Стандартталған информатика терминдарынын тезаурустарымен танысу

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 24 бет
Таңдаулыға:

Жоспар
Кіріспе
1.Информатиканын стандартталған терминдарынын тезаурусы ... ... ... ... ... ...6
1.1 Тезаурустар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..6
1.2 Информатиканын стандартталған терминдарынын тезаурусы ... ... ... ... ..11
2.Өңдірісті автоматтандыруда стандартталған информатика тезаурусын қолдану ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .17
2.1 Өңдірісті автоматтандыруда стандартталған информатика терминдарынын тезаурусын қолдану ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 17
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 23
Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..25

Кіріспе

Информатиканын стандартталған терминдеринин тезаурустары арқасында басқа пәндерімен тығыз байланысы оның негізгі ерекшеліктерінің бірі болып табылады.Бұл тұрғыда информатика пәнінің стандартталған тезаурустары уникалды болып табылады. Себебі, адамдар информатиканын стандартталған терминдеринин тезаурустары арқасында сол сабақта алған білімдерін басқа пәндерді оқып-үйрену барысында жан-жақты қолдана алады.
Зерттеудің өзектілігі. Қазіргі таңдағы ақпараттық нарықта алға қойған мақсаттарға қол жеткізу үшін жаңа технологияларды пайдалану қажет. Осы тұрғыда тезаурустар қолдану аясы да кеңінен таралып келеді. Атап айтқанда, маркетинг, медицина, полиграфия, дизайн және т.б. салалар аталмыш программаның көмегімен жоғары деңгейде дамуына ықпал жасауда. Бұл жобада стандартталған информатика терминдарынын бағдарламасының тезаурустары нақты әрі толық мағлұмат алуды қарастырып, оның тиімділігі мен кері әсеріне тереңінен талдау жасалынады.
Тезаурус -- дескрипторлы ақпараттық іздестіру тілінің лексикалық бірліктер арасындағы семантикалық қарым-қатынасын бейнелеп көрсетіп және мағыналы мазмұнына қарай сөзді іздестіретін автоматтандырылған сөздік.
Жалпы тезаурустар заңның мазмұнына, тілдің байлығына, жетіктігі мен жатықтығы заңның айқын, ұғынықты болып шығуына әсер етеді.
Құқық әлемі сөзбен баянды етілетіндіктен, тезаурустын сөз қолдануда жәнеде құқық шы - ғармашылығы үшін маңызы аса зор.
Нормативтік құқықтық актінің мазмұнына, соның ішінде оның жазылу тіліне қойылатын талапты орындау үшін сөздік технологияны жетік меңгеру ауадай қажет. Міне, сондықтан да ол қазақ тілінде тезаурустар әзірлеу мәселесі алғашқы орынға шығып барады. Әрине, мемлекет тілінде заңнама әзірлеу ісінде бұдан басқа да толып жатқан шешілмеген мәселелер бар. Алайда олардың бәрі де заңды тікелей жазумен, яғни мемлекеттің еркі мен билік өкілеттіктерін сөздік технологияны мүлтіксіз сақтай отырып, заң тілі арқылы жеткізумен салыстырғанда екінші қатарға ысырылатын мәселелер.
Нормативтік құқықтық актіні практикада қолданудың тиімділігі де көбіне ол жазылған тезаррустарға байланысты болады. Құжаттағы тезаурустар құқық қолданушыға ғана емес, кез келген азаматқа түсінікті болуға тиіс екендігі заң шығару техникасының бұлжымас ережелерінің бірі болып табылады. Ендеше мәтінде құқық нормасы ретінде жазылғантезаурустары ғана емес, оның қалай жасалғанының, яғни қандай тілдік құралдармен бейнеленіп, бекітілгенінің де орасан зор мәні бар.
Информатикадағы стандартталған терминдер тезаурустарына қос сипаттылық тән. Бұл біріншіден, оқушыларға информатика саласы мен танысу болса, екіншіден, программаларды іске қосу кезіндегі экспериментке сәйкес "тәжірибе" жасау әдістерін онын белгілі бір кезенін бақылай отырып айқын түсінуге көмектеседі. Физикалық құбылыстарды математикалық моделдеу кезіндегі сандық эксперимент бұл жағдайларды өзара бірлікте қарастырады.
