ЭЛЕКТРОНДЫҚ ОҚУЛЫҚ өңдеу
Мазмұны
Кіріспе 6
1. Электрондық оқулықтың оқу үрдісіндегі маңызы
1.1 Қазақстан Республикасындағы электрондық оқу басылымының 8
қазіргі жағдайы
1.2 Электрондық оқу басылым жөніндегі Қазақстан 10
Республикасының мемлекеттік стандарты
2. Электрондық оқу басылымды дайындауда қолданылатын
программалық қамту
2.1 Электрондық оқу басылымын жасау үшін қолданылатын
программалық қамту түрлері 23
2.2 Электрондық оқу басылымын құру әдістері 40
2.3 FrontРage қосымшасының электрондық оқулық дайындығының
тиімділігі 43
2.4 Электрондық оқулық дайындауға қолданылатын FrontРage
қосымшасының негізгі компоненттері мен формалары 53
3. mICROSOFT OFFICE БАҒДАРЛАМАЛАРЫН ОҚЫТУҒА АРНАЛҒАН
ЭЛЕКТРОНДЫҚ ОҚУЛЫҚ өңдеу
3.1 Microsoft Office бағдарламаларын оқыту курсы бойынша
электрондық оқулыққа кіріспе 60
3.2 Электрондық оқулық құрылымындағы білімді тексеру блогы 61
4. Экономикалық бөлім
4.1 Жұмыстың қысқаша сипаттамасы және оның бағытталуы 64
4.2 Бағдарламаның өнімді құрудағы шығындарды анықтау 64
4.3 Түйіндер 69
5. Еңбекті қорғау
5.1 Еңбекті қорғау заңдары 71
5.2 ДЭЕМ-ді қолданудағы еңбекті қорғау туралы кейбір 71
мәліметтер
5.3 Компьютермен жұмыс кезіндегі қауіпсіздік техникасы 72
5.4 Жұмыс орнына қойылатын эргономикалық талаптар 73
5.5 Денсаулық бұзылуының белгілері 73
5.6 Өрт қауіпсіздігі 74
5.7 Электр қауіпсіздігі 75
5.8 Компьютермен жұмыс кезіндегі қауіпсіздік техникасы 76
Қорытынды 77
Қолданылған әдебиеттер 78
Қосымша (компакт дискіде)
Кіріспе
Алдыңғы қатарлы оқу орындарында оқу барысында жаңа компьютерлік
технологияны қолдану - білім берудің жаңа стандартына айналып отыр.
Ақпараттық жүйе және технология ауылшаруашылық саласындағы техникалық,
экономикалық бағытындағы мамандардың барлық кәсіби қызметтеріне тез ену де
және қарқынды дамуда.
Еңбек нарығы мен білім беру аясындағы өткір бәсекелестік жағдайда
ақпараттандыру элементтері оқыту процесінің ажыратылмайтын маңызды бөлігі
болып табылады. Жоғарғы оқу орындарында оқыту процесінде жаңа компьютерлік
технологияны қолдану, бүгінгі күні білім стандартының міндетті элементі
болып табылады.
Ақпараттық технологияның дамуы, деректерді өңдеу технологиясынан
басталатыны мәлім. Ақпараттық технология маманның кәсіби ісінің жұмыс
жабдықтарының қызметтерін компьютермен орындауда, ақпараттық технология
оқыту процессінің сапасын көтеруде, жаңа оқыту процесінің қажет элементі
ретінде үлкен роль атқарады
Дипломдық жоба мақсаты - FronPage 2003 қосымшасы ортасында электрондық
оқулық жасау.
Зертеу объектісі – Алгоритмдеу және программалау тілі пәні.
Қойылған мақсатқа жету үшін келесі міндеттерді шешу керек болды:
1. Пән бойынша теориялық материалдарды жинақтап шолу;
2. Зертханалық жұмыстарды бір жүйеге келтіру;
3. Тестілік сұрақтарды кезеңдерге бөлу;
4. Электрондық оқулықтың дизайнын ойластыру;
5. Қолданушы интерфейсін жасау.
6. Электрондық оқулық жасау үшін FrontPage 2003 қосымшасының барлық
мүмкіндіктерін игеру.
Электрондық оқу басылымды инженер-техника мамандарына оқу процесінде
қолдану ең қолайлысы болуы мүмкін. Қазіргі уақытта оқытушыға, менеджерге,
экономистке, инженерге, кез-келген сала маманына күнделікті қызметін,
кәсіби ісін толық табысты орындау үшін ақпараттық жүйе мен технологияны
қолдана білуі қажет. Бірақ, қазіргі кезде компьютерлер күнде қолданылады,
оларсыз біз өмірімізді елестете алмаймыз. Алайда компьютерді көптеген
оқытушылар оқу курстарын құрудың құралы ретінде қолдануды білмейді
Ақпараттық технологияның дамуы, деректерді өңдеу технологиясынан
басталатыны мәлім. Ақпараттық технология маманның кәсіби ісінің жұмыс
жабдықтарының қызметтерін компьютермен орындауда, ақпараттық технология
оқыту процессінің сапасын көтеруде, жаңа оқыту процесінің қажет элементі
ретінде үлкен роль атқарады.
Дербес компьютер оқытушының, қызметкердің, студенттің әмбебап құралына
айналды. Оқыту аясында тез дамитын ақпараттық, коммуникациялық
технологияларды қолдану, оқудың қалыптасқан дәстүрлі технологиясын
өзгертеді, бұл өз кезегінде, жоғары мектеп алдына көптеген кең ауқымды
мәселелі сұрақтар қоюда
Жоғарғы оқу орнында компьютермен ақпараттық технологияның орны мен ролі
мәселесі психология, педагогика теориясы, жоғары мектеп педагогикасы
аймағына қатысты сұрақтардан бастап белгілі-бір экономикалық сала,
технологиялық дайындық бойынша бір жақты мамандар дайындау сұрақтарына
дейінгі аспектілер жиынтығынан тұрады. Барлық мәселелер кешенін комьютерлік
техниканың ақпараттық және коммуникациялық мүмкіндіктері қолданатын жаңа
технологияны меңгерумен шешу бүгінгі және күннің маңызды міндеті
Оқу процессін ақпарттандырудың тиімділігі белгілі-бір пәнді оқуда
компьютерлік технология мүмкіндігін және тұтастығын қолдану мәселесіне
тәуелді. Ол әртүрлі ақпараттық ресурстардың; оның ішінде электронды
тасымалдаушыдағы электронды оқу материалдарының болуымен және олардың
оқытушы мен студентке түсініктілігімен маңызды.
Электрондық басылым сапасы өте маңызды; жоғары сапа талабы тек қана
техникалық тұрғыдан ғана емес, жоғары мектеп педагогикасы тұрғысынан,
дизайнға, пән ерекшелігіне қойылады.
Осының барлығы өз кезегінде оқытушыдан ақпараттық технология
элементтерін және жоғары оқу орнында ақпараттық-коммуникациялық технология
мәселесі бағытын білуді талап етеді. Электрондық басылымды дайындаудың және
қолданудың негізгілерін білу жоғары оқу орнындағы оқытушыға қойылатын
міндетті кәсіби талап.
Оқу процесіне таным процесінің мүмкіндіктері бар және үйретілетін
субъектіге оны қызықтыратын тақырыпқа тікелей қосылатын компьютерлік оқыту-
бақылау жүйесін енгізу оқытудың тиімділігін көтерудің әрекетті тәсілдерінің
бірі.
Қазіргі кездегі компьютерлік дидактикалық бағдарламалар(электрондық
оқулықтар, компьютерлік есептер, оқу құралдар, гипермәтінді ақпаратты-
анықтамалық жүйелер-архивтер, каталогтар, энциклопедиялар,тестілейтін-
моделдейтін бағдарламалар және т.б.) көптеген білім салаларының ұштасуында
пайда болған мультимедиа технологиялардың негізінде жасалады.
Соңғы кезде компьютерлік электрондық материалдары аймағында алуан түрлі
терминьдер мен анықтамалар нұсқаулары көріне бастады. Осыған байланысты
қазіргі уақытта мемлекеттік стандарт анықтамалар спектрі ауқымды түрде
өсті.
Электрондық оқулық - бұл тек жиынтық қана емес, оқу материалдарының
қиын жерлерін ақпараттық технологияның әртүрлі формаларын пайдалану арқылы
түсіндіруге мүмкіндік беретін толық дидактикалық, әдістемелік және
интерактивті бағдарламалық жүйе. Электрондық оқулық көмегімен материалды
студентке түсінікті де, көрнекті түрде жеткізуге болады.
1 Электрондық оқулықтың оқу үрдісіндегі маңызы
1.1 Қазақстан Республикасындағы ЭОБ қазіргі жағдайы
Электронды оқулық –үлкен ғылыми және әдістемелік деңгейде жасалған
негізгі электронды оқу басылым, түгелдей арнайы мемлекеттік білім
стандартымен құрастырылған тәртіпбі және дидактикалық бірліктер стандарты
мен программа анықтамасымен бағытталған
Әр электронды оқу басылым тағайындауы білім стандартына сәйкес келу
керек. Электронды басылым әр түрлі электронды сақтаушыда жасалуы мүмкін
және де ол жергілікті және ауқымды компьютерлік желіде орналасуы мүмкін.
Біздің көз қарасымыз бойынша электронды басылымға деген түсінігіміз кең,
электронды оқулық немесе мультимедиалық өнімді тағайындауға қарағанда. Біз
мультимедиалық өнімге назарымызды шоғырлаймыз, өйткені ол арқылы
мультимедиалық көрсетілімді оқу материалындағы курс мазмұнын жіберу
қолайлы.
Электрондық оқу басылымды инженер-техника мамандарына оқу процесінде
қолдану ең қолайлысы болуы мүмкін. Бірақта қазіргі уақытта жағдай шығып
жатыр, өйткені оқу бекітуінде программалық өнімі толып және кеңейіп жатыр
(соның ішінде мульдимедиалық өнім), ал техникалық университеттің және
инженерлік жоғары оқу орындарының оқытушыларының көбі жаңа программалық
өнім туралы білмейді.
Оқиғалар қатарында өздерінің сәйкестік туралы электрондық оқу басылымды
Электрондық оқу басылымның кейбір жағдайларда өз өнімдерінің мемлекеттік
стандартқа және белгілі бір оқу курстарының программаларына сәйкес келуін
қадағаламайтын коммерциялық фирмаларды қалыптастырады және шығарады. Басқа
жағдайларда электрондық оқу басылымды (ЭОБ) нақты жоғарғы оқу орындарының
шығармашылық коллективтерін шығарады. Олардың ойлап тапқан курстары
стандарттар талабына жауап береді және оларды басқа жоғарғы оқу орындарының
оқытушылары қолдана алады, бірақ бұл көбінесе техникалық себептер бойынша
және оларды алу шарттары бойынша өте қиын болып келеді.
Компьютерлік курстарды құруға және құрастырушыларды күшейту
координациясына , мысалы заттық-сүйенген сипаттама бойынша, жүйелік
жақындау қажет болып отырғаны белгілі. Сонымен қатар ЭОБ құру процесіне
қатысуға тиісті және осы өнімдерді оқу процесіне енгізуге тиісті
оқытушылардың квалификациясын өсіру бойынша жүйелік жұмыс маңызды болып
келеді. Ғаламдық маңыздылықтың тағы бір сұрағы бар- мультимедиа құралдарын
оқу мақсатында әдістемелік негізді құру.
Алайда, бізге берілгендей компьютерлік технологияның элементтерін оқу
процесіне енгізудегі алғашқы буын болып ЭОБ құру табылады. Оларды құру
деңгейінде оқытушы анықталған әдістемелік тәсілдерді салады. Әрі қарай ЭОБ
-ды тәжірибеде жүзеге асыра отырып, бағалауға болатын оларды енгізудің
нәтижесін алады. Осылай жиналған тәжірибе мультимедиа құралдарын оқу
процесінде қолданудың әдістемелік негіздерін біртіндеп құруға және
негізін салуға мүмкіндік береді және негізгі сұраққа жауап беруге
мүмкіндік береді: ЭОБ -ды оқу процесінде не үшін, қалай және қандай
көлемде қолдануға болады және қолдану қажет?
Қазіргі кезде компьютерлер күнде қолданылады, оларсыз біз өмірімізді
елестете алмаймыз. Алайда компьютерді көптеген оқытушылар оқу курстарын
құрудың құралы ретінде қолдануды білмейді.
Олар графикалық материалдарды, фотографияларды, дыбыстарды,
анимацияларды және видеофрагменттерді өңдеу мен құру үшін қолданылатын
программалық өнімдерді меңгермеген; оқу материалдарын оқудың бір
мультимедиалық өніміне біріктіруді білмейді.
Сонымен қатар кейбір жағдайларда оқытушылар өздерінің компакт-
дискілеріндегі дайын электронды оқулықтың мазмұны туралы және әдістемелік
мүмкіндіктері туралы мәліметтерді қалай құру керек екенін білмейді. Олар
электронды оқулықтардың навигациялық жүйелеріне нашар бейімделген,
студенттерді өздік жұмыс үшін осы электронды оқулықтарды тиімді қолдануды
үйрете алмайды.
Компьютерлік техниканың әрдайым өсу мүмкіндігі мен өнімділігі және
сонымен қатар компьютерге қызмет көрсететін периферийлік құрылғыларды
және оқу процесін жабдықтайтын техникалық құралдарды интенсивті жүзеге
асыру электронды мультимедиалық өнімдерді құруды реттейді. Бұған параллель
дамып келе жатқан бағыт – дистанционды білім сәйкес келеді. Дистанционды
оқытудың пайда болуы біріншіден барлық оқу материалдарын электронды формаға
ауыстыруды талап етеді.
