Бухгалтерлік есеп шоттарының Бас жоспары

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 27 бет
Таңдаулыға:

АКАДЕМИК Ж.С.АҚЫЛБАЕВТЫҢ БАЛҚАШ МАҢЫЗДЫ БІЛІМ БЕРУ КОЛЛЕДЖІ

Мамандығы: 1305000 Ақпараттық жүйе.

Бекітемін
ПЦК меңгерушісі
Бурлинова М.У.
________2012 ж.

КУРСТЫҚ ЖҰМЫС

Бекышова Ляйля

ТАҚЫРЫБЫ: Шоттар классификациясының есебі

Тапсырманың берілген күні _________2012 ж
Курстық жұмыстың бағасы ___ (________)
Хаттама №___ _________2012 ж
Курстық жобаның жетекшісі Бурлинова М.У.

МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ 3
I.Есеп шоттар классификациясы мен жоспары 5
1.1 Есеп шоттарды саралаудың мәнісі мен маңызы 5
1.2 Есеп шоттарды міндеттері мен құрылымы бойынша саралау 5
1.3 Шаруашылық процестерін есепке алу мен ақылау есепшоттары.. 6
1.4 Баланстан тысқары есепшоттар. 10
II. Есеп шоттарды экономикалық белгісі бойынша саралау 12
2.1 Бухгалтерлік есеп шоттарының Бас жоспары 12
III. 14
ҚОРЫТЫНДЫ 18
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР КӨЗІ 20

КІРІСПЕ

Бастапқыда компьютер болмаған кезде адамдар барлық есептеу, іс-жұмыстары қолмен істеген. Кейін технологияның қарқынды дамуына байланысты көптеген қажетті ақпарат құралдары пайда бола бастады.Осы пайда болған құралдар ішінде әрине өзімізге аса тиімді ақпарат құралы компьютер де бар.Компьютер арқылы ақпаратты сақтауға, өңдеуге, тасымалдауға және де қабылдауға болады.Оның осы тиімді жақтарын пайдалана отырып, біз өзімізге тиісті жұмыстарымызды атқаруға мүмкіндік береді.Дами келе көптеген программалау тілдері пайда бола бастады.