Информатика стандартталған терминдерінің тезаурустары арқылы информатика саласын психологиясын түсінуге болады.Оны оқушылардың компьютермен қарым-қатынас мәселесінде көрінеді. Сұхбаттық программалармен, компьютерлік ойындармен жұмыс істеу үшін "компьютерге жан біткендей" әсер етеді.
Өңдірісті автоматтандыруда тезаурустар қолдану - осы заманғы өндірісті дамытудың негізі әрі техникалық прогрестің ең басты бағыттарынын бірі болып табылады. Өңдірісті автоматтандыруда стандартталған информатика терминдеринин тезаурусын қолданудың жарым-жартылай, кешенді және толықтай автоматтандырылуға өте қолайлы әрі пайдалы болып табылады. Өндірісті жарым-жартылай автоматтандыру өте күрделі әрі тез өтетін процестерді адамның тікелей басқаруы мүмкін болмайтын жағдайларда пайдаланылады. Басқару жұмыстарын автоматтандыру өндірісті жарым-жартылай автоматтандыруға жатады.
Өңдірісті автоматтандыруда стандартталған информатика терминдеринин тезаурусын қолдану процесі кезеңінде телім, цех, зауыт, электр станциялар өзара бір-бірімен байланысқан автоматты кешен ретінде жұмыс істейді. Кешенді автоматтандыру кәсіпорынның, шаруашылықтың, қызметтің негізгі өндірістік жұмыстарын түгелдей қамтиды. Адам бұл жағдайда жалпылама бақылау жұмыстарымен ғана айналысады. Өндірісті толықтай автоматтандыру өндірісті басқару мен бақылау жұмыстарын түгелдей автоматтандырылған жүйелерге жүктейді. Бұл процесс - автоматтандырудың ең жоғары сатысы.
Заңнама мәтінінде ең жиі қолданылатын тілдік бірлік - тезаурустар. Жалпы ереже бойынша, нормативтік ұғымды неғұрлым толық білдіретін тезаурус - жақсы тезаурус, ал ұғымның шынайы мағынасын тұмшалайтын тезаурус - сәтсіз тезаурус. Ұғымдық айқындық және соған сай келетін терминологиялық дәлдік құқық нормасын мәтіндік ресімдеудің аса маңызды принципі.
Тезаурус мәселесін қозғағанда біз тезаурустарды ұлттық заңнама шеңберінде қарастыратынымызды бірден айтып өтуіміз керек. Өйткені заңдар қоғам өмірінің барлық саласын реттейтін жоғары құқықтық акт болып табылады. Сондықтан заңнама тезаурустары қоғамның тіршілік-тынысының барлық саласын қамтиды.
Құқықтық нормалардың тілінде заң шығарушының еркін дұрыс және дәл білдіруге қажетті қандай да бір кәсіптік ұғымдарды бейнелейтін жаңа тезаурустардын жетілген жүйесі болуға тиіс.
Қазіргі заңнама мәтіндерінде өз тіліміздің мүмкіндігін сарқа пайдаланып жасалған тезаурустар емес, сырттан енген сөздер көптеп кездеседі.
Жекелеген тезаурустарды басқа елдің тілдерінен алуға болар, бірақ оны ұлттық тілдің грамматикасына, сөз құрылысына кіріктіріп жіберу керек.
Зерттеудің мақсаты мен міндеттері. Стандартталған информатика терминдарынын тезаурустарымен танысу оларға сипаттама беру.
Міндеттері:
- Тезаурустар туралы жалпылама ақпарат беру;
- Стандартталған информатика терминдарынын тезаурустарымен танысу;
Зерттеу жұмысының теориялық және практикалық маңызы.
Зерттеу нысаны. Ғылыми жобаның басты нысаны - Стандартталған информатика терминдарынын тезаурустарымен танысу.
Зерттеу әдістері. Ғылыми жобада контент - анализ (кітаптар, СМИ, оқулықтарды қолдану) баяндау, зерттеу, салыстыру, эксперимент, сараптау әдістері қолданылды.