Сонымен қатар мұндай жағдайда барлық оқу-әдістемелік материалдарды
электронды формаға қарапайым ауыстыру аяқталмаған болып шығады.
Қолданушыға (студент) мониторда көрсетілген материалға қарағанда, басылып
шыққан (қағаз тасушыда) материалды оқыған жеңіл.
Сондықтан да басылып шыққан басылымды электронды тасушыға қарапайым
ауыстыру - өтілген деңгей болып келеді. Қазіргі кезде мультимедианың барлық
мүмкіндіктерін қолданатын оқу материалдары (сонымен бірге электронды
оқулықтар) керек. Мультимедиалық оқу өнімдерін құру технологиялық
қатынаста жеткілікті түрде күрделі процесс болып табылады.
Бастаушы техникалық университеттер электронды оқулық құрудағы өздерінің
лидерлігін сақтап қалу мақсатында өздерінің универсалды қабықшаларын
(программалық құралдар) құрды. Олардың базасында тәжірибесі жоқ компьютер
қолданушыларына оқуға байланысты мультимедиалық өнімдерді құру мүмкін
болады. Енді оқытушыға электронды оқу материалдарын құру үшін
программалау тілдерін білу міндетті емес. Оған бөлек әдістемелік немесе
иллюстративті материалдарды сапалы түрде дайындау үшін программалық
өнімдердің шектелген санын меңгеру жеткілікті. Мұндай жағдайларда берілген
пән бойынша оқу курстарын қолдау үшін бұның өзі жеткілікті.
Сапалы мультимедиалық оқулық құру тек бір адамның қолынан келмейді. Бұл
жерде біріккен творчествалық коллектив қажет. Мысалы, олар келесілерден
тұратын коллектив болуы мүмкін: электронды оқулық құратын барлық
оқытушылар:
← оқулық сценариінің авторынан, берілген пән бойынша
консультанттан
← жоба дизайнерінен, ол компьютер дизайнері болуы мүмкін
← компьютерлік монтаж видео-, аудио- және графикалық материал
бойынша специалисттен
← Программалық өнімдермен және аппараттық құралдармен жұмыс жасай
алатын видео-, аудио- және графикалық материалдарды құру және
өңдеу бойынша специалисттен
← Редакторлар мен корректорлардан
Әрине, бұл мультимедиалық оқулық құратын топтың толық тізімі
емес.Сонымен қатар кейбір жағдайларда коллектив аз бола алады, сонда әр
адам бірнеше функцияларды біріктіре алады.
Өз пәні бойынша оқулық немесе оқу әдістемесін құрудың инициаторы болып
табылатын техникалық пән оқытушысының электрондық өнім ерекшеліктерінде,
инструментальды құралдарында, программалық өнімдер жиынында белгілі бір ой-
өрісі болуы керек. Сонымен қатар кейбір жағдайларда оқытушыға салыстырмалы
қарапайым материал дайындау қажет және ол оны әріптестерінің- компьютерлік
технология мамандарының көмегінсіз өзі жасай алады.
Қысқарту
ЭБ – электронды басылым.
ЭОБ – электронды оқу басылымы.
1.2 Электрондық оқулық басылым жөніндегі Қазақстан Республикасының
мемлекеттік стандарты
1 Қолдану саласы
1.1 Осы мемлекеттік стандарт электрондық оқу басылымдарының жалпы
талаптарын және оның құрылымына, функцияларына, мазмұнына, оқу
элементтеріне, рәсімдеуіне, құжаттамалырына және шығу мәліметтеріне
қойылатын талаптарды анықтайды.
1.2 Стандарт авторлық ұйыммен, электрондық оқу басылым бойынша
эксперттік кеңестер және комиссиялармен, тапсырушылармен қолданылу керек
және электрондық оқу басылымның сапасының экспертизасын өткізу және оларды
жетілдіру бойынша немесе олардың шығарылуын тоқтату үшін негізі болып
табылады.
2 Анықтамалар
Осы мемлекеттік стандартта терминдер және анықтамалар ҚР СТ 34.014-2002
және МСТ 7.83-2001 сәйкес қолданылады. Оларға қосымша стандартта келесi
анықтамалар қолданылады:
- білім алушы – мақсаты оқу материалын оқып-үйрену және білімін
бақылаудан өткізу болып табылатын электрондық оқу баспасын қолданушы;
- оқу курсы – мемлекеттiк жалпыға мiндеттi бiлiм беру стандартына
енгiзiлген пән;
- оқыту траекториясы – бір электрондық оқу басылымындағы оқыту
бірліктерінің немесе нақты квалификацияны алу үшін енгізілген пәндер
тізбегі;
- электрондық басылым - программалық басқару құралдары мен
құжаттамалары бар және кез келген электрондық ақпарат тасымалдаушысында
орналасқан немесе компьютерлік желілерде жарық көрген сандық, мәтіндік,
графикалық, аудио, видео және басқа ақпараттар жиынтығы.
- электрондық оқу басылымы – оқытуды және білім бақылауды
автоматтандыруға арналған және оқу курсына немесе оның жеке бөлімдеріне
сәйкестендірілген, сонымен қатар оқыту траекториясын анықтауға мүмкіндік
беретін және әртүлі оқу жұмыстарымен қамтамасыз ететін электрондық басылым;
- электрондық оқулық – құрамында оқу курсының немесе оның бөлімінің
жүйелі мазмұны бар және берілген басылым түріне мемлекеттік мекеме беретін
арнайы дәрежеге ие электрондық оқу басылымы;
- электрондық оқу құралы – құрамында оқу курсының ең маңызды бөлімдері,
сонымен қатар есептер жинағы, анықтамалықтар, энциклопедиялар, карталар,
атластар, оқу тәжірибесін өткізуге нұсқаулар, практикумға, курстық және
дипломдық жобатарды дайындауға әдістемелік нұсқаулары бар берілген басылым
түріне мемлекеттік мекеме беретін арнайы дәрежеге ие электрондық оқу
басылымы.
3 Қысқартулар
ЭБ- электрондық басылым;
ЭОБ- электрондық оқу басылымы;
4 Электрондық оқу басылымына қойылатын жалпы талаптар
1. ЭОБ-ның объектісі ғылыми негізделген фактілер, тұжырымдар мен
ережелердің, сонымен қатар берілген оқу курсында оқытылатын
объектілердің, құбылыстар мен үрдістердің қатынастары мен қасиеттерінің
жиынтығы болып табылатын сандық, мәтіндік, графикалық, аудио, видео және
басқа оқыту ақпараты болу керек.
2. ЭОБ анықтамалық және басқарушы ақпаратты қамту керек, және қолданушының
назарын өзіне аудартатын және оқу мақсаттарына қызмет етпейтін ақпаратты
қамтымау керек.
3. ЭОБ әртүрлі мамандықтар үшін олардың типтік оқу жоспарлары мен
бағдарламаларына сәйкес қолдануға мүмкіндік беру керек.
4. ЭОБ-да интерфейс көрнекті, түсінікті, бірмәнді және қолданушы қате іс-
әрекеттер жібермеуі үшін ЭОБ-ның түгел және оның бөлек бөліктерінің
функцияларының логикасын түсінуге көмектесетін түрінде келтірулі керек.
5. ЭОБ-да имитациалық компьютерлiк моделдер оқылатын объектiлер, үрдістер
мен құбылыстардың құрылымын және параметрлерін беру және өзгерту, сонымен
қатар, сыртқы әрекеттердiң имитациясы үшiн ыңғайлы құралдармен жабдықталу
керек. Компьютерлік моделдермен өзара-әрекет мәселелері білім алушыны
оның көмегімен шешілетін дидактикалық есептердің мазмұнынан көңілін
бөлмеуi керек.
6. ЭОБ қалай жабық, солай ашық ортада қолданылу мүмкіндіктеріне ие болу
керек. ЭОБ жабық ортада жылжымалы ақпаратты тасушыларда орналасуы және
жеке алынған компьютерде немесе локальды компьютерлік желіде атқарушы
программалар сияқты жұмыс істеу мүмкіндігіне ие болу керек. ЭОБ ашық
ортада глобалды компьютерлік желілерде орналасады және жұмыс істеу үшін
программа-браузерлерді қолданады.
7. ЭОБ қосымша программалық құралдарды талап етпейтін операциялық жүйенің
версиясын ескере автоматты түрде орнатуының мүмкіндігіне ие болу керек.
Орнату комплектінде мемлекеттік немесе халықаралық стандарттарына сәйкес
ЭОБ-ның тәуелсіз жұмысы үшін барлық қажет шрифтер, драйверлер және
программалар пакеттері болу керек.
8. ЭОБ тұрақсыздандыру әрекеттер болмағанда (электр өшуі, операциялық
жүйенің істен шығуы) берілген режимде функциясын жасау керек және
тұрақсыздандыру әрекеттермен шақырылатын ауытқулар болғаннан кейін ЭОБ-
ның жұмысын жалғастыруды қамтамасыз ететін қабілеті болу керек.
9. ЭОБ қолдану процесінде ЭОБ-ға қажет өзгерістер мен кемшіліктерді
енгізудің қарапайымдылығын қамтитын және оқу материалдарына және
статистикалық берілгендерге санкциалданбаған кірісті болдырмау
мүмкіндіктері болу керек.
5 Электрондық оқу басылымынының құрамына қойылатын талаптар
ЭОБ-ның құрамына: титул, тақырыптама, мазмұны, утилиталар, көмекшi және
құжаттама енгiзiлу керек.
1. Титулда ЭОБ-ның шығу мәліметтері орналасады. Шығу мәліметтеріне
қойылатын талапта сәйкес тарауда келтірілген.
2. Тақырптамада ЭОБ-ның құрылымы мен барлық семантикалық оқу бірліктерінің
аттары көрсетілуі керек.
3. Мазмұнда ЭОБ-ның мақсаттары және есептеріне қатысты және сол арқылы
бiлiмдердiң қорытынды бақылауын өткізуге қажет барлық оқу материалы
берілуі керек. Оқу материалы ғылыми терминологияны пайдаланып түсінікті,
дәл, толық және қарамақайшылықсыз жазылуы керек.
4. Утилиттер пайдаланушыларды тіркеу, статистикалық деректерді шығару,
мазмұнды қарау, оқу траекториясын анықтау және сонымен оқыту, ағымдағы,
аралық, белестік және қорытынды тестілеуді жүргізу үшін арналған.
5. Көмекшi элементi ЭОБ-ның жұмысын басқару бойынша ақпарат және ЭОБ-ның
iске қосылу моментiнен бастап іске қосылуын қамту керек.
6 ЭОБ-ның функцияларына қойылатын талап тар
1. ЭОБ-мен жұмыс жасау үшiн келесi функциялар асырылу керек:
пайдаланушының тiркелуi, берiлгендердi қорғау, навигация,
контенттi қарауды ұйымдастыру, оқылатын траекторияны анықтау,
бiлiмдi бақылау және оқыту, тестiлеу, статистикалық есеп.
2. Пайдаланушының тiркелу функциясы ЭОБ-да пайдаланушы туралы
берiлгендердi енгізу, өзгерту және жоюды қамтамасыз ету
керек.
3. Берiлгендердi қорғау функциясы контент бүтiндiгi мен ЭОБ-дағы
әртүрлi материалдарға санкциалданған кірісті ұйымдастыруды
қамтамасыз ету керек.
4. Навигация функциясы ЭОБ бойынша алға және артқа қозғалудың
мүмкіндігін қамтамасыз ету керек.
5. Қарау функциясы тапсырмаларды орындауды, сұрақтарға жауап
беруді және білімді бақылауды өтуді талап етпей, ЭОБ-ның
контентiмен алдын ала танысуға мүмкiндiгiн қамтамасыз ету
керек.
6. Оқыту траекториясын анықтау функциясы қолмен, тесттік немесе
толық таңдау негізінде жүргiзiлетiн бiлiм бақылауларымен
мiндеттi түрде оқытылу үшiн сабақтардың тізбегін құрастыруға
мүмкiндiк беру керек.
7. Оқу және білімді тексеру функциясы теориялық материалды оқу,
тапсырманың интерактивті орындалуын, қойылған сұраққа жауап
беру және оқу траекториясы көлемінде ағымды, аралық, рубеждік
және қорытынды бақылаулар өту мүмкіндіктерін көрсетуі керек.
Осы жағдайда көптеген сұрақтарға дұрыс жауап берілмесе, білім
алушы ЭОБ-ғы оқытудың ағымды бірлігін қайталауға мәжбүр
болады.
8. Тестілеу функциясы нәтижелерді тіркеу және тіркемей
мүмкіндіктерімен ЭОБ және оның бөлек бөліктері бойынша білім
деңгейін автоматты түрде бақылау құралдарына мүмкіндік беру
керек. Ол үшін тестер оқу курсы бойынша берілген сұрақтардың
жалпы базасынан таңдалған оқыту бірлігі бойынша сұрақтарды
және жауаптар варианттарын кездейсоқ таңдау арқылы беру
керек. Білім алушының жауапты енгізу немесе өзгерту
мүмкіндігі білім алушы сұрақтардың жауаптарын енгізу
техникасына емес, ал сұрақтар бойынша жауаптарына
концентрация жасай білу себебімен өте қарапайым болу керек.
Тестілеудің нәтижесі экранға шығады. Тестілеудің
қанағаттандырылмайтын нәтижесінде жауабы дұрыс берілмеген кез
келген сұраққа еркін көшу ескерілу керек.
9. Статистикалық есеп функциясы білім алушының берілген оқыту
бірлігін меңгеру деңгейі және сұранысқа тәуелді ол туралы
басқа статистикалық берілгендер туралы нақты ақпаратты беру
ескерілу керек.
7 Электрондық оқу басылымының мазмұнына қойылатын талаптар
1. ЭОБ-ның контенті үш деңгейлі бөліктерге бөліну
керек: 1-деңгей – модулдер, 2-деңгей – блоктар, 3-
деңгей – сабақтар.