Бухгалтерлік есеп есеп шоттары туралы түсінік және олардың құрылымы
Есепті кезең ішінде кәсіпорындарда (шаруашылық субъектілерінде) жүргізілетін шаруашылық операция санының көптігіне байланысты шаруашылық операцияларын тікелей бухгалтерлік баланста жазып отыру тиімсіз, әрі техникалық жағынан қиын жұмыс болып табылады. Оның үстіне шаруашылық қызметке басшылық жасау үшін шаруашылық ресурстары мен олардың құралу көздерінің жағдайы туралы ғана дерек алып отыру жеткіліксіз. Бұларға қоса шаруашылық ресурстарының қым - қуыт айналасында жүргізіліп жатқан барлық процестер туралы, осы процестердің нәтижелері туралы ақпаратта қажет. Осылар арқылы субъекті мен оның жекелеген бөліктерінің қызметтеріне баға беріледі.
Осы мақсатта бухгалтерлік есеп жекелеген амалдар пайдаланылып, солар арқылы шаруашылық операциялары көрініс табады.Бухгалтерлік есеп әдістемесінің элементтері есеп шоттарын болып табылады. Бухгалтерлік есеп есеп шотарының жүйесе сапалық бірыңғай белгідегі ресурстардың, олардың көздері мен шаруашылық процестерінің қозғалысын көрсетеді. Өздерінің атаулары мен нөмірлері (шифрлары) бар есепшоттар жүйесінің ресми тізімі бухгалтерлік есеп шоттарының бас жоспары деп аталады. Ол экономиканың барлық салаларындағы кәсіпорындарға (банктер мен бюджеттік ұйымдардан басқа) арналған. Солай бола тұрса да бухгалтерлік есептің көптеген есеп шоттары субъектілердің қаржы шаруашылық қызметтінің ерекшелектеріне қарай оны пайдалану да мүмкін. Бұл жұмыс жоспарын есепке алуда бірінші бөлімдегі жекелеген есеп шоттардың мазмұның ашатын субсчеттар жүйесіне қоса есеп шоттар жасап, қолдануды қажет етеді.
Қаржы ресурстарының әр түрінде болатын өзгерістерді тіркеу тиісті есеп шотқа олардың өсу (ұлғаю) немесе кему ауқымын түсіру жолымен жүзеге асырылады. Бухгалтерлік есеп есеп шоттарының жүйесі ресурстардың (активтердің), олардың көздері мен сапалық жағынан бірыңғай белгідегі шаруашылық процестерінің қозғалысын білдіреді. Соған қоса ресурстардың және олардың көздерінің түрлі топтары үшін, сондай - ақ шаруашылық процестерінің әр қилы деңгейлері үшін жеке есеп шоттары болады. Ол біркелкі белгі бойынша ресурстар мен олардың көздерінің, шаруашылық процестірінің қозғалысын көрсетуге мүмкіндік береді.
Сөйтіп, бухгалтерлік есеп есеп шоттарын енгізу жекеленген шаруашылық операцияларын экономикалық жағынан топтастырудың, шаруашылық ресурстарының (активтерінің) қозғалысы мен олардың құралу көздерінің өзгерісіне ағымды бақылау жасаудың, сондай - ақ есеп жұмысында барлық шаруашылық процестерінің өзара байланысын қалыптастырудың тәсілі болып табылады.
Сондықтан бухгалтерлік есептерді шаруашылық ресурстарының жағдайы мен қозғалысын олардың құрамына да, сондай - ақ көздеріне де қатысты ағымдағы және үздіксіз топтастырудың тәсілі деп қарастырған жөн. Топтастыру ресурстардың дұрыс пайдаланылуына басшылық жасау, сондай - ақ субъктінің өз міндеттемелері үшін жауапкершілігінің қажеттілігінен туындаған.
Ағымдағы есепті дұрыс ұйымдастыру үшін шаруашылық процестерінің көрінісі мен шаруашылық ресурстарының құрамындағы өзгерістерді (байланыстырып) ұштастырып субъект қызметі процесінің барысына өзара сабақтас сипаттама беру қажет. Бұған баланстың әрбір статьясы үшін ашылатын, алайда олар балансқа қатыстылығына қарай бір - бірімен өзара байланысты, демек баланстық қортындылауға қосылатын есеп шоттар жүйесін пайдалану жолымен қолжеткізуге болады. Осы арқылы баланста берілген есеп объектілерінің топтастыру бекітіледі. Шындығында есеп шоттар топтарына сәйкес келетін баланс статьялары да болады, сонымен қатар бірнеше баланстық статьялар сәйкес келетін есеп шоттар да болады. Сөтіп, баланыстарында субъектінің бүкіл шаруашылық-қаржы қызметінің процесі бүтіндей де, оның жекелеген бөліктері бойынша да көріне алады.
Бухгалтерлік есеп шоттары жүйесінің мәнісі - ол шаруашылық ресурстарының жекелеген әрбір түрінің немесе олардың көздерінің қозғалысын көрсетуге, ресурстардың әрбір түрінің құрамы мен орналасуындағы өзгерістер туралы ақпарат алып тұруға және бухгалтерлік баланс жасауда қамтамасыз етуге мүмкіндік туғызады. Мұндай бақылау бухгалтерлік есептің негізгі талаптарының бірі және оған есеп шоттар жүйесінің көмегімен қол жеткізіледі.
Әрбір бухгалтерлік есеп шотта ресурстардың жекелеген түрінің немесе олардың құралу көздерінің, сондай - ақ шаруашылық процестерінің жекелеген түрінің қозғалысы көрсетіледі. Есеп шот атауы есепке алынатын объектігі байланысты
беріледі. Мысалы, субъект кассасындағы қолма - қол ақшаның қозғалысын есепке алау үшін Кассадағы қолма - қол ақша есеп шоты, ал тауарлар қозғалысы үшін - Алынған тауарлар есеп шоты, сатып алушылар мен заказ берушілердің дебиторлық берешектерінің өзгерісіне Алынуға арналған есеп шоттар есеп шоты ашылады және осылайша жалғаса береді.
Графикалық жағынан есеп шот карточкада, парақта, кітап парақтарында екі жақты таблица формасында құрылады.
Таблица (есеп шот) екі бөлікке бөлінеді. Есеп шоттың сол жағы (шартты түрде) Дебет деп, ал оң жағы Кредит деп аталады.
Есеп шоттың екі жақтылығы қандай да бір шаруашылық ресурстары түрлерінің немесе көздерінің ұлғаюы мен азаюын бөлек топтастырып, есепке алу қажетілігінен туған. Есеп шоттың бір жағы ұлғаюды жазуға, екінші жағы азаюды жазуға арналған, оның үстіне ұлғаю да азаю да сияқты есепке алынатын объектіге қарай есеп шоттың дебетіне немесе кредитіне жазылуы ықтимал. Сондықтан Дебетті кіріспен (түсумен), ал, Кредитті шығынмен (шығыспен) теңдестіруге болмайды. Бұл терминдердің есеп шоттар жақтарының атауларынан басқа және тек шартты түрдегі, техникалық белгі болып табылады.
Есеп шот таблицасының формасы есепке алынатын объектінің ерекшеліктеріне қарай әртүрлі болуы мүмкін. Есеп шоттар таблицасының неғұрлым дәл реквизиттерді көрсетудің қарапайым формасы мынадай болады.
Дебет (шот атауы) Кредит
уақыты
Жазу
№
Операция
мазмұны
Сома
(теңге)
уақыты
Жазу
№
Операция
Мазмұны
Сома
(теңге)

