Банктің негізгі құралдары мен операцияларды ұйымдастыру және олардың есебі

ЖОСПАР

КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
1. НЕГІЗГІ ҚҰРАЛДАРДЫҢ ТҮСІНІГІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...5
1.1. Негізгі құралдардың бағыттары мен жіктелуі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...5
1.2. Негізгі құралдарды түгендеу және бағаланудың ерекшеліктері ... ... ... ... .9
2. НЕГІЗГІ ҚҰРАЛДАРДЫҢ ЕСЕБІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...12
2.1. Негізгі құралдарды алу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..12
2.2. Құрылыс жүргізу кезінде және күрделі немесе ағымдық жөндеу кезінде есеп айырысу тәртібі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .17
2.3. Негізгі құралдардыңтозуы. Негізгі құралдар құнын қайта бағалау және амортизациялық аударымдар есебінің тәртібі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 21
2.4. Негізгі құралдардың есептен шығуы және істен шығуы ... ... ... ... ... ... ...26
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...30
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...32

Негізгі құралдар банк активінің басты бөлігі болып саналады. Олар бір жылдан астам қызмет көрсетеді.
Негізгі құралдардың есеп объектісі ретінде түгендеу объектісі қарастырылады. Әр түгендеу объектісіне түгендеу нөмірі жазылады. Егер төмендегі шарттар орындалса, негізгі құралдар бухгалтерлік есептің Халықаралық стандартына сәйкес актив ретінде негізгі құралдар объектісін тануға болады:
- берілген активтен банк келешекте экономикалық пайда алады деген ықтималдық бар болса;
- активтің өзіндік құны операцияларды жүргізу кезінде сенімді түрде өлшенуі мүмкін..
Негізгі құралдардың қозғалысы есепте көрсетілдеі. Негізгі құралдар банкке қабылданғанда негізгі құралдарды қабылдау актісі толтырылады. Негізгі құралды жою кезінде негізгі құралды жою актісі толтырылады. Бұл операциялардың мәліметтері де түгендеу карточкасында тіркеледі.
Негізгі құралдарға олардың құнына байланыссыз, бір жылдан астам қызмет ету мерзімі бар ғимараттар, құрылыстар, кеңселік заттар, есептегіш техникалар, компьютерлер, көлік құралдары жатады.
Негізгі құралдар өндірістік және өндірістік емес бағытта болуы мүмкін.
Өндірістік емес бағытқа – жарғылық қызметпен байланысы жоқ негізгі құралдар жатады.
Өндірістік бағыты бойынша – жарғылық қызметті жүзеге асырумен және нәтижесінде пайда алумен байланысты құралдарды жатқызуға болады. Сонымен қатар өндірістік бағыттағы негізгі құралдарға банктің дәрежесін жоғарлатуға арналған заттар (картиналар, вазалар, сервиздер) жатады, себебі клиенттерді тартуда банк беделінің маңыздылығы сондай, банк қосымша пайда алуына ықпалын тигізеді. Алғашқы нақты түрін сақтай отырып, олар

1. ҚР Президентінің 1995 жылдың 30 наурызындағы №2155 «Қазақстан Республикасы Ұлттық банкісі туралы» заңы.
2. ҚР Президентінің 1995 жылдың 31 тамыздағы «Қазақстан Республикасындағы Банктер мен банк қызметі туралы» заңы.
3. Қаржылық есептемеліктің Халықаралық стандарттары, 2007
4. Комарова И. И., Учебное пособие по банковской корреспонденции, Москва, 1993
5. Міржақыпова С. Т., Банктегі бухгалтерлік есеп, Алматы, 2001
6. Мақыш. С. Б., Банк ісі, Алматы, Жеті Жарғы, 2009
7. Сейтқасымов. Ғ., Банк ісі, Алматы, Экономика, 1998
8. Сейтқасымов. Ғ., Ақша, несие, банктер, Алматы, Экономика, 2006
9. Сейтқасымов. Ғ., Бекболатұлы. Ж., Кәрімов. С., Қазақстанның банк жүйесі, Алматы, Экономика, 2008
10. Хамитов. Н. Н., Банк ісі, Алматы, Экономика, 2006