Зерттеу жұмысының құрылымы. Зерттеу жұмысы кіріспе, негізгі бөлім, қорытынды және қолданылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

1.Информатиканың стандартталған терминдарының тезаурусы

1.Тезаурус

Тезаурус -- дескрипторлы ақпараттық іздестіру тілінің лексикалық бірліктер арасындағы семантикалық қарым-қатынасын бейнелеп көрсетіп және мағыналы мазмұнына қарай сөзді іздестіретін автоматтандырылған сөздік.
Сөздік:
oo жеке тілдің сөздік құрамының, әлеуметтік топ диалектісінің, жазушы шығармаларының лексикалық жиынтығы;
oo тілдегі сөздерді, сөз тіркестерін, идиомдарды әліпби негізінде я тақырыптық тұрғыдан жүйеге түсіріп, олардың мағынасын ашатын, аудармасын түсіндіретін анықтамалық құралмасы; сөздік кітап болып, басылып шығуы да, қолжазба ретінде көшіріліп, тарауы да мүмкін.
Алайда компьютер мен интернеттің пайда болуымен электронды сөздіктердің басымдылығы айқын болып келеді.
Алғашқы сөздік өзге тілдер сөздерін түсіндіру мақсатында ерте заманда жасалды. Грекияда б.з.б. 5 ғасырда, Үндістанда б.з. 12 ғасырында ("Хемачандра"), Ресейде 13 ғасырдан бастап сөздіктер құрастырылды. Түркі халықтарының алғашқы сөздігі 11 ғасырда жазылған Махмұт Қашқаридың "Диуани лұғат-ит-түрк" еңбегі саналады. Кейінірек екі тілді немесе көп тілді сөздіктер жасалды.
Мысалы, араб-парсы, түрік-моңғол сөздерін салыстыру тұрғысынан Замах-шаридың "Мұқаддимат әл-адаб" сөздігі (12 ғасыр), Әбу Хайянның "Китаб әл-идрак Ли-Лисан әл-атрак" атты қыпшақ тілінің грамматикасы мен сөздерінің жинағы (14 ғасыр), Жамал әд-динніңараб-қыпшақ сөздігі ретінде құрастырылған "Бұғат әл-мұштақ" (15 ғасыр) еңбектері. Қазақ тілінің сөздіктері 1860 жылдардан бастап жарық көре бастады.
Сөздіктің әлеуметтік қызметінің маңызы ерекше: дереккөзі ретінде жылдам ақпарат алуға болады, сөздердің мағынасы мен дұрыс қолданылуы туралы нормативтік бағыт береді, т.б. Сөздік жасаудың әдісін, теориясы мен тәжірибесін, технологиясын лексикография саласы зерттейді.
Сөздіктердің түрлері өте көп, шартты түрде оларды лингвистикалық, филологиялық және анықтама сипатындағы энциклопедиялық сөздіктер деп бөледі. Энциклопедиялық сөздіктерде белгілі бір салаға қатысты ұғым, дерек, зат, құбылыстар сипатталса, лингвистикалық Сөздіктер әліпбилік тәртіппен белгілі бір тілдің лексикасы мен фразеологиясын түсіндіруді мақсат тұтады.
Мұндай сөздіктер әдеби тілдің әбден қалыптасып, халықтың тіл мәдениеті кемелденген тұста, сөз байлығын нормалық тұрғыдан сипаттау қажеттілігі туындаған жағдайда жасалады. Лингвистикалық сөздіктердің бірнеше түрлері бар: екі тілді не көп тілді аударма сөздіктер, т.б. Аударма сөздіктер бір тілдегі сөздерді басқа тілдің балама сөздерімен беріп, ұлттар арасында сөз алмасу үрдісін, өзара қарым-қатынас жасауды дамытса, түсіндірме сөздіктер сөздердің лексика-грамматикалық сипатын, экспрессивті-эмоционалды бояуын танытып, маңызды ақпараттық дереккөзін сақтаған рухани қазына ретінде қабылданады .
Көп елдерде ұлттық тілдің түсіндірме сөздіктерін жасау мемлекеттің тіл саясатының негізгі бөлігі ретінде арнайы мемлекеттік бағдарламаларға енеді. Синонимдер сөздігісөздің экспрессивті-стилистикикалық реңі мен мағынасын сол сөзге мағынасы жағынан жуық келетін басқа бір сөзбен түсіндіріп, синонимдік шоғыр жиынтығын құрайды.Омонимдер сөздік тұлғасы бір, мағыналары әр түрлі сөздерді, ал антонимдер сөздігі мағыналары қарама-қарсы сөздерді қамтиды.