2. Модул блоктан блокқа өскен сайын мағыналы
байланыстары бар логикалы байланысқан блоктар
тізбегінен тұратын электрондық оқу басылымындағы
ірі семантикалық оқу бірлігі.
3. Блок сабақтан сабаққа өскен сайын мағыналы
байланыстары бар логикалы байланысқан сабақтар
тізбегінен тұратын электрондық оқу басылымындағы
орташа семантикалық оқу бірлігі.
4. Сабақ минималды семантикалық бірліг және ол
бірнеше оқу элементтерінен тұрады. Міндетті оқу
бірлігі болып теория, мысалдар, тапсырмалар, сұрақ-
жауаптар және тестілер есептелінеді, ал мiндеттi
емес элементтерге оқу ақпаратын меңгеру, түсіну
және еске сақтауға себебін тигізетін және
ақпараттық тығыздықты қаматамасыз ететін
анықтамалық, графикалық, аудио және видео жатады.
5. Теория таңдап алынған оқу курсы бойынша мазмұны
түсінікті, нақты, толық және қарама-қайшылықсыз
болатын көкейкесті ақпаратты қамтуы тиіс және
бұрын өткен сабақта қабылданған білімді қайталамай
өздігінен оқу, тапсырманы жасау және білімді
бақылау үшін жеткілікті болуы керек. Теорияда
мәтіндердің астын сызу және түсін өзгерту сияқты
арнаулы дидактикалық құралдарды қолдану керек.
6. Мысалдар теорияның жеке маңызды аспектерiн
жаттығуды орындау, есептi шешу, сұрақтарға
жауаптар тағайындау және т.б. түрiндегi детальдық
талдауын қамтамасыз етуi керек.
8 Электрондық оқу басылымының оқыту элементтеріне қойылатын талаптар
1. Оқыту элементтерiне Теория, Мысалдар, Тапсырмалар,
Сұрақтар, Тестілер, Тезаурус, Анықтамалық, Графика,
Аудио және Видео жатады.
2. Оқыту элементі Теория оқылатын сабақтың теориялық
материалдарының гипермәтiндi сипаттауына қол жеткізуге мүмкіндік
беру керек.
3. Оқыту элементі Мысалдар мысалдардың сипаттамасына қол жеткізуге
імүмкіндік беру керек.
4. Оқыту элементі Тапсырмалар оқытуды басқару элементі жаттығуларға
және есептерге, сонымен қатар оларды орындау және шығару бойынша
көмекке мүмкіндік беру керек.
5. Оқыту элементі Сұрақтар білім бақылау элементі ағымды сабақ
бойынша тест жүргізуге дейін интерактивті берілу және жауаптары
тексерілетін сұрақтарға мүмкіндік беру керек.
6. Оқыту элементі Тесттер білім бақылау элементі оқытудың ағымды
бірлігі бойынша білімді өзін-өзі бақылауды жүзеге асыру үшін
арналған тестілеу құралына қол жеткізу мүмкіндік беру керек:
- сабақ деңгейінде – білімнің ағымды бақылауы;
- блоктар деңгейінде – білімнің аралық бақылауы;
- модулдер деңгейінде - білімнің белестік бақылауы;
- ЭОБ-ы деңгейінде – білімнің қорытынды бақылауы.
7. Оқыту элементі Тезаурус оқытуды басқару элементi ЭОБ-да
кездесетін және олардың анықтамаларына гипермәтіндік сілтемелері
терминдер және қысқартулар сөздігіне мүмкіндік беру керек.
8. Оқыту элементі Анықтамалық оқытуды басқару элементi ағымды сабақ
бойынша анықтамалыққа мүмкіндік беру керек.
9. Оқыту элементі Графика, Аудио және Видео оқытуды басқару
элементтерi қосымша дидактикалық материалдарға мүмкіндік беру
керек.
9 Электрондық оқу басылымды рәсімдеуге қойылатын талаптар
1. ЭОБ-ның рәсімделуі оқу материалын жеңіл меңгеру үшін қолайлы және
эстетикалық түрде берілуіне мүмкіндік жасауы керек. Мәтіндік
материалдың көлемі білім алушыны жалықтырмау үшін сөздердің саны
шектеулі болу керек.
2. Мәтіннің шрифті эргономикалық сипаттаудың шектеулерін ескере отырып
таңдалыну керек. Шрифтің түрі мен мөлшері сияқты мәтіндік
сипаттамалар ЭОБ-дағы информацияның оқылуына айтарлықтай әсер
етеді. ЭОБ-ның беті бір-бірінен өзгеше, қарама-қарсы болатын
шрифтерді аз қамту керек. Беттің негізгі мәтінінде кертіктері бар
шрифттерді қолдану ұсынылады. Шабылған шрифттерді мәтіннің
тақырыптарында және қысқа жазула7рда қолдану ұсынылады. Біркелкі
және сәндік шрифтерді қолдану тек қана қажет болған жағдайда
ұсынылады. Барлық шрифтердің кодталуы әріптерді кодтаудың
мемлекеттік стандартына сәйкес болу керек.
3. ЭОБ-дағы түстер ақпаратты жақсы және шаршамай қабылдауды қамтамасыз
және материалдың жеңіл игерілуіне және эстетикалық түрде ұсынылуына
көмектесу керек. Қара фондарда ашық түсті мәтінді тек қана ол анық
көрінетін болса пайдалануға болады, ал анық көріну үшін мәтінді
түгелдей қалың шрифтпен рәсімдеу қажет. Бетте мәтіндік информация
басымырақ болса, онда фон ақ болуы керек. Қара фон ешқандай
жағдайларда болмау керек. Шрифтің түсін стандартты қара, қою-жасыл
немесе қою-көк қылып жасау керек. Қызыл шрифті тек қана кейбір
тақырыптарды және ең маңызды ақпаратты ерекшелеу үшін пайдалануға
болады.
4. ЭОБ-ның мақсаты мен міндеттеріне қатысты негізгі мазмұны назардың
ортасында болу керек. Фондық мазмұнға ең аз назар аударылу керек.
Оқу материалды көзбен қарап қабылдау жеңіл болу үшін негізгі
мазмұнда абзацтар үлкен болмау керек.
Кесте 1.1 - Түстер палитрасы ассоциациялары туралы ақпарат
Түстер палитрасы Ассоциация
Қызыл түс Ең активті түске жатады. Активті түстер өте
айқын қабылданады және еске өте жақсы
сақталады.
Қызыл-қызғылт сары өң Жылулық сезім шақырады. Бұл түс адамның
сыртқы әлемге кызығушылығын, адамдармен
араласуға және іс-әрекетті арттырады.
Қызғылт сары түс Максимал жылулық сезім береді.
Қызғылт сары-сары өң Денелердің бір-бірімен жақындасу эффектісін
береді.
Сары түс Жеңілдік және тірі сезім береді. Әлдеқайда
жеңіл және ауалы түрде көрінеді.
Жасыл түс Визуалды тепе-теңдік күй шақыра алады. Өзінде
сары түстің жеңілдік және тірі күйін көк
түстің ауырлық күйімен қамтиды.
Көк-көгілдір өң Уақыттың және кеңістіктің сезімін, тағы сол
сияқты салқын сезім береді. Тежелуді
шақырады. Адамдардың тәртібін рационалды және
ойластыра алатындай күйге келтіреді.
Қабылдау үшін ең ауыр деп саналады.
Көк түс Бір қалыптылық және салмақтылық сезім
силайды.
Полярлық түстер кестесі Қоңыр фонда және әр түрлі жазықтықтарда олар
бір-бірімен сәйкестенеді, өте жақсы бір
гармонияға келеді.
10 Электрондық оқу басылымының құжаттамаларына қойылатын талаптар
1. ЭОБ-да программалық құжаттаманың бірыңғай жүйесі бойынша
мемлекеттік стандартқа сәйкестендірілген (түсінікті, толық және
бір-біріне қарама-қайшылықта болмайтын) құжаттама болуға тиісті
және ЭОБ туралы мәліметтер электрондық кітапхананың каталогына
автоматты түрде енгізу үшін құрылу тиіс.
2. ЭОБ құжаттамаларында қондырғыны орнату және онымен жұмыс істеу
нұсқасы, пайдаланушы үшін нұсқа, нұсқа – мазмұны болу тиіс.
3. Қондырғыны орнату және онымен жұмыс істеу нұсқаларында ЭОБ-да
қондыру тәсілдерімен және онымен жұмыс істеудің сипаттамалары болу
керек. Онда қондырғыға қажет және арнайы драйверлер туралы, егер
олар қажет болса қойылатын талаптар туралы ақпарат болу керек.
Ақпарат түсінікті, жеткілікті және қысқаша болу керек. Нұсқауда
ЭОБ-ды қалай орнататындығы, қалай іске қосатындығы және онымен
қалай жұмыс істеу керектігі, сонымен қатар ЭОБ-ң резервтік
көшірмелерін қалай сақтап және қалай жасайтындығы туралы нұсқаулар
көрсетіледі. Оқытушылар үшін резервтік көшірмелерді жасаудың және
арнайы баптаудың нұсқалары болу керек. Пайдаланушыларға берілген
нұсқаларды ешқандай сұрақсыз қолдануды қамтамасыз ету үшін олардың
барлығы дәл дұрыс және анық түсінікті болу керек. Бұл нұсқаулар
арнайы компьютерлік білімі жоқ пайдаланушылар үшін де түсінікті
болғаны өте ыңғайлы.
4. Пайдаланушы үшін нұсқа құрамында жалпыға бірдей бөлімдер және
жұмыс істеуді жеңілдетуші көрсеткіштер және тағы басқалар болуы
керек. Нұсқаның құрамынан басқа да ақпаратты табуды жеңілдету үшін
көрсеткіш және ЭОБ-ны қосу жұмысын тез басқарушы тәжірибелі
пайдаланушыға қолдануға болатын нұсқаудың негізгі моменттерінің
сипаттамасы бар қысқаша анықтамалық инструкция болу керек.
2 Электрондық оқу басылымды дайындауда қолданылатын
программалық қамту
2.1 Электронды оқулық басылымын жасау үшін қолданылатын
программалық қамту түрлері
1. Microsoft Word-та мәтіндік материалдар дайындау
Пернетақтаны игерусіз Word 2003 мәтіндік редакторында жұмыс жасау
мүмкін емес. Перне және олардың нұсқауларын қарастырайық. Құжаттың жұмыс
істеу аймағында курсор орналасады. Сіздің пернетақтадан енгізген барлық
символдар, курсор тұрған жерде орналасады.
Сурет 1. Курсор
Пернетақтаның таратылуына байланысты бірдей пернелер әр түрлі символдар
енгізілуі мүмкін (пернетақтаның таратылуының қосылу үшін Alt+Shift және
Ctrl+ Shift басқару панелінде қалай орнатылуына байланысты пернені басу
керек. Перне + перне сәйкестендіруді бір уақытта екі пернені басуын қарау
керек.
Кесте 1.2. - Орыс тілінің таратылуы арқылы пернелерді сәйкестендіру
Символ Пернелер Символ Пернелер Символ Пернелер
! Shift + 1 ? Shift + 7 Shift + \
Shift + 2 * Shift + 8 .
Shift + 3 ( Shift + 9 , Shift +
1.2 Кестнің жалғасы
; Shift + 4 ) Shift + 0 Бас әріп (жазу) Shift +
әріп
% Shift + 5 _ Shift + - Жаңа абзацты қосу Enter
: Shift + 6 + Shift + =
Кесте 1.3 - Орыс тілінің таратылуы арқылы пернелерді сәйкестендіру
Символ Пернелер Символ Пернелер Символ Пернелер
Shift + ~ @ Shift + 2 # Shift + 3
$ Shift + 4 ^ Shift + 6 Shift + 7
Кесте 1.4. - Мәтін бойынша жылжыту нұсқаларын қарастырайық.
Әрекет Пернелер
Жол соңына End
Жол басына Home
Бір сөз солға Ctrl + солға қарай бағыт
Бір сөз оңға Ctrl + оңға қарай бағыт
Құжат соңына Ctrl + End
Құжат басына Ctrl + Home
Бір экран жоғарға Page Up
Бір экран төменге Page Down
Word мәтіндік редакторында әр түрлі қаріптер мен олардың өлшемдерін
қолдануға болады. Қажет қаріпті немесе оның бөлімін таңдау үшін сәйекс
келетін үлестіруді қолдану керек.
Сурет 2. Қаріпті таңдау.
Бұдан басқа Формат → Қаріп мәзірін және қаріптер тізімінен керекті
қаріп пен өлшемді таңдап қолдануға болады. (сурет 4).
Мәтінді ерекшелеу мен тегістеу амалдарын қарастырамыз. Түзету құжаттағы
мәтін фрагменттері және сөздердің дұрыс орналасуы үшін қажет. Көптеген
бастап (жас) қолданушылар бұл үшін Бос орын пернесін. Қолдану керек. Бұл
тәсілді қолданбаған жөн, өйткені әр қаріпте бос орынының ені әр түрлі, және
дәл орталыққа қол жеткізу мүмкін емес.
Сурет 3. Қаріп өлшемін таңдау
Ең қолайлы және қарапайым тәсіл бар. Кез келген сөзді жазып
Орталықтан пернесін басыңыз. Мәтін автоматты түрде жолдың ортасына қарай
ауысады.
Сурет 4. Мәтінді түзету
Көңіл аударыңыз: үнсіз келісім бойынша мәтін сол жақ бойынша
түзетіледі, оң жақтағы барлық жолдар әр түрлі ұзындықта болады. Ені бойынша
түзету екі жақтың абзацын тегістеп жасайды.