Пән: Банк ісі
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 30 бет
Таңдаулыға:

ЖОСПАР

КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
1. НЕГІЗГІ ҚҰРАЛДАРДЫҢ
ТҮСІНІГІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .5
1.1. Негізгі құралдардың бағыттары мен
жіктелуі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
1.2. Негізгі құралдарды түгендеу және бағаланудың
ерекшеліктері ... ... ... ... .9
2. НЕГІЗГІ ҚҰРАЛДАРДЫҢ
ЕСЕБІ ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..12
2.1. Негізгі құралдарды
алу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... .12
2.2. Құрылыс жүргізу кезінде және күрделі немесе ағымдық жөндеу кезінде
есеп айырысу
тәртібі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... 17
2.3. Негізгі құралдардыңтозуы. Негізгі құралдар құнын қайта бағалау және
амортизациялық аударымдар есебінің
тәртібі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 21
2.4. Негізгі құралдардың есептен шығуы және істен
шығуы ... ... ... ... ... ... ...26
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... .30
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 32

3
КІРІСПЕ

Негізгі құралдар банк активінің басты бөлігі болып саналады. Олар бір
жылдан астам қызмет көрсетеді.
Негізгі құралдардың есеп объектісі ретінде түгендеу объектісі
қарастырылады. Әр түгендеу объектісіне түгендеу нөмірі жазылады. Егер
төмендегі шарттар орындалса, негізгі құралдар бухгалтерлік есептің
Халықаралық стандартына сәйкес актив ретінде негізгі құралдар объектісін
тануға болады:
- берілген активтен банк келешекте экономикалық пайда алады деген
ықтималдық бар болса;
- активтің өзіндік құны операцияларды жүргізу кезінде сенімді түрде
өлшенуі мүмкін..
Негізгі құралдардың қозғалысы есепте көрсетілдеі. Негізгі құралдар
банкке қабылданғанда негізгі құралдарды қабылдау актісі толтырылады.
Негізгі құралды жою кезінде негізгі құралды жою актісі толтырылады. Бұл
операциялардың мәліметтері де түгендеу карточкасында тіркеледі.
Негізгі құралдарға олардың құнына байланыссыз, бір жылдан астам қызмет
ету мерзімі бар ғимараттар, құрылыстар, кеңселік заттар, есептегіш
техникалар, компьютерлер, көлік құралдары жатады.
Негізгі құралдар өндірістік және өндірістік емес бағытта болуы
мүмкін.
Өндірістік емес бағытқа – жарғылық қызметпен байланысы жоқ негізгі
құралдар жатады.
Өндірістік бағыты бойынша – жарғылық қызметті жүзеге асырумен және
нәтижесінде пайда алумен байланысты құралдарды жатқызуға болады. Сонымен
қатар өндірістік бағыттағы негізгі құралдарға банктің дәрежесін жоғарлатуға
арналған заттар (картиналар, вазалар, сервиздер) жатады, себебі клиенттерді
тартуда банк беделінің маңыздылығы сондай, банк қосымша пайда алуына
ықпалын тигізеді. Алғашқы нақты түрін сақтай отырып, олар
4
өздерінің құнын жұмыстарды орындауға немесе есептелген амортизация (тозу)
сомасында көрсетілген қызметтерге аударады.
Негізгі құралдардың бастапқы құнына сатып алу, жеткізу бағалары және
активтерді пайдалануға дайындау үшін қажетті басқа да шығындар кіреді.
Сонымен қатар Халықаралық стандарттың қаржылық есебі (16 ХСҚЕ) бойынша
бастапқы құнға өтелмеген салықтар, импорттық төлемдер де кіреді.
Егер клиентке экономикалық тиімділік алынады деп күтілсе, жаңалықтарды
алуға байланысты шығындар негізгі құралдардың ағымдық бағалық құнына
қосылады.
Егер активтердің пайдалану мерзімі ұзартылса ғана банк экономикалық
пайда ала алады.
Жөндеу мен техникалық қызмет көрсету шығындары оларды жүзеге асыру
шаралары бойынша жүргізіледі. Бухгалтерлік есептің жалпы қабылданған
қағидаларына сәйкес негізгі құралдардың бастапқы құны – бұл негізгі
құралдарды сатып алуға, жүргізуге, өңдеуге немесе жақсарту үшін негізгі
құралдарды сатып алумен, жеткізумен немесе жақсартумен тікелей байланысты,
арнайы пайдалану үшін қажетті жағдайда орнатуды қоса есептегендегі барлық
шығындарды қамтитын төленген сомалар.
Негізгі құралдардың нақты қолда болумен анықтау және олардың
сақталуына бақылау жасау мақсатында нормативтік, құқықтық және басқа да
актілерге сәйкес негізгі құралдарға түгендеу жасалынады.
Түгендеу жүргізу кезінде негізгі құралдардың есеп мәліметтері мен
қолда болуы арасындағы сәйкесткті орнатады, олардың жиынтықтылығын,
техникалық жағдайын, бағыты бойынша пайдалану бұйрығы бойынша түгендеу
комиссиясы құрылады. Түгендеуді бастамас бұрын түгендеу карточкаларының,
техникалық паспорттың, жолға өткізілген және қабылданған объектінің
жағдайын тексереді, өажет құжаттарды дайындайды және негізгі құралдардың
тұрғын жері бойынша тізімін анықтайды.