Фразеологиялық сөздіктер тілдегі тұрақты тіркестердің (идиомдар, фразеологизмдер) мағынасын түсіндіріп, стилистик. сипатын айқындайды. Этимологиялық сөздіктер жеке сөздердің тарихын, шығу төркінін ашады. Орфографиялық сөздік сөздердің дұрыс жазылуын, ал орфоэпиялық сөздік дұрыс айтылуын көрсетеді (қараңыз Қазақ тілінің орфографиялық сөздіктері;Қазақ тілінің орфоэпиялық сөздіктері). Терминологиялық сөздіктер жеке ғылым салаларына байланысты терминдерді түсіндіреді, олардың түрлері кәсіп салаларына қарай ұдайы толығып отырады.
Лингвоелтану сөздігі белгілі бір тілде сөйлеушілердің ұлттық ерекшеліктерін сипаттайды. Топонимикалық сөздіктер жер-су аттарын түсіндіруге, қаламгер тілінің сөздігі оның шығармаларының көркемдігін, ұлттық тіл байлығын қолдану ерекшелігін тануға арналған. Мұнан басқа да диалектологиялық, ономастикалық, паронимдік, жиілік, жаңа атаулар, т.б. сөздік түрлері бар. Техниканың дамуына байланысты сөздік түзудің компьютерлік технологиясы жасала бастады. Компакт-дискімен таратылатын немесе компьютерлік жүйенің серверлерінде орналастырылған түрлі электрондық сөздіктер бар.
Жалпы тезаурустар заңның мазмұнына, тілдің байлығына, жетіктігі мен жатықтығы заңның айқын, ұғынықты болып шығуына әсер етеді.
Құқық әлемі сөзбен баянды етілетіндіктен, тезаурустын сөз қолдануда жәнеде құқық шы - ғармашылығы үшін маңызы аса зор.
Нормативтік құқықтық актінің мазмұнына, соның ішінде оның жазылу тіліне қойылатын талапты орындау үшін сөздік технологияны жетік меңгеру ауадай қажет. Міне, сондықтан да ол қазақ тілінде тезаурустар әзірлеу мәселесі алғашқы орынға шығып барады. Әрине, мемлекет тілінде заңнама әзірлеу ісінде бұдан басқа да толып жатқан шешілмеген мәселелер бар. Алайда олардың бәрі де заңды тікелей жазумен, яғни мемлекеттің еркі мен билік өкілеттіктерін сөздік технологияны мүлтіксіз сақтай отырып, заң тілі арқылы жеткізумен салыстырғанда екінші қатарға ысырылатын мәселелер.
Нормативтік құқықтық актіні практикада қолданудың тиімділігі де көбіне ол жазылған тезаурустарға байланысты болады. Құжаттағы тезаурустар құқық қолданушыға ғана емес, кез келген азаматқа түсінікті болуға тиіс екендігі заң шығару техникасының бұлжымас ережелерінің бірі болып табылады. Ендеше мәтінде құқық нормасы ретінде жазылғантезаурустары ғана емес, оның қалай жасалғанының, яғни қандай тілдік құралдармен бейнеленіп, бекітілгенінің де орасан зор мәні бар.
Заңнама мәтінінде ең жиі қолданылатын тілдік бірлік - тезаурустар. Жалпы ереже бойынша, нормативтік ұғымды неғұрлым толық білдіретін тезаурус - жақсы тезаурус, ал ұғымның шынайы мағынасын тұмшалайтын тезаурус - сәтсіз тезаурус. Ұғымдық айқындық және соған сай келетін терминологиялық дәлдік құқық нормасын мәтіндік ресімдеудің аса маңызды принципі.
Тезаурус мәселесін қозғағанда біз тезаурустарды ұлттық заңнама шеңберінде қарастыратынымызды бірден айтып өтуіміз керек. Өйткені заңдар қоғам өмірінің барлық саласын реттейтін жоғары құқықтық акт болып табылады. Сондықтан заңнама тезаурустары қоғамның тіршілік-тынысының барлық саласын қамтиды.
Құқықтық нормалардың тілінде заң шығарушының еркін дұрыс және дәл білдіруге қажетті қандай да бір кәсіптік ұғымдарды бейнелейтін заңи тезаурустардын жетілген жүйесі болуға тиіс.
Қазіргі заңнама мәтіндерінде өз тіліміздің мүмкіндігін сарқа пайдаланып жасалған тезаурустар емес, сырттан енген сөздер көптеп кездеседі.
Жекелеген тезаурустарды басқа елдің тілдерінен алуға болар, бірақ оны ұлттық тілдің грамматикасына, сөз құрылысына кіріктіріп жіберу керек. Мысалы, орыстар тілдік қорының 30 пайызына дейін латын мен гректен алған. Біздің көбіміз оның орыстың сөзі емес екенін білмейміз. Олар тіл заңдылығын сақтай отырып, өздерінің тіліне кіріктіріп жіберген. Шет тілдерінің сөздерін осылайша бейімдеуге болады.
Мысалы, жетпіс жыл трактор деп келдік. Енді солай қалыптасып кеткеннен кейін оны қайтадан ауыстырудың мүмкін қажеті де жоқ шығар. Машина деп алдық. Тіпті ғұламаларымыздың еңбектерінде, Әуезовтің, Ғабиттің, Сәбиттің шығармаларында машина деп алынған. Оны қайтадан басқаша жазудың қажеті де жоқ.
Бірнеше ұрпақ сол сырттан енген терминдердің тілімен оқып, бұл сөздер әбден құлаққа сіңісті болып қалды. Енді кеп біз оларды жаппай аударуға көштік. Жөні келсе аударған дұрыс, әрине. Бірақ, өкінішке қарай, тезаурусты, атау сөзді аударған кезде көпшілік жағдайда оның кез келген сөз тіркесіндегі әмбебап мағыналық принципі, яғни терминнің аудармасына деген академиялық көзқарас сақталмады. Көпшілік жұрттың оны қалай қабылдайтыны, аударма терминнің тілдік ортаға сіңісу мәселесі ескерілмеді. Содан келіп бір сөзді бірнеше нұсқада аудару проблемасы пайда болды.
Қазіргі кезде әркім өз білгенінше термин, тезаурус жасауы немесе оны ауыстыруы тәрізді бейберекет әрекетке (анархия) жол беріле бастады деген сөзі бүгінгі күні күрделі проблемаға айналып, алдымыздан шығып отыр.
Қазіргі кезде құқықтық нормалар тілінде шеттен сөз алудың үш түрі байқалады.
Біріншісі - толық игерілген шетелдік сөздер. Мысалы, машина, трактор, комбайн деген сөздер. Бұларды жұрттың бәрі түсінеді, сондықтан шектеусіз қолдана беруге болады. Орыстар да өз тіліндегі шеттен кірген ветеран, инвалид деген сөздерді старик, слабосильный деп аудармады. Өйткені, сәтсіз қолданылған термин өзі бейнелейтін объект туралы бұрмаланған ұғым туғызады.
Екінші - ұлттық құқықты ха - лықаралық құқықтық стандарттарға сай келтіру қажеттігінен туындаған жоғары деңгейдегі терминдер. Мысалы, юрисдикция, референдум, конвенция. Мұндай сөздер нормативтік құқықтық актілер тілінде болмай қоймайды және оларды құқықтық мәселелерден біршама хабары бар адам дұрыс түсінеді.
Үшінші - ғылым-білімнің әртүрлі са - лаларының шет тілдік терминдері. Мысалы, концерафобий, ипохондрия. Заң тілінде мұндай сөздерді пайдаланудан қашу керек. Өйткені олардың мағынасы, арнайы түсінік бермесе, аттөбеліндей адамдар тобына ғана түсінікті.
Ұлттық заңнама терминология - сындағы өзекті мәселе - нормативтік құқықтық актілердегі атау сөздердің, тезаурустардын бірізділігі проблемасы. Нормативтік құқықтық актілер жобаларының орыс тілінде әзірленуі, Парламентке келіп түскенше осы жобалардың орыс тіліндегі мәтінінің ғана пысықталып, ал қазақ тіліндегі аударма нұсқасының назардан тыс қалуы. Парламенттегі жұмыс топтарында да жобамен жұмыстың негізінен орыс тілінде жүргізілуі, жалпы алғанда, ұлттық заңнама тілінің, оның терминологиясының орыс тіліндегі нұсқаға байланып қалуы ұлттық заңнаманың тілі мен тезаурустардағы бірізділіктің сақталмауына себеп болып отыр. Тиісті сала маманының, заңгердің тезінен өтпеген ұлттық термин алды-арты, кейінгі қолданылу жағдайы болжанбай, жалғыз аудармашының ой-өресіне байланып, бір қайнауы ішінде, шала-шарпы күйінде кетіп жатады.
Мәселенің түйіні нормативтік құқықтық актілер жобаларын қазақ тілінде әзірлеуде жатыр.
Осылайша, дұрыс қалыптасқан тезаурустардан терминологиялық негіз немесе тезаурус түзіледі. Белгілі бір нормативтік-құқықтық актіде пайдаланылған ұғымдар мен анықтамалардың ретке келтірілген жиынтығы оның тезаурусын немесе терминологиялық негізін құрайды. Тезаурусы қалыптасқан тіл - қандай күрделі заңнаманы болса да жазуға жарайтын тіл. Тезаурустың қалыптасқан терминдер негізінде ғана жасалатынын ескерсек, бұл тілдің жеткілікті дәрежеде терминденгені туралы да айтуға болады. Тезаурус мынадай талаптарға сай келуге тиіс.
Біріншіден, конституциялық идеалдар мен принциптерді дұрыс бейнелеуге, екіншіден, мазмұны мен мәні жағынан, базалық құқықтық ұғымдарға және конституция мен заңдық күші неғұрлым жоғары актілерде алынған терминдерге сай келуге, үшіншіден, қолданыстағы нормативтік құқықтық актілердегі құқықтық реттеудің сол саласында қалыптасқан біркелкі ұғымдарды қамтуға тиіс.
Дұрыс тезаурустың қарапайым үлгісі ретінде мына тіркесті алуға болады: Қазақстан Республикасы Парламенті Мәжілісінің Аппараты. Ал Қазақстан Республикасы Парламентінің Аппараты десек, ол тезаурустың бұзылғандығын көрсетеді. Өйткені еліміздің Конституциясында қос палаталы Парламент туралы норма баянды етілгендіктен, мемлекеттік орган ретіндегі Аппарат Мәжіліс пен Сенаттың құрылымында жасақталады. Сондықтан ол Парламент Мәжілісінің Аппараты немесе Парламент Сенатының Аппараты деп қана айтылады.
Осыдан келіп шығатын мәселе, жеке сөздер мен терминдер және тіркестер әртүрлі түсінілмеуі үшін қолданыстағы заңдардың терминологиялық сөздік - тезаурусын жасау керек, сонда әртүрлі құқық шығару органдары құқықтық актілер жобаларын дайындағанда қолданыстағы заңнаманың ұғымдары мен анықтамаларын ескеріп, оларды орталық және жергілікті органдарда бірдей қолданар еді.
Қорыта келе тезауруссыз қазіргі жағдайды және болашақта орын алуы ықтимал бейберекеттікті түзеу мүмкін болмайды. Ендеше, ұлттық заңнама тезаурустарын қалыптастыру ісі де қазіргі күйінен арыла алмайды. Сондықтан терминографиядағы тезаурустын орны ерекше. Тезаурус әр салаға қажетті элемент болып табылады.

1.2 Информатиканын стандартталған терминдарынын тезаурусы

Тезаурустар мен нормативті алфавиттік тізім (кейде нормативті тізім деп аталады). Онда топтама заттарын индекстеу үшін орнатылған терминдер. Бұл сӛздіктердің ақпаратты тиімді іздеуді жүзеге асыру мен индекстеу және координацияны қамтамасыз етуде маңызы зор. Тезаурус - терминдердің реттелген иерархиясы. Ол түпкі терминнен басталады. Тезаурус түріне байланысты терминдер үш өзара байланысқа біріге алады:
oo берілген терминнің нақтырақ терминмен бірігуі (ипонимді өзара бірігу);
oo бұрыңғы жер бӛлшегі болып табылатын географиялық жер атауының тӛмен деңгейлі жер атауымен бірігуі (географиялық ӛзара байланыс);
oo физикалық зат атауының оны құраушы бӛлшектер атауымен бірігуі (физикалық құрамның өзара байланысы).