Бірінші жолдың немесе азат жолда шегініс жасау үшін жоғарғы үшбұрышты
желаяқты басып алып және оны қажет еткен шегініс ара қашықтығына жылжыту
қажет.
Сурет 5. Шегіністі белгілеу
Мәтінді ерекшелеу – бұл мәтіндермен жұмыс жасау кезінде ең қолайлы
операция. Мәтінді тышқанның және пернетақтаның көмегімен ерекшелеуге
болады. Тышқанмен ерекшелеу үшін курсорды жолдың сол жағына қою керек және
тышқанның сол жақ батырмасын басулы ұстап, курсорды төменге жылжытады.
Курсордың жылжу шамасы бойынша жолдар ерекшелене береді. Сөз әрі қарай
қандай да болмасын операцияны орындасаңыз да ол ерекшеленген бүкіл мәтінге
әсер етеді.
Сурет 6. Мәтінді ерекшелеу
Ерекшелеуді алу үшін курсорды ерекшеленген блоктан тыс белгілеңіз.
Толықтай жолды және оның бөлімдерін де (бірнеше сөз немесе әріп)
ерекшелеуге болады. Бұл үшін Shift пернесін және бағыттағыш пернелерді
(оңға, солға, төмен, жоғары) басыңыз.
Көшіру – мәтіндік Word редакторымен жұмыс жасаудағы ең қолайлы
операциялардың бірі. Мәтін фрагментін көшіру үшін оны ерекшелеп, Көшіру
түймесін басу керек (сурет 8). Ерекшеленген блок буферге енеді. Буферде
сақталынған фрагментті мәтіннің кез келген орынға Қою батырмасын басу
арқылы орналастыруға болады (сурет 9).
Сурет 7. Мәтін фрагментін көшіру
Сурет 8. Алмастыру буферінен мәтін фрагментін қою
Word-та тізім құру үшін мүмкіндіктер бар. Алдымен терілген тізім
пунктін ерекшелеп, оларды тышқанның оң жақ батырмасын басамыз. Мәнмәтін
мәзірі пайда болады. Мұнда біз Тізімді таңдаймыз. Диалог терезесінде
өзімізмізге қажетті Маркерленген тізімді белгілейміз.
Сурет 9. Маркерленген тізім
Тізімдер маркерленген (белгілер) және номерленген (әр пункт цифрмен
белгіленген) болуы мүмкін.
Масштабпен жұмысты қарастырайық. Масштабтың өзгеруі кезінде жақындаудың
әр түрлі деңгейімен құжатты көруге болады. Оптимальды масштаб – беттің ені
бойынша, бұл жағдайда беттің шеті көрінеді. Қалған масштабтар құжаттың
бейнелеуін үлкейтеді (100% көп) немесе кішірейтеді (100% аз).
Сурет 10. Құжаттың бейнелуін үлкейту
Word-та барлық графикалық элементтер үшін айнала ағуды белгілеуге
болады (объектінің қай жағында мәтін орналасады). Бұл үшін тышқанның оң жақ
батырмасын қолтаңба (жазу) шекарасында шертеміз және мәнмәтін мәзірінен
Формат қолтанбасын таңдап, одан кейін Жағдай қыстырмасын таңдаймыз. Егер
рамка Айналасына және Сол жақ шетіне айнала ағу Талап етілсе (сурет 13).
Сурет 11. Айнала ағу типін белгілеу
Кестелерді пайдалану
Кестелер көптеген жағдайда пайдаланады. Кейде сіз баспа құжаттында
қарапайым мәтін көресіз, ал ол шынына келгенде кесте ұяшығына қамтылуы
мүмкін.
Алдымен кесте құрамыз. Кестені Қосу батырмасын басамыз (сурет 14) және
кесте өлшемдерін көрсетеміз (қатар және бағанадағы ұяшық саны). Егер
кестені Кесте → Қосу → Кесте мәзірі арқылы құрса, онда жол мен бағананың
санын қолмен енгізеді.
Сурет 12. Кестені қосу түмесі
Сонымен, біз Кестеге 4 бағанға 3 жол деп өлшем бердік. Бірінші ұяшықта
курсор кірпік қағады. Мәтін курсор орналасқан ұяшыққа енгізіледі. Ұяшықтың
үлкеюі оны толтыру шамасы бойынша автоматты түрде жүреді.
Жолдың немесе бағананың енін өзгерту үшін куорсорды бағандар шекарасына
қоямыз, ол жаңа қалыпты қабылдайды; одан кейін, тышқанның сол жақ
батырмасын баса тұрып, шекараны жылжытамыз. Сөйтіп жолдың биіктігі
өзгереді, тек курсор жолдар арасындағы шекараға қойылады.
Бағанды ерекшелеу үшін солардың үстінен қоямыз және тышқанның сол жақ
батырмасын шертеміз. Жолды ерекшелеу үшін курсорды соның (сол жағынан)
алдына қоямыз және тышқанның сол жақ батырмасын шертеміз.
Кестелерде жоғарыдан төмен немесе керісінше жазылған мәтін жиі
қолданылады. Ұяшықтағы тышқанның оң жақ батырмасын шерте тұрып, мәтіннен
пайда болған мәтіннің Бағанын таңдаймыз да одан кейін жоғарыдан төмен
бағытын таңдаймыз. Егер бірнеше ұяшықты ерекшелеп және сол бір
операцияларды жасаса, онда мәтін ерекшеленген ұяшықтардың бәріне тігінен
болады.
Мәтін ұяшықтың ортасында бөлу үшін ұяшықтағы тышқанның оң жақ
батырмасын шертіп, ұяшықтан Түзетуді және орталық түзетумен белгіш
таңдаймыз.
Жекелей ұяшық немесе барлық кесте үшін шекараның нақты стилін және
ұяшық ішіндегі түсін белгілеуге болады. Бұл үшін бүкіл кестені ерекшелеп
оның үстінен тышқанның оң жақ түймесін шертіп, Шекара және құюда таңдаймыз
... және қажет параметрлерін береміз.
Кейде кестемен жұмыс істеген кезде бірнеше ұяшықтардың ішінен біреуіне
талап етіледі. Жоғарғы оң жақ бұрышынан екі ұяшықты ерекшелейміз және Кесте
→ Ұяшықтарды біріктіру мәзірін ашамыз. Сөйтіп екі не одан да көп ұяшықты
біріктіруге болады.
Бір ұяшықтан бірнешеуін жасау керек болуы мүмкін. Бұл үшін ұяшықты
ерекшелеп, Кесте → Ұяшықтарды бөлуді таңдаймыз, одан кейн олардың санын
көрсетеміз (сурет 15).
Сурет 13. Кестедегі ұяшықтар санын өзгерту
Кестені құрғаннан кейін жаңа жолдарды қосу керектігі болуы мүмкін. Бұл
үшін курсорды жаңа қосылған жолға қойып, одан кейін Кесте → Қосу → Жолдарды
жоғары (төмен) таңлап олардың санын көрсетеміз.
Word программасын әрі қарай оқуда пайдалы көмекті. Сізге көмекші
көрсетеді. Оны шақыру үшін Microsoft Word бойынша Анықтама түймесін
басқаннан кейін келесі көмекшілердің біреуі пайда болады (сурет 16).
Сурет 14. Microsoft Word бойынша көмекшілер
Жұмы уақытында ол көптеген ақыл айтады және қызықты кеңестерді
шығарады. Көмекшені алмастыру үшін оның бейнесінің үстінен тышқанның оң жақ
батырмасын шертіп көмекшіні Таңдауды ерекшелейміз.
2. FrontPage 2003 программасын дайындау
FrontPage 2003 – бұл веб – бет редакторын, веб – сайт құрылымын
басқару модулін және веб – сайтты сервердегі басылым саймандарын сақтайтын
интегралды орта. FrontPage 2003 веб – беттерді, веб – сайттарды өз алдына
программадағы бар саймандар мен мәзір командаларын, сонымен бірге шебердің
көмегімен пайдалана отырып құруға мүмкіндік береді.
FrontPage веб – түйінді қараудың алты режимін ұсынады, олардың
батырмалары режимдер панелінде болады:
• Беттер – веб – беттің жеке редакторы. Осы режимде кез –келген бет
түйіндердің мазмұнын өзгертуге, оның безендірудің қалыпқа
келтіруге және НТМL – кодын қарауға болады;
• Бумалар – толық сипаттарымен бірге веб – түйін файлдары мен
бумалар тізімі. Буманы қару режимі веб – түйіннің барлық
файлдарына бірдей көрсетпейді. Безендірудің стандартты
элементтерінің графикалық файлын сақтайтын қосымша бумалар мен
файлдардың FrontPage кеңейтулері жасырынды болып қалады;
• Есептер – түйін және оның жекелей компоненттері туралы
статистикалық ақпараты:
• Ауысымдар – гиперсілтемедерді қайта құратын және байланыстарды
графикалық режимде өзгертуге мүмкіндік беретін веб – түйін
құрылымының редакторы. Ауысымның қарау режимінің көмегімен
түйіннің жалпы схемасын көруге, нақты сілтімелерді қосатын немесе
айыратын, вет – беттегі навигация панеліде сілтімелерді
орналастыру ережелерін сыпайлатады;
• Гиперсілтеме – веб – беттегі түйін тізімі мен ерекшеленген беттегі
гиперсілтемені қарау режимінің гиперсілтеме схемасы гиперсілтеме
ағашын қарауға және ішкі және сыртқы түйіннің сілтемесінің жұмыс
істеуін бақылауға мүмкіндік береді:
• Міндеттер – түйінді қайта өндіруді аяқтауға дейінгі орындауды
ұмытпауға қажет нақты файлдармен байланысты міндеттер тізімі.
Қарау режимін ауыстыруды Түр мәзірінің командасының көмегімен және
FrontPage панель терезесінің сол жақ бөлігінде орналасқан батырмалар
панелінің режимі ретінде болады.
FrontPage түйінді қарауға көмектесетін көптеген саймандарды беттер
жиынтығы емес, көптеген өзара байланысқан компоненттердің бірыңғай құрылымы
ретінде сүйемелдейді. Құрылымнан басқа кез келген түйіннің негізі болып
табылатын веб – беттердің өздерін қайта өндіру қажет.
FrontPage құрылымына қуатты веб –бет редакторы кіреді. Көьіне бұл
редактор Word-қа ұқсас келеді. Бірақ НТМL форматы өздерінің құрылу
файлдарының ережелеріне ие, олар құжатты құру процесінде нақты спецификаны
енгізеді.
Кез келген веб – беттің негізінде мәтін орын алады. Оны абзацтарға
бөлуге, маркерленген тізімдерді пункттер ретінде безендіруге немес кестелер
ұяшыққа орналстыруға болады. Мәтінді дұрыс форматтау көбіне ақпаратты
қабылдаудың ыңғайлығын анықтайды.
НТМL тілдерінде негізделген веб – беттерді форматтаудың стандартты
амалдарынан басқа FrontPage компоненттері деп аталады. Құралдар жиынтығын
ұсынады. Олардың көмегімен түйіннің безендірілуін жақсартуға және оның
функциональды мүмкіндіктерін кеңейтуге болады. Қосымша функциялар бір қатар
браузерлермен сүймелденіп мүмкіндіктерін есте сақтаңыз, сондықтан веб –
беттің жұмысын әр түрлі браузерлердегі бақылауға көңіл аударыңыз.
2.2 Электрондық оқу басылымын құру әдістері.
Оқытушы үшін программалау тілдерін қолданбай – ақ электрондық оқу
басылымдарын құрудың екі негізгі жолын көріп отырмыз.
Бірінші жолы – бұл дыбыстан, видеофрагменттен, графикалық материалдан,
арнайы дайындалған мәтіннен ЭОБ-ды жинауға және тағы басқаларға мүмкіндік
беретін программалық шешімдерді қолдану. Арнайы әдебиеттерде бұл барлық
материалдарды әдетте электронды оқу ресурстары (ЭОР) деп атайды. Электронды
оқу ресурстары тәуелсіз түрде әртүрлі программалық өнімдерде ( стандартты
кеңселі және арнайы) құрылады.
Екінші жолы – бұл ЭОБ- ды арнайы программалық орталарда құру. Оларды
сонымен қатар электронды оқу курстарының конструкторы, авторлық жүйелер,
автоматталған жобалау жүйелері және т.б. деп атайды. Компьютерді қолдану
бойынша аз білім жинағына ие оқытушылар үшін қарапайым ,сонымен қатар
тиімді болып ЭОБ құрудың бірініші жолы табылады. Бұл ЭОБ -ды бөлек
электронды оқу ресурстарынан жинауға мүмкіндік беретін программалық
шешімдерді қолдану жолы. Бұл жақындау шеңберінде сонымен қатар екі негізгі
нұсқа бар.
Бірінші нұсқа – бұл, мысалы, HTML тілін электронды түрде жасалған
әртүрлі материалдарды бір ЭОБ - ға біріктіру үшін қолдану. Сонымен қатар
бөлек фрагменттерді бір ЭОБ - ға біріктіру үшін Microsoft PowerPoint,
Adobe Acrobat немесе басқа типті программалық өнімдерді қолдану мүмкін.
Екінші нұсқа – бұл қашықтан оқытудың желілік технологияларының
құралдары негізінде ЭОБ - ды желілік қолдану үшін құру.
HTML тілін немесе айтылып кеткен программалық өнімдерді қолдану
арқылы оқытушы ЭОБ -ның локальды нұсқасын құра алады. Ол оны
тасымалдаушыға жазып ала алады және оны оқушыларға қолдануға бере алады.
Оқытушы өнімді ЭОБ - ды оқушылардың көп бөлігіне қолдануға мүмкіндік
бере отырып оны тираждай алады. Сонымен қатар, ол бұл материалды Интернет
желісіне орналастыра алады
Локальды ЭОБ –ды құру нұсқалары.