5
1. НЕГІЗГІ ҚҰРАЛДАРДЫҢ ТҮСІНІГІ

1.1. Негізгі құралдардың бағыттары мен жіктелуі

Негізгі құралдарға олардың құнына байланыссыз, бір жылдан астам қызмет
ету мерзімі бар ғимараттар, құрылыстар, кеңселік заттар, есептегіш
техникалар, компьютерлер, көлік құралдары жатады.
Негізгі құралдар өндірістік және өндірістік емес бағытта болуы
мүмкін.
Өндірістік емес бағытқа – жарғылық қызметпен байланысы жоқ негізгі
құралдар жатады.
Өндірістік бағыты бойынша – жарғылық қызметті жүзеге асырумен және
нәтижесінде пайда алумен байланысты құралдарды жатқызуға болады. Сонымен
қатар өндірістік бағыттағы негізгі құралдарға банктің дәрежесін жоғарлатуға
арналған заттар (картиналар, вазалар, сервиздер) жатады, себебі клиенттерді
тартуда банк беделінің маңыздылығы сондай, банк қосымша пайда алуына
ықпалын тигізеді. Алғашқы нақты түрін сақтай отырып, олар өздерінің құнын
жұмыстарды орындауға немесе есептелген амортизация (тозу) сомасында
көрсетілген қызметтерге аударады.
Келесі топтарға бөлінеді:
а) ғимарат және құрылыс;
ә) компьютерлер;
б) көлік құралдары;
в) құралдар және басқа да шаруашылық құрал-саймандар;
г) басқа да негізгі құралдар.
Банкке негізгі құралдардың бухгалтерлік есеп үрдісіндегі келесі
сұрақтарға жауап беру қажет?
1. Активтерді қай уақытта тану қажет?
2. Олар баланста қандай құнмен көрсетіледі?
3. Амортизациялық аударымдар мөлшері қандай?
6
4. Ақпараттарды алу үшін қандай талаптар қойылады?
16 Негізгі құралдар бухгалтерлік есептің Халықаралық стандартына
сәйкес (БЕХС) актив ретінде негізгі құралдар объектісін тануға болады егер
төмендегі шарттар орындалса:
- берілген активтен банк келешекте экономикалық пайда алады деген
ықтималдық бар болса;
- активтің өзіндік құны операцияларды жүргізу кезінде сенімді түрде
өлшенуі мүмкін.
Негізгі құралдардың есебі жинақталған амортизацияларды есептегеннен
кейін әділ баға болып табылатын, не бастапқы құн, не қайта бағалану сомасы
принциптері негізінде жүзеге асырылады. Енді осыдан, негізгі құралдарды
бағалаудың төрт түрін көрсетуге болады:
- бастапқы;
- ағымдағы;
- баланстық;
- өтімділік.
Негізгі құралдардың бастапқы құнына сатып алу, жеткізу бағалары және
активтерді пайдалануға дайындау үшін қажетті басқа да шығындар кіреді.
Сонымен қатар Халықаралық стандарттың қаржылық есебі (16 ХСҚЕ) бойынша
бастапқы құнға өтелмеген салықтар, импорттық төлемдер де кіреді.
Егер клиентке экономикалық тиімділік алынады деп күтілсе, жаңалықтарды
алуға байланысты шығындар негізгі құралдардың ағымдық бағалық құнына
қосылады.
Егер активтердің пайдалану мерзімі ұзартылса ғана банк экономикалық
пайда ала алады.
Жөндеу мен техникалық қызмет көрсету шығындары оларды жүзеге асыру
шаралары бойынша жүргізіледі. Бухгалтерлік есептің жалпы қабылданған
қағидаларына сәйкес негізгі құралдардың бастапқы құны – бұл негізгі
құралдарды сатып алуға, жүргізуге, өңдеуге немесе жақсарту үшін
7
негізгі құралдарды сатып алумен, жеткізумен немесе жақсартумен тікелей
байланысты, арнайы пайдалану үшін қажетті жағдайда орнатуды қоса
есептегендегі барлық шығындарды қамтитын төленген сомалар.
Ағымдық – анықталған күнге, нарықтағы сәйкес баға бойынша негізгі
құралдарын құны.
Баланстық – активтердің есеп және есеп беруінде сипатталатын
жинақталған амортизация сомасын есептен шығарылғаннан кейінгі негізгі
құралдардың бастапқы немесе ағымдық құны.
Өтімділік – бұл негізгі құралдарды жою кезінде істен шығару бойынша
күтілетін шығындарды есептегеннен кейінгі пайдалану мерзімі аяқталған