Музеолог бағдарламасының әрбір тезаурусында жоғарыда айтылған өзара байланыстардың біреуі және түпкі терминдердің біреуі ғана болады. Техникалық тілмен айтатын болсақ, музеолог бағдарламасы тек біртұрпатты тезаурустармен жұмыс жасайды.
Мысалы, ипонимдік өзара байланыстың негізінде құрылған мәдени кезеңдер тезаурусы:
00 - кезең
01 - тарихқа дейінгі
02 - тас ғасыры
03 - палеолит дәуірі
03 - неолит дәуірі
03 - мезеолит дәуірі
02 - өтпелі кезең
03 - чалколиттік
03 - энеолиттік
03 - кейінгі неолиттік
02 - қола дәуірі
03 - ерте қола дәуірі
03 - орта қола дәуірі
03 - кейінгі қола дәуірі
02 - темір дәуірі
03 - ерте темір дәуірі
03 - орта темір дәуірі
03 - кейінгі темір дәуірі, т.с.с.
Тезаурус импорты
1. Тезаурус импорты тармағын мәзірден таңдаймыз, онда сіз импорттағыңыз келген тезаурусты таңдап ОК бұйрығын басасыз .
2. Дереккөз файлын таңдау жолында мәтіндік форматта алдын-ала маман сақтаған тезаурусы бар файлға жолды Көру батырмасын басу арқылы кӛрсетеміз .
3. Файлды таңдау терезесінде керекті тезаурусы бар файлға жолды кӛрсетеміз. Мысалы, C:\distrib\museolog\thesaurus\vid_r od_specie.txt, Ашу батырмасын басамыз.
4.Дереккөз файлын таңдау жолына. C:\distrib\museolog\thesaurus\vid_r od_specie.txt жазамыз да ОК батырмасын басамыз.
Тезаурусты импорттаудың нәтижесін сіз Тезаурус импорты тармағын басу арқылы көре аласыз.
5. Тезаурус импорты терезесінде: Тезаурусты импорттаудың нәтижесінен біз таңдалынған тезаурус санының өзгергенін көреміз .
Қалған тезаурустарды импорттау үшін Тезаурус импорты қадамдарының бәрін кезекпен орындау керек (1-5 тармақтарды қараңыз).
Қалған авторланған тізімді импорттау үшін Тізім импорты қадамдарының бәрін кезекпен орындау керек.
Мәзірден Тізімді импорттау тармағын таңдаған кезде тізім импорты барлық Тезаурус импортының келесі қатар келеді.
Информатиканын стандартталған терминдеринин тезаурустары арқасында басқа пәндерімен тығыз байланысы оның негізгі ерекшеліктерінің бірі болып табылады.
Бұл тұрғыда информатика пәнінің стандартталған тезаурустары уникалды болып табылады. Себебі, адамдар информатиканын стандартталған терминдеринин тезаурустары арқасында сол сабақта алған білімдерін басқа пәндерді оқып-үйрену барысында жан-жақты қолдана алады. Оның тағы бір ерекшелігі пән мазмұнындағы тақырыптардың арасындағы пәнішілік байланыстың күштілігінен көрінеді.
Себебі, информатиканың бастапқы терминдары алгоритм, функция, тағы басқада математикадан алынған. Математикада дәлелдеулер алгоритмдік құрылымға негізделген, ал информатикада осы алгоритмдерді құрайтын бөліктерді ерекшелей білу мақсаты қойылады.
Информатиканың стандартталған терминдеринин тезаурустары пәннің мазмұнына негізделіп, жасалғаны көрінеді. Себебі жұмыс барысында программаны жүктеу мен жүргізу эксперимент ретінде әсіресе, программадағы қатені іздеуде айқын байқалады.
Информатикадағы стандартталған терминдер тезаурустарына қос сипаттылық тән. Бұл біріншіден, оқушыларға информатика саласы мен танысу болса, екіншіден, программаларды іске қосу кезіндегі экспериментке сәйкес "тәжірибе" жасау әдістерін онын белгілі бір кезенін бақылай отырып айқын түсінуге көмектеседі. Физикалық құбылыстарды математикалық моделдеу кезіндегі сандық эксперимент бұл жағдайларды өзара бірлікте қарастырады.
Информатика стандартталған терминдерінің тезаурустары арқылы информатика саласын психологиясын түсінуге болады.Оны оқушылардың компьютермен қарым-қатынас мәселесінде көрінеді. Сұхбаттық программалармен, компьютерлік ойындармен жұмыс істеу үшін "компьютерге жан біткендей" әсер етеді.
Информатикада таңбалар мен белгілеулер кең қолданылатындықтан оларды түрлендіруде тезаурустын ролі ерекше. Оқушылардың ақыл-ойының дамуына компьютердің әсері әлі зерттелуде.
Компьютерді оқыту процесіне тезаурусты енгізу, жағдайында танымдық ақыл-ой әрекеттері - анализ, синтез, индукция, дедукция, жалпылау, салыстыру, аналогия тағы да басқа әдістері ескертіледі. Мұнда оқытудың білімділік, тәрбиелік мақсаттары жалпы дидактикадан алынып, информатика материалдарының мазмұнын бір сөзбен ашу арқылы жүзеге асырылады. Дидактикалық принциптер информатиканы оқыту әдістемесінде пән ерекшеліктеріне сәйкес айқындалып, оқу процесінде қолданыс табады.
Информатика пәнінің стандартталған термин тезаурустары, текстерді өңдеу кезінде көрінеді, яғни тезаурустар қолдану арқылы мәтін мейлінше түсінікті болады.
Қоғамның ақпараттық сипат алуы, ақпараттар көлемінің ұлғаюы жоғары оқу орындарындағы оқыту мазмұнына тың өзгерістер енгізу қажеттігін айқындап, студенттердің кәсіптік құзырлылықтарын қалыптастыруды ақпараттық- коммуникациялық технологиялар негізінде қарастыруға бағытталған ғылыми реттеу жұмыстарын қажет етеді. Біздің ойымызша, ақпараттық-коммуникациялық технологиялар негізінде мамандығы студенттерінің кәсіби құзырлылықтарының қалыптасуының сапалық өлшемі әртүрлі педагогикалық міндеттерді шешуде ақпараттық-коммуникациялық технологияларды пайдалану қабілеттілігі болуы тиіс.
Біздің еліміздегі білім деңгейі білім беру үдерісіне ақпараттық-коммуникациялық технологиядарды ендірумен тікелей байланысты, ал білім беруді ақпараттандыру Қазақстанды ақпараттандырудың маңызды бағыттарының бірі болып табылады.
Оқу пәндерінің мазмұнына қойылатын негізгі талаптарды жоғары оқу орынында оқыту принциптері құрайды. С.И.Архангельский: "Жоғары мектептегі оқу үдерісі, оның күйі, тарихи және қазіргі дамуы оқытудың аксиоматикалық прициптері мазмұнында оқыту теориясы үшін маңызды және қажетті мазмұндық қасиеттер бейнеленеді: практиканың, баға мен талдау критерийлерінің жалпылануы, оқыту жүйесінің даму жолдары. Оқыту принциптері оқыту үдерісі мен оның компоненттерін ұйымдастыруда, басқаруда, құру мен қалыптастыруда қажетті орталар болып табылады" деп қорытынды жасайды.
Ақпараттың-коммуникациялық технологияларға "оқыту мен практиканың басқа түрлерінде таралатын ішкі мазмұндық және қолданбалы болатын оқу пәннің екі жақты мәнге иелігі жоғары оқу орынындағы, яғни, ғылыми және оқу деп аталатын екі бастаманы біріктіретіндігі" туралы С.И.Архангельскийдің қорытындылары толықтай сәйкес келеді.
Информатика саласында тезаурустар көп кездеседі.Оны қазіргі кезде көп қолданатындығы сонша тіпті қарапайым халыққада түсінікті.Мысалы:
Информатика (Computer science, informatics) -- компьютер және одан басқа да техникалық құрылғылар көмегімен ақпараттарды алу, сақтау, түрлендіру, жеткізу және оны пайдалану зандылықтарын, тәсілдерін, жолдарын зерттейтін ғылым саласы.
Компьютер (ағылш. computer -- есептегіш), ЭЕМ (электрондық есептеуіш машина) -- есептеулерді жүргізуге, және ақпаратты алдын ала белгіленген алгоритм бойынша қабылдау, қайта өңдеу, ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.