HTML тілін қолдану мысалына ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе 6
1. Электрондық оқулықтың оқу үрдісіндегі маңызы
1.1 Қазақстан Республикасындағы электрондық оқу басылымының 8
қазіргі жағдайы
1.2 Электрондық оқу басылым жөніндегі Қазақстан 10
Республикасының мемлекеттік стандарты
2. Электрондық оқу басылымды дайындауда қолданылатын
программалық қамту
2.1 Электрондық оқу басылымын жасау үшін қолданылатын
программалық қамту түрлері 23
2.2 Электрондық оқу басылымын құру әдістері 40
2.3 FrontРage қосымшасының электрондық оқулық дайындығының
тиімділігі 43
2.4 Электрондық оқулық дайындауға қолданылатын FrontРage
қосымшасының негізгі компоненттері мен формалары 53
3. mICROSOFT OFFICE БАҒДАРЛАМАЛАРЫН ОҚЫТУҒА АРНАЛҒАН
ЭЛЕКТРОНДЫҚ ОҚУЛЫҚ өңдеу
3.1 Microsoft Office бағдарламаларын оқыту курсы бойынша
электрондық оқулыққа кіріспе 60
3.2 Электрондық оқулық құрылымындағы білімді тексеру блогы 61
4. Экономикалық бөлім
4.1 Жұмыстың қысқаша сипаттамасы және оның бағытталуы 64
4.2 Бағдарламаның өнімді құрудағы шығындарды анықтау 64
4.3 Түйіндер 69
5. Еңбекті қорғау
5.1 Еңбекті қорғау заңдары 71
5.2 ДЭЕМ-ді қолданудағы еңбекті қорғау туралы кейбір 71
мәліметтер
5.3 Компьютермен жұмыс кезіндегі қауіпсіздік техникасы 72
5.4 Жұмыс орнына қойылатын эргономикалық талаптар 73
5.5 Денсаулық бұзылуының белгілері 73
5.6 Өрт қауіпсіздігі 74
5.7 Электр қауіпсіздігі 75
5.8 Компьютермен жұмыс кезіндегі қауіпсіздік техникасы 76
Қорытынды 77
Қолданылған әдебиеттер 78
Қосымша (компакт дискіде)
Кіріспе
Алдыңғы қатарлы оқу орындарында оқу барысында жаңа компьютерлік
технологияны қолдану - білім берудің жаңа стандартына айналып отыр.
Ақпараттық жүйе және технология ауылшаруашылық саласындағы техникалық,
экономикалық бағытындағы мамандардың барлық кәсіби қызметтеріне тез ену де
және қарқынды дамуда.
Еңбек нарығы мен білім беру аясындағы өткір бәсекелестік жағдайда
ақпараттандыру элементтері оқыту процесінің ажыратылмайтын маңызды бөлігі
болып табылады. Жоғарғы оқу орындарында оқыту процесінде жаңа компьютерлік
технологияны қолдану, бүгінгі күні білім стандартының міндетті элементі
болып табылады.
Ақпараттық технологияның дамуы, деректерді өңдеу технологиясынан
басталатыны мәлім. Ақпараттық технология маманның кәсіби ісінің жұмыс
жабдықтарының қызметтерін компьютермен орындауда, ақпараттық технология
оқыту процессінің сапасын көтеруде, жаңа оқыту процесінің қажет элементі
ретінде үлкен роль атқарады
Дипломдық жоба мақсаты - FronPage 2003 қосымшасы ортасында электрондық
оқулық жасау.
Зертеу объектісі – Алгоритмдеу және программалау тілі пәні.
Қойылған мақсатқа жету үшін келесі міндеттерді шешу керек болды:
1. Пән бойынша теориялық материалдарды жинақтап шолу;
2. Зертханалық жұмыстарды бір жүйеге келтіру;
3. Тестілік сұрақтарды кезеңдерге бөлу;
4. Электрондық оқулықтың дизайнын ойластыру;
5. Қолданушы интерфейсін жасау.
6. Электрондық оқулық жасау үшін FrontPage 2003 қосымшасының барлық
мүмкіндіктерін игеру.
Электрондық оқу басылымды инженер-техника мамандарына оқу процесінде
қолдану ең қолайлысы болуы мүмкін. Қазіргі уақытта оқытушыға, менеджерге,
экономистке, инженерге, кез-келген сала маманына күнделікті қызметін,
кәсіби ісін толық табысты орындау үшін ақпараттық жүйе мен технологияны
қолдана білуі қажет. Бірақ, қазіргі кезде компьютерлер күнде қолданылады,
оларсыз біз өмірімізді елестете алмаймыз. Алайда компьютерді көптеген
оқытушылар оқу курстарын құрудың құралы ретінде қолдануды білмейді
Ақпараттық технологияның дамуы, деректерді өңдеу технологиясынан
басталатыны мәлім. Ақпараттық технология маманның кәсіби ісінің жұмыс
жабдықтарының қызметтерін компьютермен орындауда, ақпараттық технология
оқыту процессінің сапасын көтеруде, жаңа оқыту процесінің қажет элементі
ретінде үлкен роль атқарады.
Дербес компьютер оқытушының, қызметкердің, студенттің әмбебап құралына
айналды. Оқыту аясында тез дамитын ақпараттық, коммуникациялық
технологияларды қолдану, оқудың қалыптасқан дәстүрлі технологиясын
өзгертеді, бұл өз кезегінде, жоғары мектеп алдына көптеген кең ауқымды
мәселелі сұрақтар қоюда
Жоғарғы оқу орнында компьютермен ақпараттық технологияның орны мен ролі
мәселесі психология, педагогика теориясы, жоғары мектеп педагогикасы
аймағына қатысты сұрақтардан бастап белгілі-бір экономикалық сала,
технологиялық дайындық бойынша бір жақты мамандар дайындау сұрақтарына
дейінгі аспектілер жиынтығынан тұрады. Барлық мәселелер кешенін комьютерлік
техниканың ақпараттық және коммуникациялық мүмкіндіктері қолданатын жаңа
технологияны меңгерумен шешу бүгінгі және күннің маңызды міндеті
Оқу процессін ақпарттандырудың тиімділігі белгілі-бір пәнді оқуда
компьютерлік технология мүмкіндігін және тұтастығын қолдану мәселесіне
тәуелді. Ол әртүрлі ақпараттық ресурстардың; оның ішінде электронды
тасымалдаушыдағы электронды оқу материалдарының болуымен және олардың
оқытушы мен студентке түсініктілігімен маңызды.
Электрондық басылым сапасы өте маңызды; жоғары сапа талабы тек қана
техникалық тұрғыдан ғана емес, жоғары мектеп педагогикасы тұрғысынан,
дизайнға, пән ерекшелігіне қойылады.
Осының барлығы өз кезегінде оқытушыдан ақпараттық технология
элементтерін және жоғары оқу орнында ақпараттық-коммуникациялық технология
мәселесі бағытын білуді талап етеді. Электрондық басылымды дайындаудың және
қолданудың негізгілерін білу жоғары оқу орнындағы оқытушыға қойылатын
міндетті кәсіби талап.
Оқу процесіне таным процесінің мүмкіндіктері бар және үйретілетін
субъектіге оны қызықтыратын тақырыпқа тікелей қосылатын компьютерлік оқыту-
бақылау жүйесін енгізу оқытудың тиімділігін көтерудің әрекетті тәсілдерінің
бірі.
Қазіргі кездегі компьютерлік дидактикалық бағдарламалар(электрондық
оқулықтар, компьютерлік есептер, оқу құралдар, гипермәтінді ақпаратты-
анықтамалық жүйелер-архивтер, каталогтар, энциклопедиялар,тестілейтін-
моделдейтін бағдарламалар және т.б.) көптеген білім салаларының ұштасуында
пайда болған мультимедиа технологиялардың негізінде жасалады.
Соңғы кезде компьютерлік электрондық материалдары аймағында алуан түрлі
терминьдер мен анықтамалар нұсқаулары көріне бастады. Осыған байланысты
қазіргі уақытта мемлекеттік стандарт анықтамалар спектрі ауқымды түрде
өсті.
Электрондық оқулық - бұл тек жиынтық қана емес, оқу материалдарының
қиын жерлерін ақпараттық технологияның әртүрлі формаларын пайдалану арқылы
түсіндіруге мүмкіндік беретін толық дидактикалық, әдістемелік және
интерактивті бағдарламалық жүйе. Электрондық оқулық көмегімен материалды
студентке түсінікті де, көрнекті түрде жеткізуге болады.
1 Электрондық оқулықтың оқу үрдісіндегі маңызы
1.1 Қазақстан Республикасындағы ЭОБ қазіргі жағдайы
Электронды оқулық –үлкен ғылыми және әдістемелік деңгейде жасалған
негізгі электронды оқу басылым, түгелдей арнайы мемлекеттік білім
стандартымен құрастырылған тәртіпбі және дидактикалық бірліктер стандарты
мен программа анықтамасымен бағытталған
Әр электронды оқу басылым тағайындауы білім стандартына сәйкес келу
керек. Электронды басылым әр түрлі электронды сақтаушыда жасалуы мүмкін
және де ол жергілікті және ауқымды компьютерлік желіде орналасуы мүмкін.
Біздің көз қарасымыз бойынша электронды басылымға деген түсінігіміз кең,
электронды оқулық немесе мультимедиалық өнімді тағайындауға қарағанда. Біз
мультимедиалық өнімге назарымызды шоғырлаймыз, өйткені ол арқылы
мультимедиалық көрсетілімді оқу материалындағы курс мазмұнын жіберу
қолайлы.
Электрондық оқу басылымды инженер-техника мамандарына оқу процесінде
қолдану ең қолайлысы болуы мүмкін. Бірақта қазіргі уақытта жағдай шығып
жатыр, өйткені оқу бекітуінде программалық өнімі толып және кеңейіп жатыр
(соның ішінде мульдимедиалық өнім), ал техникалық университеттің және
инженерлік жоғары оқу орындарының оқытушыларының көбі жаңа программалық
өнім туралы білмейді.
Оқиғалар қатарында өздерінің сәйкестік туралы электрондық оқу басылымды
Электрондық оқу басылымның кейбір жағдайларда өз өнімдерінің мемлекеттік
стандартқа және белгілі бір оқу курстарының программаларына сәйкес келуін
қадағаламайтын коммерциялық фирмаларды қалыптастырады және шығарады. Басқа
жағдайларда электрондық оқу басылымды (ЭОБ) нақты жоғарғы оқу орындарының
шығармашылық коллективтерін шығарады. Олардың ойлап тапқан курстары
стандарттар талабына жауап береді және оларды басқа жоғарғы оқу орындарының
оқытушылары қолдана алады, бірақ бұл көбінесе техникалық себептер бойынша
және оларды алу шарттары бойынша өте қиын болып келеді.
Компьютерлік курстарды құруға және құрастырушыларды күшейту
координациясына , мысалы заттық-сүйенген сипаттама бойынша, жүйелік
жақындау қажет болып отырғаны белгілі. Сонымен қатар ЭОБ құру процесіне
қатысуға тиісті және осы өнімдерді оқу процесіне енгізуге тиісті
оқытушылардың квалификациясын өсіру бойынша жүйелік жұмыс маңызды болып
келеді. Ғаламдық маңыздылықтың тағы бір сұрағы бар- мультимедиа құралдарын
оқу мақсатында әдістемелік негізді құру.
Алайда, бізге берілгендей компьютерлік технологияның элементтерін оқу
процесіне енгізудегі алғашқы буын болып ЭОБ құру табылады. Оларды құру
деңгейінде оқытушы анықталған әдістемелік тәсілдерді салады. Әрі қарай ЭОБ
-ды тәжірибеде жүзеге асыра отырып, бағалауға болатын оларды енгізудің
нәтижесін алады. Осылай жиналған тәжірибе мультимедиа құралдарын оқу
процесінде қолданудың әдістемелік негіздерін біртіндеп құруға және
негізін салуға мүмкіндік береді және негізгі сұраққа жауап беруге
мүмкіндік береді: ЭОБ -ды оқу процесінде не үшін, қалай және қандай
көлемде қолдануға болады және қолдану қажет?
Қазіргі кезде компьютерлер күнде қолданылады, оларсыз біз өмірімізді
елестете алмаймыз. Алайда компьютерді көптеген оқытушылар оқу курстарын
құрудың құралы ретінде қолдануды білмейді.
Олар графикалық материалдарды, фотографияларды, дыбыстарды,
анимацияларды және видеофрагменттерді өңдеу мен құру үшін қолданылатын
программалық өнімдерді меңгермеген; оқу материалдарын оқудың бір
мультимедиалық өніміне біріктіруді білмейді.
Сонымен қатар кейбір жағдайларда оқытушылар өздерінің компакт-
дискілеріндегі дайын электронды оқулықтың мазмұны туралы және әдістемелік
мүмкіндіктері туралы мәліметтерді қалай құру керек екенін білмейді. Олар
электронды оқулықтардың навигациялық жүйелеріне нашар бейімделген,
студенттерді өздік жұмыс үшін осы электронды оқулықтарды тиімді қолдануды
үйрете алмайды.
Компьютерлік техниканың әрдайым өсу мүмкіндігі мен өнімділігі және
сонымен қатар компьютерге қызмет көрсететін периферийлік құрылғыларды
және оқу процесін жабдықтайтын техникалық құралдарды интенсивті жүзеге
асыру электронды мультимедиалық өнімдерді құруды реттейді. Бұған параллель
дамып келе жатқан бағыт – дистанционды білім сәйкес келеді. Дистанционды
оқытудың пайда болуы біріншіден барлық оқу материалдарын электронды формаға
ауыстыруды талап етеді.
Сонымен қатар мұндай жағдайда барлық оқу-әдістемелік материалдарды
электронды формаға қарапайым ауыстыру аяқталмаған болып шығады.