Оқу мақсатында бухгалтерлік есеп шоттың мынадай жеңіл схемасы пайдаланылады.

Дебет (шот атауы) Кредит

Есеп шот таблицасына қандай да бір шаруашылық ресурстары түрінің немесе олардың көздерінің ұлғаюы мен азаюы бойынша шаруашылық операциялары жазылады.
Белгілі бір кезеңдегі есеп шот дебеті немесе кредиті бойынша жазылу сомасының жиынтығы Айналымдар деп аталады. Есеп шот бойынша есептелінген қалдық Сальдо деп аталады. Кезеңнің басындағы (мысалы, айдың басындағы) ресурстың (активтердің) қандай да бір түрінің немесе оларды құрайтын көздердің алғашқы жағдайын білдіретін сальдо (қалдық) Бастапқы сальдо делінеді. Кезең соныңда (мысалы айдың соныңда) бастапқы сальдоны, есеп шоттың осы кезеңдегі дебеті мен кредиті бойынша айналысын есепке алғандағы кезең үшін бастапқы сальдо болады. Аталмыш есеп шоттың дебет бойынша жазулар сомасының (бастапқы сальдо мен айналымдардың) кредит бойынша жазулар сомасының артықтығын көрсететің сальдо Дебеттік сальдо деп аталады. Кредит бойынша жазулар сомасының дебет бойынша жазулар сомасының артықтығын көрсететін сальдоны Кредиттік сальдо деп атайды.
Балансқа қатысы бойынша барлық есеп шоттар активті және пассивті болып табылады. Активтілер шаруашылық ресурстарының (активтерінің) құрамын, орналасуын және пайдаланылуын көрсетеді, пассивтілер осы ресурстардың (активтердің) құралу көздері мен мақсатты міндеттерін көрсетеді.
Дебеттегі активті есеп шоттар шаруашылық ресурстаның ұлғаюын тудыратын операциялар, ал кредитте олардың азаюы көрсетіледі. Пассивті есеп шоттар, керісінше, кредитте ресурстардың құралу көздерін ұлғайту жөніндегі операциялар, ал дебетте олардың азаюы көрсетіледі. Бүкіл активті есеп шоттар бойынша сальдо тек дебеттік болады, ал бүкіл пассивті есепшоттар бойынша - кредиттік болады. Активті есеп шоттардағы сальдо кезеңнің соңы мен басында дебетте көрсетіліп, баланс активіне көшіріледі, ал пассивтегілер - кредитке көрсетіліп, баланс пассивіне (міндеттемелер немесе жеке меншік капитал бөлімдеріне және басқаларға) көшіріледі.
Актив және пассивті есепшоттардағы жазуға схема түрінде бейнелеп көрелік:

Дебет Активті есеп шот Кредит
Есепті кезең басындағы сальдо
(қалдық) (Бқ)

Ұлғаю (+)
Азаю (-)
Дебет айналымы (ағымдағы жазулар жиынтығы) (Да)
Кредит айналымы (ағымдағы жазулар жиынтығы) (Ка)
Есепті кезең соңындағы сальдо
( қалдық ) ( Ск )

Дебет Пассивті есеп шот Кредит
Азаю (-)
Есепті кезең басындағы сальдо
(қалдық) (Сн)
Азаю (-)
Ұлғаю (+)
Есеп айналымы (ағымдағы жазулар жиынтығы) (До)
Кредит айналымы (ағымдағы жазулар жиынтығы) (Ко)

Есепті кезең соңындағы сальдо
(қалдық) (Ск)
Кез - келген есеп шотта ресурстардың белгілі бір түрінің соңғы қалдығы (Ск) оның бастапқы ұлғаю және азаю қалдығынан (Бқ) туынды шама болып табылады. Сөйтіп, бастапқы сальдо (Бқ), дебет айналымы (Да), кредит айналымы (Ка) және соңғы сальдо (Сқ) мына формулалармен байланысты.
Активті есеп шоттар үшін: Бн + До - Ко = Сқ
Пассивті есеп шоттар үшін : Бқ + Ка - Да = Ск
Мысал үшін субъектідегі ақша қозғалысын көрсететін Кассадағы қолма - қол ақша есеп шотын алайық. Қолма - қол ақша қалдығы осы есеп шоттың дебетінде көрсетіледі. Кассадағы қолма - қол ақша есеп шоты активті шот болып табылады, ендеше соған сәйкес (ережелер) жазу да солай жазылады.
Айталық, айдын басында кассада қалған қолма - қол ақша 30000 теңге делік. Одан соң ай басындағы операциялардың Банк есеп айырысу шотынан кассаға 12 000 теңге түссе, екінші операцияға 8000 теңге жұмсалды, үшіншісінде 40000 теңге түссе, төртіншісінен 32 000 теңге түсті, бесіншісінде 25 000 теңге жұмсалды, ал алтыншысында 72000 теңге жұмсалды.
Енді осы операцияларды Кассадағы қолма - қол ақша пшотына жазып, айналысты есептеп, соңғы сальдоны шығарайық.
Дебет Кассадағы қолма - қол ақша Кредит
Кезеңнің басындағы кассадағы
қолма - қол ақшаның
бастапқы сальдосы (қалдық)
30 000
2)Кассадан жұмсал
ған қолма - қол
ақша
8000
Кассадағы түскен қолма - қол ақша
3) Кассадағы түскен қолма - қол ақша
4) Кассадан түскен қолма - қол ақша
12 000
40 000
32 000
5) Кассадан жұмсал-
ған
қолма - қол ақша
6) Кассадан түскен
қолма - қол ақша
25 000
72 000
Барлық түскені
84 000
Барлық жұмсалғаны
(Ко)
105000
Кезеңнің соңында қолма - қол
ақшаның соңғы сальдосы (қалдық)
9000

Кассадағы қолма - қол ақша есеп шоты бойынша соңғы сальдо 9000 теңгеге тең. Ол бастапқы сальдо 30 000 теңгеге дебет бойынша 84000 теңгені қосудан және кредит бойынша 105 000 теңге айналысты алып тастаудан шықты. Бұл сальдо баланс активінің Ақша қаражаттары статьясы бойынша көрсетіледі.
Басқа бір мысал келтірейік Банктер несиелері есеп шоты ресурстар көздерінің бірінің қозғалысын көрсетеді. Кредит бойынша банкке берешек баланс пассивінде міндеттеме ретінде көрсетіледі. Демек, Банктер несиелері есеп шоты пассивті есепшот болып табылады.
Айталық, кезеңнің басында несие бойынша банкке берешек 500000 теңге болды делік.
Есепті кезең ішінде мындай операциялар жүргізіледі.
субъект қосымша 200 000 теңгеге несие алады.;
банк міндеттемесінің 120 000 теңге бөлігі өтелді;
80 000 теңге несие алынды;
несие бойынша берешектің 25 000 теңге бөлігін өтеді.;
Енді осы операцияларды Банктер несиелері шотына жазып, айналыстарын есептейік және соңғы сальдоны (Сқ) шығарайық.

Дебет Банктер несиелері есеп шоты Кредит
2) несие бойынша
өтелген берешек
120 000
Бастапқы сальдо
(банктер алдындағы
міндеттемелер бойынша
берешек)
500 000
4) несие бойынша
өтелген берешек
250 000
1) Банктердің қосымша
несиелері алынады.
200 000
Несие бойынша
өтелген берешек,
барлығы
Айналым (Да)
370 000
3) банктерден қосымша
несие алынды
80 000

Барлық алынған несие
Айналым (Ка)
280 000

Кезеңнің соңындағы
берешектің соңғы
сальдосы (қалдық) (Сқ)
410 000
Банктер несиелері шоты бойынша соңғы сальдо (Сқ) 410 000 теңгеге тең. Ол бастапқы кредиттік сальдо 500 000 теңгеден, оған қосылған есепшоттың кредит бойынша айналымы 280 000 теңгеден және есепшот дебеті бойынша айналымнан алынған 370 000 теңгеден құралған.
Бұл сальдо баланс пассивінің Ұзақ мерзімді міндеттемелер статьясы бойынша көрсетіледі. Өзіміз қарастырған активті және пассивті есеп шоттар құрамдарынан біз активті және пассивті есеп шоттарда дебет пен кредиттер әртүрлі маңызға ие болатынын көреміз. Демек, активті есеп шоттар тек қана дебеттік сальдоға, ал пассивтілер тек қана кредиттік сальдоға ие болады.

I.Есеп шоттар классификациясы мен жоспары.
Мақсаты:
Бұл бөлім бойынша мыналарды оқып білу қажет:
Есеп шоттарды ғылыми саралау қандай белгілер бойынша жүргізіледі және ол не үшін қажет.
* Есеп шоттар экономикалық мазмұны бойынша қандай топтарға бөлінеді.
* Экономикалық мазмұны бойынша әр топқа сипаттама.
* Есепшоттарды мақсаты мен құрылымы бойынша саралау.
* Мақсаты мен құрлымы бойынша саралау.
* Баланыстан сыртқары есеп шоттарының ерекшелектері.
* Субъектілердің қаржы - шаруашылық қызметтері есеп шоттарының бас есеп шоттарын құру принциптері.
* Есеп шоттардың жұмыс жоспарының түсінігі және олардың мақсаты.
1.1. Есеп шоттарды саралаудың мәнісі мен маңызы.
Бухалтерлік есепте әртүрлі есеп шоттар қолданылады. Олардың белгілі бір түрін дұрыс қолдану үшін сол есеп шоттың сипаттамасын жақсы білу керек. Оған есеп шоттарды саралау көмектеседі, яғни оларды топтардағы бірыңғай белгілері бойынша қорытындылау көмектеседі. Бухгалтерлік есеп шоттарын түрлі белгілері бойынша топтауға болады. Есеп шоттар ақпарат жеткізуші және оны алу әдісі болып табылады. Ақпарат қорытындылау белгілерін бөліп шығару үшін бухгалтерлік есеп объектілерінің бүкіл жиынтығын, бухгалтерлік есеп жүйесінде көрсетілуге тиіс барлық құбылыстар мен процестерді мұқият талдау қажет. Есеп шоттарды саралау шаруашылық қызметтін алдын ала бухгалтерлік талдаудан өткізіп, ақпараттың қажетілігін анықтаудың және оны алу мүмкіндіктерінің құралы. Ол: қандай ақпарат бухгалтерлік есеп жүйесін қай жерде қалай көрсету, қорытындылайды деген сұраққа жауап береді.
Кез - келген ғылыми саралау көптеген құбылыстарға немесе объектілерді олардың белгілі бір ортақ белгілері бойынша топтасуы жолымен зерттеп, сол көптеген топтасу жүйесі қалыптастыратындай зерттеу әдістемесі болып табылады. Саралау процесі барысында жекелеген есеп шоттарды ғылыми негізді топтар мен шағын топтарға жинауға емес, сонымен бірге неғұрлым маңызды - бухгалтерлік есептің қорытындылаушы көрсеткіштерінің құрылымын құрайтын шаруашылық қызметтері туралы бүкіл ақпарат жүйесінің бірнеше бөліктерге бөлуінуі жүзеге асады. Балансқа қатысты есеп шоттар активтін, пассивті және баланстан тысқары болып топтасады. Есеп объектілерінің қорытындылану дәрежесіне қарай есеп шоттар синтетикалық және аналитикалық болып бөлінеді. (жинақтаушы және талдаушы деп те атауға болады - аудармашы)
Оған байланысты есеп шоттарды экономикалық мазмұны бойынша, олардың мақсаттары мен құрылымы бойынша саралаудың маңызы өте зор. Есеп шоттарды саралау әрбір есеп шоттың мазмұны мен мақсатын түсініп, оларды активтер мен шаруашылық процестерінің қозғалысын дұрыс көрсетуге жәрдемдеседі.
Бухгалтерлік есеп жөніндегі әдебиеттерде есеп шоттарды саралаудың екі белгісі кездеседі:
Мақсаты мен құрылы бойынша саралау;
Экономикалық мазмұны бойынша саралау;
Есеп шоттарды мақсаты мен құрылымы бойынша саралаудың негізінде есеп шоттарды активтер мен шаруашылық процестерінің бухгалтерлік есебінің өз әдістемесі, яғни есеп шоттарды шаруашылық активтерді, міндеттемелерді, жеке меншік капиталды және процестерді есепке алудың тәртібі, есеп шоттардың мақсаты, сол есеп шоттар дебетінің, кредитінің, айналымдар мен сальдоның мәнісі алынған. Бұл жерде есеп шоттарды олардың есептік - техникалық ерекшеліктеріне қарай топтастыру көзделген, яғни қандай да бір есеп шоттың зкономикалық көрсеткіштері сипатына орай есеп шоттардың ішкі мазмұны, ағымдағы есепте шаруашылық процестің әралуан элементтерін көрсетудің сипаты мен тәсілі ашылады.
Экономикалық белгі бойынша саралау негізіне активтер мен процестердің сол есеп шотта ескерілетін экономикалық мазмұны алынады.
Есеп шоттарды саралаудың екі бағыты болады;
Екі беглі бойынша бірден құрылатын бірыңғай саралау;
1 Әрбір белгі бойынша бөлек саралау;
Бухгалтерлік есеп шоттарын экономикалық мазмұны, мақсаты мен құрылымы бойынша бірыңғай (сыйыстырылған) саралау жинақыда тұжырымды болып келеді. Алайда ол есеп шоттардың экономикалық мазмұнын да, сондай - ақ олардың мақсаты мен құрылымын да мейілінше толық, терең әрі жан - жақты ашып көрсетуге мүмкіндік бермейді, мұның өзі осынау белгілердің әртүрлі мақсатты міндеттеріне байланысты болса керек. Бір қатар авторлардың есеп шоттарды бірыңғай (сыйыстыра) саралау талабы нәтиже бермеді, сондықтан бухгалтерлік есеп теориясы бойынша қазіргі заман авторларының көпшілігі есеп шоттарды саралаудың бөлек жолдарын қарап: Міндеттері мен құрылымы және экономикалық мазмұны бойынша саралауды ұсынады.
