бейне және аудио материалдар және т.б.) берілген[4].
Ұзақ мерзімді жоспар оқу жоспарының элементі ретінде оқу материалдарының бір жыл ішінде аяқталатын бөлімдері мен тақырыптарын анықтайды. Ұзақ мерзімді жоспарда белгілі бір бөлім бөлімнің тармақтары тақырыбы бойынша оқуға болатын оқу мақсаттары қамтылған.
Орта мерзімді жоспарлауды әдетте мұғалімдер тобы немесе жеке мұғалім жүзеге асырады, оқу жоспарын бірнеше сабақтарға айналдырады. Орта мерзімді жоспарлау ұзақ мерзімді жоспармен анықталған эталондарды анықтайды және қысқа мерзімге енгізіледі. Орта мерзімді жоспарларда белгілі бір кезеңге арналған негізгі міндеттер тұжырымдалады, ол әр тоқсанға немесе бөлімге арналған оқытудың тақырыптарын көрсетеді. Бөлімдер бойынша сағаттардың үлестірілуі мұғалімнің қалауы бойынша өзгеруі мүмкін.
Орта мерзімді жоспарларда мұғалімге тақырыптар мен секциялар бойынша сабақ жүргізуге, студенттердің аудиториядағы қызметін ұйымдастыруға, сондай-ақ сабақ барысында ресурстарды (интернет, мәтіндер, жаттығулар, бейне және аудио материалдар және т.б.) пайдаланады. Мұғалім сабақ түрлерін алмастыру және өзгерту мүмкіндігіне ие, бұл сыныптың оқушыларының жеке қасиеттерін және жетістік деңгейін ескере отырып жүргізіледі. Қысқа мерзімді жоспар немесе сабақ жоспары мұғалімнің орташа мерзімді жоспардың соңында ұсынылған үлгілік жоспар бойынша дербес түрде жасалады. Қысқа мерзімді жоспар жасаған кезде мұғалімге оқуға дифференцияланған тәсілге назар аудару және балалардың жеке ерекшеліктерін ескеру ұсынылады. Қысқа мерзімді сабақ жоспарлау мұғалімге оқу мақсаттарына тиімді түрде жетуге көмектеседі. Ол үшін мұғалім оқу материалын мұқият таңдайды және дұрыс әрекеттерді жасайжы. Әрбір сабақтан кейін мұғалім оқу материалын оқу барысында туындаған қиындықтарды анықтау үшін сабақты (рефлексия) талдауға тиіс.
Қысқа мерзімді жоспар жасаған кезде мұғалім мынадай ұсыныстарды басшылыққа алады:
- сабақты ұйымдастырғанда, оқу жоспарында және оқу жоспарында көрсетілген мақсаттарды басшылыққа алу керек;
- сабақтың мақсаттарын тұжырымдау қажет (С.М.А.Р.Т. принципі бойынша), яғни нақты, өлшенетін, қол жеткізуге болатын мақсаттарды белгілеу;
- орта мерзімді жоспарға енгізілген барлық іс-шаралар сабақта ұйымдастырылуы тиіс;
- Қажет болған жағдайда мұғалімнің өз қалауы бойынша іс-шаралар тізімі толықтырылуы тиіс.
Мұғалім білімнің жалғыз көзі ретінде емес, студенттердің белсенді білім беру және танымдық белсенділігін ұйымдастырушы ретінде әрекет етуі керек.
Ресурстар
Мұғалімдерді қолдау мақсатында Қазақстан Республикасының МЖББС-2015, білім беру бағдарламалары және оқу бағдарламалары (қысқа мерзімді, ұзақ мерзімді және орта мерзімді жоспарлардың үлгісі), критериалды бағалау жүйесіндегі оқу-әдістемелік материалдар, цифрлық білім беру сияқты ресурстар ұсынылады. Мұғалімдерді оқытумен қатар Зияткерлік мектептердің ресурстық орталықтары арқылы қолдау жүргізіледі, онлайн кеңес беру жүйесі енгізілетін болады. Академия мұғалімдерге әдістемелік қолдау және көмек көрсету мақсатында Тіл және әдебиет пәніне сәйкес қысқа мерзімді жоспарларды әзірлеу, Математика, Әлемді тану, Жаратылыстану пәндері бойынша интеграцияланған пәндерді оқытуға арналған әдістемелік нұсқаулар мен ұсыныстарды және басқа да материалдарды дайындады[3].
Бұл нұсқаулықтар Академияның сайтында (www.nao.kz) бар. Http:nis.edu.kz Назарбаев Зияткерлік мектептерінің ресми сайтында білім берудің мазмұнын жаңартуға және барлық орталықтардың www.cpm.kz, www.cep.kz, www.erc.kz, www.cpi.kz сайттарына сілтемелері бар барлық ақпаратты біріктіретін жаңартылған білім мазмұнын таратудың бірыңғай онлайн платформасы құрылды.
Педагогикалық тәсілдер мен ынтымақтастық
Білім мазмұнын жаңартып отыру мұғалімге аудиторияда осындай іс-әрекеттерді ұйымдастыруды талап етеді, ол әр адамның өміріне шығармашылық қабілеттерін дамытуды және белсенді технологияларды енгізумен, балаларға гуманистік көзқарас енгізуді қамтамасыз етеді.
Қазіргі заманғы мұғалім әртүрлі педагогикалық тәсілдерді біріктіру кезінде барлық мүмкіндіктерді пайдалану үшін әр түрлі арсеналды оқыту стратегиясына ие болуы керек. Білім беру стратегиялары барлық сыныппен, топпен, жеке жұмысымен, оқушылардың кері реакциясымен жұмыс істейді. Мұғалімдер бастауыш сыныптағы әріптестерімен, кәсіптік қауымдастық желісінде оқытылатын пәндермен, коучинг және тәлімгерлік процестерінде ынтымақтасу үшін өздерінің кәсіби қабілеттерін жетілдіруі керек.
Қолданыстағы оқу жоспарларынан айырмашылығы, Оқу үрдісін ұйымдастырудағы педагогикалық тәсілдер бөлімі мұғалімге оқыту мақсаттарына табысты жетудің әр түрлі әдістерін, технологияларын және стратегияларын қолдану бойынша пайдалануға ұсынылған білім беру мазмұнын жаңартылған оқу бағдарламаларына қосады[6].
Мысалы:
1) стратегиялар: өзін-өзі басқаратын, эксперименталды, сыни, коммуникативті, контекстік;
2) технология: шағын топтарда (командамен), кейс-сатылармен (нақты жағдайларды талдау), рөлдік ойындарда және іскерлік ойындарда, модульдік оқытуда.
3) әдістер: проблемалық оқыту, жеке оқыту, пәнаралық оқыту, тәжірибеге негізделген оқыту, жобалау әдісі.
Мұғалім педагогикалық тапсырмаларды оқытуда және шешуде, жеке және кәсіби қасиеттерін жақсартуда стереотиптерді жеңуге тырысуы керек. Ол үшін белсенді қарым-қатынас жасау және әріптестерімен тәжірибе алмасу, онлайн және дербес режимдерде талқылау және ынтымақтастық, жалпы мәселелерді шешу және инновацияларды енгізу арқылы кәсіби желілік қоғамдастықтарды пайдалану ұсынылады.
Бағалау жүйесі
Қазақстандық жалпы білім беру мектептері үшін критерийлік бағалаудың жаңа жүйесі оқушыны дамытуға, оның қызығушылығын арттыруға және оқуға ынталандыруға бағытталған болады. Бұған әрбір оқушы мен оның ата-анасы үшін түсінікті және өлшемді бағалау критерийлерін құру арқылы қол жеткізуге болады.
1-сурет - критериалды бағалау жүйесінің ерекшеліктері
Критерийлік бағалау жүйесінің мазмұны стандарттармен, процестермен, құралдармен және бағалау нәтижелерімен анықталады және бірқатар нормативтік және нұсқаулық-әдістемелік құжаттармен реттеледі. Критерилік бағалау ережесі Қазақстан Республикасының білім беру ұйымдарының бастауыш білім беру мектептерінде оқушылардың оқу жетістіктерін бағалауды ұйымдастыру және өткізу тәртібін анықтайды, онда бастауыш білім берудің оқу бағдарламалары бекітілген және Қазақстан Республикасының Мемлекеттік жалпы міндетті білім беру стандарттарына сәйкес жүзеге асырылады. Құжатпен реттеледі: қалыптастырушы және жиынтық бағалауды ұйымдастыру және өткізу тәртібі; тоқсанға арналған сандық бағалауды модерациялау рәсімдері; тоқсан және оқу жылына арналған бағаларды беру тәртібі; тыңдаушының портфолиосын сақтау бойынша ұсыныстар[10].
Басшылық
Жалпы білім беретін мектептердің бастауыш сынып мұғалімдеріне арналған критерийлік бағалау бойынша жаңартылған мазмұнды енгізу тұрғысында оқушылардың оқудағы жетістіктерін бағалауда мұғалім қызметін өзгертуге арналған теориялық және практикалық негіздер анықталады. Ұсынылған ұсынымдар бағалау рәсімдерінің сапасын, олардың белгіленген стандарттарға сәйкестігін және әрбір оқушының оқу қажеттіліктерін қамтамасыз етеді.
Басшылық
Өңірлік және мектеп үйлестірушілері үшін критерийлік бағалауды енгізу туралы педагогикалық өлшемдер саласындағы білім беру саясатын дамыту, мектепте, өңірлік және аймақтық деңгейлерде оны енгізудің негізгі принциптері мен тәсілдерін көрсететін құжат болып табылады. Нұсқаулық бағалау процесін ұйымдастыру бойынша негізгі іс-шараларды және үйлестірушілерге көмек көрсету бойынша тәжірибелік ұсыныстар береді. Қалалық аудандық және мектеп бөлімшелерінің бөлімдерінің критериалды бағалау жүйесін енгізу процесін үйлестіретін жауапты тұлғалар тағайындалады. Аймақтық координаторлар қалалық аудандық білім беру бөлімдерінің әдіскерлерінен, мектептің үйлестірушілері орта мектеп директорларының орынбасарларының бірі болып табылады. Үйлестірушілердің басты рөлі бағалау жүйесін жалпы сапалы басқаруды қамтамасыз ету, қалыптастырушы және жиынтық бағалаумен байланысты процестер мен рәсімдерді енгізу, сондай-ақ бағалау рәсімдерін жүзеге асыру кезінде мектептерге әдістемелік қолдау көрсету болып табылады.
Формативті бағалауға арналған тапсырмалардың жиынтығы әр оқу жоспарының барлық оқу мақсаттарына формативті бағалау жүргізу үшін дескрипторлармен іріктеу тапсырмаларын қамтиды. Тапсырмалар ұсыныс сипатына ие және студенттердің қажеттіліктері мен мүмкіндіктерін ескере отырып бейімделуі мүмкін[11].
Кумулятивтік бағалау бойынша әдістемелік ұсынымдар бөлімдер кросс тақырыбы мен кварталдары бойынша жиынтық бағалауды ұйымдастыру және өткізу тәсілдерін көрсетеді. Құжатта: бөлімнің тақырыптың жиынтық бағалауына арналған тапсырмаларды әзірлеу бойынша ұсынымдар; секция кесінді тақырыбын дескрипторлармен және баллмен жиынтық бағалау үшін үлгі тапсырмалар; тапсырмаларды әзірлеуге және рәсімнің өткізілуіне арналған жиынтық тоқсан бағасының ерекшелігі; сомалық схемалармен жиынтық тоқсан бағасы үшін үлгі тапсырмалар.
Критериалды бағалау құрылымы
Оқу жылы барысында оқудағы жетістіктер мен жетістіктер туралы мәліметтер жинау үшін бағалаудың екі түрі жүзеге асырылады: қалыптастырушы бағалау және жиынтық бағалау. Кумулятивтік бағалау, өз кезегінде, секцияны кросс-тақырыпты, тоқсандық және орта білім деңгейін қысқаша бағалау рәсімдерін қамтиды.
2-сурет - критериалды бағалау құрылымы
Бағалаудың тәсілдері пәннің мазмұнына және критерийлік бағалау түріне байланысты әртүрлі болуы мүмкін.
Қалыптастырушы бағалау оқу процесінің ажырамас бөлігі болып табылады және мұғалім тарапынан тоқсан сайын жүйелі түрде өткізіледі. Қалыптастырушы бағалау оқушылар мен мұғалім арасындағы баллдар мен бағалар қоюсыз үздіксіз кері байланыспен қамтамасыз етеді. Форативтік бағалау кезінде стажер қатеге және оны түзетуге құқылы. Бұл тыңдаушының мүмкіндіктерін анықтауға, қиындықтарды анықтауға, жақсы нәтижелерге қол жеткізуге және оқу үдерісін уақтылы түзетуге мүмкіндік береді[12].
Қалыптастырушы бағалау - бұл оқу жетістіктерінің өсуіне және дамуына тікелей әсер ететін процесс және мұғалім мен оқушы арасындағы кері байланыс қамтамасыз етіледі.
Қалыптастырушы бағалау қосымша жаттығулар немесе тесттер ретінде қаралмастан, оқытудың ажырамас бөлігі болуы керек. Оқудың мақсаттары және оқу жоспарының әрбір бөліміне күтілетін нәтижелер формативті бағалау тәжірибесінің мазмұнын анықтайды.
Мұғалім форматты бағалау процесінде оқу жоспарын оқытудың барлық мақсаттарын қамтуы керек. Оқытушыға формационды бағалауға, оның ішінде оқыту мақсаттарына баға беру критерийлерін, дескрипторлармен іріктеу тапсырмаларын дайындауды үйрету. Мұғалім оқушылардың жеке қасиеттеріне және оқытудың контексіне сәйкес тапсырмаларды әзірлейді немесе таңдайды. Әрбір тапсырма үшін дескрипторлар анықталған. Мұғалімнің бағалаудағы шешімі объективті болу үшін тапсырмаға арналған дескрипторлар нақты және дәл болуы керек. Сонымен қатар, дескрипторлар студенттің қандай кезеңде қиындықтарды бастан кешіретінін анықтауға мүмкіндік береді. Бұл оқушылар мен ата-аналарға конструктивті пікір алысуды жеңілдетеді.
2.Дамыта оқыту технологиясы
Дамыта оқыту технологиясының ерекшелігі
Дамыта оқыту деп - оқыту мақсаты, міндеттері, әдіс-тәсілдері баланың даму заңдылықтарына сәйкестендірілген оқытуды атаймыз.
Дамыта оқыту технологиясын енгізу идеясы баланың даму процесінің үш түрлі факторына тура қатысты: биологиялық фактор, әлеуметтік фактор бала өмір сүретін орта, ең алдымен адамдардың ортасы, баланың өз белсенділігі. Егер мұғалім баланың өз белсенділігін туғыза алмаса, оған ұсынған іс пен еңбекте баланың әрекетке қатысуы күткен нәтиже бермейді.Баланың дамуы белсенділік арқылы жүзеге асады.
Ғалым психологтар Л. В. Занков, А. А. Люблинская, В. В. Давыдов, Д.Б.Эльконин зертханаларында бастауыш мектепте оқытудың мазмұнын өзгертуге арналған зерттеулер жасады. С. Л. Рубинштейн, Е. Н. Кабанова Миллер және басқалар өз зерттеулерінде оқыту дамудың негізгі алғы шарты екенін дәлелдейді[1].
И.Я.Лернер даму деген ұғымды педагогикалық заңдылықтарға негіздей отырып, адамның әртүрлі қиындықтардағы мәселелерді шеше білуге дайындығы деп түсіндіреді. Мұндай анықтама интеллектуалдық іс-әрекетті жоғары орынға шығарады. Мәселе қаншалықты күрделі болса, оны шешуге жұмсалатын ақыл-ой қызметі де соншалықты кең, аумақты, демек даму деңгейі де жоғары болады. Дамыта оқыту жүйесі ең алдымен Л.С. Выгодскийдің теориясымен баланысты. Оның теориясы бойынша дамудың ең таяу зонасы болады, яғни алға мақсат қоюға байланысты жақын арадағы мақсатқа жету арқылы үлкен мақсаттарға қол жеткізу дамудың ең таяу зонасы. Жігерлендіру, бағыттау, тұлғаның тұқуалаушылық ұабілеттерін дамыту, жеке даралық қасиеттер білім, білік, дағды, ақыл- ой ерекшеліктерін, эмоцияналдық және іс - әрекет тәжірибелік жағдайлар жатады. Л.С. Выгодскийдің ойынша бала дамудың толық субьектісі болып есептеледі. Л.С. Выгодскийдің Таяу зонасы жайлы теориясы 2 бағытта дамыған
Дамыта оқытудың Д. Б Эльконин -- В. В. Давыдов жасаған жүйесінің көздеген мақсаттарына жету тек баланың өзінің белсенділігіне байланыстьі. Осыған орай, бұл жүйенің әдіс-тәсілдері де оқушының оқу белсенділігін ұйымдастыру, қолдап, көмектесіп отыруды көздейді. Бұл жүйемен дәстүрлі оқытуды салыстыру мынадай қорытынды жасауға негіз болды.
Дамыта оқытуда баланың ізденушілік-зерттеушілік әрекетін ұйымдастыруга басты назар ұсталады. Ол үшін бала өзінің бұған дейінгі білетін амалдарының, тәсілдерінің жаңа мәселені шешуге жеткіліксіз екенін сезетіндей жағдайға түсуі керек. Содан барып оның білім алуға деген ынта-ықыласы артады, білім алуға әрекеттенеді. Сабақ мұндай жағдайда төмендегідей 3 құрамдас бөліктерден тұратын болады.
Оқу мақсаттарының қойылуы. Оны шешудің жолып бірлесе қарастыру , шешімнің дұрыстығын дәлелдеуүшеуі дамыта оқытудың мәні.
Д. Б. Эльконин - В. В. Давыдов жасаған жүйесінің негізгі компоненттері. Оқушы алдына оқу мақсаттарын қоюда ешқандай дайын үлгі берілмейді. Мақсатты шешу іштей талқылау, сосын жинақтау арқылы жүзеге асады. Мұғалім сабақ процесін ұйымдастырушы, бағыттаушы адам ролінде. Шешім табылған кезде әркім оның дұрыстығын өзінше дәлелдей білуге үйретіледі. Әр оқушыға өз ойын, пікірін айтуға мүмкіндік беріледі, жауаптар тыңдалады. Әрине, жауаптар барлық жағдайда дұрыс бола бермес. Дегенмен әр бала жасаған еңбегінің нәтижесімен бөлісіп, дөлелдеуге талпыныс жасайды, жеке тәжірибесін қорытындылауға үйренеді. Неғұрлым мұғалім өзінің осы міндеттерін дұрыс орындаса, соғұрлым баланың сабақ материалын игеруі жеңілдей түседі. Екіншіден, жұмыс нәтижелі болу үшін оқушының мұғалім қойған талаптарды мүлтіксіз орындауы қажет етіледі. Демек, оқушы алдын ала бағдарлап, жоспарлап қойған іс-әрекеттің қатысушылары ғана болып қалады. Нәтижеде оларда тек жақсы орындаушылық қабілеттер қалыптасады. Сондықтан да тіл алғыш, айтқанды бұлжытпай орындайтын оқушы дәстүрлі педагогиканың идеалы, мұраты болып саналады[1].
Дамыта оқытудың Л. В. Занков жасаған жүйесінің ерекшеліктеріне тоқталып өтелік. Бұл жүйе дәстүрлі оқытудан төмендегі өзгешеліктерімен айқындалады: оқыту мазмұнындағы өзгешеліктер;
-мақсаттағы айырмашылықтар;
-дидактикалық принциптердегі өзгешеліктер;
-әдіс-тәсілдердегі ерекшеліктер;
-оқытуды өзгеше ұйымдастыру; -мұғалім еңбегінің нәтижелілігін анықтаудың жаңа көрсеткіштері;
-мұғалім мен оқушы арасындағы жаңаша қарым-қатынастағы мектептің
негізгі мақсаты баланы жалпы дамыту. Ал жалпы даму деп байқампаздығын, ойлауын дамыту және практикалық іс-әрекетті меңгеруі қабылданады.Сондай-ақ ақыл, ерік-жігері, сезімдерінің дамуы алынады.
Айтылғандарды қорыта келе, бастауыш сынып оқушыларының қарқынды ой еңбегімен айналысуға табиғи мүмкіндіктерінің бар екенін оқыту процесінде ескеру қажет деген тұжырымға келеміз.
Дәстүрлі педагогикада "қарапайымнан күрделіге қарай, нақтыдан абстрактіге қарай" деген принцип бар.
Дамыта оқыту жүйесінің авторлары бұған керісінше, бала ойлауын абстрактіден қарапайымға қарай жетелейді.
Мысалы: "А" әрпін өткенде, алманың суретін көрсетіп тұрып, оның не екенін, дәмі, түрі, формасы қандай екенін сұрағаннан гөрі, ол туралы не білетінін, не айта алатынын сұрап білудің баланы дамыту үшін тиімділігі зор екенін айтады.
Яғни оның біреуін Л.В. Занков дамытса, екіншісін Д.Б Эльконин мен В.В. Давыдов дамытты. Л.В. Занковтың дамыта оқыту жүйесі 60 жылдары дүниеге келеді. Ғалымның пікірі бойынша мектеп баланы психикалық тұрғыдан дамыта алмай келеді. Ол бірнеше жылға созылған іргелі зерттеулерде білім берудің жайы мен оны одан әрі дамытудың жолдарына талдау жасайды. Оның лобороториясында алғаш рет даму - мектеп жүмысының басты өлшемі деген идея туып, дамыта оқытудың өзіндік жүйесін жасады.
Л.В. Занковтың жасаған дамыта оқыту жүйесін жеке тұлғаны жеделдете, қарқынды, жан - жақты дамыту жүйесі деп те атауға болады. Дамыта оқыту оқушыларды әр түрлі қызмет түріне тартуды құптайды, сабақ беруде дидактикалық ойындар, пікірталастарды, ойлау, қиялдау, есте сақтау, тіл байлығын дамытуға арналған әдістерін қолданылады ұсынады. Л.В. Занков баланың жалпы дамуының барысын анықтаудың төмендегіде көрсеткіштер:
- Байқағыштық- көптеген маңызды психикалық функциялардың дамуының бастапқы негізгі.
- Ойлаудың дерексіздігі - талдау, жинақтау, абстракциялау, жалпылау.
-практикалық әрекет - материалдың әрекет жасау.
Л.В. Занковтың дамыта оқыту дидактикалық жүйесінің мақсаты:
1. Оқушының жан - жақты дамуы.
2. Оқушының жан - жақты үйлесімді дамуына қолайлы жағдай жасау.
Дамыта оқыту - күрделі құрылымды, бір тұтас педагогикалық жүйе. Оның нәтижесінде әр оқушының өзін - өзі өзгертуші субьет дәрежесіне көтерілуіне көзделіп, оқыту барысында. Соған ылайық жағдайлар жасалады. Дамыта оқытудың дәстүрлі оқытудан айырмашылығы көздеген мақсатында мәтінде, мазмұнда, дамытудың негізгі факторында, мұғалімнің рөлі мен атқаратын қызметінде, әдіс - тәсілдерінде, оқушының білім алу белсенділігінің түрінде, оқу үрдісінде олардың қарым - қатынас сипатында таныла білу үрдісін ұйымдастыру және ондағы комуникациялар түрінде т.б.
Занковтың дамыта оқыту жүйесінің мақсаты : Жеке адамның жоғары дәрежеде дамуы жан - жақты гормониялық даму үшін негіз жасау.
Л.В. Занковтың дамыта оқыту жүйесінде оқушы өзін -өзі емін - еркін сезінеді, оның әлеуметтік дамуына жағдай жасалады. Осы жүйеде оқушы мен мұғалімнің арасындағы жанама қарым - қатынастың іргетасы қаланады. Мұғалім түсіндіруші, оқытушы тұрғысында емес, оқушының оқу әрекетінде ұймдастырушы ретінде көрінеді[1].
Л.В. Занковтың дамыта оқыту жүйесінің негізгі принциптері:
1. Жоғары деңгейдегі қиыншылықтар.
2. Теориялық білім берудегі мықты оқыту жүйесіндегі жетекші рөлі.
3. Материалды қайталап және бекітіп отыру арқылы материалды тездетіп меңгерту.
4. Оқушылардың ақыл - ой әрекеттерін сезіну.
5. Оқуға оқушылардың эмоциясын қосу үшін, олардың жоғымды себептерді тудыру, және танымдық қызығушылықтарын дамыту.
6.Оқыту процесінде оқушы мен мұғалімнің арасында гуманистік қарым - қатынасты дамыту.
7. Осы сыныптың әр оқушының дамуы.
Л.В. Занковтың дамыта оқыту жүйесінің негізгі ерекшеліктері:
- Дамудың тиімділігі үшін.
- Кешенді даму жүйесінде мақсатты даму.
- Мазмұнының жүйелілігі мен тұтастығы.
- Теориялық білімнің жетекші рөлі.
- Жоғары деңгейлік қиындыққа оқыту.
- Материалды мәңгеру және ілгеріну.
- Оқыту үрдісінде балалар сезінеді.
- Оқыту үрдісінің әр түрлілігі жекешелік оқыту.
- Барлық балалардың даму жолындағы жұмыстар.
Дамыта оқыту жүйесі бойынша сабақты оқыту
Оқытудың, тәрбиелеудің мазмұнын қоғам дамуының қарышты қадамына сәйкестендіріп, оны шырқау биіктерге көтеруге бағытталған тың әдіс-тәсілдер жасалуда. Нәтижесінде тұтас педагогикалық үрдістер өзгертіліп, білім берудің тиісді деп табылған жаңа технологиялары дүниеге келуде. Оқыту барысында жаңа технологиялық әдістерді пайдалану шәкірттердің ойлана білу қабілеттерін дамытады, олардың білім сапасын жақсартады, ой өрісін кеңейтеді, есте сақтау қабілеттерін өсіреді. Оқыту мен дамыту әдістерінің екеуі де жеке тұлғаның қалыптасуына үлкен ықпал ететін маңызды айғақтар болып саналады. Дамыта оқытуда оқушының ойлау, ізденушілік, зерттеушілік қабілеттері артып, талдау арқылы белгілі бір шешімге келуге, оны дәлелдей білуге, оқушының өз ой-пікірін айтуға мүмкіндік беріледі[7, 8].
Бастауыш саты - бұл оқушы тұлғасы мен санасының қарқынды дамитын құнды, қайталанбайтын кезеңі. Сондықтан бастауыш мектеп - оқушыны тұлға етіп қалыптастырудың алғашқы баспалдағы. Президент жолдауында: Ұлттың бәсекеге қабілеттілігі бірінші кезекте білім деңгейімен айқындалады - деген байламы жеке адамның құндылығын арттыру, оны дайындайтын ұстаз жауапкершілігінің өсуі, тынымсыз еңбек, сапалы нәтиже деген ұғыммен егіз. Қазіргі мектеп жағдайындағы білім берудің ұлттық моделіне өту оқыту мен тәрбиелеудің соңғы әдіс-тәсілдерін, жаңа инновациялық педагогикалық технологияны игерген, психологиялық-педагогикалық диагностиканы қабылдай алатын, нақты тәжірибелік іс-әрекет үстінде өзіндік даңғыл жол салуға икемді, шығармашыл педагог-зерттеуші, ойшыл мұғалім болуын қажет етеді.
Мемлекеттік білім стандарты деңгейінде оқыту үрдісін ұйымдастыру жаңа педагогикалық технологияны ендіруді міндеттейді. Сондықтан оқу-тәрбие үрдісінде жаңа инновациялық әдіс-тәсілдерді енгізу оқушылардың білімге деген қызығушылығын, талпынысын арттырып, өз бетімен ізденуге, шығармашылық еңбек етуге жол салу.
Бастауыш сынып оқушыларын оқытуда негізінен дамыта оқыту технологиясы басшылыққа алынады. Себебі қазіргі оқулықтар дамыта оқыту технологиясы негізінде жазылған. Сондықтан әрбір бастауыш сынып мұғалімі Дамыта оқыту технологиясындағы сабақтың құрылымын, әдіснамалық негіздерін толық меңгеріп, өз іс-тәжірибесінде шығармашылықпен қолдана білуі тиіс.
Оқу - адамның психикалық дамуының формасы, элементі. Кез келген оқыту белгілі бір мөлшерде адамды дамытады.Даму ұғымы сөздікте ... мөлшерлік өзгерістердің белгілі бір өлшем шегінен шығып, сапалық өзгерістерге айналуы,-деп түсіндіріледі. Даму ұғымының психологиялық анықтамасы-жаңарту процесі, жаңаның өмірге келіп, ескінің жоғалуы деген мағынаны береді. Барлық табиғат құбылыстары сияқты бала психикасы да үнемі диалектикалық жолмен дамып, өзгеріп, бір деңгейден екінші деңгейге өтіп отырады. Оқыту мен дамыту арасында тығыз байланыс бар екенін психология ғылыми жеткілікті дәрежеде дәләлдеп берді деп айтуға болады. Бұл мәселені түбегейлі зерттеп, бала дамуындағы оқытудың рөлін, алар орнын анықтаған көрнекті психолог Л.С. Выготский. Ол дамуды оқытумен тең, керісінше оқу мен даму екі бөлек процесс деген көзқарастарды қатты сынға алды[8].
Ең алғаш рет бала дамуының төмендегідей екі аймағы болатындығы жайлы теория ұсынды.
1.Бала дамуының жақын аймағы - баланың тек үлкендердің көмегі арқылы атқара алатын істері.
2.Бала дамуының қол жеткен аймағы - баланың үлкендердің көмегінсіз істей алатын істері.
Баланың дамуы бірінші аймақты меңгеру арқылы жүзеге асады. Дамудың қол жеткен аймағы жақын аймақпен өзара қызметтесе отырып, оны игерген кезде дамуға өріс ашылады.
Дамыта оқыту деген термин психология ғылымының қойнауында туып, баланың дамуын қарастырған (Ж.Пиаже), ойлаудың әртүрлі деңгейін, типтерін ( Л.В.Выготский, А.Н.Леонтьев, С.Л.Рубинштейн) және басқа да психиканың функциясын зерттеген (Б.Г.Ананьев, Г.С.Костюк, А.А.Люблинская, Н.А.Менчинская) және т.б.іс-әрекет теориясының психологиясын жасаған (А.Н.Леонтьев, П.Я.Гальперин) еңбектерінде жан-жақты талданды. Нәтижеде дамыта оқыту проблемасына арналған екі іргелі эксперимент жасалып, оның бірін Д.Б.Эльконин, В.В.Давыдов, ал екіншісін Л.В.Занков басқарады.
Кейінгі жылдары дамыта оқыту психология мен педагогика ғылымдарының келелі мәселесіне айналды. Жүйенің авторлары дамыта оқыту деп - оқыту мақсаты, міндеттері, әдіс-тәсілдері баланың даму заңдылықтарына сәйкестендірілген оқытуды атайды. Оқыту арқылы баланың психикасында жаңа құрылымдар пайда болуы, яғни жаңа сапалық өзгерістер болуы тиіс деп есептейді. Жүйенің басты мақсаттарының бірі - баланы оқыта отырып жалпы дамыту, оның еркіндігін қалыптастыру, өз бетінше ізденуге, шешім қабылдауға дағдыландыру, жекелік қасиеттерін ескеру, басшылыққа алу, әрі қарай ұшқырлау, тұлғалыққа бағыттау.
Дамыта оқыту - дәстүрлі оқытуға соңғы уақыттарға дейін балама жүйе деп қарастырылды. Оның нәтижесінде әр оқушы өзін-өзі өзгертуші субъект дәрежесіне көтерілуі көзделіп, соған оқыту барысында лайықты жағдайлар жасау үлкен нәтиже берді.
Дәстүрлі және дамыта оқыту жүйелерінің негізгі белгілерінің салыстырмалы сипаттамасы
Педагогикалық процесінің компоненттері
Дәстүрлі иллюстрациялық түсіндірме әдісі
Дамыту оқыту
Мақсаты
Оқушыларда білім, білік, дағды қалыптастыру
Байқампаздығын, ойлауын, практикалық әрекетін дамыту
Бастапқы мазмұны
Факторлар, мысалдар, тақырыптар, дәлелдер
Заңдылықтарды, теорияларды, ұғымдарды, ережелерді қорыту
Оқытудың формалары
Жеке, топтық, фронтальді
Бірлескен ұжымдық іс-әрекет
Оқыту әдістері
Ауызша түсіндіру, көрнекілік, практикалық
Проблемелық баяндау, ізденушілік, зерттеушілік, ойлау
Бақылау, бағалау
Оқытудың нәтижесін мұғалімнің бақылауы, бағалауы
Өзін-өзі бақылау, өзін-өзі бағалау, рефлекция
Дамыта оқыту жүйесінде оқушылардың ойларын жетілдірудің маңызы зор:
Біріншіден - дамыта оқытуда білім даяр күйінде берілмейді, оған оқушы өз оқу әрекеті арқылы қол жеткізеді. Сабақтың алғашқы ізденіс кезеңінде жаңа ақпарат жайлы не білетіндіктерін ортаға салып, мәселені өз беттерінше шешуге талаптанады. Сөйтіп олар осы мәселе туралы өз білімдерінің жеткіліксіз, таяз екенін сезіну арқылы сабаққа деген қызығушылықтары оянады, ішкі түрткілері пайда болады[9].
Екіншіден - дамыта оқытуда оқушы жоғары қиындықтағы мәселелерді шеше отырып өзінің санасының саңылауларын ашады. Әр оқушының өзінің деңгейіне дейін дамуға қол жеткізе алады. "Жақсы оқушы", "Жаман оқушы" ұғымының болмауы, балаларды танымдық әрекеттерге ұмтылдырады, құштарлығын арттырады.
Үшіншіден - оқушының жеке басын дамытатын басты құрал - ол өзінің әрекеті. Сол себепті дамыта оқытудағы оқыту әдістері оқушыны белсенді жұмыс жағдайына қоя отырып, мәселелерді, қайшылықтарды шешу мақсатын қояды.
Төртіншіден - дамыта оқыту жүйесінің нәтижелі болуы оқушы мен мұғалімнің арасындағы жаңаша қарым-қатынасы арқасында ғана өз жемісін береді. Сол себепті дәстүрлі жүйедегі әміршілдік стиль бұл жерде тиімсіз, оқушы - "орындаушы", "мұғалімнің тасасындағы" объект емес. Ол өз пікірін ашық айта, ойын дәлелдей, дәйектей алатын, сонымен қатар басқаның да ойын тыңдап, көзқарасын құрметтей білуге үйренген жаңа сападағы
В.В. Давыдов Дамыта оқыту дегеніміз - ақыл-ойдың дамуының көрсеткіші ретінде жинақтай, қорытындылай алу дағдысы - дейді. Дамыта оқытуда баланың ізденушілік -зерттеушілік әрекетін ұйымдастыру басты назарда ұсталады. Ол үшін бала өзінің осы кезге дейінгі білетін тәсілдерінің жаңа мәселені шешуге жеткіліксіз екенін сезініп, содан барып оның білім алуға деген ынтасы артып, білім алуда әрекет жасайды.
Дамыта оқытуда мұғалімнің басты міндеті
Дамыта оқытуда мұғалімнің басты міндеті:
Оқу материалдарын оқушыға дайын күйінде көрсету емес, оқушымен бірлесіп, жалпы іс - әрекетті ұйымдастыра отырып, алға қойған міндеттерді түсіндіру, оларды шешудің тәсілдерін, жолдарын іздестіру арқылы өз іс-тәжірибесінде қалай қолданады?
1) Оқу әрекетін қалыптастыру, айналадағы дүниемен белсенді әрекеттестік, этикалық, эстетикалық қарым-қатынасқа дайындау, дара тұлғалық адамгершілік нормаларын меңгерту.
2) Оқу барысында баланың бойындағы дамытуды қалыптастыруды дағдыға айналдыру.
3) Оқу мен тілдің арасындағы байланыстылыққа аса көңіл бөлу.
4) Сөздік қоры мен тілдің арасындағы байланыстылыққа аса көңіл бөлу.
5) Оқушының сезіміне әсер етіп, логикалық ойын дамыту.
6) Жалпы оқушының жан дүниесін дамыту.
Қорыта келгенде, дамыта оқыту технологиясы оқушы құзыреттілігін дамытуда аса маңызы бар технология. Өз тәжірибем бойынша білім сапасын арттыру жолдарын қарастыратын болсам, түрлі дидактикалық дамытпалы ойындар, шығармашылық тапсырмалар колдандым. Сөздік диктант жазғанда жұмбақтар жасырып, шешулерін жазғыздым. Сауаттылығын арттырумен бірге ой ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
І. Білім жүйесіндегі қазіргі оқыту әдісі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
Жаңартылған білім беру жүйесінің ерекшелігі ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... . 5
ІІ. Дамыта оқыту технологиясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 12
Дамыта оқыту технологиясының ерекшелігі ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... 12
Дамыта оқыту жүйесі бойынша сабақты оқыту ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 15
Дамыта оқытуда мұғалімнің басты міндеті ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 18
Дамыта оқыту технологиясында қолданылатын әдіс-тәсілдер ... ... ... ... ... 19
Интерактивті оқыту ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 19
Модульдік оқыту ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... 23
Сыни тұрғысынан ойлау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 26
Ойын арқылы оқыту техналогиясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 30
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... 33
Пайдаланған әдебиет тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 34
КІРІСПЕ
Дамыта оқыту бүгінгі күнде өзекті мәселердің бірі болып отыр. Өйткені, оқушылардың білімге деген қызығушылықтарының төмендеуі, оқуға деген құлықсыздығы және таным қызығушылықтарының даму деңгейінің төмендігі. Педагог өзіндік жұмысқа кіріскен кезде, жетістікке жету үшін тек білім мен қабілет жеткіліксіз екенін жылдам анықтайды. Дамыта оқытудың әдіснамасы - бұл сапалы жаңа білімнің жүйесі, ол консервативті педагогикалық сана мен білімнің, негізгі жаттап алу, репродуктивтімен ешқандай ортақтығы жоқ, оқу әрекетінің түбегейлі керісінше қалыптасуын ұсынады[1].
Дамыта оқыту түсінігінде біз баланың жан-жақты дамуына тура бейімделген ұйымдастырудың түрін, әдісін және мазмұнын оқытуды ұйымдастырудың тиімділігі деп түсінеміз. Дамыта оқыту технологиясының мақсаты - оқушылар оқу әрекетінің белсенділігінің психологиялық негізін қарастыру, мектептегі дамыта оқытудың әдісі мен амалдарын көрсету.
Көптеген жаңа әдістемелердің қатарында дамыта оқыту білім сапасын көтеру жағынан жетекші орында.
Дамыта оқытудың негізі оқытудың белсенді әдісі болып есептеледі. Белсенді оқыту дидактикалық процестің ұйымдастырылуы әдісінен дамытушы, проблемалық, зерттеушілік ізденіске ауысуымен белгілі, оқытудағы шығармашылық үшін жағдай туғызады, таным процесін белсендіреді.
М.Новиков белсенді оқытудың мынадай айырмашылықтарын көрсетеді:
1) ойлау белсенділігін арттыру. Мұнда тәрбиеленуші өзінің тілегіне тәуелсіз белсенді болуы керек;
2) оқуға қызықтыру уақыты айтарлықтай ұзақ болуы;
3) өзіндік шығармашылық шешімдер қабылдау, оқушылардың сезімдік және мотивациялық жоғары деңгейі.
Жаңа технологиялардың педагогикалық негізгі қағидалары: балаға ізгілік тұрғысынан қарау; оқыту мен тәрбиенің бірлігі; баланың танымдық күшін қалыптастыру және дамыту; баланың өз бетімен әрекеттенуі әдістерін меңгерту; баланың танымдық және шығармашылық икемділігін дамыту; әр оқушыны оның қабілеті мен мүмкіндік деңгейіне орай оқыту; барлық оқушылардың дамуы үшін жүйелі жұмыс істеу; оқу үрдісін оқушының сезінуі.
Зерттеу жұмысының өзектілігі: Бүгінгі күнде дамыта оқытудың бірнеше теориялары анықталып, жүзеге асуда. Онда балаға қоршаған ортамен ара қатынаста болатын өзіндік субъектінің рөлі тағайындалады. Оның бәрі нақты зерттеуді қажет етеді. Мұғалім өзінің сабақты ұйымдастыруға деген қатынасын өзгертіп, меңгерілетін технологияға толықтай енуі қажет, тек қана дамыта оқытудың принципін ғана меңгеріп қоймай, сонымен бірге оқу процесінде оны шығармашылық түрде қолданылуы керек[5].
Курстық жұмыстың мақсаты: Дамыта оқыту технологиясын айқындау.
Міндеті:
Комплексті даму жүйесі негізінде мақсатты бағытталған даму.
Мазмұнның мақсаттылығы және жүйелілігі.
Жоғарғы деңгейдегі қиындықта оқу.
Теориялық білімнің жетекші рөлі.
Материалды жылдам меңгеру.
Оқу процесінің өзін оқушының мойындауы
Жаппай дамытуды көздейтін жүйелі жұмыс.
Оқыту мазмұнының маңыздылығы және мәселелігін талдау.
1.Білім жүйесіндегі қазіргі оқыту әдісі
1.1Жаңартылған білім беру жүйесінің ерекшелігі
Отандық орта білімнің мазмұнын жаңарту бойынша шараларда қазіргі заманғы өмірде қолданылатын кең ауқымды қосымшаларға ие дағдыларға баса назар аударылуда - білімнің шығармашылық қолданылуы; сыни ойлау; ғылыми-зерттеу жұмыстарын орындау; АКТ-ны пайдалану; тілдік дағдыларды қоса алғанда коммуникативтік қарым-қатынас әдістерін қолдану; топта және жеке жұмыс істеу мүмкіндігі. Жалпы адамгершілік және этномәдени құндылықтарға негізделген бұл дағдылар студентке білім беру мен өмірлік мәселелерді шешуге мүмкіндік береді.
Жаңару жағдайындағы мектеп оқу жетістіктерінің жемісті болу сипатымен ерекшеленеді, ал оқу процесі әр сабақта білім "жинау" бойынша оқушылардың өздерінің бнлсенді шығармашылығымен сипатталады. Мұндай жағдайларда студент - таным субъектісі, ал мұғалім студенттердің танымдық белсенділігін ұйымдастырушы ретінде әрекет етеді[4,5].
Бұл жетістікке жету үшін әр мұғалім өзінен бастайды, ол жаңару процесінің әлеуметтік аспектісін көрсетеді. Мұғалім педагогикалық ойлаудың инерциясын еңсеріп, студентпен бірге оқуға тиіс.
Оқушылардың дамуына ықпал ететін достық қарым-қатынастағы ортаны құру маңызды.
Мектептегі білім беру мазмұнын жаңарту шеңберінде:
- энциклопедиялық сипаттағы нақты материалды беріп оқытудан, ақпарат алу жолдарын үйренуге бағытталған оқытуға баса назар аударылды;
- ынтымақтастық пен тәуелсіздікке қабілетті жеке тұлғаны әлеуметтендіру;
- ақпарат алу, талдау және тиімді пайдалану мүмкіндігін қалыптастыру;
- білім беру процесінің дәстүрлі ұйымдастырылуынан, оқу жоспарларында көрсетілген білім мазмұнын анықтағаннан кейін, ең алдымен, білім беру бағыттары бойынша анықталған және қызмет бағытын көрсету күтілетін нәтижелерге назар аудару, яғни студенттер біледі, түсінеді, қолданады, талдайды, синтездейді, бағалайды.
Жаңартылған оқу бағдарламалары арасындағы айтарлықтай айырмашылық:
- пәннің мазмұнын құрастырудағы спиралдылық принципі, яғни білім мен дағдыларды біртіндеп тік және горизонтальды түрде қалыптастыру (тақырыптар мен сыныптар бойынша дағдылардың күрделілігі);
- пәндік операциялардың маңызды түрлері бойынша жіктелетін таным заңдылықтарына негізделген, Bloom таксономиясының оқу мақсаттарының иерархиясы;
- оқыту деңгейінде педагогикалық мақсаттарды белгілеу және тренинг барысында мүмкіндігінше ішкі модульдік байланыстарды ескеруге мүмкіндік береді;
- бір білім беру аймағындағы пәндердің арасында, сонымен қатар пән аралық байланыстарды жүзеге асыру кезінде де кросс тақырыбының бар болуы;
- секциялардың мазмұны мен уақыт талабына сәйкес ұсынылған тақырыптар, әлеуметтік дағдыларды қалыптастыруға баса назар аудару;
- ұзақ мерзімді, орта мерзімді және қысқа мерзімді жоспарлар түріндегі оқу үдерісін технологиялық дамыту.
Оқу жоспары
Оқытудың күтілетін нәтижелері әрбір бөлім үшін нақты пәндерді оқыту, ұзақ мерзімді және орта мерзімді оқыту мақсаттарын қалыптастыру мақсатында нақтыланады.
Оқу бағдарламасына бекітілген пәндер бойынша оқу жоспары ұсыныс сипатына ие. Ұзақ мерзімді және орта мерзімді жоспарларда ұстаздарға сабақтарда тақырыптар мен секцияларға сәйкес сабақ өткізу бойынша ұсынымдар беріліп, ұсынылған білім беру ресурстары (интернет, мәтіндер, жаттығулар, бейне және аудио материалдар және т.б.) берілген[4].
Ұзақ мерзімді жоспар оқу жоспарының элементі ретінде оқу материалдарының бір жыл ішінде аяқталатын бөлімдері мен тақырыптарын анықтайды. Ұзақ мерзімді жоспарда белгілі бір бөлім бөлімнің тармақтары тақырыбы бойынша оқуға болатын оқу мақсаттары қамтылған.
Орта мерзімді жоспарлауды әдетте мұғалімдер тобы немесе жеке мұғалім жүзеге асырады, оқу жоспарын бірнеше сабақтарға айналдырады. Орта мерзімді жоспарлау ұзақ мерзімді жоспармен анықталған эталондарды анықтайды және қысқа мерзімге енгізіледі. Орта мерзімді жоспарларда белгілі бір кезеңге арналған негізгі міндеттер тұжырымдалады, ол әр тоқсанға немесе бөлімге арналған оқытудың тақырыптарын көрсетеді. Бөлімдер бойынша сағаттардың үлестірілуі мұғалімнің қалауы бойынша өзгеруі мүмкін.
Орта мерзімді жоспарларда мұғалімге тақырыптар мен секциялар бойынша сабақ жүргізуге, студенттердің аудиториядағы қызметін ұйымдастыруға, сондай-ақ сабақ барысында ресурстарды (интернет, мәтіндер, жаттығулар, бейне және аудио материалдар және т.б.) пайдаланады. Мұғалім сабақ түрлерін алмастыру және өзгерту мүмкіндігіне ие, бұл сыныптың оқушыларының жеке қасиеттерін және жетістік деңгейін ескере отырып жүргізіледі. Қысқа мерзімді жоспар немесе сабақ жоспары мұғалімнің орташа мерзімді жоспардың соңында ұсынылған үлгілік жоспар бойынша дербес түрде жасалады. Қысқа мерзімді жоспар жасаған кезде мұғалімге оқуға дифференцияланған тәсілге назар аудару және балалардың жеке ерекшеліктерін ескеру ұсынылады. Қысқа мерзімді сабақ жоспарлау мұғалімге оқу мақсаттарына тиімді түрде жетуге көмектеседі. Ол үшін мұғалім оқу материалын мұқият таңдайды және дұрыс әрекеттерді жасайжы. Әрбір сабақтан кейін мұғалім оқу материалын оқу барысында туындаған қиындықтарды анықтау үшін сабақты (рефлексия) талдауға тиіс.
Қысқа мерзімді жоспар жасаған кезде мұғалім мынадай ұсыныстарды басшылыққа алады:
- сабақты ұйымдастырғанда, оқу жоспарында және оқу жоспарында көрсетілген мақсаттарды басшылыққа алу керек;
- сабақтың мақсаттарын тұжырымдау қажет (С.М.А.Р.Т. принципі бойынша), яғни нақты, өлшенетін, қол жеткізуге болатын мақсаттарды белгілеу;
- орта мерзімді жоспарға енгізілген барлық іс-шаралар сабақта ұйымдастырылуы тиіс;
- Қажет болған жағдайда мұғалімнің өз қалауы бойынша іс-шаралар тізімі толықтырылуы тиіс.
Мұғалім білімнің жалғыз көзі ретінде емес, студенттердің белсенді білім беру және танымдық белсенділігін ұйымдастырушы ретінде әрекет етуі керек.
Ресурстар
Мұғалімдерді қолдау мақсатында Қазақстан Республикасының МЖББС-2015, білім беру бағдарламалары және оқу бағдарламалары (қысқа мерзімді, ұзақ мерзімді және орта мерзімді жоспарлардың үлгісі), критериалды бағалау жүйесіндегі оқу-әдістемелік материалдар, цифрлық білім беру сияқты ресурстар ұсынылады. Мұғалімдерді оқытумен қатар Зияткерлік мектептердің ресурстық орталықтары арқылы қолдау жүргізіледі, онлайн кеңес беру жүйесі енгізілетін болады. Академия мұғалімдерге әдістемелік қолдау және көмек көрсету мақсатында Тіл және әдебиет пәніне сәйкес қысқа мерзімді жоспарларды әзірлеу, Математика, Әлемді тану, Жаратылыстану пәндері бойынша интеграцияланған пәндерді оқытуға арналған әдістемелік нұсқаулар мен ұсыныстарды және басқа да материалдарды дайындады[3].
Бұл нұсқаулықтар Академияның сайтында (www.nao.kz) бар. Http:nis.edu.kz Назарбаев Зияткерлік мектептерінің ресми сайтында білім берудің мазмұнын жаңартуға және барлық орталықтардың www.cpm.kz, www.cep.kz, www.erc.kz, www.cpi.kz сайттарына сілтемелері бар барлық ақпаратты біріктіретін жаңартылған білім мазмұнын таратудың бірыңғай онлайн платформасы құрылды.
Педагогикалық тәсілдер мен ынтымақтастық
Білім мазмұнын жаңартып отыру мұғалімге аудиторияда осындай іс-әрекеттерді ұйымдастыруды талап етеді, ол әр адамның өміріне шығармашылық қабілеттерін дамытуды және белсенді технологияларды енгізумен, балаларға гуманистік көзқарас енгізуді қамтамасыз етеді.
Қазіргі заманғы мұғалім әртүрлі педагогикалық тәсілдерді біріктіру кезінде барлық мүмкіндіктерді пайдалану үшін әр түрлі арсеналды оқыту стратегиясына ие болуы керек. Білім беру стратегиялары барлық сыныппен, топпен, жеке жұмысымен, оқушылардың кері реакциясымен жұмыс істейді. Мұғалімдер бастауыш сыныптағы әріптестерімен, кәсіптік қауымдастық желісінде оқытылатын пәндермен, коучинг және тәлімгерлік процестерінде ынтымақтасу үшін өздерінің кәсіби қабілеттерін жетілдіруі керек.
Қолданыстағы оқу жоспарларынан айырмашылығы, Оқу үрдісін ұйымдастырудағы педагогикалық тәсілдер бөлімі мұғалімге оқыту мақсаттарына табысты жетудің әр түрлі әдістерін, технологияларын және стратегияларын қолдану бойынша пайдалануға ұсынылған білім беру мазмұнын жаңартылған оқу бағдарламаларына қосады[6].
Мысалы:
1) стратегиялар: өзін-өзі басқаратын, эксперименталды, сыни, коммуникативті, контекстік;
2) технология: шағын топтарда (командамен), кейс-сатылармен (нақты жағдайларды талдау), рөлдік ойындарда және іскерлік ойындарда, модульдік оқытуда.
3) әдістер: проблемалық оқыту, жеке оқыту, пәнаралық оқыту, тәжірибеге негізделген оқыту, жобалау әдісі.
Мұғалім педагогикалық тапсырмаларды оқытуда және шешуде, жеке және кәсіби қасиеттерін жақсартуда стереотиптерді жеңуге тырысуы керек. Ол үшін белсенді қарым-қатынас жасау және әріптестерімен тәжірибе алмасу, онлайн және дербес режимдерде талқылау және ынтымақтастық, жалпы мәселелерді шешу және инновацияларды енгізу арқылы кәсіби желілік қоғамдастықтарды пайдалану ұсынылады.
Бағалау жүйесі
Қазақстандық жалпы білім беру мектептері үшін критерийлік бағалаудың жаңа жүйесі оқушыны дамытуға, оның қызығушылығын арттыруға және оқуға ынталандыруға бағытталған болады. Бұған әрбір оқушы мен оның ата-анасы үшін түсінікті және өлшемді бағалау критерийлерін құру арқылы қол жеткізуге болады.
1-сурет - критериалды бағалау жүйесінің ерекшеліктері
Критерийлік бағалау жүйесінің мазмұны стандарттармен, процестермен, құралдармен және бағалау нәтижелерімен анықталады және бірқатар нормативтік және нұсқаулық-әдістемелік құжаттармен реттеледі. Критерилік бағалау ережесі Қазақстан Республикасының білім беру ұйымдарының бастауыш білім беру мектептерінде оқушылардың оқу жетістіктерін бағалауды ұйымдастыру және өткізу тәртібін анықтайды, онда бастауыш білім берудің оқу бағдарламалары бекітілген және Қазақстан Республикасының Мемлекеттік жалпы міндетті білім беру стандарттарына сәйкес жүзеге асырылады. Құжатпен реттеледі: қалыптастырушы және жиынтық бағалауды ұйымдастыру және өткізу тәртібі; тоқсанға арналған сандық бағалауды модерациялау рәсімдері; тоқсан және оқу жылына арналған бағаларды беру тәртібі; тыңдаушының портфолиосын сақтау бойынша ұсыныстар[10].
Басшылық
Жалпы білім беретін мектептердің бастауыш сынып мұғалімдеріне арналған критерийлік бағалау бойынша жаңартылған мазмұнды енгізу тұрғысында оқушылардың оқудағы жетістіктерін бағалауда мұғалім қызметін өзгертуге арналған теориялық және практикалық негіздер анықталады. Ұсынылған ұсынымдар бағалау рәсімдерінің сапасын, олардың белгіленген стандарттарға сәйкестігін және әрбір оқушының оқу қажеттіліктерін қамтамасыз етеді.
Басшылық
Өңірлік және мектеп үйлестірушілері үшін критерийлік бағалауды енгізу туралы педагогикалық өлшемдер саласындағы білім беру саясатын дамыту, мектепте, өңірлік және аймақтық деңгейлерде оны енгізудің негізгі принциптері мен тәсілдерін көрсететін құжат болып табылады. Нұсқаулық бағалау процесін ұйымдастыру бойынша негізгі іс-шараларды және үйлестірушілерге көмек көрсету бойынша тәжірибелік ұсыныстар береді. Қалалық аудандық және мектеп бөлімшелерінің бөлімдерінің критериалды бағалау жүйесін енгізу процесін үйлестіретін жауапты тұлғалар тағайындалады. Аймақтық координаторлар қалалық аудандық білім беру бөлімдерінің әдіскерлерінен, мектептің үйлестірушілері орта мектеп директорларының орынбасарларының бірі болып табылады. Үйлестірушілердің басты рөлі бағалау жүйесін жалпы сапалы басқаруды қамтамасыз ету, қалыптастырушы және жиынтық бағалаумен байланысты процестер мен рәсімдерді енгізу, сондай-ақ бағалау рәсімдерін жүзеге асыру кезінде мектептерге әдістемелік қолдау көрсету болып табылады.
Формативті бағалауға арналған тапсырмалардың жиынтығы әр оқу жоспарының барлық оқу мақсаттарына формативті бағалау жүргізу үшін дескрипторлармен іріктеу тапсырмаларын қамтиды. Тапсырмалар ұсыныс сипатына ие және студенттердің қажеттіліктері мен мүмкіндіктерін ескере отырып бейімделуі мүмкін[11].
Кумулятивтік бағалау бойынша әдістемелік ұсынымдар бөлімдер кросс тақырыбы мен кварталдары бойынша жиынтық бағалауды ұйымдастыру және өткізу тәсілдерін көрсетеді. Құжатта: бөлімнің тақырыптың жиынтық бағалауына арналған тапсырмаларды әзірлеу бойынша ұсынымдар; секция кесінді тақырыбын дескрипторлармен және баллмен жиынтық бағалау үшін үлгі тапсырмалар; тапсырмаларды әзірлеуге және рәсімнің өткізілуіне арналған жиынтық тоқсан бағасының ерекшелігі; сомалық схемалармен жиынтық тоқсан бағасы үшін үлгі тапсырмалар.
Критериалды бағалау құрылымы
Оқу жылы барысында оқудағы жетістіктер мен жетістіктер туралы мәліметтер жинау үшін бағалаудың екі түрі жүзеге асырылады: қалыптастырушы бағалау және жиынтық бағалау. Кумулятивтік бағалау, өз кезегінде, секцияны кросс-тақырыпты, тоқсандық және орта білім деңгейін қысқаша бағалау рәсімдерін қамтиды.
2-сурет - критериалды бағалау құрылымы
Бағалаудың тәсілдері пәннің мазмұнына және критерийлік бағалау түріне байланысты әртүрлі болуы мүмкін.
Қалыптастырушы бағалау оқу процесінің ажырамас бөлігі болып табылады және мұғалім тарапынан тоқсан сайын жүйелі түрде өткізіледі. Қалыптастырушы бағалау оқушылар мен мұғалім арасындағы баллдар мен бағалар қоюсыз үздіксіз кері байланыспен қамтамасыз етеді. Форативтік бағалау кезінде стажер қатеге және оны түзетуге құқылы. Бұл тыңдаушының мүмкіндіктерін анықтауға, қиындықтарды анықтауға, жақсы нәтижелерге қол жеткізуге және оқу үдерісін уақтылы түзетуге мүмкіндік береді[12].
Қалыптастырушы бағалау - бұл оқу жетістіктерінің өсуіне және дамуына тікелей әсер ететін процесс және мұғалім мен оқушы арасындағы кері байланыс қамтамасыз етіледі.
Қалыптастырушы бағалау қосымша жаттығулар немесе тесттер ретінде қаралмастан, оқытудың ажырамас бөлігі болуы керек. Оқудың мақсаттары және оқу жоспарының әрбір бөліміне күтілетін нәтижелер формативті бағалау тәжірибесінің мазмұнын анықтайды.
Мұғалім форматты бағалау процесінде оқу жоспарын оқытудың барлық мақсаттарын қамтуы керек. Оқытушыға формационды бағалауға, оның ішінде оқыту мақсаттарына баға беру критерийлерін, дескрипторлармен іріктеу тапсырмаларын дайындауды үйрету. Мұғалім оқушылардың жеке қасиеттеріне және оқытудың контексіне сәйкес тапсырмаларды әзірлейді немесе таңдайды. Әрбір тапсырма үшін дескрипторлар анықталған. Мұғалімнің бағалаудағы шешімі объективті болу үшін тапсырмаға арналған дескрипторлар нақты және дәл болуы керек. Сонымен қатар, дескрипторлар студенттің қандай кезеңде қиындықтарды бастан кешіретінін анықтауға мүмкіндік береді. Бұл оқушылар мен ата-аналарға конструктивті пікір алысуды жеңілдетеді.
2.Дамыта оқыту технологиясы
Дамыта оқыту технологиясының ерекшелігі
Дамыта оқыту деп - оқыту мақсаты, міндеттері, әдіс-тәсілдері баланың даму заңдылықтарына сәйкестендірілген оқытуды атаймыз.
Дамыта оқыту технологиясын енгізу идеясы баланың даму процесінің үш түрлі факторына тура қатысты: биологиялық фактор, әлеуметтік фактор бала өмір сүретін орта, ең алдымен адамдардың ортасы, баланың өз белсенділігі. Егер мұғалім баланың өз белсенділігін туғыза алмаса, оған ұсынған іс пен еңбекте баланың әрекетке қатысуы күткен нәтиже бермейді.Баланың дамуы белсенділік арқылы жүзеге асады.
Ғалым психологтар Л. В. Занков, А. А. Люблинская, В. В. Давыдов, Д.Б.Эльконин зертханаларында бастауыш мектепте оқытудың мазмұнын өзгертуге арналған зерттеулер жасады. С. Л. Рубинштейн, Е. Н. Кабанова Миллер және басқалар өз зерттеулерінде оқыту дамудың негізгі алғы шарты екенін дәлелдейді[1].
И.Я.Лернер даму деген ұғымды педагогикалық заңдылықтарға негіздей отырып, адамның әртүрлі қиындықтардағы мәселелерді шеше білуге дайындығы деп түсіндіреді. Мұндай анықтама интеллектуалдық іс-әрекетті жоғары орынға шығарады. Мәселе қаншалықты күрделі болса, оны шешуге жұмсалатын ақыл-ой қызметі де соншалықты кең, аумақты, демек даму деңгейі де жоғары болады. Дамыта оқыту жүйесі ең алдымен Л.С. Выгодскийдің теориясымен баланысты. Оның теориясы бойынша дамудың ең таяу зонасы болады, яғни алға мақсат қоюға байланысты жақын арадағы мақсатқа жету арқылы үлкен мақсаттарға қол жеткізу дамудың ең таяу зонасы. Жігерлендіру, бағыттау, тұлғаның тұқуалаушылық ұабілеттерін дамыту, жеке даралық қасиеттер білім, білік, дағды, ақыл- ой ерекшеліктерін, эмоцияналдық және іс - әрекет тәжірибелік жағдайлар жатады. Л.С. Выгодскийдің ойынша бала дамудың толық субьектісі болып есептеледі. Л.С. Выгодскийдің Таяу зонасы жайлы теориясы 2 бағытта дамыған
Дамыта оқытудың Д. Б Эльконин -- В. В. Давыдов жасаған жүйесінің көздеген мақсаттарына жету тек баланың өзінің белсенділігіне байланыстьі. Осыған орай, бұл жүйенің әдіс-тәсілдері де оқушының оқу белсенділігін ұйымдастыру, қолдап, көмектесіп отыруды көздейді. Бұл жүйемен дәстүрлі оқытуды салыстыру мынадай қорытынды жасауға негіз болды.
Дамыта оқытуда баланың ізденушілік-зерттеушілік әрекетін ұйымдастыруга басты назар ұсталады. Ол үшін бала өзінің бұған дейінгі білетін амалдарының, тәсілдерінің жаңа мәселені шешуге жеткіліксіз екенін сезетіндей жағдайға түсуі керек. Содан барып оның білім алуға деген ынта-ықыласы артады, білім алуға әрекеттенеді. Сабақ мұндай жағдайда төмендегідей 3 құрамдас бөліктерден тұратын болады.
Оқу мақсаттарының қойылуы. Оны шешудің жолып бірлесе қарастыру , шешімнің дұрыстығын дәлелдеуүшеуі дамыта оқытудың мәні.
Д. Б. Эльконин - В. В. Давыдов жасаған жүйесінің негізгі компоненттері. Оқушы алдына оқу мақсаттарын қоюда ешқандай дайын үлгі берілмейді. Мақсатты шешу іштей талқылау, сосын жинақтау арқылы жүзеге асады. Мұғалім сабақ процесін ұйымдастырушы, бағыттаушы адам ролінде. Шешім табылған кезде әркім оның дұрыстығын өзінше дәлелдей білуге үйретіледі. Әр оқушыға өз ойын, пікірін айтуға мүмкіндік беріледі, жауаптар тыңдалады. Әрине, жауаптар барлық жағдайда дұрыс бола бермес. Дегенмен әр бала жасаған еңбегінің нәтижесімен бөлісіп, дөлелдеуге талпыныс жасайды, жеке тәжірибесін қорытындылауға үйренеді. Неғұрлым мұғалім өзінің осы міндеттерін дұрыс орындаса, соғұрлым баланың сабақ материалын игеруі жеңілдей түседі. Екіншіден, жұмыс нәтижелі болу үшін оқушының мұғалім қойған талаптарды мүлтіксіз орындауы қажет етіледі. Демек, оқушы алдын ала бағдарлап, жоспарлап қойған іс-әрекеттің қатысушылары ғана болып қалады. Нәтижеде оларда тек жақсы орындаушылық қабілеттер қалыптасады. Сондықтан да тіл алғыш, айтқанды бұлжытпай орындайтын оқушы дәстүрлі педагогиканың идеалы, мұраты болып саналады[1].
Дамыта оқытудың Л. В. Занков жасаған жүйесінің ерекшеліктеріне тоқталып өтелік. Бұл жүйе дәстүрлі оқытудан төмендегі өзгешеліктерімен айқындалады: оқыту мазмұнындағы өзгешеліктер;
-мақсаттағы айырмашылықтар;
-дидактикалық принциптердегі өзгешеліктер;
-әдіс-тәсілдердегі ерекшеліктер;
-оқытуды өзгеше ұйымдастыру; -мұғалім еңбегінің нәтижелілігін анықтаудың жаңа көрсеткіштері;
-мұғалім мен оқушы арасындағы жаңаша қарым-қатынастағы мектептің
негізгі мақсаты баланы жалпы дамыту. Ал жалпы даму деп байқампаздығын, ойлауын дамыту және практикалық іс-әрекетті меңгеруі қабылданады.Сондай-ақ ақыл, ерік-жігері, сезімдерінің дамуы алынады.
Айтылғандарды қорыта келе, бастауыш сынып оқушыларының қарқынды ой еңбегімен айналысуға табиғи мүмкіндіктерінің бар екенін оқыту процесінде ескеру қажет деген тұжырымға келеміз.
Дәстүрлі педагогикада "қарапайымнан күрделіге қарай, нақтыдан абстрактіге қарай" деген принцип бар.
Дамыта оқыту жүйесінің авторлары бұған керісінше, бала ойлауын абстрактіден қарапайымға қарай жетелейді.
Мысалы: "А" әрпін өткенде, алманың суретін көрсетіп тұрып, оның не екенін, дәмі, түрі, формасы қандай екенін сұрағаннан гөрі, ол туралы не білетінін, не айта алатынын сұрап білудің баланы дамыту үшін тиімділігі зор екенін айтады.
Яғни оның біреуін Л.В. Занков дамытса, екіншісін Д.Б Эльконин мен В.В. Давыдов дамытты. Л.В. Занковтың дамыта оқыту жүйесі 60 жылдары дүниеге келеді. Ғалымның пікірі бойынша мектеп баланы психикалық тұрғыдан дамыта алмай келеді. Ол бірнеше жылға созылған іргелі зерттеулерде білім берудің жайы мен оны одан әрі дамытудың жолдарына талдау жасайды. Оның лобороториясында алғаш рет даму - мектеп жүмысының басты өлшемі деген идея туып, дамыта оқытудың өзіндік жүйесін жасады.
Л.В. Занковтың жасаған дамыта оқыту жүйесін жеке тұлғаны жеделдете, қарқынды, жан - жақты дамыту жүйесі деп те атауға болады. Дамыта оқыту оқушыларды әр түрлі қызмет түріне тартуды құптайды, сабақ беруде дидактикалық ойындар, пікірталастарды, ойлау, қиялдау, есте сақтау, тіл байлығын дамытуға арналған әдістерін қолданылады ұсынады. Л.В. Занков баланың жалпы дамуының барысын анықтаудың төмендегіде көрсеткіштер:
- Байқағыштық- көптеген маңызды психикалық функциялардың дамуының бастапқы негізгі.
- Ойлаудың дерексіздігі - талдау, жинақтау, абстракциялау, жалпылау.
-практикалық әрекет - материалдың әрекет жасау.
Л.В. Занковтың дамыта оқыту дидактикалық жүйесінің мақсаты:
1. Оқушының жан - жақты дамуы.
2. Оқушының жан - жақты үйлесімді дамуына қолайлы жағдай жасау.
Дамыта оқыту - күрделі құрылымды, бір тұтас педагогикалық жүйе. Оның нәтижесінде әр оқушының өзін - өзі өзгертуші субьет дәрежесіне көтерілуіне көзделіп, оқыту барысында. Соған ылайық жағдайлар жасалады. Дамыта оқытудың дәстүрлі оқытудан айырмашылығы көздеген мақсатында мәтінде, мазмұнда, дамытудың негізгі факторында, мұғалімнің рөлі мен атқаратын қызметінде, әдіс - тәсілдерінде, оқушының білім алу белсенділігінің түрінде, оқу үрдісінде олардың қарым - қатынас сипатында таныла білу үрдісін ұйымдастыру және ондағы комуникациялар түрінде т.б.
Занковтың дамыта оқыту жүйесінің мақсаты : Жеке адамның жоғары дәрежеде дамуы жан - жақты гормониялық даму үшін негіз жасау.
Л.В. Занковтың дамыта оқыту жүйесінде оқушы өзін -өзі емін - еркін сезінеді, оның әлеуметтік дамуына жағдай жасалады. Осы жүйеде оқушы мен мұғалімнің арасындағы жанама қарым - қатынастың іргетасы қаланады. Мұғалім түсіндіруші, оқытушы тұрғысында емес, оқушының оқу әрекетінде ұймдастырушы ретінде көрінеді[1].
Л.В. Занковтың дамыта оқыту жүйесінің негізгі принциптері:
1. Жоғары деңгейдегі қиыншылықтар.
2. Теориялық білім берудегі мықты оқыту жүйесіндегі жетекші рөлі.
3. Материалды қайталап және бекітіп отыру арқылы материалды тездетіп меңгерту.
4. Оқушылардың ақыл - ой әрекеттерін сезіну.
5. Оқуға оқушылардың эмоциясын қосу үшін, олардың жоғымды себептерді тудыру, және танымдық қызығушылықтарын дамыту.
6.Оқыту процесінде оқушы мен мұғалімнің арасында гуманистік қарым - қатынасты дамыту.
7. Осы сыныптың әр оқушының дамуы.
Л.В. Занковтың дамыта оқыту жүйесінің негізгі ерекшеліктері:
- Дамудың тиімділігі үшін.
- Кешенді даму жүйесінде мақсатты даму.
- Мазмұнының жүйелілігі мен тұтастығы.
- Теориялық білімнің жетекші рөлі.
- Жоғары деңгейлік қиындыққа оқыту.
- Материалды мәңгеру және ілгеріну.
- Оқыту үрдісінде балалар сезінеді.
- Оқыту үрдісінің әр түрлілігі жекешелік оқыту.
- Барлық балалардың даму жолындағы жұмыстар.
Дамыта оқыту жүйесі бойынша сабақты оқыту
Оқытудың, тәрбиелеудің мазмұнын қоғам дамуының қарышты қадамына сәйкестендіріп, оны шырқау биіктерге көтеруге бағытталған тың әдіс-тәсілдер жасалуда. Нәтижесінде тұтас педагогикалық үрдістер өзгертіліп, білім берудің тиісді деп табылған жаңа технологиялары дүниеге келуде. Оқыту барысында жаңа технологиялық әдістерді пайдалану шәкірттердің ойлана білу қабілеттерін дамытады, олардың білім сапасын жақсартады, ой өрісін кеңейтеді, есте сақтау қабілеттерін өсіреді. Оқыту мен дамыту әдістерінің екеуі де жеке тұлғаның қалыптасуына үлкен ықпал ететін маңызды айғақтар болып саналады. Дамыта оқытуда оқушының ойлау, ізденушілік, зерттеушілік қабілеттері артып, талдау арқылы белгілі бір шешімге келуге, оны дәлелдей білуге, оқушының өз ой-пікірін айтуға мүмкіндік беріледі[7, 8].
Бастауыш саты - бұл оқушы тұлғасы мен санасының қарқынды дамитын құнды, қайталанбайтын кезеңі. Сондықтан бастауыш мектеп - оқушыны тұлға етіп қалыптастырудың алғашқы баспалдағы. Президент жолдауында: Ұлттың бәсекеге қабілеттілігі бірінші кезекте білім деңгейімен айқындалады - деген байламы жеке адамның құндылығын арттыру, оны дайындайтын ұстаз жауапкершілігінің өсуі, тынымсыз еңбек, сапалы нәтиже деген ұғыммен егіз. Қазіргі мектеп жағдайындағы білім берудің ұлттық моделіне өту оқыту мен тәрбиелеудің соңғы әдіс-тәсілдерін, жаңа инновациялық педагогикалық технологияны игерген, психологиялық-педагогикалық диагностиканы қабылдай алатын, нақты тәжірибелік іс-әрекет үстінде өзіндік даңғыл жол салуға икемді, шығармашыл педагог-зерттеуші, ойшыл мұғалім болуын қажет етеді.
Мемлекеттік білім стандарты деңгейінде оқыту үрдісін ұйымдастыру жаңа педагогикалық технологияны ендіруді міндеттейді. Сондықтан оқу-тәрбие үрдісінде жаңа инновациялық әдіс-тәсілдерді енгізу оқушылардың білімге деген қызығушылығын, талпынысын арттырып, өз бетімен ізденуге, шығармашылық еңбек етуге жол салу.
Бастауыш сынып оқушыларын оқытуда негізінен дамыта оқыту технологиясы басшылыққа алынады. Себебі қазіргі оқулықтар дамыта оқыту технологиясы негізінде жазылған. Сондықтан әрбір бастауыш сынып мұғалімі Дамыта оқыту технологиясындағы сабақтың құрылымын, әдіснамалық негіздерін толық меңгеріп, өз іс-тәжірибесінде шығармашылықпен қолдана білуі тиіс.
Оқу - адамның психикалық дамуының формасы, элементі. Кез келген оқыту белгілі бір мөлшерде адамды дамытады.Даму ұғымы сөздікте ... мөлшерлік өзгерістердің белгілі бір өлшем шегінен шығып, сапалық өзгерістерге айналуы,-деп түсіндіріледі. Даму ұғымының психологиялық анықтамасы-жаңарту процесі, жаңаның өмірге келіп, ескінің жоғалуы деген мағынаны береді. Барлық табиғат құбылыстары сияқты бала психикасы да үнемі диалектикалық жолмен дамып, өзгеріп, бір деңгейден екінші деңгейге өтіп отырады. Оқыту мен дамыту арасында тығыз байланыс бар екенін психология ғылыми жеткілікті дәрежеде дәләлдеп берді деп айтуға болады. Бұл мәселені түбегейлі зерттеп, бала дамуындағы оқытудың рөлін, алар орнын анықтаған көрнекті психолог Л.С. Выготский. Ол дамуды оқытумен тең, керісінше оқу мен даму екі бөлек процесс деген көзқарастарды қатты сынға алды[8].
Ең алғаш рет бала дамуының төмендегідей екі аймағы болатындығы жайлы теория ұсынды.
1.Бала дамуының жақын аймағы - баланың тек үлкендердің көмегі арқылы атқара алатын істері.
2.Бала дамуының қол жеткен аймағы - баланың үлкендердің көмегінсіз істей алатын істері.
Баланың дамуы бірінші аймақты меңгеру арқылы жүзеге асады. Дамудың қол жеткен аймағы жақын аймақпен өзара қызметтесе отырып, оны игерген кезде дамуға өріс ашылады.
Дамыта оқыту деген термин психология ғылымының қойнауында туып, баланың дамуын қарастырған (Ж.Пиаже), ойлаудың әртүрлі деңгейін, типтерін ( Л.В.Выготский, А.Н.Леонтьев, С.Л.Рубинштейн) және басқа да психиканың функциясын зерттеген (Б.Г.Ананьев, Г.С.Костюк, А.А.Люблинская, Н.А.Менчинская) және т.б.іс-әрекет теориясының психологиясын жасаған (А.Н.Леонтьев, П.Я.Гальперин) еңбектерінде жан-жақты талданды. Нәтижеде дамыта оқыту проблемасына арналған екі іргелі эксперимент жасалып, оның бірін Д.Б.Эльконин, В.В.Давыдов, ал екіншісін Л.В.Занков басқарады.
Кейінгі жылдары дамыта оқыту психология мен педагогика ғылымдарының келелі мәселесіне айналды. Жүйенің авторлары дамыта оқыту деп - оқыту мақсаты, міндеттері, әдіс-тәсілдері баланың даму заңдылықтарына сәйкестендірілген оқытуды атайды. Оқыту арқылы баланың психикасында жаңа құрылымдар пайда болуы, яғни жаңа сапалық өзгерістер болуы тиіс деп есептейді. Жүйенің басты мақсаттарының бірі - баланы оқыта отырып жалпы дамыту, оның еркіндігін қалыптастыру, өз бетінше ізденуге, шешім қабылдауға дағдыландыру, жекелік қасиеттерін ескеру, басшылыққа алу, әрі қарай ұшқырлау, тұлғалыққа бағыттау.
Дамыта оқыту - дәстүрлі оқытуға соңғы уақыттарға дейін балама жүйе деп қарастырылды. Оның нәтижесінде әр оқушы өзін-өзі өзгертуші субъект дәрежесіне көтерілуі көзделіп, соған оқыту барысында лайықты жағдайлар жасау үлкен нәтиже берді.
Дәстүрлі және дамыта оқыту жүйелерінің негізгі белгілерінің салыстырмалы сипаттамасы
Педагогикалық процесінің компоненттері
Дәстүрлі иллюстрациялық түсіндірме әдісі
Дамыту оқыту
Мақсаты
Оқушыларда білім, білік, дағды қалыптастыру
Байқампаздығын, ойлауын, практикалық әрекетін дамыту
Бастапқы мазмұны
Факторлар, мысалдар, тақырыптар, дәлелдер
Заңдылықтарды, теорияларды, ұғымдарды, ережелерді қорыту
Оқытудың формалары
Жеке, топтық, фронтальді
Бірлескен ұжымдық іс-әрекет
Оқыту әдістері
Ауызша түсіндіру, көрнекілік, практикалық
Проблемелық баяндау, ізденушілік, зерттеушілік, ойлау
Бақылау, бағалау
Оқытудың нәтижесін мұғалімнің бақылауы, бағалауы
Өзін-өзі бақылау, өзін-өзі бағалау, рефлекция
Дамыта оқыту жүйесінде оқушылардың ойларын жетілдірудің маңызы зор:
Біріншіден - дамыта оқытуда білім даяр күйінде берілмейді, оған оқушы өз оқу әрекеті арқылы қол жеткізеді. Сабақтың алғашқы ізденіс кезеңінде жаңа ақпарат жайлы не білетіндіктерін ортаға салып, мәселені өз беттерінше шешуге талаптанады. Сөйтіп олар осы мәселе туралы өз білімдерінің жеткіліксіз, таяз екенін сезіну арқылы сабаққа деген қызығушылықтары оянады, ішкі түрткілері пайда болады[9].
Екіншіден - дамыта оқытуда оқушы жоғары қиындықтағы мәселелерді шеше отырып өзінің санасының саңылауларын ашады. Әр оқушының өзінің деңгейіне дейін дамуға қол жеткізе алады. "Жақсы оқушы", "Жаман оқушы" ұғымының болмауы, балаларды танымдық әрекеттерге ұмтылдырады, құштарлығын арттырады.
Үшіншіден - оқушының жеке басын дамытатын басты құрал - ол өзінің әрекеті. Сол себепті дамыта оқытудағы оқыту әдістері оқушыны белсенді жұмыс жағдайына қоя отырып, мәселелерді, қайшылықтарды шешу мақсатын қояды.
Төртіншіден - дамыта оқыту жүйесінің нәтижелі болуы оқушы мен мұғалімнің арасындағы жаңаша қарым-қатынасы арқасында ғана өз жемісін береді. Сол себепті дәстүрлі жүйедегі әміршілдік стиль бұл жерде тиімсіз, оқушы - "орындаушы", "мұғалімнің тасасындағы" объект емес. Ол өз пікірін ашық айта, ойын дәлелдей, дәйектей алатын, сонымен қатар басқаның да ойын тыңдап, көзқарасын құрметтей білуге үйренген жаңа сападағы
В.В. Давыдов Дамыта оқыту дегеніміз - ақыл-ойдың дамуының көрсеткіші ретінде жинақтай, қорытындылай алу дағдысы - дейді. Дамыта оқытуда баланың ізденушілік -зерттеушілік әрекетін ұйымдастыру басты назарда ұсталады. Ол үшін бала өзінің осы кезге дейінгі білетін тәсілдерінің жаңа мәселені шешуге жеткіліксіз екенін сезініп, содан барып оның білім алуға деген ынтасы артып, білім алуда әрекет жасайды.
Дамыта оқытуда мұғалімнің басты міндеті
Дамыта оқытуда мұғалімнің басты міндеті:
Оқу материалдарын оқушыға дайын күйінде көрсету емес, оқушымен бірлесіп, жалпы іс - әрекетті ұйымдастыра отырып, алға қойған міндеттерді түсіндіру, оларды шешудің тәсілдерін, жолдарын іздестіру арқылы өз іс-тәжірибесінде қалай қолданады?
1) Оқу әрекетін қалыптастыру, айналадағы дүниемен белсенді әрекеттестік, этикалық, эстетикалық қарым-қатынасқа дайындау, дара тұлғалық адамгершілік нормаларын меңгерту.
2) Оқу барысында баланың бойындағы дамытуды қалыптастыруды дағдыға айналдыру.
3) Оқу мен тілдің арасындағы байланыстылыққа аса көңіл бөлу.
4) Сөздік қоры мен тілдің арасындағы байланыстылыққа аса көңіл бөлу.
5) Оқушының сезіміне әсер етіп, логикалық ойын дамыту.
6) Жалпы оқушының жан дүниесін дамыту.
Қорыта келгенде, дамыта оқыту технологиясы оқушы құзыреттілігін дамытуда аса маңызы бар технология. Өз тәжірибем бойынша білім сапасын арттыру жолдарын қарастыратын болсам, түрлі дидактикалық дамытпалы ойындар, шығармашылық тапсырмалар колдандым. Сөздік диктант жазғанда жұмбақтар жасырып, шешулерін жазғыздым. Сауаттылығын арттырумен бірге ой ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz
Реферат
Курстық жұмыс
Диплом
Материал
Диссертация
Практика
Презентация
Сабақ жоспары
Мақал-мәтелдер
1‑10 бет
11‑20 бет
21‑30 бет
31‑60 бет
61+ бет
Негізгі
Бет саны
Қосымша
Іздеу
Ештеңе табылмады :(
Соңғы қаралған жұмыстар
Қаралған жұмыстар табылмады
Тапсырыс
Антиплагиат
Қаралған жұмыстар
kz