Қолданушыға (студент) мониторда көрсетілген материалға қарағанда, басылып
шыққан (қағаз тасушыда) материалды оқыған жеңіл.
Сондықтан да басылып шыққан басылымды электронды тасушыға қарапайым
ауыстыру - өтілген деңгей болып келеді. Қазіргі кезде мультимедианың барлық
мүмкіндіктерін қолданатын оқу материалдары (сонымен бірге электронды
оқулықтар) керек. Мультимедиалық оқу өнімдерін құру технологиялық
қатынаста жеткілікті түрде күрделі процесс болып табылады.
Бастаушы техникалық университеттер электронды оқулық құрудағы өздерінің
лидерлігін сақтап қалу мақсатында өздерінің универсалды қабықшаларын
(программалық құралдар) құрды. Олардың базасында тәжірибесі жоқ компьютер
қолданушыларына оқуға байланысты мультимедиалық өнімдерді құру мүмкін
болады. Енді оқытушыға электронды оқу материалдарын құру үшін
программалау тілдерін білу міндетті емес. Оған бөлек әдістемелік немесе
иллюстративті материалдарды сапалы түрде дайындау үшін программалық
өнімдердің шектелген санын меңгеру жеткілікті. Мұндай жағдайларда берілген
пән бойынша оқу курстарын қолдау үшін бұның өзі жеткілікті.
Сапалы мультимедиалық оқулық құру тек бір адамның қолынан келмейді. Бұл
жерде біріккен творчествалық коллектив қажет. Мысалы, олар келесілерден
тұратын коллектив болуы мүмкін: электронды оқулық құратын барлық
оқытушылар:
← оқулық сценариінің авторынан, берілген пән бойынша
консультанттан
← жоба дизайнерінен, ол компьютер дизайнері болуы мүмкін
← компьютерлік монтаж видео-, аудио- және графикалық материал
бойынша специалисттен
← Программалық өнімдермен және аппараттық құралдармен жұмыс жасай
алатын видео-, аудио- және графикалық материалдарды құру және
өңдеу бойынша специалисттен
← Редакторлар мен корректорлардан
Әрине, бұл мультимедиалық оқулық құратын топтың толық тізімі
емес.Сонымен қатар кейбір жағдайларда коллектив аз бола алады, сонда әр
адам бірнеше функцияларды біріктіре алады.
Өз пәні бойынша оқулық немесе оқу әдістемесін құрудың инициаторы болып
табылатын техникалық пән оқытушысының электрондық өнім ерекшеліктерінде,
инструментальды құралдарында, программалық өнімдер жиынында белгілі бір ой-
өрісі болуы керек. Сонымен қатар кейбір жағдайларда оқытушыға салыстырмалы
қарапайым материал дайындау қажет және ол оны әріптестерінің- компьютерлік
технология мамандарының көмегінсіз өзі жасай алады.
Қысқарту
ЭБ – электронды басылым.
ЭОБ – электронды оқу басылымы.
1.2 Электрондық оқулық басылым жөніндегі Қазақстан Республикасының
мемлекеттік стандарты
1 Қолдану саласы
1.1 Осы мемлекеттік стандарт электрондық оқу басылымдарының жалпы
талаптарын және оның құрылымына, функцияларына, мазмұнына, оқу
элементтеріне, рәсімдеуіне, құжаттамалырына және шығу мәліметтеріне
қойылатын талаптарды анықтайды.
1.2 Стандарт авторлық ұйыммен, электрондық оқу басылым бойынша
эксперттік кеңестер және комиссиялармен, тапсырушылармен қолданылу керек
және электрондық оқу басылымның сапасының экспертизасын өткізу және оларды
жетілдіру бойынша немесе олардың шығарылуын тоқтату үшін негізі болып
табылады.
2 Анықтамалар
Осы мемлекеттік стандартта терминдер және анықтамалар ҚР СТ 34.014-2002
және МСТ 7.83-2001 сәйкес қолданылады. Оларға қосымша стандартта келесi
анықтамалар қолданылады:
- білім алушы – мақсаты оқу материалын оқып-үйрену және білімін
бақылаудан өткізу болып табылатын электрондық оқу баспасын қолданушы;
- оқу курсы – мемлекеттiк жалпыға мiндеттi бiлiм беру стандартына
енгiзiлген пән;
- оқыту траекториясы – бір электрондық оқу басылымындағы оқыту
бірліктерінің немесе нақты квалификацияны алу үшін енгізілген пәндер
тізбегі;
- электрондық басылым - программалық басқару құралдары мен
құжаттамалары бар және кез келген электрондық ақпарат тасымалдаушысында
орналасқан немесе компьютерлік желілерде жарық көрген сандық, мәтіндік,
графикалық, аудио, видео және басқа ақпараттар жиынтығы.
- электрондық оқу басылымы – оқытуды және білім бақылауды
автоматтандыруға арналған және оқу курсына немесе оның жеке бөлімдеріне
сәйкестендірілген, сонымен қатар оқыту траекториясын анықтауға мүмкіндік
беретін және әртүлі оқу жұмыстарымен қамтамасыз ететін электрондық басылым;
- электрондық оқулық – құрамында оқу курсының немесе оның бөлімінің
жүйелі мазмұны бар және берілген басылым түріне мемлекеттік мекеме беретін
арнайы дәрежеге ие электрондық оқу басылымы;
- электрондық оқу құралы – құрамында оқу курсының ең маңызды бөлімдері,
сонымен қатар есептер жинағы, анықтамалықтар, энциклопедиялар, карталар,
атластар, оқу тәжірибесін өткізуге нұсқаулар, практикумға, курстық және
дипломдық жобатарды дайындауға әдістемелік нұсқаулары бар берілген басылым
түріне мемлекеттік мекеме беретін арнайы дәрежеге ие электрондық оқу
басылымы.
3 Қысқартулар
ЭБ- электрондық басылым;
ЭОБ- электрондық оқу басылымы;
4 Электрондық оқу басылымына қойылатын жалпы талаптар
1. ЭОБ-ның объектісі ғылыми негізделген фактілер, тұжырымдар мен
ережелердің, сонымен қатар берілген оқу курсында оқытылатын
объектілердің, құбылыстар мен үрдістердің қатынастары мен қасиеттерінің
жиынтығы болып табылатын сандық, мәтіндік, графикалық, аудио, видео және
басқа оқыту ақпараты болу керек.
2. ЭОБ анықтамалық және басқарушы ақпаратты қамту керек, және қолданушының
назарын өзіне аудартатын және оқу мақсаттарына қызмет етпейтін ақпаратты
қамтымау керек.
3. ЭОБ әртүрлі мамандықтар үшін олардың типтік оқу жоспарлары мен
бағдарламаларына сәйкес қолдануға мүмкіндік беру керек.
4. ЭОБ-да интерфейс көрнекті, түсінікті, бірмәнді және қолданушы қате іс-
әрекеттер жібермеуі үшін ЭОБ-ның түгел және оның бөлек бөліктерінің
функцияларының логикасын түсінуге көмектесетін түрінде келтірулі керек.
5. ЭОБ-да имитациалық компьютерлiк моделдер оқылатын объектiлер, үрдістер
мен құбылыстардың құрылымын және параметрлерін беру және өзгерту, сонымен
қатар, сыртқы әрекеттердiң имитациясы үшiн ыңғайлы құралдармен жабдықталу
керек. Компьютерлік моделдермен өзара-әрекет мәселелері білім алушыны
оның көмегімен шешілетін дидактикалық есептердің мазмұнынан көңілін
бөлмеуi керек.
6. ЭОБ қалай жабық, солай ашық ортада қолданылу мүмкіндіктеріне ие болу
керек. ЭОБ жабық ортада жылжымалы ақпаратты тасушыларда орналасуы және
жеке алынған компьютерде немесе локальды компьютерлік желіде атқарушы
программалар сияқты жұмыс істеу мүмкіндігіне ие болу керек. ЭОБ ашық
ортада глобалды компьютерлік желілерде орналасады және жұмыс істеу үшін
программа-браузерлерді қолданады.
7. ЭОБ қосымша программалық құралдарды талап етпейтін операциялық жүйенің
версиясын ескере автоматты түрде орнатуының мүмкіндігіне ие болу керек.
Орнату комплектінде мемлекеттік немесе халықаралық стандарттарына сәйкес
ЭОБ-ның тәуелсіз жұмысы үшін барлық қажет шрифтер, драйверлер және
программалар пакеттері болу керек.
8. ЭОБ тұрақсыздандыру әрекеттер болмағанда (электр өшуі, операциялық
жүйенің істен шығуы) берілген режимде функциясын жасау керек және
тұрақсыздандыру әрекеттермен шақырылатын ауытқулар болғаннан кейін ЭОБ-
ның жұмысын жалғастыруды қамтамасыз ететін қабілеті болу керек.
9. ЭОБ қолдану процесінде ЭОБ-ға қажет өзгерістер мен кемшіліктерді
енгізудің қарапайымдылығын қамтитын және оқу материалдарына және
статистикалық берілгендерге санкциалданбаған кірісті болдырмау
мүмкіндіктері болу керек.
5 Электрондық оқу басылымынының құрамына қойылатын талаптар
ЭОБ-ның құрамына: титул, тақырыптама, мазмұны, утилиталар, көмекшi және
құжаттама енгiзiлу керек.
1. Титулда ЭОБ-ның шығу мәліметтері орналасады. Шығу мәліметтеріне
қойылатын талапта сәйкес тарауда келтірілген.
2. Тақырптамада ЭОБ-ның құрылымы мен барлық семантикалық оқу бірліктерінің
аттары көрсетілуі керек.
3. Мазмұнда ЭОБ-ның мақсаттары және есептеріне қатысты және сол арқылы
бiлiмдердiң қорытынды бақылауын өткізуге қажет барлық оқу материалы
берілуі керек. Оқу материалы ғылыми терминологияны пайдаланып түсінікті,
дәл, толық және қарамақайшылықсыз жазылуы керек.
4. Утилиттер пайдаланушыларды тіркеу, статистикалық деректерді шығару,
мазмұнды қарау, оқу траекториясын анықтау және сонымен оқыту, ағымдағы,
аралық, белестік және қорытынды тестілеуді жүргізу үшін арналған.
5. Көмекшi элементi ЭОБ-ның жұмысын басқару бойынша ақпарат және ЭОБ-ның
iске қосылу моментiнен бастап іске қосылуын қамту керек.
6 ЭОБ-ның функцияларына қойылатын талап тар
1. ЭОБ-мен жұмыс жасау үшiн келесi функциялар асырылу керек:
пайдаланушының тiркелуi, берiлгендердi қорғау, навигация,
контенттi қарауды ұйымдастыру, оқылатын траекторияны анықтау,
бiлiмдi бақылау және оқыту, тестiлеу, статистикалық есеп.
2. Пайдаланушының тiркелу функциясы ЭОБ-да пайдаланушы туралы
берiлгендердi енгізу, өзгерту және жоюды қамтамасыз ету
керек.
3. Берiлгендердi қорғау функциясы контент бүтiндiгi мен ЭОБ-дағы
әртүрлi материалдарға санкциалданған кірісті ұйымдастыруды
қамтамасыз ету керек.
4. Навигация функциясы ЭОБ бойынша алға және артқа қозғалудың
мүмкіндігін қамтамасыз ету керек.
5. Қарау функциясы тапсырмаларды орындауды, сұрақтарға жауап
беруді және білімді бақылауды өтуді талап етпей, ЭОБ-ның
контентiмен алдын ала танысуға мүмкiндiгiн қамтамасыз ету
керек.
6. Оқыту траекториясын анықтау функциясы қолмен, тесттік немесе
толық таңдау негізінде жүргiзiлетiн бiлiм бақылауларымен
мiндеттi түрде оқытылу үшiн сабақтардың тізбегін құрастыруға
мүмкiндiк беру керек.
7. Оқу және білімді тексеру функциясы теориялық материалды оқу,
тапсырманың интерактивті орындалуын, қойылған сұраққа жауап
беру және оқу траекториясы көлемінде ағымды, аралық, рубеждік
және қорытынды бақылаулар өту мүмкіндіктерін көрсетуі керек.
Осы жағдайда көптеген сұрақтарға дұрыс жауап берілмесе, білім
алушы ЭОБ-ғы оқытудың ағымды бірлігін қайталауға мәжбүр
болады.
8. Тестілеу функциясы нәтижелерді тіркеу және тіркемей
мүмкіндіктерімен ЭОБ және оның бөлек бөліктері бойынша білім
деңгейін автоматты түрде бақылау құралдарына мүмкіндік беру
керек. Ол үшін тестер оқу курсы бойынша берілген сұрақтардың
жалпы базасынан таңдалған оқыту бірлігі бойынша сұрақтарды
және жауаптар варианттарын кездейсоқ таңдау арқылы беру
керек. Білім алушының жауапты енгізу немесе өзгерту
мүмкіндігі білім алушы сұрақтардың жауаптарын енгізу
техникасына емес, ал сұрақтар бойынша жауаптарына
концентрация жасай білу себебімен өте қарапайым болу керек.
Тестілеудің нәтижесі экранға шығады. Тестілеудің
қанағаттандырылмайтын нәтижесінде жауабы дұрыс берілмеген кез
келген сұраққа еркін көшу ескерілу керек.
9. Статистикалық есеп функциясы білім алушының берілген оқыту
бірлігін меңгеру деңгейі және сұранысқа тәуелді ол туралы
басқа статистикалық берілгендер туралы нақты ақпаратты беру
ескерілу керек.
7 Электрондық оқу басылымының мазмұнына қойылатын талаптар
1. ЭОБ-ның контенті үш деңгейлі бөліктерге бөліну
керек: 1-деңгей – модулдер, 2-деңгей – блоктар, 3-
деңгей – сабақтар.