Сөйтіп есеп шоттарды саралау негізінде басты белгілер мыналар болып табылады:
Есеп шоттардың экономикалық мазмұны, яғни есп шоттарда қандай объектілер есепке алынатыны ескерілген.
* Есеп шоттардың міндеттері мен құрылымы, яғни объект есеп шотта қалай ескерілген. Қандай да бір есеп шоттардың дебеті мен кредитіне не жазылады, сальдо қандай болады және нені білдіреді.
Осынау екі белгіге сәйкес екі саралау болады:
* Экономикалық мазмұны бойынша.
* Міндеті мен құрылымы бойынша.
Осы екеуі де бір - бірімен өзара байланысты, әрі бірін - бірі толықтырады. Есеп шоттарды саралаудың практикалық та, теориялық та маңызы зор. Практикалық маңызы мынадай: ол бүкіл бухгалтерлік жұмысты ұсынуға, жекелеген есеп шоттардың міндеттерін және оларды жедел басшылық, талдау мен бақылау жұмыстарына пайдалану мүмкіндіктерін түсінуге көмектеседі.
Ал теориялық маңызы - ол есеп шоттарда пайдаланудың сан қырлы практикасын белгілі бір жүйеге келтіреді, бухгалтерлік есепті ойдағыдай ұйымдастырудың озық тәжірибесін жинақтайды.
5.2. Есеп шоттарды міндеттері мен құрылымы бойынша саралау.
Бухгалтерлік есепке әртүрлі есеп шоттар қолданылады. Енді солардың бірін дұрыс қолдану үшін сол есеп шоттың сипаттамасын жақсы білу керек. Оған есеп шоттарды саралау жәрдемдеседі.
Есеп шоттарды міндеттері мен құрылымы бойынша саралау: Бухгалтерлік нақтылы есепшотта объектілер қалай есепке алынады деген сұраққа жауап береді. Мұндай саралау жекелеген есеп шоттардың құрылымына, олардан айналымдар мен сальдо көрсеткіштерін алу тәсілдеріне тән жалпы сипаттарға сілтеме жасайды, яғни ол бәрінен бұрын шаруашылық процестерін есепке алу алдында тұрған міндеттерге орай құрылуға тиіс.
Есп шоттарды олардың міндеттері мен құрылымы бойынша саралау бухгалтерлік есеп есеп шоттардының бәрін мынадай басты түрлерге бөледі:
1. Шаруашылық активтерін құрамы мен олардың құралу көздері және пайдалануы бойынша есепке алатын және бақылайтын есеп шоттар;
2. Шаруашылық процестерін есепке алатын және бақылайтын есеп шоттар;
3. Баланстан тысқары есеп шоттар;
Шаруашылық активтері мен олардың құралу көздерін есепке алатын есепшоттар:
1. Негізгі есеп шоттарға
2. Ретке келтіруші есеп шоттарға бөлінеді.
Ал шаруашылық процестерін есепке алатын есеп шоттар:
1. Калькуляциялық есеп шоттарға
2. Жинақтаушы есеп шоттарға
3. Операция есеп шоттарға
4. Бюджеттік есеп шоттарға
5. Кәсіпорын қызметін бағалау есеп шоттарына бөлінеді.
Негізгі есеп шоттар шаруашылық активтері мен олдардың көздерінің жағдайы мен қозғалысын есепке алып, бақылауға арналған.
Олар мүліктік - материалдық (Негізгі құралдар бөлікшесіндегі 12 - есеп шот, 20 - бөлікшедегі Материалдар, 40 - бөлікшедегі Ақша қаражаты, 14 - бөлікшедігі Инвестиция ), есеп айырысу (мынадай бөлімдергегі есеп шоттар: ІІІ - Дебеторлық берешек және басқа активтер; IV Міндеттемелер VЖеке меншік капитал), және материалдық емес (10 - бөлікшеде есеп шоттар: Лицинзиялық келісімдер, бағдарлама мен қамтамасыз ету, патентер, ұйымдастыру шығандары, гудвил және басқалары) болып бөлінеді.
Мүлікті - материалдық және материалдық есеп шоттар активті (белсенді) есеп шоттар болып табылады. Олар материалдық және материалдық емес игіліктерді дебеті мен кредиті бойынша бірдей бағада есепке алады. Бұл есеп шоттардың сальдосы әрқашан дебетті болып келеді, әрі материалдық және материалдық емес игіліктердің (активтердің) қалдығын көрсетеді. Аналитикалық есеп шоттарды субъектілердің өздері (субъек деген термин ҚР Президентінің 1995 жылғы 26 желтоқсандағы заң күші бар Бухгалтерлік есеп туралы №2732 жарлығының 1 бабының 1 тармағында белгіленген) натуралды өлшемдерді қолдана отырып, қаржылық есепте ашып көрсету талаптарына сәйкес, сондай - ақ талдау мен басқару мақсаттары үшін белгілейді. Аналитикалық есеп жүргізу тәртібін субъектілер өздері дербес орнықтырады.
Мүлктік - материалдық есеп шоттың схемасы
Дебет Кредит
Есепті кезең басындағы
материалдық активтердің
(мүліктің) қалдығы.
Есепті кезең ішінде
материалдық актив
тердің түсуі.
Сқ ағымдағы (соңындағы)
материалдық активтердің
қалдығы
Есепті кезең ішінде
материалдық активтердің шығып
қалуы.

Материалдық есеп активтердің есеп шоттары активті (белсенді) есеп шоттар болып табылады. Бұл есеп шоттардың сальдосы дебетті, материалық емес мүліктер қалдығын ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.