уақытта туындайтын қосалқы бөлшектердің,
Нарықтық құнның өзгеруімен байланысты олардың құнының көбею
коэффициентінің есебімен негізгі құралдарды қайта бағалау индекстеу
жүргізіледі. Индекстеу кезінде толық қайта қалыптасу құны келесі әдістердің
бірімен анықталады: қайта есептеудің ұсынылатын коэффициенттері немесе
кезекті жылдың 1 қаңтарына жазылатын негізгі құралдардың сәйкес түрлері мен
көрсетіледі құралдардың нарықтық құны туралы құжаттар мен сараптаушы
қорытындыларына жататын бағаға сәйкестендірілетін баланстық құнды қайта
есептеу. Банк өзінің негізгі құралдарындағы кез келген бөлікті бір әдіспен,
ал басқасын екінші әдіспен қайта бағалануы ағымды құн бойынша жүргізіледі.
Егер өндірісті алдын ала белгіленген нормативтен асырып орындаған жағдайда
ғана, 16 БЕХС сәйкес негізгі құралдар объектісімен байланысты шығындар
актив ретінде танылуы мүмкін. Келешек экономикалық пайданы көбейтуге
әкелетін жақсартудың үлгілері:
- негізгі құралдардың қуаттылығын жоғарлата отырып, пайдалану
мерзімін көбейту модификациясы (модернизация);
- өндірістің өнім сапасын айтарлықтай жақсарту мақсатында машина
бөлшектері мен буындарын игеру;
-
8
- бұрын есептелген өндірістік шығындардың қысқаруын қамтамасыз ететін
жаңа өндірістік үрдісті енгізу.
Негізгі құралдарды пайдаланғанға дейінгі алғашқы операциялық
жұмсалымдар шығындар ретінде танылады .
Негізгі құралдардың орталықтандырылған есебі кезіңде банктің бэк-
офисінде негізгі құралдар есебінің тобы бойынша әрбір бөлімшелерге шот
жоспарына сәйкес келетін нұсқаумен жекелей шоттар ашылып жүргізіледі.
Франт-офистен негізгі құралдарды кіріске алу немесе істен шығару
туралы алынған мәліметтер негізінде банктің бэк-офисі, баланстан шығатын
негізгі құралдардың шығуы немесеқабылдануы бойынша өткізбелерді жүзеге
асырады. Ақпарат амортизация аударылып және қайта бағалау жүргізілгеннен
кейін олардың баланстан тыс шотта көрсетілуі үшін банк филиалдарына
жібереді. Негізгі құралдарды балансқа алу теңгемен жүзеге асырылады.
Банктің бэк-офисі әр айдың аяғында ағымдағы айдың 1-күніндегі жағдай
бойынша банктің негізгі құралдарының тізімдемелерін қолма-қол екі дана
етіп, банктің әрбір бөлімшелеріне есеп тобының бөлігінде басып шығарады.
Бірінші данасы банктің бэк-офисінде хронологиялық тәртіппен тігіледі,
екіншісін банктің филиалына жібереді. Содан кейін банктің бэк-офисі
өндірістік төлем төлегеннен кейін келесі күннен қалдырылмай төлем ордерінің
қосымшасының көшірмесімен жеке шот бойынша көшірмені банк бөлімшелерінің
бэк-офисіне жібереді. Бөлімшелердің бэк-офисі төлем ордерінің көшірмесінде
көрсетілген сомаға қосылған дербес шот бойынша көшірме алу кезінде капитал
салымдары бойынша лимит қысқартылады.
Бэк-офис негізгі құралдар есебінің әрбір тобы бойынша дербес шот
баланстан тыс шотта жүргізіледі (олардың нөмірлерін бас банктің бас
бухгалтериясы анықтайды). Негізгі құралдардың келіп түсуінде әрбір түрі
және әрбір түрі және әрбір құрамы бойынша бөлек түгендеу карточкалар
жасалады және бағдармалық мүмкіндік жүргізуге болатын негізгі құралдардың
есебінің журналында сәйкес келетін жазу жазылады. Жазулар
9
теңгемен тиынсыз жазылады. Түгендеу карточкасында олардың алынуына сәйкес
заттың атауы, құжаттың деректемелері көрсетіледі. Карточкалар негізгі
құралдардың топтары бойынша картотекаларда орналыстырылады. Жазылған
жазумен бірге банктің балансына кірістеу үшін түгендеу карточкасындағы
көрсетілген барлық қажет деректемелер банктің бэк-офисіне жіберіледі.

1.2. Негізгі құралдарды түгендеу және бағаланудың ерекшеліктері

Негізгі құралдардың нақты қолда болумен анықтау және олардың
сақталуына бақылау жасау мақсатында нормативтік, құқықтық және басқа да
актілерге сәйкес негізгі құралдарға түгендеу жасалынады.
Түгендеу жүргізу кезінде негізгі құралдардың есеп мәліметтері мен
қолда болуы арасындағы сәйкесткті орнатады, олардың жиынтықтылығын,
техникалық жағдайын, бағыты бойынша пайдалану бұйрығы бойынша түгендеу
комиссиясы құрылады. Түгендеуді бастамас бұрын түгендеу карточкаларының,
техникалық паспорттың, жолға өткізілген және қабылданған объектінің
жағдайын тексереді, өажет құжаттарды дайындайды және негізгі құралдардың
тұрғын жері бойынша тізімін анықтайды.
Комиссия мүшелері лауазымды немесе материалды жауапты тұлғалар
қатысумен негізгі құралдарды қарастырады және атауы, белгісі, тұгендеу
нөмірі бойынша қолда бар болу сәйкестігін тіркейді. Түгендеу кезінде
анықталған есепке алынбай қалған объектілер, сондай-ақ пайдалану мен қайта
орнатуға жарамсыз негізге құралдар бөлек жазылады. Есепке тіркелмеген
объектілер қайта қалпына келтіру құны бойынша тізімдемесінде көрсетіледі.
Сол уақытта есепке алынбай қалған объектілер қашан және кімнің үкімі
бойынша пайда болғаны, сәйкес шығындар қайда жазылғаны анықталады. Берілген
түгендеулер негізгі құралдарын Түгендеу тізімдемесінде көрсетеді.
10
Банктің әр түгендеу объектісіне түгендеу карточкасы ашылады. Кейбір
жағдайларда негізгі құралдардың талдамалы есебі түгендеу журналында да
жүргізілуі мүмкін.
Негізгі құралмен байланысты барлық операциялардың ақшалай көріністері
түгендеу карточкасына жазылып отырады. Жазулар теңгемен тиынсыз жазылады.
Негізгі құралдардың қозғалысы есепте көрсетілдеі. Негізгі құралдар
банкке қабылданғанда негізгі құралдарды қабылдау актісі толтырылады.
Негізгі құралды жою кезінде негізгі құралды жою актісі толтырылады. Бұл
операциялардың мәліметтері де түгендеу карточкасында тіркеледі.
Негізгі құралдар банк активінің басты бөлігі болып саналады. Олар бір
жылдан астам қызмет көрсетеді.
Негізгі құралдардың есеп объектісі ретінде түгендеу объектісі
қарастырылады. Әр түгендеу объектісіне түгендеу нөмірі жазылады.
Негізгі құралдар бағалануы тиіс. Бағаланудың ерекшеліктеріне қарай
негізгі құралдар келесі құндармен бағаланады:
Бастапқы құны – бұл негізгі құралдарды сатып алу, жүргізу, өңдеу
немесе жақсарту үшін негізгі құралдарды сатып алумен, жеткізумен немесе
жақсартумен тікелей байланысты, арнайы пайдалану үшін қажетті жағдайда
орнатуды қоса есептегендегі барлық шығындарды қамтитын төленген сомалар.
Ағымдық құн – нарықтағы сәйкес баға бойынша негізгі құралдардың құны.
Баланстық құн – негізгі құралдардың есеп және есеп беруінде
сипатталатын жинақталған амортизация сомасын есептен шығарғаннан кейінгі
негізгі құралдардың бастапқы немесе ағымдық құны.
Жою құны – бұл негізгі құралдарды жою кезінде істен шығару бойынша
күтілетін шығындарды есептегеннен кейінгі пайдаланған мерзімі

11
аяқталған уақытта туындайтын қосалқы бөлшектердің, металл сынықтарының,
қоқыстардың болжанатын құны.
Қазіргі кезде қаржылық есеп берудің халықаралық стандарттарына көшуіне
байланысты сол стандарттарға сай негізгі құралдардың типтік жіктелуін
қарастырған жөн.

12
2. НЕГІЗГІ ҚҰРАЛДАРДЫҢ ЕСЕБІ

2.1. Негізгі құралдарды алу

Банктің есеп саясаты бас банктің келесідей ескертулерімен банк
бөлімшелері негізгі құралдарды ақысыз өздігінен қабылдай ала ма жоқ әлде
тек банктің рұқсатымен бе деген сұрақтарды қарастырады.
Негізгі құралдарды алуда жасалған келісімшарт орталықтандырылып
төлеуінде фронт-офис бөлімшелері оны төлеу үшін банктің бэк-офистерінде
көрсетіледі. Жекелей есеп тәртібінде келісімшарттың тәртібімен келісе
отырып, банк бөлімшесінің фронт-офисі өз кезегіндегі уақытша жауапты
келісімшартты орындау үшін басшысының қолын қойып төлемді жүзеге асыруға
бұйрық жазып береді және бұйрықты бэк-офис бөлімшесіне береді.
Бэк-офис келісімшарттың дұрыс рәсңмделуін және төлемді жүзеге асыру
бұйрығын тексеріп, содан кейін ғана келісімшарттарымен келісе отырып
сомаларды өтейді. Сондықтан қосымша құнға салықтарды (ҚҚС) төлеу шотында
бейнелейді. Банктің есеп саясаты ҚҚС олардың құнына кіретін негізгі
құралдардың қатарын қарастырады. Банктің жауапты қызметкері төлеу алдында
жасалған келісімшарттар журналының тізімінде белгілеп қояды.
Банктің бас бухгалтері әрбір жасалған келісімшарт бойынша банк
бөлімшелеріне сәйкес келетін жекелей шарттар ашады.
Банк бөлімшелерінің фронт-офисі жабдықтаушылардан негізгі құралдарды
алғаннан кейін айрықшалау және шот-фактура келісімінде көрсетілген негізгі
құралдардың атауын, санын, баға өлшемін және жалпы құнын салыстырып
қабылдап-өткізу актісін толтырады. Жоғарыда аталған деректемелер бірлігіне
тексеріс жүргізілгеннен кейін банктің бэк-офисі алғашқы құжаттардың
көшірмесін жасайды да, негізгі құралдарды кірістеудің типтік тізімдемемен
соңғы есебін банктің бэк-офисі бөлімшесі
13
көп затты қолма-қол негізгі құралдардың әрбір заттарының құнын типтік
тізімдемеде көрсетеді. Банктің бэк-офисі бөлімшелеріне жекелей төлемдер
құжаттары бағытталады.
Негізгі құралдарды қабылдағанда негізгі құралдарды қабылдау туралы
актісі толтырылады.
Түскен негізгі құралдарды және сонымен қатар жөндеуді талап етпейтін
құрал-жабдықтарды балансқа алу келісімдегі төлемдер жүргізілгеннен кейін
қолма-қол жасалынады. Келісімшарт сомасына банк бөлімшесінің атауы
көрсетілген төлем ордері жазылады. Жабдықтарды орнату бойынша құрастыру
жұмыстарының құны, олардың құндарының көбеюі орындалған жұмыстардың 3 және
2 актісін алғаннан кейін ғана жатқызылады.
Банктің бэк-офисі ақысыз алған негізгі құралдарды балансқа есепке алу
банктің бағалау комиссиясы орнатқан негізгі құралдардың құнына сәйкес
жасалады.
Негізгі құралдарды кірістелгенде және сатып алған кезде қойма басшысы,
тауар тасымалдау үстемесі салыстыру шоттар жиынтығы және негізгі
құралдардың нақтылығын растайтын басқа да құжаттар негізінде кіріс
түбіртегін (квитанциясын) жазады. Кіріс квитанциялары бэк-офис
бөлімшелеріне беріледі, оларды өз кезегінде кірістеу үшін банктің бэк-
офисіне береді.
Есепке алынатын негізгі құралдардың әрбір объектісіне түгендеу нөмірі
жазылады. Ол объектінің барлық пайдалану және ондағы жазылған бояуларды
және т. б. білдіреді. Тізбекті қатар жүйесі бойынша негізгі құрал-жабдық
объектілері нөмірленіп, бухгалтерлік нөмірі есептің бастапқы құжаттарында
көрсетіледі. Көлік құралдарының түгендеу нөмірлене оларға мемлекеттік
автоинспекцияда енгізілген нөмірлер жатады. Шыққан объектілерге түскен
негізгі құралдар сияқты түгендеу нөмірін беруге

14
болмайды, бұл қателікке және шатасуға әкелуі мүмкін. Негізгі құралдардың
аналитикалық есебі әрбір зат үшін жасалған түгендеу карточкасында, сонымен
қатар негізгі қатар негізгі құралдардың есебі журналында да жүргізіледі.
Карточкаға құралда қойылған нөмір қойылады (бастапқы немесе қайта
қалпына келтіру құны, амортизациялық аударым мөлшері, кіріске алуға дейінгі
тозу мөлшері және т. б.). Карточкалар бір тектес құралдардың топталған
картотекасына салынады. Жалға алынған ағымдық заттардың негізгі құралдарға
түгендеу карточкалары ашылмайды. Олардың аналиткалық есебінде жалға
берушесінің актісінде ұсынылған карточкалары пайдаланылады. Объектілерді
қайта өңдеу, аяқтау немесе толық жабдықтау кезінде жаңа карточка ашылады.
Негізгі құралдар істен шығарылған кезде карточкадан түгендеу карточкалары
алынатын тасталынады.
Негізгі құралдарды алу және құрылыс, жер учаскесінің барлық
жұмыстардың аяқталуымен жобалы сметалық құжаттар кассаға сақталуға беріледі
және 1 теңгеге бағаланып шот меморандумға кірістеледі. Алынған негізгі
құралдардың 6 Негізгі құралдар бухгалтерлік есептің қазақстандық
стандарттарының (БЕҚС) әдістемелік ұсыныстың 5-тармағына сәйкес баланста
көрсетілуі тиіс, ал атаулы негізгі құралдар әкелуге немесе негізгі
құралдарды алуға кеткен барлық нақты өндірілген шығындарды қоса отырып,
бастапқы құнына құнының кірістелу кезі бухгалтерлік есепте көрсетіледі,
сонымен қатар сатып алу кезінде өтелмеген салықтар және жинақтар жеткізу
шығындары, құрастыру, орнату, пайдалануға қосу, құрылыс кезінде алынған
несиелер бойынша оларды пайдалануды жұмыс жағдайына жоғарыда аталғандарда
көрсетіледі. Шұғыл қажет деп танылмайтын шығындар бастапқы құнды қоспай
ағымдық мерзімнің шығындары болып ескеріледі.
Ешқандай алдын ала төлеусіз негізгі құралдарды алу:

15
- құрастыруды қажет етпейтін (алдын ала төлеусіз) негізгі құралдарды
алу:
Дт 1652 Жер, үйлер және ғимараттар
1653 Компьютер жабдықтары
1654 Өзге негізгі құрал-жабдықтар
Кт 2856 Күрделі қаржы салымы бойынша кредиторлар;
- құрастыру жұмыстарын талап ететін негізгі құралдарды алу:
Дт 1651 Салынып жатқан негізгі құрал-жабдықтар
Кт 2856 Күрделі қаржы салымы бойынша кредиторлар;
- құрастыруды талап ететін алынған негізгі құралдар үшін төлемдер:
Дт 2856 Күрделі қаржы салымы бойынша кредиторлар
Кт 1050 Банктердің корреспонденттік есепшоттары;
- құрастыру жұмыстары үшін төлемдер:
Дт 2856 Күрделі қаржы салымы бойынша кредиторлар
Кт 1050 Банктердің корреспонденттік есепшоттары;
- құрылыс-жөндеу жұмыстарын жүргізіп, 3 және 2-нысаны бойынша
актілерді ұсынғаннан кейін құралдарды кірістеу жүзеге асырылады:
Дт 1652 Жер, үйлер және ғимараттар
1653 Компьютер жабдықтары
1654 Өзге негізгі құрал-жабдықтар
Кт 1856 Күрделі қаржы салымы бойынша дебиторлар;
Негізгі құралдарды алдын ала төлеу арқылы сатып алу:
- сатып алынатын негізгі құралдар үшін алдын ала төлеу кезінде:
Дт 1856 Күрделі қаржы салымы бойынша дебиторлар
Кт 1050 Банктердің корреспонденттік есепшоттары;
- соңғы есеп айырысу сомасына:
Дт 1856 Күрделі қаржы салымы бойынша дебиторлар
Кт 1050 Банктердің корреспонденттік есепшоттары;
- негізгі құралдарды кірістеу:
16
Дт 1652 Жер, үйлер және ғимараттар
1653 Компьютер жабдықтары
1654 Өзге негізгі құрал-жабдықтар
Кт 1856 Күрделі қаржы салымы бойынша дебиторлар;
- құрастыруды талап ететін негізгі құралдар бойынша:
Дт 1651 Салынып жатқан негізгі құрал-жабдықтар
Кт 1856 Күрделі қаржы салымы бойынша дебиторлар;
- жүргізілген құрастыру жұмыстары үшін төлемдер:
Дт 1856 Күрделі қаржы салымы бойынша дебиторлар
Кт 1050 Банктердің корреспонденттік есепшоттары;
- құрылыс-жөндеу жұмыстарын жүргізіп, 3 және 2-нысаны бойынша
актілерді ұсынғаннан кейін құралдарды кірістеу жүзеге асырылады:
Дт 1652 Жер, үйлер және ғимараттар
1653 Компьютер жабдықтары
1654 Өзге негізгі құрал-жабдықтар
Кт 1856 Күрделі қаржы салымы бойынша дебиторлар;
Сатып алынған негізгі құралдар үшін бюджетке ҚҚС төлеу:
- ҚҚС есептеумен қатар негізгі құралдар үшін алдын ала төлеу
сомасына:
Дт 1856 Күрделі қаржы салымы бойынша дебиторлар
Кт 1050 Банктердің корреспонденттік есепшоттары;
- негізгі құралдарды, яғни бюджетке төленген ҚҚС сомаларына оларды
алу фактісі бойынша кіріске алу кезінде:
Дт 1851 Салықтар және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер
бойынша есеп айырысу
Кт 1856 Күрделі қаржы салымы бойынша дебиторлар;
- салық заңдылықтарына сәйкес салық салу айналымының үлес салмағы
бойынша есептелген ҚҚС бойынша жүргізілетін есептеу сомасына:
17
Дт 2851 Салықтар және басқа да міндетті ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.