2. Модул блоктан блокқа өскен сайын мағыналы
байланыстары бар логикалы байланысқан блоктар
тізбегінен тұратын электрондық оқу басылымындағы
ірі семантикалық оқу бірлігі.
3. Блок сабақтан сабаққа өскен сайын мағыналы
байланыстары бар логикалы байланысқан сабақтар
тізбегінен тұратын электрондық оқу басылымындағы
орташа семантикалық оқу бірлігі.
4. Сабақ минималды семантикалық бірліг және ол
бірнеше оқу элементтерінен тұрады. Міндетті оқу
бірлігі болып теория, мысалдар, тапсырмалар, сұрақ-
жауаптар және тестілер есептелінеді, ал мiндеттi
емес элементтерге оқу ақпаратын меңгеру, түсіну
және еске сақтауға себебін тигізетін және
ақпараттық тығыздықты қаматамасыз ететін
анықтамалық, графикалық, аудио және видео жатады.
5. Теория таңдап алынған оқу курсы бойынша мазмұны
түсінікті, нақты, толық және қарама-қайшылықсыз
болатын көкейкесті ақпаратты қамтуы тиіс және
бұрын өткен сабақта қабылданған білімді қайталамай
өздігінен оқу, тапсырманы жасау және білімді
бақылау үшін жеткілікті болуы керек. Теорияда
мәтіндердің астын сызу және түсін өзгерту сияқты
арнаулы дидактикалық құралдарды қолдану керек.
6. Мысалдар теорияның жеке маңызды аспектерiн
жаттығуды орындау, есептi шешу, сұрақтарға
жауаптар тағайындау және т.б. түрiндегi детальдық
талдауын қамтамасыз етуi керек.
8 Электрондық оқу басылымының оқыту элементтеріне қойылатын талаптар
1. Оқыту элементтерiне Теория, Мысалдар, Тапсырмалар,
Сұрақтар, Тестілер, Тезаурус, Анықтамалық, Графика,
Аудио және Видео жатады.
2. Оқыту элементі Теория оқылатын сабақтың теориялық
материалдарының гипермәтiндi сипаттауына қол жеткізуге мүмкіндік
беру керек.
3. Оқыту элементі Мысалдар мысалдардың сипаттамасына қол жеткізуге
імүмкіндік беру керек.
4. Оқыту элементі Тапсырмалар оқытуды басқару элементі жаттығуларға
және есептерге, сонымен қатар оларды орындау және шығару бойынша
көмекке мүмкіндік беру керек.
5. Оқыту элементі Сұрақтар білім бақылау элементі ағымды сабақ
бойынша тест жүргізуге дейін интерактивті берілу және жауаптары
тексерілетін сұрақтарға мүмкіндік беру керек.
6. Оқыту элементі Тесттер білім бақылау элементі оқытудың ағымды
бірлігі бойынша білімді өзін-өзі бақылауды жүзеге асыру үшін
арналған тестілеу құралына қол жеткізу мүмкіндік беру керек:
- сабақ деңгейінде – білімнің ағымды бақылауы;
- блоктар деңгейінде – білімнің аралық бақылауы;
- модулдер деңгейінде - білімнің белестік бақылауы;
- ЭОБ-ы деңгейінде – білімнің қорытынды бақылауы.
7. Оқыту элементі Тезаурус оқытуды басқару элементi ЭОБ-да
кездесетін және олардың анықтамаларына гипермәтіндік сілтемелері
терминдер және қысқартулар сөздігіне мүмкіндік беру керек.
8. Оқыту элементі Анықтамалық оқытуды басқару элементi ағымды сабақ
бойынша анықтамалыққа мүмкіндік беру керек.
9. Оқыту элементі Графика, Аудио және Видео оқытуды басқару
элементтерi қосымша дидактикалық материалдарға мүмкіндік беру
керек.
9 Электрондық оқу басылымды рәсімдеуге қойылатын талаптар
1. ЭОБ-ның рәсімделуі оқу материалын жеңіл меңгеру үшін қолайлы және
эстетикалық түрде берілуіне мүмкіндік жасауы керек. Мәтіндік
материалдың көлемі білім алушыны жалықтырмау үшін сөздердің саны
шектеулі болу керек.
2. Мәтіннің шрифті эргономикалық сипаттаудың шектеулерін ескере отырып
таңдалыну керек. Шрифтің түрі мен мөлшері сияқты мәтіндік
сипаттамалар ЭОБ-дағы информацияның оқылуына айтарлықтай әсер
етеді. ЭОБ-ның беті бір-бірінен өзгеше, қарама-қарсы болатын
шрифтерді аз қамту керек. Беттің негізгі мәтінінде кертіктері бар
шрифттерді қолдану ұсынылады. Шабылған шрифттерді мәтіннің
тақырыптарында және қысқа жазула7рда қолдану ұсынылады. Біркелкі
және сәндік шрифтерді қолдану тек қана қажет болған жағдайда
ұсынылады. Барлық шрифтердің кодталуы әріптерді кодтаудың
мемлекеттік стандартына сәйкес болу керек.
3. ЭОБ-дағы түстер ақпаратты жақсы және шаршамай қабылдауды қамтамасыз
және материалдың жеңіл игерілуіне және эстетикалық түрде ұсынылуына
көмектесу керек. Қара фондарда ашық түсті мәтінді тек қана ол анық
көрінетін болса пайдалануға болады, ал анық көріну үшін мәтінді
түгелдей қалың шрифтпен рәсімдеу қажет. Бетте мәтіндік информация
басымырақ болса, онда фон ақ болуы керек. Қара фон ешқандай
жағдайларда болмау керек. Шрифтің түсін стандартты қара, қою-жасыл
немесе қою-көк қылып жасау керек. Қызыл шрифті тек қана кейбір
тақырыптарды және ең маңызды ақпаратты ерекшелеу үшін пайдалануға
болады.
4. ЭОБ-ның мақсаты мен міндеттеріне қатысты негізгі мазмұны назардың
ортасында болу керек. Фондық мазмұнға ең аз назар аударылу керек.
Оқу материалды көзбен қарап қабылдау жеңіл болу үшін негізгі
мазмұнда абзацтар үлкен болмау керек.
Кесте 1.1 - Түстер палитрасы ассоциациялары туралы ақпарат
Түстер палитрасы Ассоциация
Қызыл түс Ең активті түске жатады. Активті түстер өте
айқын қабылданады және еске өте жақсы
сақталады.
Қызыл-қызғылт сары өң Жылулық сезім шақырады. Бұл түс адамның
сыртқы әлемге кызығушылығын, адамдармен
араласуға және іс-әрекетті арттырады.
Қызғылт сары түс Максимал жылулық сезім береді.
Қызғылт сары-сары өң Денелердің бір-бірімен жақындасу эффектісін
береді.
Сары түс Жеңілдік және тірі сезім береді. Әлдеқайда
жеңіл және ауалы түрде көрінеді.
Жасыл түс Визуалды тепе-теңдік күй шақыра алады. Өзінде
сары түстің жеңілдік және тірі күйін көк
түстің ауырлық күйімен қамтиды.
Көк-көгілдір өң Уақыттың және кеңістіктің сезімін, тағы сол
сияқты салқын сезім береді. Тежелуді
шақырады. Адамдардың тәртібін рационалды және
ойластыра алатындай күйге келтіреді.
Қабылдау үшін ең ауыр деп саналады.
Көк түс Бір қалыптылық және салмақтылық сезім
силайды.
Полярлық түстер кестесі Қоңыр фонда және әр түрлі жазықтықтарда олар
бір-бірімен сәйкестенеді, өте жақсы бір
гармонияға келеді.
10 Электрондық оқу басылымының құжаттамаларына қойылатын талаптар
1. ЭОБ-да программалық құжаттаманың бірыңғай жүйесі бойынша
мемлекеттік стандартқа сәйкестендірілген (түсінікті, толық және
бір-біріне қарама-қайшылықта болмайтын) құжаттама болуға тиісті
және ЭОБ туралы мәліметтер электрондық кітапхананың каталогына
автоматты түрде енгізу үшін құрылу тиіс.
2. ЭОБ құжаттамаларында қондырғыны орнату және онымен жұмыс істеу
нұсқасы, пайдаланушы үшін нұсқа, нұсқа – мазмұны болу тиіс.
3. Қондырғыны орнату және онымен жұмыс істеу нұсқаларында ЭОБ-да
қондыру тәсілдерімен және онымен жұмыс істеудің сипаттамалары болу
керек. Онда қондырғыға қажет және арнайы драйверлер туралы, егер
олар қажет болса қойылатын талаптар туралы ақпарат болу керек.
Ақпарат түсінікті, жеткілікті және қысқаша болу керек. Нұсқауда
ЭОБ-ды қалай орнататындығы, қалай іске қосатындығы және онымен
қалай жұмыс істеу керектігі, сонымен қатар ЭОБ-ң резервтік
көшірмелерін қалай сақтап және қалай жасайтындығы туралы нұсқаулар
көрсетіледі. Оқытушылар үшін резервтік көшірмелерді жасаудың және
арнайы баптаудың нұсқалары болу керек. Пайдаланушыларға берілген
нұсқаларды ешқандай сұрақсыз қолдануды қамтамасыз ету үшін олардың
барлығы дәл дұрыс және анық түсінікті болу керек. Бұл нұсқаулар
арнайы компьютерлік білімі жоқ пайдаланушылар үшін де түсінікті
болғаны өте ыңғайлы.
4. Пайдаланушы үшін нұсқа құрамында жалпыға бірдей бөлімдер және
жұмыс істеуді жеңілдетуші көрсеткіштер және тағы басқалар болуы
керек. Нұсқаның құрамынан басқа да ақпаратты табуды жеңілдету үшін
көрсеткіш және ЭОБ-ны қосу жұмысын тез басқарушы тәжірибелі
пайдаланушыға қолдануға болатын нұсқаудың негізгі моменттерінің
сипаттамасы бар қысқаша анықтамалық инструкция болу керек.
2 Электрондық оқу басылымды дайындауда қолданылатын
программалық қамту
2.1 Электронды оқулық басылымын жасау үшін қолданылатын
программалық қамту түрлері
1. Microsoft Word-та мәтіндік материалдар дайындау
Пернетақтаны игерусіз Word 2003 мәтіндік редакторында жұмыс жасау
мүмкін емес. Перне және олардың нұсқауларын қарастырайық. Құжаттың жұмыс
істеу аймағында курсор орналасады. Сіздің пернетақтадан енгізген барлық
символдар, курсор тұрған жерде орналасады.
Сурет 1. Курсор
Пернетақтаның таратылуына байланысты бірдей пернелер әр түрлі символдар
енгізілуі мүмкін (пернетақтаның таратылуының қосылу үшін Alt+Shift және
Ctrl+ Shift басқару панелінде қалай орнатылуына байланысты пернені басу
керек. Перне + перне сәйкестендіруді бір уақытта екі пернені басуын қарау
керек.
Кесте 1.2. - Орыс тілінің таратылуы арқылы пернелерді сәйкестендіру
Символ Пернелер Символ Пернелер Символ Пернелер
! Shift + 1 ? Shift + 7 Shift + \
Shift + 2 * Shift + 8 .
Shift + 3 ( Shift + 9 , Shift +
1.2 Кестнің жалғасы
; Shift + 4 ) Shift + 0 Бас әріп (жазу) Shift +
әріп
% Shift + 5 _ Shift + - Жаңа абзацты қосу Enter
: Shift + 6 + Shift + =
Кесте 1.3 - Орыс тілінің таратылуы арқылы пернелерді сәйкестендіру
Символ Пернелер Символ Пернелер Символ Пернелер
Shift + ~ @ Shift + 2 # Shift + 3
$ Shift + 4 ^ Shift + 6 Shift + 7
Кесте 1.4. - Мәтін бойынша жылжыту нұсқаларын қарастырайық.
Әрекет Пернелер
Жол соңына End
Жол басына Home
Бір сөз солға Ctrl + солға қарай бағыт
Бір сөз оңға Ctrl + оңға қарай бағыт
Құжат соңына Ctrl + End
Құжат басына Ctrl + Home
Бір экран жоғарға Page Up
Бір экран төменге Page Down
Word мәтіндік редакторында әр түрлі қаріптер мен олардың өлшемдерін
қолдануға болады. Қажет қаріпті немесе оның бөлімін таңдау үшін сәйекс
келетін үлестіруді қолдану керек.
Сурет 2. Қаріпті таңдау.
Бұдан басқа Формат → Қаріп мәзірін және қаріптер тізімінен керекті
қаріп пен өлшемді таңдап қолдануға болады. (сурет 4).
Мәтінді ерекшелеу мен тегістеу амалдарын қарастырамыз. Түзету құжаттағы
мәтін фрагменттері және сөздердің дұрыс орналасуы үшін қажет. Көптеген
бастап (жас) қолданушылар бұл үшін Бос орын пернесін. Қолдану керек. Бұл
тәсілді қолданбаған жөн, өйткені әр қаріпте бос орынының ені әр түрлі, және
дәл орталыққа қол жеткізу мүмкін емес.
Сурет 3. Қаріп өлшемін таңдау
Ең қолайлы және қарапайым тәсіл бар. Кез келген сөзді жазып
Орталықтан пернесін басыңыз. Мәтін автоматты түрде жолдың ортасына қарай
ауысады.
Сурет 4. Мәтінді түзету
Көңіл аударыңыз: үнсіз келісім бойынша мәтін сол жақ бойынша
түзетіледі, оң жақтағы барлық жолдар әр түрлі ұзындықта болады. Ені бойынша
түзету екі жақтың абзацын тегістеп жасайды.
Бірінші жолдың немесе азат жолда шегініс жасау үшін жоғарғы үшбұрышты
желаяқты басып алып және оны қажет еткен шегініс ара қашықтығына жылжыту
қажет.
Сурет 5. Шегіністі белгілеу
Мәтінді ерекшелеу – бұл мәтіндермен жұмыс жасау кезінде ең қолайлы
операция. Мәтінді тышқанның және пернетақтаның көмегімен ерекшелеуге
болады. Тышқанмен ерекшелеу үшін курсорды жолдың сол жағына қою керек және
тышқанның сол жақ батырмасын басулы ұстап, курсорды төменге жылжытады.
Курсордың жылжу шамасы бойынша жолдар ерекшелене береді. Сөз әрі қарай
қандай да болмасын операцияны орындасаңыз да ол ерекшеленген бүкіл мәтінге
әсер етеді.
Сурет 6. Мәтінді ерекшелеу
Ерекшелеуді алу үшін курсорды ерекшеленген блоктан тыс белгілеңіз.
Толықтай жолды және оның бөлімдерін де (бірнеше сөз немесе әріп)
ерекшелеуге болады. Бұл үшін Shift пернесін және бағыттағыш пернелерді
(оңға, солға, төмен, жоғары) басыңыз.
Көшіру – мәтіндік Word редакторымен жұмыс жасаудағы ең қолайлы
операциялардың бірі. Мәтін фрагментін көшіру үшін оны ерекшелеп, Көшіру
түймесін басу керек (сурет 8). Ерекшеленген блок буферге енеді. Буферде
сақталынған фрагментті мәтіннің кез келген орынға Қою батырмасын басу
арқылы орналастыруға болады (сурет 9).
Сурет 7. Мәтін фрагментін көшіру
Сурет 8. Алмастыру буферінен мәтін фрагментін қою
Word-та тізім құру үшін мүмкіндіктер бар. Алдымен терілген тізім
пунктін ерекшелеп, оларды тышқанның оң жақ батырмасын басамыз. Мәнмәтін
мәзірі пайда болады. Мұнда біз Тізімді таңдаймыз. Диалог терезесінде
өзімізмізге қажетті Маркерленген тізімді белгілейміз.
Сурет 9. Маркерленген тізім
Тізімдер маркерленген (белгілер) және номерленген (әр пункт цифрмен
белгіленген) болуы мүмкін.
Масштабпен жұмысты қарастырайық. Масштабтың өзгеруі кезінде жақындаудың
әр түрлі деңгейімен құжатты көруге болады. Оптимальды масштаб – беттің ені
бойынша, бұл жағдайда беттің шеті көрінеді. Қалған масштабтар құжаттың
бейнелеуін үлкейтеді (100% көп) немесе кішірейтеді (100% аз).
Сурет 10. Құжаттың бейнелуін үлкейту
Word-та барлық графикалық элементтер үшін айнала ағуды белгілеуге
болады (объектінің қай жағында мәтін орналасады). Бұл үшін тышқанның оң жақ
батырмасын қолтаңба (жазу) шекарасында шертеміз және мәнмәтін мәзірінен
Формат қолтанбасын таңдап, одан кейін Жағдай қыстырмасын таңдаймыз. Егер
рамка Айналасына және Сол жақ шетіне айнала ағу Талап етілсе (сурет 13).
Сурет 11. Айнала ағу типін белгілеу
Кестелерді пайдалану
Кестелер көптеген жағдайда пайдаланады. Кейде сіз баспа құжаттында
қарапайым мәтін көресіз, ал ол шынына келгенде кесте ұяшығына қамтылуы
мүмкін.
Алдымен кесте құрамыз. Кестені Қосу батырмасын басамыз (сурет 14) және
кесте өлшемдерін көрсетеміз (қатар және бағанадағы ұяшық саны). Егер
кестені Кесте → Қосу → Кесте мәзірі арқылы құрса, онда жол мен бағананың
санын қолмен енгізеді.
Сурет 12. Кестені қосу түмесі
Сонымен, біз Кестеге 4 бағанға 3 жол деп өлшем бердік. Бірінші ұяшықта
курсор кірпік қағады. Мәтін курсор орналасқан ұяшыққа енгізіледі. Ұяшықтың
үлкеюі оны толтыру шамасы бойынша автоматты түрде жүреді.
Жолдың немесе бағананың енін өзгерту үшін куорсорды бағандар шекарасына
қоямыз, ол жаңа қалыпты қабылдайды; одан кейін, тышқанның сол жақ
батырмасын баса тұрып, шекараны жылжытамыз. Сөйтіп жолдың биіктігі
өзгереді, тек курсор жолдар арасындағы шекараға қойылады.
Бағанды ерекшелеу үшін солардың үстінен қоямыз және тышқанның сол жақ
батырмасын шертеміз. Жолды ерекшелеу үшін курсорды соның (сол жағынан)
алдына қоямыз және тышқанның сол жақ батырмасын шертеміз.
Кестелерде жоғарыдан төмен немесе керісінше жазылған мәтін жиі
қолданылады. Ұяшықтағы тышқанның оң жақ батырмасын шерте тұрып, мәтіннен
пайда болған мәтіннің Бағанын таңдаймыз да одан кейін жоғарыдан төмен
бағытын таңдаймыз. Егер бірнеше ұяшықты ерекшелеп және сол бір
операцияларды жасаса, онда мәтін ерекшеленген ұяшықтардың бәріне тігінен
болады.
Мәтін ұяшықтың ортасында бөлу үшін ұяшықтағы тышқанның оң жақ
батырмасын шертіп, ұяшықтан Түзетуді және орталық түзетумен белгіш
таңдаймыз.
Жекелей ұяшық немесе барлық кесте үшін шекараның нақты стилін және
ұяшық ішіндегі түсін белгілеуге болады. Бұл үшін бүкіл кестені ерекшелеп
оның үстінен тышқанның оң жақ түймесін шертіп, Шекара және құюда таңдаймыз
... және қажет параметрлерін береміз.
Кейде кестемен жұмыс істеген кезде бірнеше ұяшықтардың ішінен біреуіне
талап етіледі. Жоғарғы оң жақ бұрышынан екі ұяшықты ерекшелейміз және Кесте
→ Ұяшықтарды біріктіру мәзірін ашамыз. Сөйтіп екі не одан да көп ұяшықты
біріктіруге болады.
Бір ұяшықтан бірнешеуін жасау керек болуы мүмкін. Бұл үшін ұяшықты
ерекшелеп, Кесте → Ұяшықтарды бөлуді таңдаймыз, одан кейн олардың санын
көрсетеміз (сурет 15).
Сурет 13. Кестедегі ұяшықтар санын өзгерту
Кестені құрғаннан кейін жаңа жолдарды қосу керектігі болуы мүмкін. Бұл
үшін курсорды жаңа қосылған жолға қойып, одан кейін Кесте → Қосу → Жолдарды
жоғары (төмен) таңлап олардың санын көрсетеміз.
Word программасын әрі қарай оқуда пайдалы көмекті. Сізге көмекші
көрсетеді. Оны шақыру үшін Microsoft Word бойынша Анықтама түймесін
басқаннан кейін келесі көмекшілердің біреуі пайда болады (сурет 16).
Сурет 14. Microsoft Word бойынша көмекшілер
Жұмы уақытында ол көптеген ақыл айтады және қызықты кеңестерді
шығарады. Көмекшені алмастыру үшін оның бейнесінің үстінен тышқанның оң жақ
батырмасын шертіп көмекшіні Таңдауды ерекшелейміз.
2. FrontPage 2003 программасын дайындау
FrontPage 2003 – бұл веб – бет редакторын, веб – сайт құрылымын
басқару модулін және веб – сайтты сервердегі басылым саймандарын сақтайтын
интегралды орта. FrontPage 2003 веб – беттерді, веб – сайттарды өз алдына
программадағы бар саймандар мен мәзір командаларын, сонымен бірге шебердің
көмегімен пайдалана отырып құруға мүмкіндік береді.
FrontPage веб – түйінді қараудың алты режимін ұсынады, олардың
батырмалары режимдер панелінде болады:
• Беттер – веб – беттің жеке редакторы. Осы режимде кез –келген бет
түйіндердің мазмұнын өзгертуге, оның безендірудің қалыпқа
келтіруге және НТМL – кодын қарауға болады;
• Бумалар – толық сипаттарымен бірге веб – түйін файлдары мен
бумалар тізімі. Буманы қару режимі веб – түйіннің барлық
файлдарына бірдей көрсетпейді. Безендірудің стандартты
элементтерінің графикалық файлын сақтайтын қосымша бумалар мен
файлдардың FrontPage кеңейтулері жасырынды болып қалады;
• Есептер – түйін және оның жекелей компоненттері туралы
статистикалық ақпараты:
• Ауысымдар – гиперсілтемедерді қайта құратын және байланыстарды
графикалық режимде өзгертуге мүмкіндік беретін веб – түйін
құрылымының редакторы. Ауысымның қарау режимінің көмегімен
түйіннің жалпы схемасын көруге, нақты сілтімелерді қосатын немесе
айыратын, вет – беттегі навигация панеліде сілтімелерді
орналастыру ережелерін сыпайлатады;
• Гиперсілтеме – веб – беттегі түйін тізімі мен ерекшеленген беттегі
гиперсілтемені қарау режимінің гиперсілтеме схемасы гиперсілтеме
ағашын қарауға және ішкі және сыртқы түйіннің сілтемесінің жұмыс
істеуін бақылауға мүмкіндік береді:
• Міндеттер – түйінді қайта өндіруді аяқтауға дейінгі орындауды
ұмытпауға қажет нақты файлдармен байланысты міндеттер тізімі.
Қарау режимін ауыстыруды Түр мәзірінің командасының көмегімен және
FrontPage панель терезесінің сол жақ бөлігінде орналасқан батырмалар
панелінің режимі ретінде болады.
FrontPage түйінді қарауға көмектесетін көптеген саймандарды беттер
жиынтығы емес, көптеген өзара байланысқан компоненттердің бірыңғай құрылымы
ретінде сүйемелдейді. Құрылымнан басқа кез келген түйіннің негізі болып
табылатын веб – беттердің өздерін қайта өндіру қажет.
FrontPage құрылымына қуатты веб –бет редакторы кіреді. Көьіне бұл
редактор Word-қа ұқсас келеді. Бірақ НТМL форматы өздерінің құрылу
файлдарының ережелеріне ие, олар құжатты құру процесінде нақты спецификаны
енгізеді.
Кез келген веб – беттің негізінде мәтін орын алады. Оны абзацтарға
бөлуге, маркерленген тізімдерді пункттер ретінде безендіруге немес кестелер
ұяшыққа орналстыруға болады. Мәтінді дұрыс форматтау көбіне ақпаратты
қабылдаудың ыңғайлығын анықтайды.
НТМL тілдерінде негізделген веб – беттерді форматтаудың стандартты
амалдарынан басқа FrontPage компоненттері деп аталады. Құралдар жиынтығын
ұсынады. Олардың көмегімен түйіннің безендірілуін жақсартуға және оның
функциональды мүмкіндіктерін кеңейтуге болады. Қосымша функциялар бір қатар
браузерлермен сүймелденіп мүмкіндіктерін есте сақтаңыз, сондықтан веб –
беттің жұмысын әр түрлі браузерлердегі бақылауға көңіл аударыңыз.
2.2 Электрондық оқу басылымын құру әдістері.
Оқытушы үшін программалау тілдерін қолданбай – ақ электрондық оқу
басылымдарын құрудың екі негізгі жолын көріп отырмыз.
Бірінші жолы – бұл дыбыстан, видеофрагменттен, графикалық материалдан,
арнайы дайындалған мәтіннен ЭОБ-ды жинауға және тағы басқаларға мүмкіндік
беретін программалық шешімдерді қолдану. Арнайы әдебиеттерде бұл барлық
материалдарды әдетте электронды оқу ресурстары (ЭОР) деп атайды. Электронды
оқу ресурстары тәуелсіз түрде әртүрлі программалық өнімдерде ( стандартты
кеңселі және арнайы) құрылады.
Екінші жолы – бұл ЭОБ- ды арнайы программалық орталарда құру. Оларды
сонымен қатар электронды оқу курстарының конструкторы, авторлық жүйелер,
автоматталған жобалау жүйелері және т.б. деп атайды. Компьютерді қолдану
бойынша аз білім жинағына ие оқытушылар үшін қарапайым ,сонымен қатар
тиімді болып ЭОБ құрудың бірініші жолы табылады. Бұл ЭОБ -ды бөлек
электронды оқу ресурстарынан жинауға мүмкіндік беретін программалық
шешімдерді қолдану жолы. Бұл жақындау шеңберінде сонымен қатар екі негізгі
нұсқа бар.
Бірінші нұсқа – бұл, мысалы, HTML тілін электронды түрде жасалған
әртүрлі материалдарды бір ЭОБ - ға біріктіру үшін қолдану. Сонымен қатар
бөлек фрагменттерді бір ЭОБ - ға біріктіру үшін Microsoft PowerPoint,
Adobe Acrobat немесе басқа типті программалық өнімдерді қолдану мүмкін.
Екінші нұсқа – бұл қашықтан оқытудың желілік технологияларының
құралдары негізінде ЭОБ - ды желілік қолдану үшін құру.
HTML тілін немесе айтылып кеткен программалық өнімдерді қолдану
арқылы оқытушы ЭОБ -ның локальды нұсқасын құра алады. Ол оны
тасымалдаушыға жазып ала алады және оны оқушыларға қолдануға бере алады.
Оқытушы өнімді ЭОБ - ды оқушылардың көп бөлігіне қолдануға мүмкіндік
бере отырып оны тираждай алады. Сонымен қатар, ол бұл материалды Интернет
желісіне орналастыра алады
Локальды ЭОБ –ды құру нұсқалары.
HTML тілін қолдану мысалына ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz