Ауылшаруашылық өсімдіктерінің өскіндерінің өсуі мен дамуына молибденнің әсерін зерттеу
Ауылшаруашылық өсімдіктерінің өскіндерінің өсуі мен дамуына молибденнің әсерін зерттеу
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Алматы, 201
Кіріспе
Өзектілігі: Тұнба сулардың тазалығы мен олардың мөлшері климаттың негізгі факторы болып табылады, сонымен қатар облыстың экологиялық жағдайы болып келеді. Маңғыстау және Атырау облыстары жартылай шөлді зонада орналқандықтан,су ресурстары жоқтығына байланысты осы облыстарды сумен қамтамасыз ету қазіргі күнге дейін өзекті шешілмей жүрген мәселе болып табылады.
Ғылыми жаңалығы: Осы өзекті мәселені шешу үшін Атырау және Маңғыстау облыстарында Астрахань Маңғышлақ су таратқыш құрылғысын құрастыру жобасы жүзеге асырылды.
Практикалық маңыздылығы: Су таратқыш құрылғының Қазақстанның батыс облыстарында құрастырылуы өте маңызды, өйткені бұл облыстарда су ресурстары жеткіліксіз.
Ғылыми мәселенің қазіргі бағасы: Тұрғындарды таза сумен қамтамасыз ету мақсатында Астрахань Маңғышлақ су таратқышының суына санитарлы микробиологиялық зерттеулер жүргізу қажет.
Жұмыстың мақсаты: Қиғаш өзенінің су көзінің суының жәнеАстрахань Маңғышлақ су таратқыш арқылы транспортталатын суды бағалау кезінде микробиоценоз көрсеткішінің ғылыми негіздемесі.
Жұмыстың міндеттері:
1 Қиғаш өзенінің су көзінің суының жәнеАстрахань Маңғышлақ су таратқыш арқылы транспортталатын суының микробиоценоз популяциясының мезгілдік динамикасын зерттеу.
2. Әр түрлі су көздері және транспортталатын сулардың биогенді құндылығына салыстырмалы анализ жүргізу
3. Құбыр су биокоррозиясының жылдамдығын анықтау.
Зерттеунысаны: Зерттеу жұмысының обьектісі ретінде өзен суы және Астрахань Маңғышлақ су таратқышымен транспортталатын су болып табылады.
Су микрофлорасы
Су микрофлорасы топырақтың микробтық құрамы сияқты, себебі микроорганизмдер топырақ бөлшектерімен суға түседі. Суда ол жердің физикалық- химиялық, жарық жағдайына, көміртегінің қос тотығы мен оттегінің еру дәрежесіне, органикалық және минералды заттар болуына бейімделген тиісті биоценоздар құрылады.
Ауыз су қоймасының суында әртүрлі бактериялар: таяқша тәрізді (псевдомонадалар,аэромонадалар және т.б) кокк тәрізді (микрококктар) және ирекше тәрізділер табылады. Судың органикалық заттармен ластануы анаэробты және аэробты бактериялардың, саңырауқұлақтардың артуымен бірге жүреді. Әсіресе анаэробтар суқоймалардың түбінде (тұнығында) көп кездеседі. Су микрофлорасы организмдермен өңделетін,органикалық қалдықтардан өзін өзі тазарту процесінде белсенді рөл атқарады. Адам мен жануарлардың қалыпты микрофлора өкілдері (ішек таяқшасы, цитробактер, энтеробактер, энтерококк, клостридии) және ішек жұқпасының қоздырғыштары (іш сүзегі, парасүзек, жерше, тырысқақ, лептоспероз, энтеровирустар және т.б) ластанған ағынды сулармен қар еріген кездегі және жауын-шашын сулармен өзен, көлдерге түседі. Олай болса, су көптеген жұқпалы аурулар қоздырғышының берілу факторы болып табылады.Кейбір қоздырғыштар суда көбейе алады (тырысқақ вибрионы, легионеллалар). Мұхит және теңіз суының микрофлорасының құрамында әртүрлі, жарқырауық және галофильді (тұз жақсы көретін) микроорганизмдер болады. Мысалы галофильді вибриондар молюскалар мен кейбір балық түрларін зақымдайды, оларды тамаққа қолданғанда тағамдық токсиноинфекция дамиды. Микроорганизмдер топырақтың жоғарғы қабатында болғандықтан, артезиан скважинасының суында микроорганимздер болмайды.
Су түрлi микроорганизмдар табиғи тiршiлiк ортасы болып табылады.
Көптеген жағдайлардада табиғи суларды микрофлорасы оның табиғатына байланысты. Негізгі түрлері:
1. тұщы жер үстi сулар, оларға:
- ағын өзендер, жылғаларды сулар,
-су - көлдер, тоғандар, cу қоймалары;
2. жер асты-топырақ, топырақ, артезиан сулары (қабат аралық);
3. атмосфералық - жауын, қар;
теңiз сулар.
Қасиеті бойынша бөлінедi:
1.ішуге арналған су. Сумен орталықты және жергілікті қамту, ашық сутоғандардан (өзен, су қоймасы) немесе жер асты суларынан (ұңғымақ, балды бұлақтар, құдықтар) жиналады;
2. жүзуге арналған хауызды сулар;
Қалдық суларды бөлек ерекшелейдi: шаруашылық - фекальді, өнеркәсiптiк, нөсер жаңбырдан, бірақ осы сулардың микрофлорасы табиғи суларды ластайды.
Судың микрофлорасы мен гигиеналық қасиеті оның қолдануы мен табиғатына байланысты әр түрлі болады. Жер асты суларды микрофлора аз санды болады, артезиан ұңғымаларында судың 1 мл бірнеше бактериялар болады.
Ашық су тоғандарында микроорганизмдердің сандық байланыстары әр түрлі шектерде өзгеріп отырады: 1мл - де бiрнеше он шақты, жүздеген, миллионға дейін болады, бірақ ол оның ластануының дәрежесi, метеорологиялық шарттардың ауысымына, суқұбырдың түрлеріне, маусым және тағы басқаларына байланысты болады.
Сутоғандарының барлық микрофлорасын экологиялық тұрғыда екi топқа бөлуге болады:
1. аутохтонды (немесе сулы)
аллохтонды, әр түрлі көздерден ластану кезінде
Аутохтонды флора - суда өмiр сүретін және көбейетiн микроорганизмдер. Судың микробтарын топырақтың микрофлорасының құрамын бейнелеп көрсеткендіктен, , топырақта өте көп таралған микробтар табылады.
Суда өмір сүруге бейімделген микроорганизмдер кұрамында тұрақты болатын микроорганизмдерді судың арнайы флорасы деп атайды.. Оларға аэробты кокктар жатады: Micrococcus candicans, Micrococcus roseus, Sarcina lutea Pseudomonas fluorescens, Proteus , Leptospira өкiлдерi.
Таза ластанбаған сутоғандарында оттегiні қажетсінбейтін бактерия аз. Көбінесе Serratia marcescens, Bacillus cereus, Bacillus mycoides, Chromobacterium violaceum, Clostridium жәнебасқаларыболады.
Сутүбіндежәнежағалаудағыаймақтамикр обтарсаныкөпболады, себебіжаңбырсуыжәнежағажайдыңтопыра ғынанбактериялардыңкөптептүсуіненбо лады.
Судыңмикроорганизмдерітабиғаттағыза ттарайналымындатүбегейлi рөлойнайды. Сутоғандарындағыбиологиялықбелсенді лікжазғы-күзгi мерзiмдееңжоғарыдәрежедеболады.
Сапробтық
Сутоғандарыныңөздiгiнентазаруыжануа ржәнеөсiмдiктектесжәнепатогендiкмик роорганизмдерденластаныпқалатынорга никалықсубстраттарынанбосаупроцессі болыптабылады.
Бұлүрдiстекқанаорганикалықластануда нкейінжүргізіледіжәнеорганикалықзат тардышапшаңжiктеугесондай-ақәртүрлi бактерияларсаныныңазаюынаалыпкелген сапрофиттерсумикрофлорасытiршiлiгін белсендiріп, органикалықзаттардыңтезыдырауынанба ктерияларсаныныназаюынаәкеледі. Судыңөздiгiнентазаруымикроорганизмд ердіңболуыменжәнеорганикалыкзаттарм енқаншалықтысудыңластануүрдістеріні ңкөлеміболыптабылады. Өздiгiнентазаруғасутоғанындағымикро организмдердіңтұрақтытүрлерiніңболу ыменсипатталады.
Дегенменбиоценоздағысандықжәнесапал ыбайланыстарытұрақсыз, олорганикалықзаттардың, яғнисапробтыққасиетінебайланыстысип атталады.
Сапробтық терминігрекше (sapros - шiрiген) сутоғандарыныңерекшелiктерікешенi, судағытиiстi микроорганизмдердіңдамуыменанықтала ды, яғнитүрлi мөлшердеорганикалықзаттардыңболуықа жет. Сапробтықтыңшкаласыбойынша 3 аймақажыратылады:
1. полисапробты,
2. мезосапробты,
3. олигосапробты.
Полисапробтыаймақтар (күштi ластанатынаймақтар) жеңілыдырайтынорганикалықзаттардыңк өпболуы, солсебептіжеңілкабылданатынмикроорг анизмдер. Аймақтардаоттегімүлдемболмайды. Микробтартүрлерініңкөбінесеоттегіні қажетсінбейтінтүрлері, саңырауқұлақтар, шiружәнеашуүрдісінтудыратынактиноми цеттеркөптепкездеседі. Судың 1 мл-дегібактериялардыңсаныбұлаймақта миллионнанжетіпасады.
Мезосапробтыаймақтар(қалыптыластанғ анаймақ) тотықтырғышпроцесстердi басымдылықпен, нитрификациялауменсипатталады. Құрамындаазотыбарқосындыларынитритт ержәненитраттарғадейiнтотығыпаммиак қадейiныдырайды. Микроорганизмдердіңжалпысаны 1 мл-гежетеді. Сапалықұрамыәртүрлi. Нитриттейтiнбактериялардыңсаныбасым болады.
Олигосапробтыаймақтың (мөлдiрсуаймағы) органикалықбайланыстарыжәнеминерали зацияпроцессiніңаяқталуыжәнеөздiгiн ентазаруытоқтаупроцессіменсипаттала ды. Микрофлорасықалыптысуфлорасынажақын дайды. Судың 1 мл-iндебактерияларсаны 10-нан 1000-ғадейiнболады. Сутазалығыныңжоғарғыдәрежесiменерек шеленедi.
Қорытакелгенде, сутоғандарындағысудыңөздiгiнентазар упроцесстерi кезіндебиоценоздарыбiртiндепауысып, ретпенжәнеүздiксiзөтіпжатады.
Сутоғандарыныңөздiгiнентазарупроцес стерi кезіндебірнешефакторларқатарәсерете дi. Негiзгi факторлардыңбiрi сутоғандарыныңмөлдiрсуыналассуларды қосуболыптабылады. Сутоғандарындағыбактериялардыңкөбею iнанықтаудыңшешушi факторынасудыңтемпературасыжатады.
Сутоғандарындағыөздiгiнентазарудыңқ арқындылығымикроорганизмдердіңоттег іүшiнкүресугежәнеқұнарлызаттардықаж етсінуіәртоптардыңарасындақалыптасқ анбәсекелестiкқарым-қатынастартүрін деқалыпотырады.
Сутоғандарыбиологиялықөздiгiнентаза рукезіндеқалыптыбактерияларфагтарме нлитикалықәрекеттеседі. Фагтардыңәсеретуқызметіүшiнжоғарыте мпературақажет.
Барлықаталғанфакторларжиынтығықатты ластанғансукөздерінтазартудасудытаз ажәнегигиеналықсапаларғасайжақсарту ғаалыпкеледi.
Судыңсанитарлық - микробиологиялықзерттелуi
Санитарлық - микробиологиялықзерттеугежататынсул ар:
1. орталықтандырылғансуқұбыры;
2. құдықтар;
3. ашықсутоғандары (өзен, көл);
4. жүзухауыздары:
5. қалдықсулар.
Судыңсанитарлық - микробиологиялықзерттеуiнжүргiзу:
1) орталықтандырылғаншаруашылықтың iшугежарамдысуыныңкөзінтаңдаужәнебұ лкөздi кезеңдібақылау;
2) орталықтандырылғансуменқамтудаауызс удыңзарарсыздандыруынтиiмдiлiгіңбақ ылау;
3) суменорталықтанқамту, сондайартезианұңғымақтар, топырақсулардабұлақтарғабақылауда;
4) жекесупайдаланатындардасудыңжарамды лығыныңдәрежесiнанықтау; (құдықтар, бабұлақтаржәнетағыбасқалар)
5) ашықсутоғандардысудыңкүйiменсанитар иялық-эпидемиологиялықбақылау: суқойнаулары, тоғандар, көлдер, өзендер;
6) жүзухауыздарындағысудызарасыздандыр утиiмдiлiгiнбақылау;
7) қалдықсулардысапасынтексеругежәнета зартудәрежесiнiңтексеру;
8) жұқпалыаурулардыңсудансурастыру.
Судыңсанитарлықмикробиологиялықзерт теуiнiңнегiзгi мақсаты
сапалысументұрғындардыкамтамасызету болыптабылады,солүшiнсуғагигиеналық бағаберужүргiзiледi.
Зерттеудiңтапсырмасысудыңқасиетінеб айланысты, өткiзiлетiнлабораториялықанализдард ыңжиiлiгi алсутоғандардыкүйменжәнеоныңсанитар лықсенiмдiлiгiнiңдәрежесiменанықтал ады.
Ауызсудыңсынақтарыныңтаңдау, тасымалдаужәнесақтауы
1. Сынамаалудытекмикробиологиялықталда уүшiнсынамаалудыңорындаутехникасыбо йыншанұсқауберудіөткенмаманғана iстепшығарады.
2. Суғасынамаалуыүшiнбiрреттi ыдыстынемесемикроорганизмдардыңтiрш iлiкәрекетінеықпалетпейтiнматериалд анжасалғанбiрнешеретқолдануғаарналғ аныдыстарқолданады.
3. Ыдыстартығыздапжабылмалытығындарыжә неқорғайтынқалпақтарменжабдылғанбол уыкерек. Көпретқолдануғаболатыныдыс, оныңішіндепробиркақұрғаққыздырунеме сеавтоклавтаумензарасыздандыруғашыд амдыболуыкерек.
4. Әртүрлi мақсаттарүшiнбіржерденсынамаларалуд аылғибiрiншi бактериологиялықзерттеулерүшiнсынақ тытаңдайды.
5. Сынаманыстерильденгеныдыстарғажинай ды. Ыдысқасынаманыжинаукезінде, пробканыстерильденгенкалпакпенбірге шешіпалады. Сынаманыжинаукезіндеыдыстыңпробкасы менжиектерібаскадабіржерлергетимеуі қажет. Ыдыстышаюғаболмайды.
6. Егерсудыңсынамасынкөптаралғанжерлер ден, мысалыкрандарданжинайтынболсақ. Ондаалдыменоныстерильдеуқажет. Олүшінкрандыкүйдірунемесе 10 минутуақыттайсудыашыққалдыруқажет. Сынамаалукезіндесудықағужылдамдығыт өменболуымүмкін. Сынамаалукезіндекрандарезинкешлангт арменбасқадақондырғыларболмауытиіс. Ыдыстытолтырукезіндепробкаменсудыңб етініңарасындабосорынқалуықажет, себебіпробкатасымалдаукезіндесуланб ауыушін. Ыдыссуғатолғансоңоныңбетінстерильді пробкаменжәнеқалпақпенжабады.
7. Сынамаға алынған судың документі болады. Онда сынаманың алынған жерін, уақытын, күнін, сынама жинаған адамның аты жөнін және т.б ақпараттар жазылады.
Сынамаларды сақтау және транспорттау.
Ауыз суының сынамасын контейнер- тоңазытқыштарда +(4, 10) градуста жеткізеді. Сынаманы тексеру уақыты мен сынаманы жинау уақыты 6 сағаттан аспауы керек.
Егер сынаманы салқындататын тоңазытқыштар болмаса анализді сынама алған соң 2 сағаттын ішінде істеп бітіру керек.
Егер сынаманы жеткізу уақыты мен температурасы сәйкес келмеген жағдайда анализді жүргізбейміз.
Суды ашық су көздерінен суқоймадан, құдықтардан, бассейндерден жинаған кезде арнайы аспаптарды қолданады:
* Барометр
* Исаченко аспабы
* Рутнер аспабы
Ашық сулардан сынаманы жағалаудан әр түрлі қашықтықта және әр түрлі тереңдікте жиналады.
Судың сынамасын санитарлық дәрігер және оның жанында жүретін көмекшісі немесе арнайы лабораторияда жұмыс істейтін маман жинайды. Суды зерттеудің қорытындылары суды дұрыс жиналуына байланысты. Сынама алу кезіндегі қателіктерді дұрыстау мүмкін емес. Ең басты ереже стерильділікті сақтау.
Сынамаға алынған судың бәрі номерленеді.
Ілеспе (соправодительный) құжатта көрсетілуі қажет:
Су қойманың атауы, және оның орналасу жері;
Сынама алынған жердің суреттемесі (су қоймалары үшін- жағалаудан қашықтығы және тереңдігі);
Жақын маңдағы ластаушы көздер;
Метеорологиялық жағдайы- судың, ауаның температурасы т.б.;
Сынаманы алу күні (уақыт, күні, айы, жылы);
Зерттеудің мақсаты:
Демеуші құжатқа сынақ алған адамның қызметі жазылып, қолы қойылады.
Ауыз суына сынама жасау:
Қоректік агарда колония түзетін микроорганизмдердің жалпы санын анықтау. Бұл әдіспен ауыз суындағы мезофильді аэробты және факультативті анаэробты микроорганизмдердің қоректік агарда 24 сағатта 370С - та 2 есеге көбейген колонияны анықтайды. Мембраналы фильтрация әдісімен жалпы және термотолерантты колиформды бактерияларды анықтау.
Мембраналы фильтрация негізгі әдіс.
Жалпы колиформды бактериялар - грам теріс, оксидаза теріс, спора түзбейтін таяқшалар, 24 - 48 сағатта (37+-1)0С - та лактозаны (глюкоза) қышқылға, альдегидке және газға дейін ферменттейтін дифференциалды лактозалы ортада өсуге қабілеті бар.
Бұл топ Enterobacteriaceae туыстығының бірнеше тұқымдастығын біріктіреді:
* Escherichia
* Citrobacter
* Enterobacter
* Klebsiella
Олар қоршаған ортаға, сонымен қатар суға адам мен жануарлардың нәжістері арқылы түседі, сондықтан оларды анықтау фекальді ластануды аңғартады. Жалпы колиформды бактериялардың судағы саны ластану деңгейін және ішек инфекциясына қатысты эпидемиялық қауіптілікті білдіреді. Термотолерантты колиформды бактериялар жалпы колиформды бактериялар саны қатарына кіреді, сонымен қатар барлық қасиеттерімен және 24 сағатта (37+-1)0С - та лактозаны (глюкоза) қышқылға, альдегидке және газға дейін ферменттеуге ие.
Әдістің принциптері: әдістің негізі мембраналы фильтрдің өз беткейінде және саңылауларында су арқылы фильтрленетін бактерияларды ұстап қалу және фильтрде өсіру, кейін лактозалы дифференциалды - диагностикалық орта беткейіне орналастырып, биохимиялық және мәдени қасиеті бойынша колония түзген бактерияларды идентификациялау.
Мембраналы фильтрлеу әдісі титрационды әдіске қарағанда жаңалау, дәлірек, ауыр емес және арзан болып келеді. Сонымен қатар, аумағы аз фильтр беткейінде көп мөлшердегі су құрамындағы бактерияларды концентрациялауға оңай. Суды санитарлы - бактериологиялық зерттеу кезінде Владипор мембраналы фильтрлер қолданылады.
Жалпы және термотолерантты колиформды бактерияларды титрационды әдіспен анықтау.
Титрлік (титрациялық) әдіс қолданылуы мүмкін.
Мембраналық фильтрация әдісімен анализді орындау үшін қажетті материалдар және құрал - жабдықтар болмаған кезде;
Құрамында үлкен мөлшерде жиналған заттары бар судың сараптамасы кезінде;
Суда жалпы колифромды бактериялардың жекеленген колонияларының фильтрінде алуға кедергі келтіретін бөгде микрофлораның болу жағдайында;
Әдіс принципі: Сұйық қоректік ортаға бекітілген су көлемінің дақылынан кейін, ары қарайғы дифференциялды тығыз қоректек ортаға лактозамен және колониялардың дақылдық және биохимиялық тесті бойынша идентификациясымен қайта егумен жалғасатын бактериялардың жиналуына негізделген.
4. Сульфитредуцирлейтін клостридиялар спораларын мембраналық фильтрация әдісімен анықтау.
Сульфитредуцирлейтін клостридиялар - темір - сульфиттік агарда 44+-1°С температурада 16-18 сағ. көлемінде натрий сульфитін редуциялайтын спора түзуші анаэробты таяқша тәрізді микроағзалар.
Әдіс принципі: Әдіс темір-сульфиттік агарда анаэробты жақын жағдайда және қара колониялар санында дақылды өсіруге негізделге.
Әдіс ауыз судың сапасына ағымды бақылау жүргізу үшін арналған.
5. Колифагтарды анықтау.
Колифагтар - Е.соli-ді ыдыратуға және 37+-1°С температурада 18 сағ соң қоректік ортада бактериялық газонда ыдырату аймақтарын түзуге қабілетті бактериялық вирустар.
Суды патогенді микроағзалар болғанда санитарлы- микробиологиялық зерттеу.
Эпидемиялық көрсеткіштер бойынша жүргізіледі.
Суда патогенді бактерияларды анықтау өте қиын және әрқашан нақты нәтижелер бермейді. Суда патогенді микроағзаларды анықтау үшін әртүрлі әдістер қолданылуы мүмкін.
Қоректік ортаға судың тікелей дақылы.
2) бактериялардың алдын ала жасалынған концентрациясының сумен бірге мембраналық фильтр немесе егу ортасына жинақталуы,
3) жұқтыру әдісі арқылы патогенді микроорганизмдерді сезімтал жануарлардан анықтау (биопроба)
4) тездетілген әдістерді қолдпну: РИФ, ИФА
Судың микробиологиялық көрсеткіштерін бағалау
Судың сапасын бағалау жинақталған түрде шығарылады: химиялық, гельминтологиялық және органолептикалық белгілері бойынша санитарлық микробиологиялық көрсеткіш. Патогенді микроорганизмнің болуы судың ластануының шартсыз көрсеткіші болып табылады. Бұл жағдайда су барлық мақсатта жарамсыз болып табылады. Судың сапасын бағалау критериі дифференциальді анықталады, яғни судың тағайындалуы мен категориясы.
Ауыз су сапасының микробиологиялық және паразитологиялық көрсеткіштерінің нормалары.(ҚК ДСМ 28.07.2010 Бұйрық 554)
Көрсеткіштер
Өлшем бірліктері
Нормалары
Жалпы микробтық сан
1 мл-да колония түзетін бактерия саны
50 кем емес
Жалпы колиформдық бактерия
100 мл-да бактериялар саны
болмайды
Термотолерантты колиформды бактерия
100 мл-да бактериялар саны
болмайды
колифагтар
100 мл-да түйіншек түзуші бірлік саны
болмайды
Сульфитредуцирлейтін клостридия споралары
20 мл-да спора саны
болмайды
Лямбля цисталары
50 мл-да лямбля цисталарының саны
болмайды
1) термотолерантты колиформды бактерияларды анықтау кезінде 100 мл суды 3 рет тексеру өткізіледі.
2) колиформ бактерияларды номативтеу кезінде 95% пробадан аспайды.
3) таратушы желіге беткейлік су көзінен лямбля цисталарының және колифагты анықтау, ол жүйелік сумен қамтамасыз ету түрінде өткізіледі.
4) сульфитредуцирлейтін клостридия спораларын анықтау судың технологиялы әсерін анықтау түрінде өткізіледі.
2.Зерттеу материалдары мен әдістері
2.1 Микробиологиялық зерттеулерді жүргізу әдістемесі
2.1.1 Су үлгілерін таңдау техникасы
Су су микрофлорасын тұрақты ұстап тұратын әр түрлі микроорганизмдердің тіршілік ету ортасы болып табылатын табиғи орта болып табылады, сонымен қатар олар суда өмір сүреді, көбейеді, көмірсу, азот, күкірт айналымына және су қоймасында өздігінен тазалануда қатысады.
Микроорганизмдер саны 1 суда қоректік ортаның қанша көлемде болуына байланысты болып табылады. Су қаншалықты органикалық қалдықтармен ластанған болса соншалықты микроорганизмдер көп болады. Таза сулар қатарына артизандық су жинақтары және бұлақ сулары жатады.
Микроорганизмдерге ең бай сулар өзендер, ашық су қоймалары және олардың беткі бөліктері болып табылады. Таза суда 1 мл де 100-200 микроб клеткалары бар, ластанған суда 100-300 ден артық [20].
Суды таңдауды микробиологиялық зерттеу анализ үшін су таңдау инструктажынан өткеннен кейін маман орындайды. Су жинағыш ыдыстардың ауызы жақсылап ( силиконды, резина немесе басқа материалды) және қорғаныс қақпалармен (алюминді фольга) бекітілді. Көп қолданысты қақпақшалар құрғақ ыстық немесе автоклавирлеу стерилиззациядан өткізеді ( ыдысты стерилизациялау режимі 1 сағ 1,5 атм).
Су үлгісін стерильді ыдыстарға құйып алады. Ыдысты үлгі алудан алдын ауызын яғни қақпақты стерильді қақпақшамен бірге ашады, ашу кезінде ыдыстың шеткі бөліктері ешқандай затқа тимеу қажет[22,23].
Ыдысты толтыру барысында қақпамен судың беткі бөлігінің арасында орын қалу қажет. Ыдысты суға толтырғаннан кейін ауызы стерильді қақпамен бекітіледі. Алынған суды маркерлеп және алынған жер, күні, маман аты жөні т.б мәліметтермен су үлгілерін таңдау құжаттарымен ілестіріледі [23].
Су үлгілерін жеткізу жұмыстары ( 4-0 ) [0] C тоңазатқыш сөмкемен транспорттайды. Осындай көрсетілген нұсқауларды ұстау барысында су үлгілерін жинаудан бастап уақыты 6-12 сағ аспау қажет. Су үлгілері бөлек дезинфицерленген контейнерлерде жеткізіледі.
Егер су хлорланып кетсе онда оларды 2 мл 1,5 % стерильді тиосульфат натрий сұйықтығында колбаларда жинайды. Су үлгілерін 1-5 [0] C де сақтайды.
2.2 Микробиологиялық анализ үшін су үлгілерін дайындау
Екпеден алдын су үлгісін вортекс қолдана отырып араластырады және ыстық томпондарды қолдана отырып ыдыстың шеткі бөліктерін фламбациялайды. Анализ үшін әр жаңа порция алдында стерильді пипеткамен араластырады [25, 26].
2.2 .1 Анализ жүргізу
Микроорганизмдердің жалпы санын анықтау 1 м3 мезофильді аэробты және факультативті анаэробты микроорганизмдер. 24 сағ ішінде ЕПА (қоректік ортада) 37 С температурада колония түзетін бактериялардың жалпы саны келесідей анықталады:
Сұйылту жасау. Жақсылап араластырғаннан кейін 1 мл су үлгісін стерильді чашка петирге қақпағын жай ашып енгізеді. Енгізіп болғаннан соң ыдыстардың шеткі бөліктері флабация жасалынып болғаннан соң, чашкаларға ерітіліп суытылған агарды құйып шығады. Содан соң чашкадағы құрамды аудан көбік түзелтпей араластырады. Бұл процедураны беткі бөлгінің көлбеуінен жасайды.
Ерітілген агарды анализ жасау кезеңінде ( 45-9)0С температурада \ термсоттатқа салады. Суығаннан соң посевті агарды термостатқа 370С 24 сағат орналастырды. Қатты қоректік орта ретінде ЕПА қолданады.
Зерттеу жұмысы үшін стерильді колбалар немесе пробиркаларға ашық су қоймаларынан немесе су құбырларынан 5-10 мл алып ауызын бекітеді. Су үлгілерін +40С температурада 3 сағат бойы сақтайды. Сандық есеп үшін зерттелетін суға сұйылту жасау керек. Сұйылтуды келесі жолмен жүргізеді. 9 дана стерильді пробиркалар дайындайды, пробиркаларды нумерациялайды, зерттелетін судан 1 мл алыып пробиркаға енгзеді № 1 ден 9 ға дейін, сонымен қатар жұмыс барысында пробирка мойынымен қақпағын спирт шам отында залалсыздандырып отырады. Содан соң одан № 2 жаңа стерильді пипеткамен 1 млалып № 3 пробиркаға енгізеді (сұйылту 1:1000). Ашық су құбырларынан алынған суларды 1:1000 кем сұйылту жасамайды.
Моңғы сұылту жасалынған пробиркада араластырғаннан соң микроорганизмдерді келесі әдістермен егеді.
1. Стерильді чашкаға су моншасында еріген қоректік ортаны құйяды, чашканың ауызын жауып пластинканы сууға қояды. Содан соң соңғы рет сұйылту жасалынған пробиркадан стерильді пипеткамен 0.2 мл суды алып чашкаға қоректік орта бетіне құйып, стерильді шпателмен тегістеп шығады.
2. пробиркадағы соңғы сұйылтудан қалған 1 мл суды чашка петридің түбкі бөлігіне құйып және үстіне 450С С темпеаратурадан аспайтын еріген қоректік ортаны құяды. Чашканың бетін жауып су мен қоректік ортаны жаймен араластырып чашканың төбкі бөлігіне тегіс бөліп қояды.
3. Соңғы сұйылту жасалған пробиркадан 1 мл суды алып ертіліген ортамен бірге пробиркаға енгізеді. Чашканы жауып тез арада араластырады, соңғы әдіс көбінесе зерттеу жұмыстарында қолданады.
2.2 Судың анализі үшін керекті микробиологиялық әдістері
Анаэробты микроорганизмдердің жалпы санын анықтау. 1 мл су үлгісін стерильді чашка петирге қақпағын жай ашып енгізеді. Енгізіп болғаннан соң ыдыстардың шеткі бөліктері флабация жасалынып болғаннан соң, чашкаларға ерітіліп суытылған агарды құйып шығады. Чашкада өскен колониялар санын есептейді.
Сульфитредуцирлейтін клостридиялар - темір - сульфиттік агарда 44+-1°С температурада 16-18 сағ. көлемінде натрий сульфитін редуциялайтын спора түзуші анаэробты таяқша тәрізді микроағзалар.
Әдіс принципі: Әдіс темір-сульфиттік агарда анаэробты жақын жағдайда және қара колониялар санында дақылды өсіруге негізделге.
Әдіс ауыз судың сапасына ағымды бақылау жүргізу үшін арналған.Колифагтарды анықтау.
Колифагтар - Е.соli-ді ыдыратуға және 37+-1°С температурада 18 сағ соң қоректік ортада бактериялық газонда ыдырату аймақтарын түзуге қабілетті бактериялық вирустар. Сульфитредуцерлеуші бактериялар қоректік орталарда анаэробты жағдайда өсетін микроорганизмдерге негізделген және қара колонияларды есептеу[28]. Қоректік орта тұнбаланып қара түске боялып соңынан күкіртті темір пайда болады
СРБ анықтау әдісі. СРБ клостридиялар спора түзе алатын анаэробты таяқша микроорганизмдер. Бұл әдіс темір сульфидті агарда посевтерді өсіруге негізделген. Судың үлгілерінен 20 мл су моншасында (75+-5) °С де 15 мин ішінде жылытады. Зерттеу барысында хлорланған суға жылыту жүргізудің қажеті жоқ, Әр бір су үлгісінен посев жасайды немесе 20 мл фильтациялайды. Қажет бойынша әр посевте 10-15 колониядан өседі. Осыған байланысты алдыңғы зерттеу жұмыстарының нәтежиелерін қарастырады.
Пробиркаларда фильтрациялау бойынша СРБ анықтау әдісі. Пасев жасау кезінде қоректік ортаны су моншасында жылы күйінде сақтайды. Фильтрдің бір бөлігінде бактериялар отырғызылған. Осыған байланысты фильтр жайылып пробирка қабырғасы бойынша орналасады.
Пасевтен соң тез арада агарлы пробирканы анаэробты жағдайлар үшін суытады, яғни ыдысқа суық суды құяды. Чашка петриде фильтациялау әдісімен СРБ анықтау. Чашка петриге жіңішке қабатпен темір сульфидті агарды құяды. Фильтарциядан соң фильтрді суыған қоректік ортаның беткі бөлігіне орналастырды. Содан соң ерігіне темір сульфидті агарды чашканың беткі бөлігіне анаэробты жағдай тудыру үшін құяды.
СРБ тікелей посев бойынша анықтау. Темір сульфидті агарға 10 мл 2 пробиркаға енгізді. Посевтерді ыстық темір сульфитті агарға суды 2 көбейтіп құяды. Қоректік ортаны пробиркаларға ауа көпіршіктері пайда боуынан қашып жасалынады. Содан соң пробиркаларды тез арады суытады. Өскен қара колонияларды санайды. Посевтерді инкубациялайды. Нәтежиелердің есебі. Изолирленген колонияларды алынған посевтер ғана сандық есепке жатады. Қоректік орта және фильтрлерде өскен қара колонияларды санайдыАнализ нәтежиесі 20 мл суда СРБ клостридиялар колония түзетін бірліктермен санайды.
Жалпы колиформды бактериялар - грам теріс, оксидаза теріс, спора түзбейтін таяқшалар, 24 - 48 сағатта (37+-1)0С - та лактозаны (глюкоза) қышқылға, альдегидке және газға дейін ферменттейтін дифференциалды лактозалы ортада өсуге қабілеті бар.
Бұл топ Enterobacteriaceae туыстығының бірнеше тұқымдастығын біріктіреді:
* Escherichia
* Citrobacter
* Enterobacter
* Klebsiella
Олар қоршаған ортаға, сонымен қатар суға адам мен жануарлардың нәжістері арқылы түседі, сондықтан оларды анықтау фекальді ластануды аңғартады. Жалпы колиформды бактериялардың судағы саны ластану деңгейін және ішек инфекциясына қатысты эпидемиялық қауіптілікті білдіреді. Термотолерантты колиформды бактериялар жалпы колиформды бактериялар саны қатарына кіреді, сонымен қатар барлық қасиеттерімен және 24 сағатта (37+-1)[0]С - та лактозаны (глюкоза) қышқылға, альдегидке және газға дейін ферменттеуге ие. Әдістің принциптері: әдістің негізі мембраналы фильтрдің өз беткейінде және саңылауларында су арқылы фильтрленетін бактерияларды ұстап қалу және фильтрде өсіру, кейін лактозалы дифференциалды - диагностикалық орта беткейіне орналастырып, биохимиялық және мәдени қасиеті бойынша колония түзген бактерияларды идентификациялау.Мембраналы фильтрлеу әдісі титрационды әдіске қарағанда жаңалау, дәлірек, ауыр емес және арзан болып келеді. Сонымен қатар, аумағы аз фильтр беткейінде көп мөлшердегі су құрамындағы бактерияларды концентрациялауға оңай. Суды санитарлы - бактериологиялық зерттеу кезінде Владипор мембраналы фильтрлер қолданылады.
Жалпы және термотолерантты колиформды бактерияларды титрационды әдіспен анықтау.Титрлік (титрациялық) әдіс қолданылуы мүмкін.
Мембраналық фильтрация әдісімен анализді орындау үшін қажетті материалдар және құрал - жабдықтар болмаған кезде;
Құрамында үлкен мөлшерде жиналған заттары бар судың сараптамасы кезінде;Суда жалпы колифромды бактериялардың жекеленген колонияларының фильтрінде алуға кедергі келтіретін бөгде микрофлораның болу жағдайында;
Әдіс принципі: Сұйық қоректік ортаға бекітілген су көлемінің дақылынан кейін, ары қарайғы дифференциялды тығыз қоректек ортаға лактозамен және колониялардың дақылдық және биохимиялық тесті бойынша идентификациясымен қайта егумен жалғасатын бактериялардың жиналуына негізделген.
Кесте-1Ауыз су сапасының микробиологиялық және паразитологиялық көрсеткіштерінің нормалары
Көрсеткіштер
Өлшем бірліктері
Нормалары
Жалпы микробтық сан
1 мл-да колония түзетін бактерия саны
50 кем емес
Жалпы колиформдық бактерия
100 мл-да бактериялар саны
болмайды
Термотолерантты колиформды бактерия
100 мл-да бактериялар саны
болмайды
колифагтар
100 мл-да түйіншек түзуші бірлік саны
болмайды
Сульфитредуцирлейтін клостридия споралары
20 мл-да спора саны
болмайды
Лямбля цисталары
50 мл-да лямбля цисталарының саны
болмайды
1) термотолерантты колиформды бактерияларды анықтау кезінде 100 мл суды 3 рет тексеру өткізіледі.
2) колиформ бактерияларды номативтеу кезінде 95% пробадан аспайды.
3) таратушы желіге беткейлік су көзінен лямбля цисталарының және колифагты анықтау, ол жүйелік сумен қамтамасыз ету түрінде өткізіледі.
4) сульфитредуцирлейтін клостридия спораларын анықтау судың технологиялы әсерін анықтау түрінде өткізіледі.
Эпидемиологиялық көрсеткіштері бойынша патогенді микрофлораны зерттеу (патогенді микроорганизмдер байқалмау керек).
Бактерияның жалпы санын анықтауМЕСТ 18963 -- 73 бойынша бактерияның жалпы саны -- бұл микроорганизмдердің саны, 1 мл суда кездесетін, 370С температурада бір тәулікте колония түзе алады, ешқандай құралсыз көрінеді (немесе лупамен үлкейту арқылы).
Зерттегенде су құбырының суын 2 шыныға егеміз. Біреуіндегі 1мл араласпаған, ал екіншісі 10 рет араласқан (бастапқысының 0,1 мл).
Зерттеу барысында өте ластанған су болса 1 мл егеміз, 100 рет араласқан. Бұл 0,01 және 1 мл суға сәйкес келеді, 1000 рет араласқандар (0,001 мл) және т.б. Бұндай көлемдегі ерітінділерді алу үшін ретімен он еселік ерітінді дайындайды, әр ерітіндіден әр шыныға 1 мл құямыз және оның бетіне жұқа қабықпен (12-15 мл) қайнатылып салқындатылған 450С қоректік агарды құямыз. Бұларды толық әрі біркелкі таралуы үшін шыныны шайқаймыз. Агар қатқаннан соң термостатқа қоямыз 370С 24 сағат.Шыныны термостаттан аламыз және өскен колонияларды санаймыз. Санау алдында қараймыз тек қана 30-300 арасындағы колониялары бар шыныны санаймыз. Егер колония көп емес болса, онда құралсыз көзбен немесе лупамен санаймыз.Егер колония көп болса арнайы микроб колониясын санайтын прибор арқылы санаймыз.
Саналған колонияларды ерітіндіге көбейтеміз және зерттеу суындағы 1 мл-дегі микробтар санын анықтаймыз.
ІТТБ болуы фекальді ластанғанын интенсивті көрсеткіші болып табылады. Микроорганизмдер колониясын санайтын прибор.
Коли-индекс -- 1 л судағы ішек таяқшасының саны
Коли-титр -- ең аз мөлшерде ішек таяқшасының анықталуы.
Судағы ІТТБ анықтау мақсатында екі әдіс қолданылады: титрациялық (бродильді) және мембранды фильтр әдісі.
Титрациялық әдісСуды зерттеу үшін жинақталу ортасы -- глюкозопептонды (ГПС) Эйкман индика - тормен ортасы және бродильді трубка. Ортаны араластырып (10 рет) және қалыпты концентрациясында - 1мл суды егуге дайындаймыз.Зерттейтін суды араласқан 100 мл 3 колбаға, 10 мл 3 колбаға және қалыпты концентрациядағы 1 мл ортаға егеміз - барлығы 333 мл. Еккен соң 37°С 24 сағат инкубация жасаймыз.
1 Коли-титр және коли-индекс -- бұл бір көрсеткіштер, тек әртүрлі көрсетілген.Егілгендерді термостаттан аламыз және жақсылап қараймыз.
Егерде колба немесе пробиркада лайлану байқалса онда Петри шынысындағы Эндо ортасына бак. ілмек арқылы алып егеміз. Еккеннен кейін 370С термостатта инкубация жасаймыз.Шыныны термостаттан аламыз. Күдікті колониялардан жұғын жасаймыз.
Егер де грам теріс бактериялар анықталса оларды оксидазалық активтілігіне сынама қоямыз. Оксидазаның оң сынамасы теріс жауап береді.
Оксидаза сынамасы. 1-әдіс: Эндо ортасынан 2-3 колонияны аламыз және оларды диметилпарафенилендиаминмен қаныққан сүзгі қағазының үстіне жағамыз. Реакцияның оң нәтижесі колониядан алып штрих жасаған сызықтың көгеруі.2-әдіс: шектелген Эндо ортасындағы колонияның үстіне реактивті құямыз (қызыл колония -- көгереді) .Оксидазаның теріс сынамасы суда ІТТБ бар екендігін анықтайды. Бұл жағдайда стандартты (эмпириче - ских) МЕСТ 16963 -- 73 кестесі бойынша коли-индекс және коли-титр саналады.Бұл кесте арқылы ішек таяқшасы анықталған қандай көлемдегі комбинация болса да қарастырады.Мембранды фильтр әдісі.Суды фильтрациялау үшін сиымдылығы 700-800 мл Гольдман воронкасын қолдануға болады.Сүзгілеу Зейтца құралына монтирленген (смонтированного) және тазаланған воронканы орналастырып зерттеу суының көлемін құямыз. Насос арқылы қабылдау тамырында вакуум қалыптастырамыз (көбінесе суды №2 және №3 фильтр арқылы сүзеді). Сүзгілеу аяқталған соң отқа күйдірілп тазалаған пинцет арқылы фильтрді аламыз және Петри шынысындағы Эндо ортасына фильтрді жабыстырамыз, себебі фильтр бетіндегі микробтар қоректік ортамен ластануы үшін (бір шыныға 3-4 мембранды фильтрді орналастыруға болады).Еккен соң 370С термостатта 18-24 сағат инкубация жасаймыз.Егілген шыныны термостаттан аламыз. Күдік колониялар болмаған жағдайда теріс қорытынды беріледі.Санауға барлық қызыл және күлгін металдық жылтыры бар немесе жоқ колониялар жатады. Өскен колониялардан жұғындайындаймыз және Грам әдісімен бояймыз.
Егер де грам теріс бактериялар анықталса оларды оксидазалық активтілігіне сынама қоямыз. Оксидазаның оң сынамасы теріс жауап береді. Егер оксидаза тестісі теріс болса онда жартылай сұйық глюкозалы орта және индикаторлы орта немесе ГПС бродильді трубкалы ортаға егеміз - себебі көмірсутегінің қышқыл мен газға дейін ыдырауын анықтау үшін. Қышқыл мен газ түзілген жағдайда коли-индекс саналады. Мысалы: Эндо ортасындағы барлық фильтрден 3 колония өсті, фильтр арқылы 300 мл су жіберілген.
Есептеу. 300мл -- 3 колония
1000 мл -- х
х = 10 коли-индекс 10
Ескертпе. Титрациялық әдіс нақты және суды алған бетте есептеуге болады. Мембранды фильтр әдісі экономичный және 2-күні нәтижесін береді.
Жаңадан фекальді ластанғанын анықтау
Судың жаңадан ішек таяқшасымен фекальді ластанғанын анықтау үшін судан 3-көлемде лактозапептонды су борной қышқылына егу жүргізіледі. 43°С 24сағат инкубация жасаймыз. Қышқыл мен газ болған жағдайда жаңадан фекальді ластанғанын анықтайды.Эпидемиологиялық көрсеткіштері бойынша судан сальмонеллалар, шигеллалар, энтеровирустар анықталады.
2.3 Зерттеу жұмыстары үшін ыдыстар мен материалдар.
Микроорганизмдерді культиверлеу үшін қолданылатын қоректік орталардың құрамы: Ет пептонды агар HiMedia (Индия) дайын қоректік ортасы қолданылады.Вильсон Блера қоректік ортасы; Сабуро қоректік ортасы; Сильверман және Лундгрен қоректік орталары. Ет пептонды агар, лактоза, фуксин, натрий сульфиді, динатрия фосфаты. Тилер Ортасы, Дифко агар. Олигатрофтар есептемесі Кох әдісі бойынша анықталды.
СРБ культурасы стандартты престелген су ортасында ұстады. Лактатпен Виддель. Таксономикалық сипаттамада таза культурада мәдениетті өсу субстраты қолданылды. Барлық өсу сұйықтықтарын негізгі ортадан бөлек жасады, содан соң залалсыздандырды. Субстраттардың соңғы концентрациясы концентрацияға сәйкес болып табылды.
Люголь сұйықтығы келесідей жолмен дайындалады: 1 г йод, 2 г йодты калийді 300 мл дистелденген суда ерітеді, қара әйнек флакондарда сақтау қажет[32, 33].
Фуксинді келесідей жолмен дайындайды: 1 г фуксин, 10 мл этил спиртіне , 54 г фенолға 100 мл дистелденген суда ерітеді [34,37].
3. Зерттеу жұмысының нәтежиесі және оларды талдау
3.1 Астрахань - Маңғышлақ су таратқышының транспортталған суының көктем, жаздық, күздік мезгілдерде суды микробиологиялық бақылау
Астрахань - Маңғышлақ су таратқыш құрылғыларының суының үлгілерін алу 3 рет көктемдік, күздік және жаздық мезгілдері орындалды.
Кесте 2- Астрахань - Маңғышлақ су таратқыш құрылғысының су үлгілерін таңдау кезеңдері
Таңдау пунктілері
Көктемдік кезең
Жаздық кезең
Күздік кезең
Бастапқы су
22.04.2014
10.07.2014
17.09.2014
Тауарлық су
22.04.2014
10.07.2014
17.09.2014
56 км
23.04.2014
11.07.2014
20.09.2014
110 км
23.04.2014
11.07.2014
20.09.2014
300 км
28.04.2014
14.07.2014
21.09.2014
448 км
01.05.2014
16.07.2014
26.09.2014
449 км
01.05.2014
16.07.2014
26.09.2014
652 км
05.05.2014
20.07.2014
30.09.2014
834 км
07.05.2014
24.07.2014
01.10.2014
973 км
10.05.2014
28.07.2014
02.10.2014
1041 км
10.05.2014
29.07.2014
02.10.2014
Микробиологиялық анализ үшін су үлгілері стерильді лабораториялық ауызы жақсы бекітілетін ыдыстарға жиналды. Микробиологиялық лабороторияға су үлгілері таңазатқыш салқын аппараттарда жеткізіледі. Үлгілерді жіберуден алдын оларға құжаттар дайындалып, күні, айы, таңдау сағаты, өнім температурасы үлгі алған маманның аты жөні және ғылыми атығымен қолы қойылады (Сурет 1) .
Сурет 1- Микробиологиялық анализ үшін су үлгілері
Көктем уақытында микроорганизмдерді санау чашкалы Кох әдісі арқылы жүргізілді, әр чашка Петриге ЕПА (ет пептонды агар) бірге беткейлік және түбінде пасевтер жасалынды. 37С 2 тәулік бойы инкубациялады.
Кесте 3- Су үлгілерінде микроорганизмдердің жалпы саны
Су үлгілерін алу орындары
МЖС на МПА+Сабуро КОЕмл
Аэробтар
КОЕмл
Анаэробтар КОЕмл
Аэробтар Анаэробтар в%
Бастапқы су
2,0 +- 0,3 х106
1,5+-0,1 х106
0,5 +-0,2 х106
75% 25%
Тауарлы су
0,3 +- 0,04 х105
0,2 +-0,03 х105
0,1 +-0,01 х105
66% 34%
56 км
1,3 +- 0,04 х106
0,6 +-0,03 х106
0,7 +-0,01 х106
46% 54%
110 км
0,7 +- 0,07 х106
0,7 +- 0,07 х106
0
100% 0%
300 км
0,8 +- 0,07 х106
0,4 +- 0,02 х106
0,4 +-0,05 х106
50% 50%
448 км
2,4 +- 0,3 х106
2,2 +- 0,1 х106
0,2 +-0,2 х106
91% 9%
449 км
1,3 +- 0,5 х106
1,1 +- 0,2 х106
0,2 +-0,03 х106
85% 15%
652 км
0,6 +- 0,07х106
0,6 +- 0,07 х106
0
100% 0%
834 км
1,7 +- 0,06 х106
0,8 +- 0,03 х106
0,9 +- 0,03 х106
47% 53%
973 км
1 +- 0,01 х106
0,5 +-0,01 х106
0,5
50% 50%
1041 км
1,3 +- 0,06 х106
1,0+-0,01 х106
0,3 +-0,05 х106
77% 23%
Микробиологиялық анализдер көктем мезгілінде Кигач ағынында бастапқы судың ластануы орташа дәрежиені көрсетеді. Бастапқы су үлгілерінде органикалық қосылыстарды қамтамасыз ететін органикалық қосылыстар азот, денитерфицерлеуші бактериялардың жалпы саны 910 000 КОЕмл құрады оның ішінде 130 000 КОЕмл мениралды формалар болып табылды. Айта кететән жағдай судың ластануы әр түрлі жағдайдлардан болады, мысалы флора және фауна қалдықтарының суға түсуінен, сонымен қатар микроорганизмдердің өсуі мен көбеюі су температурасынада байланысты. Ары қарай су таратқыш құрылғыда 56 км ден 300 км дейін микроорганизмдердің жалпы саны 0,9 +- 0,04 х106 КОЕмл құрады, аэробтардың анаэробқа қатынасы 65,3%34,7% болып табылады.
Кесте 4 - Бөлінген культуралардың морфологиялық белгілер бойынша сипаттамалары
Су үлгілерін алу орындары
Чашка Петрилерде колониялар суреті
Алынған колониялар сипаттамасы
Препараттары
1
2
3
4
Бастапқы су
Сарғыш колониялар, тегіс емес үлкен және кіші шеткі бөліктер.
Тауарлы су
Ақ, дөңгелек, дөңес, тегіс шеткі бөліктермен.
56 км
Ақ, дөңгелек, дөңес, тегіс шеткі бөліктермен.
110 км
Сарғыш колониялар, үлкен және кіші шеткі бөліктері тегіс емес
300 км
Ақ колониялар, дөңгелек, ортасында сақина түзеді.
448 км
Сарғыш колониялар, тегіс емес үлкен және кіші шеткі бөліктері
4 Кестенің жалғасы
449 км
Кішкентай колониялар
652 км
Ақ дөңгелік колониялар
834 км
Сарғыш колониялар, тегіс емес үлкен және кіші шеткі бөліктер
973 км
Ақ дөңгелік колониялар
1041 км
Ақ дөңгелік колониялар. Ақ дөңгелек колониялар
Микологиялық қатынас бойынша (Сабуро ортасында) саңырауқұлақтар Candida spp. (451-634 КОЕмл), сонымен қатар су үлгілерінде Aspergillus orizeae, Aspergillus niger, Penicillium notatum түрлері 34-92 КОЕмл мөлшерде кездеседі.Осылайша коккты бактериялар таза суға қасиеті бар, бұндай жағдайда микробтық саны аэробты және факультативті анаэробты микроорганизмдердің суда мөлшерін анықтайды.
Ары қарай Ортаны араластырып (10 рет) және қалыпты концентрациясында - 1мл суды егуге дайындаймыз.Зерттейтін суды араласқан 100 мл 3 колбаға, 10 мл 3 колбаға және қалыпты концентрациядағы 1 мл ортаға егеміз - барлығы 333 мл. Еккен соң 37°С 24 сағат инкубация жасаймыз.
1 Коли-титр және коли-индекс -- бұл бір көрсеткіштер, тек әртүрлі көрсетілген.Егілгендерді термостаттан аламыз және жақсылап қараймыз.
Егерде колба немесе пробиркада лайлану байқалса онда Петри шынысындағы Эндо ортасына бак. ілмек арқылы алып егеміз. Еккеннен кейін 370С термостатта инкубация жасаймыз. Шыныны термостаттан аламыз. Күдікті колониялардан жұғын жасаймыз.
Егер де грам теріс бактериялар анықталса оларды оксидазалық активтілігіне сынама қоямыз. Оксидазаның оң сынамасы теріс жауап береді.
Оксидаза сынамасы. 1-әдіс: Эндо ортасынан 2-3 колонияны аламыз және оларды диметилпарафенилендиаминмен қаныққан сүзгі қағазының үстіне жағамыз. Реакцияның оң нәтижесі колониядан алып штрих жасаған сызықтың көгеруі.2-әдіс: шектелген Эндо ортасындағы колонияның үстіне реактивті құямыз (қызыл колония -- көгереді) .
Оксидазаның теріс сынамасы суда ІТТБ бар екендігін анықтайды. Бұл жағдайда стандартты (эмпириче - ских) МЕСТ 16963 -- 73 кестесі бойынша коли-индекс және коли-титр саналады.
Бұл кесте арқылы ішек таяқшасы анықталған қандай көлемдегі комбинация болса да қарастырады.Мембранды фильтр әдісі.Суды фильтрациялау үшін сиымдылығы 700-800 мл Гольдман воронкасын қолдануға болады.Сүзгілеу Зейтца құралына монтирленген (смонтированного) және тазаланған воронканы орналастырып зерттеу суының көлемін құямыз. Насос арқылы қабылдау тамырында вакуум қалыптастырамыз (көбінесе суды №2 және №3 фильтр арқылы сүзеді). Сүзгілеу аяқталған соң отқа күйдірілп тазалаған пинцет арқылы фильтрді аламыз және Петри шынысындағы Эндо ортасына фильтрді жабыстырамыз, себебі фильтр бетіндегі микробтар қоректік ортамен ластануы үшін (бір шыныға 3-4 мембранды фильтрді орналастыруға болады).Еккен соң 370С термостатта 18-24 сағат инкубация жасаймыз.Егілген шыныны термостаттан аламыз. Күдік колониялар болмаған жағдайда теріс қорытынды беріледі.Санауға барлық қызыл және күлгін металдық жылтыры бар немесе жоқ колониялар жатады. Өскен колониялардан жұғындайындаймыз және Грам әдісімен бояймыз.
Егер де грам теріс бактериялар анықталса оларды оксидазалық активтілігіне сынама қоямыз. Оксидазаның оң сынамасы теріс жауап береді. Егер оксидаза тестісі теріс болса онда жартылай сұйық глюкозалы орта және индикаторлы орта немесе ГПС бродильді трубкалы ортаға егеміз - себебі көмірсутегінің қышқыл мен газға дейін ыдырауын анықтау үшін. Қышқыл мен газ түзілген жағдайда коли-индекс саналады. Мысалы: Эндо ортасындағы барлық фильтрден 3 колония өсті, фильтр арқылы 300 мл су жіберілген(Сурет3).
56 км
Бастапқы су
110 км
Тауарлы су
300 км
448 км
449 км
652 км834 км
Сурет 3-Эндо қоректік ортасындағы посевтер
Осылайша диагностикалық қоректік орталарды қолдана отырып, сонымен қатар ет пептонды агар су үлгілерінің санитарлы жағдайы анықталады.
Кесте 5- Су үлгілерінің зерттеу жұмысында санитарлы түрі
Су үлгілерінің таңдау орындары
Бактериялардың нақты саны
Идентификация нәтежиесі
100 млКОЕ
Бастапқы су
21
Citrobacter sp.,
Escherichia coli,
Enterobacter sp.
... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Алматы, 201
Кіріспе
Өзектілігі: Тұнба сулардың тазалығы мен олардың мөлшері климаттың негізгі факторы болып табылады, сонымен қатар облыстың экологиялық жағдайы болып келеді. Маңғыстау және Атырау облыстары жартылай шөлді зонада орналқандықтан,су ресурстары жоқтығына байланысты осы облыстарды сумен қамтамасыз ету қазіргі күнге дейін өзекті шешілмей жүрген мәселе болып табылады.
Ғылыми жаңалығы: Осы өзекті мәселені шешу үшін Атырау және Маңғыстау облыстарында Астрахань Маңғышлақ су таратқыш құрылғысын құрастыру жобасы жүзеге асырылды.
Практикалық маңыздылығы: Су таратқыш құрылғының Қазақстанның батыс облыстарында құрастырылуы өте маңызды, өйткені бұл облыстарда су ресурстары жеткіліксіз.
Ғылыми мәселенің қазіргі бағасы: Тұрғындарды таза сумен қамтамасыз ету мақсатында Астрахань Маңғышлақ су таратқышының суына санитарлы микробиологиялық зерттеулер жүргізу қажет.
Жұмыстың мақсаты: Қиғаш өзенінің су көзінің суының жәнеАстрахань Маңғышлақ су таратқыш арқылы транспортталатын суды бағалау кезінде микробиоценоз көрсеткішінің ғылыми негіздемесі.
Жұмыстың міндеттері:
1 Қиғаш өзенінің су көзінің суының жәнеАстрахань Маңғышлақ су таратқыш арқылы транспортталатын суының микробиоценоз популяциясының мезгілдік динамикасын зерттеу.
2. Әр түрлі су көздері және транспортталатын сулардың биогенді құндылығына салыстырмалы анализ жүргізу
3. Құбыр су биокоррозиясының жылдамдығын анықтау.
Зерттеунысаны: Зерттеу жұмысының обьектісі ретінде өзен суы және Астрахань Маңғышлақ су таратқышымен транспортталатын су болып табылады.
Су микрофлорасы
Су микрофлорасы топырақтың микробтық құрамы сияқты, себебі микроорганизмдер топырақ бөлшектерімен суға түседі. Суда ол жердің физикалық- химиялық, жарық жағдайына, көміртегінің қос тотығы мен оттегінің еру дәрежесіне, органикалық және минералды заттар болуына бейімделген тиісті биоценоздар құрылады.
Ауыз су қоймасының суында әртүрлі бактериялар: таяқша тәрізді (псевдомонадалар,аэромонадалар және т.б) кокк тәрізді (микрококктар) және ирекше тәрізділер табылады. Судың органикалық заттармен ластануы анаэробты және аэробты бактериялардың, саңырауқұлақтардың артуымен бірге жүреді. Әсіресе анаэробтар суқоймалардың түбінде (тұнығында) көп кездеседі. Су микрофлорасы организмдермен өңделетін,органикалық қалдықтардан өзін өзі тазарту процесінде белсенді рөл атқарады. Адам мен жануарлардың қалыпты микрофлора өкілдері (ішек таяқшасы, цитробактер, энтеробактер, энтерококк, клостридии) және ішек жұқпасының қоздырғыштары (іш сүзегі, парасүзек, жерше, тырысқақ, лептоспероз, энтеровирустар және т.б) ластанған ағынды сулармен қар еріген кездегі және жауын-шашын сулармен өзен, көлдерге түседі. Олай болса, су көптеген жұқпалы аурулар қоздырғышының берілу факторы болып табылады.Кейбір қоздырғыштар суда көбейе алады (тырысқақ вибрионы, легионеллалар). Мұхит және теңіз суының микрофлорасының құрамында әртүрлі, жарқырауық және галофильді (тұз жақсы көретін) микроорганизмдер болады. Мысалы галофильді вибриондар молюскалар мен кейбір балық түрларін зақымдайды, оларды тамаққа қолданғанда тағамдық токсиноинфекция дамиды. Микроорганизмдер топырақтың жоғарғы қабатында болғандықтан, артезиан скважинасының суында микроорганимздер болмайды.
Су түрлi микроорганизмдар табиғи тiршiлiк ортасы болып табылады.
Көптеген жағдайлардада табиғи суларды микрофлорасы оның табиғатына байланысты. Негізгі түрлері:
1. тұщы жер үстi сулар, оларға:
- ағын өзендер, жылғаларды сулар,
-су - көлдер, тоғандар, cу қоймалары;
2. жер асты-топырақ, топырақ, артезиан сулары (қабат аралық);
3. атмосфералық - жауын, қар;
теңiз сулар.
Қасиеті бойынша бөлінедi:
1.ішуге арналған су. Сумен орталықты және жергілікті қамту, ашық сутоғандардан (өзен, су қоймасы) немесе жер асты суларынан (ұңғымақ, балды бұлақтар, құдықтар) жиналады;
2. жүзуге арналған хауызды сулар;
Қалдық суларды бөлек ерекшелейдi: шаруашылық - фекальді, өнеркәсiптiк, нөсер жаңбырдан, бірақ осы сулардың микрофлорасы табиғи суларды ластайды.
Судың микрофлорасы мен гигиеналық қасиеті оның қолдануы мен табиғатына байланысты әр түрлі болады. Жер асты суларды микрофлора аз санды болады, артезиан ұңғымаларында судың 1 мл бірнеше бактериялар болады.
Ашық су тоғандарында микроорганизмдердің сандық байланыстары әр түрлі шектерде өзгеріп отырады: 1мл - де бiрнеше он шақты, жүздеген, миллионға дейін болады, бірақ ол оның ластануының дәрежесi, метеорологиялық шарттардың ауысымына, суқұбырдың түрлеріне, маусым және тағы басқаларына байланысты болады.
Сутоғандарының барлық микрофлорасын экологиялық тұрғыда екi топқа бөлуге болады:
1. аутохтонды (немесе сулы)
аллохтонды, әр түрлі көздерден ластану кезінде
Аутохтонды флора - суда өмiр сүретін және көбейетiн микроорганизмдер. Судың микробтарын топырақтың микрофлорасының құрамын бейнелеп көрсеткендіктен, , топырақта өте көп таралған микробтар табылады.
Суда өмір сүруге бейімделген микроорганизмдер кұрамында тұрақты болатын микроорганизмдерді судың арнайы флорасы деп атайды.. Оларға аэробты кокктар жатады: Micrococcus candicans, Micrococcus roseus, Sarcina lutea Pseudomonas fluorescens, Proteus , Leptospira өкiлдерi.
Таза ластанбаған сутоғандарында оттегiні қажетсінбейтін бактерия аз. Көбінесе Serratia marcescens, Bacillus cereus, Bacillus mycoides, Chromobacterium violaceum, Clostridium жәнебасқаларыболады.
Сутүбіндежәнежағалаудағыаймақтамикр обтарсаныкөпболады, себебіжаңбырсуыжәнежағажайдыңтопыра ғынанбактериялардыңкөптептүсуіненбо лады.
Судыңмикроорганизмдерітабиғаттағыза ттарайналымындатүбегейлi рөлойнайды. Сутоғандарындағыбиологиялықбелсенді лікжазғы-күзгi мерзiмдееңжоғарыдәрежедеболады.
Сапробтық
Сутоғандарыныңөздiгiнентазаруыжануа ржәнеөсiмдiктектесжәнепатогендiкмик роорганизмдерденластаныпқалатынорга никалықсубстраттарынанбосаупроцессі болыптабылады.
Бұлүрдiстекқанаорганикалықластануда нкейінжүргізіледіжәнеорганикалықзат тардышапшаңжiктеугесондай-ақәртүрлi бактерияларсаныныңазаюынаалыпкелген сапрофиттерсумикрофлорасытiршiлiгін белсендiріп, органикалықзаттардыңтезыдырауынанба ктерияларсаныныназаюынаәкеледі. Судыңөздiгiнентазаруымикроорганизмд ердіңболуыменжәнеорганикалыкзаттарм енқаншалықтысудыңластануүрдістеріні ңкөлеміболыптабылады. Өздiгiнентазаруғасутоғанындағымикро организмдердіңтұрақтытүрлерiніңболу ыменсипатталады.
Дегенменбиоценоздағысандықжәнесапал ыбайланыстарытұрақсыз, олорганикалықзаттардың, яғнисапробтыққасиетінебайланыстысип атталады.
Сапробтық терминігрекше (sapros - шiрiген) сутоғандарыныңерекшелiктерікешенi, судағытиiстi микроорганизмдердіңдамуыменанықтала ды, яғнитүрлi мөлшердеорганикалықзаттардыңболуықа жет. Сапробтықтыңшкаласыбойынша 3 аймақажыратылады:
1. полисапробты,
2. мезосапробты,
3. олигосапробты.
Полисапробтыаймақтар (күштi ластанатынаймақтар) жеңілыдырайтынорганикалықзаттардыңк өпболуы, солсебептіжеңілкабылданатынмикроорг анизмдер. Аймақтардаоттегімүлдемболмайды. Микробтартүрлерініңкөбінесеоттегіні қажетсінбейтінтүрлері, саңырауқұлақтар, шiружәнеашуүрдісінтудыратынактиноми цеттеркөптепкездеседі. Судың 1 мл-дегібактериялардыңсаныбұлаймақта миллионнанжетіпасады.
Мезосапробтыаймақтар(қалыптыластанғ анаймақ) тотықтырғышпроцесстердi басымдылықпен, нитрификациялауменсипатталады. Құрамындаазотыбарқосындыларынитритт ержәненитраттарғадейiнтотығыпаммиак қадейiныдырайды. Микроорганизмдердіңжалпысаны 1 мл-гежетеді. Сапалықұрамыәртүрлi. Нитриттейтiнбактериялардыңсаныбасым болады.
Олигосапробтыаймақтың (мөлдiрсуаймағы) органикалықбайланыстарыжәнеминерали зацияпроцессiніңаяқталуыжәнеөздiгiн ентазаруытоқтаупроцессіменсипаттала ды. Микрофлорасықалыптысуфлорасынажақын дайды. Судың 1 мл-iндебактерияларсаны 10-нан 1000-ғадейiнболады. Сутазалығыныңжоғарғыдәрежесiменерек шеленедi.
Қорытакелгенде, сутоғандарындағысудыңөздiгiнентазар упроцесстерi кезіндебиоценоздарыбiртiндепауысып, ретпенжәнеүздiксiзөтіпжатады.
Сутоғандарыныңөздiгiнентазарупроцес стерi кезіндебірнешефакторларқатарәсерете дi. Негiзгi факторлардыңбiрi сутоғандарыныңмөлдiрсуыналассуларды қосуболыптабылады. Сутоғандарындағыбактериялардыңкөбею iнанықтаудыңшешушi факторынасудыңтемпературасыжатады.
Сутоғандарындағыөздiгiнентазарудыңқ арқындылығымикроорганизмдердіңоттег іүшiнкүресугежәнеқұнарлызаттардықаж етсінуіәртоптардыңарасындақалыптасқ анбәсекелестiкқарым-қатынастартүрін деқалыпотырады.
Сутоғандарыбиологиялықөздiгiнентаза рукезіндеқалыптыбактерияларфагтарме нлитикалықәрекеттеседі. Фагтардыңәсеретуқызметіүшiнжоғарыте мпературақажет.
Барлықаталғанфакторларжиынтығықатты ластанғансукөздерінтазартудасудытаз ажәнегигиеналықсапаларғасайжақсарту ғаалыпкеледi.
Судыңсанитарлық - микробиологиялықзерттелуi
Санитарлық - микробиологиялықзерттеугежататынсул ар:
1. орталықтандырылғансуқұбыры;
2. құдықтар;
3. ашықсутоғандары (өзен, көл);
4. жүзухауыздары:
5. қалдықсулар.
Судыңсанитарлық - микробиологиялықзерттеуiнжүргiзу:
1) орталықтандырылғаншаруашылықтың iшугежарамдысуыныңкөзінтаңдаужәнебұ лкөздi кезеңдібақылау;
2) орталықтандырылғансуменқамтудаауызс удыңзарарсыздандыруынтиiмдiлiгіңбақ ылау;
3) суменорталықтанқамту, сондайартезианұңғымақтар, топырақсулардабұлақтарғабақылауда;
4) жекесупайдаланатындардасудыңжарамды лығыныңдәрежесiнанықтау; (құдықтар, бабұлақтаржәнетағыбасқалар)
5) ашықсутоғандардысудыңкүйiменсанитар иялық-эпидемиологиялықбақылау: суқойнаулары, тоғандар, көлдер, өзендер;
6) жүзухауыздарындағысудызарасыздандыр утиiмдiлiгiнбақылау;
7) қалдықсулардысапасынтексеругежәнета зартудәрежесiнiңтексеру;
8) жұқпалыаурулардыңсудансурастыру.
Судыңсанитарлықмикробиологиялықзерт теуiнiңнегiзгi мақсаты
сапалысументұрғындардыкамтамасызету болыптабылады,солүшiнсуғагигиеналық бағаберужүргiзiледi.
Зерттеудiңтапсырмасысудыңқасиетінеб айланысты, өткiзiлетiнлабораториялықанализдард ыңжиiлiгi алсутоғандардыкүйменжәнеоныңсанитар лықсенiмдiлiгiнiңдәрежесiменанықтал ады.
Ауызсудыңсынақтарыныңтаңдау, тасымалдаужәнесақтауы
1. Сынамаалудытекмикробиологиялықталда уүшiнсынамаалудыңорындаутехникасыбо йыншанұсқауберудіөткенмаманғана iстепшығарады.
2. Суғасынамаалуыүшiнбiрреттi ыдыстынемесемикроорганизмдардыңтiрш iлiкәрекетінеықпалетпейтiнматериалд анжасалғанбiрнешеретқолдануғаарналғ аныдыстарқолданады.
3. Ыдыстартығыздапжабылмалытығындарыжә неқорғайтынқалпақтарменжабдылғанбол уыкерек. Көпретқолдануғаболатыныдыс, оныңішіндепробиркақұрғаққыздырунеме сеавтоклавтаумензарасыздандыруғашыд амдыболуыкерек.
4. Әртүрлi мақсаттарүшiнбіржерденсынамаларалуд аылғибiрiншi бактериологиялықзерттеулерүшiнсынақ тытаңдайды.
5. Сынаманыстерильденгеныдыстарғажинай ды. Ыдысқасынаманыжинаукезінде, пробканыстерильденгенкалпакпенбірге шешіпалады. Сынаманыжинаукезіндеыдыстыңпробкасы менжиектерібаскадабіржерлергетимеуі қажет. Ыдыстышаюғаболмайды.
6. Егерсудыңсынамасынкөптаралғанжерлер ден, мысалыкрандарданжинайтынболсақ. Ондаалдыменоныстерильдеуқажет. Олүшінкрандыкүйдірунемесе 10 минутуақыттайсудыашыққалдыруқажет. Сынамаалукезіндесудықағужылдамдығыт өменболуымүмкін. Сынамаалукезіндекрандарезинкешлангт арменбасқадақондырғыларболмауытиіс. Ыдыстытолтырукезіндепробкаменсудыңб етініңарасындабосорынқалуықажет, себебіпробкатасымалдаукезіндесуланб ауыушін. Ыдыссуғатолғансоңоныңбетінстерильді пробкаменжәнеқалпақпенжабады.
7. Сынамаға алынған судың документі болады. Онда сынаманың алынған жерін, уақытын, күнін, сынама жинаған адамның аты жөнін және т.б ақпараттар жазылады.
Сынамаларды сақтау және транспорттау.
Ауыз суының сынамасын контейнер- тоңазытқыштарда +(4, 10) градуста жеткізеді. Сынаманы тексеру уақыты мен сынаманы жинау уақыты 6 сағаттан аспауы керек.
Егер сынаманы салқындататын тоңазытқыштар болмаса анализді сынама алған соң 2 сағаттын ішінде істеп бітіру керек.
Егер сынаманы жеткізу уақыты мен температурасы сәйкес келмеген жағдайда анализді жүргізбейміз.
Суды ашық су көздерінен суқоймадан, құдықтардан, бассейндерден жинаған кезде арнайы аспаптарды қолданады:
* Барометр
* Исаченко аспабы
* Рутнер аспабы
Ашық сулардан сынаманы жағалаудан әр түрлі қашықтықта және әр түрлі тереңдікте жиналады.
Судың сынамасын санитарлық дәрігер және оның жанында жүретін көмекшісі немесе арнайы лабораторияда жұмыс істейтін маман жинайды. Суды зерттеудің қорытындылары суды дұрыс жиналуына байланысты. Сынама алу кезіндегі қателіктерді дұрыстау мүмкін емес. Ең басты ереже стерильділікті сақтау.
Сынамаға алынған судың бәрі номерленеді.
Ілеспе (соправодительный) құжатта көрсетілуі қажет:
Су қойманың атауы, және оның орналасу жері;
Сынама алынған жердің суреттемесі (су қоймалары үшін- жағалаудан қашықтығы және тереңдігі);
Жақын маңдағы ластаушы көздер;
Метеорологиялық жағдайы- судың, ауаның температурасы т.б.;
Сынаманы алу күні (уақыт, күні, айы, жылы);
Зерттеудің мақсаты:
Демеуші құжатқа сынақ алған адамның қызметі жазылып, қолы қойылады.
Ауыз суына сынама жасау:
Қоректік агарда колония түзетін микроорганизмдердің жалпы санын анықтау. Бұл әдіспен ауыз суындағы мезофильді аэробты және факультативті анаэробты микроорганизмдердің қоректік агарда 24 сағатта 370С - та 2 есеге көбейген колонияны анықтайды. Мембраналы фильтрация әдісімен жалпы және термотолерантты колиформды бактерияларды анықтау.
Мембраналы фильтрация негізгі әдіс.
Жалпы колиформды бактериялар - грам теріс, оксидаза теріс, спора түзбейтін таяқшалар, 24 - 48 сағатта (37+-1)0С - та лактозаны (глюкоза) қышқылға, альдегидке және газға дейін ферменттейтін дифференциалды лактозалы ортада өсуге қабілеті бар.
Бұл топ Enterobacteriaceae туыстығының бірнеше тұқымдастығын біріктіреді:
* Escherichia
* Citrobacter
* Enterobacter
* Klebsiella
Олар қоршаған ортаға, сонымен қатар суға адам мен жануарлардың нәжістері арқылы түседі, сондықтан оларды анықтау фекальді ластануды аңғартады. Жалпы колиформды бактериялардың судағы саны ластану деңгейін және ішек инфекциясына қатысты эпидемиялық қауіптілікті білдіреді. Термотолерантты колиформды бактериялар жалпы колиформды бактериялар саны қатарына кіреді, сонымен қатар барлық қасиеттерімен және 24 сағатта (37+-1)0С - та лактозаны (глюкоза) қышқылға, альдегидке және газға дейін ферменттеуге ие.
Әдістің принциптері: әдістің негізі мембраналы фильтрдің өз беткейінде және саңылауларында су арқылы фильтрленетін бактерияларды ұстап қалу және фильтрде өсіру, кейін лактозалы дифференциалды - диагностикалық орта беткейіне орналастырып, биохимиялық және мәдени қасиеті бойынша колония түзген бактерияларды идентификациялау.
Мембраналы фильтрлеу әдісі титрационды әдіске қарағанда жаңалау, дәлірек, ауыр емес және арзан болып келеді. Сонымен қатар, аумағы аз фильтр беткейінде көп мөлшердегі су құрамындағы бактерияларды концентрациялауға оңай. Суды санитарлы - бактериологиялық зерттеу кезінде Владипор мембраналы фильтрлер қолданылады.
Жалпы және термотолерантты колиформды бактерияларды титрационды әдіспен анықтау.
Титрлік (титрациялық) әдіс қолданылуы мүмкін.
Мембраналық фильтрация әдісімен анализді орындау үшін қажетті материалдар және құрал - жабдықтар болмаған кезде;
Құрамында үлкен мөлшерде жиналған заттары бар судың сараптамасы кезінде;
Суда жалпы колифромды бактериялардың жекеленген колонияларының фильтрінде алуға кедергі келтіретін бөгде микрофлораның болу жағдайында;
Әдіс принципі: Сұйық қоректік ортаға бекітілген су көлемінің дақылынан кейін, ары қарайғы дифференциялды тығыз қоректек ортаға лактозамен және колониялардың дақылдық және биохимиялық тесті бойынша идентификациясымен қайта егумен жалғасатын бактериялардың жиналуына негізделген.
4. Сульфитредуцирлейтін клостридиялар спораларын мембраналық фильтрация әдісімен анықтау.
Сульфитредуцирлейтін клостридиялар - темір - сульфиттік агарда 44+-1°С температурада 16-18 сағ. көлемінде натрий сульфитін редуциялайтын спора түзуші анаэробты таяқша тәрізді микроағзалар.
Әдіс принципі: Әдіс темір-сульфиттік агарда анаэробты жақын жағдайда және қара колониялар санында дақылды өсіруге негізделге.
Әдіс ауыз судың сапасына ағымды бақылау жүргізу үшін арналған.
5. Колифагтарды анықтау.
Колифагтар - Е.соli-ді ыдыратуға және 37+-1°С температурада 18 сағ соң қоректік ортада бактериялық газонда ыдырату аймақтарын түзуге қабілетті бактериялық вирустар.
Суды патогенді микроағзалар болғанда санитарлы- микробиологиялық зерттеу.
Эпидемиялық көрсеткіштер бойынша жүргізіледі.
Суда патогенді бактерияларды анықтау өте қиын және әрқашан нақты нәтижелер бермейді. Суда патогенді микроағзаларды анықтау үшін әртүрлі әдістер қолданылуы мүмкін.
Қоректік ортаға судың тікелей дақылы.
2) бактериялардың алдын ала жасалынған концентрациясының сумен бірге мембраналық фильтр немесе егу ортасына жинақталуы,
3) жұқтыру әдісі арқылы патогенді микроорганизмдерді сезімтал жануарлардан анықтау (биопроба)
4) тездетілген әдістерді қолдпну: РИФ, ИФА
Судың микробиологиялық көрсеткіштерін бағалау
Судың сапасын бағалау жинақталған түрде шығарылады: химиялық, гельминтологиялық және органолептикалық белгілері бойынша санитарлық микробиологиялық көрсеткіш. Патогенді микроорганизмнің болуы судың ластануының шартсыз көрсеткіші болып табылады. Бұл жағдайда су барлық мақсатта жарамсыз болып табылады. Судың сапасын бағалау критериі дифференциальді анықталады, яғни судың тағайындалуы мен категориясы.
Ауыз су сапасының микробиологиялық және паразитологиялық көрсеткіштерінің нормалары.(ҚК ДСМ 28.07.2010 Бұйрық 554)
Көрсеткіштер
Өлшем бірліктері
Нормалары
Жалпы микробтық сан
1 мл-да колония түзетін бактерия саны
50 кем емес
Жалпы колиформдық бактерия
100 мл-да бактериялар саны
болмайды
Термотолерантты колиформды бактерия
100 мл-да бактериялар саны
болмайды
колифагтар
100 мл-да түйіншек түзуші бірлік саны
болмайды
Сульфитредуцирлейтін клостридия споралары
20 мл-да спора саны
болмайды
Лямбля цисталары
50 мл-да лямбля цисталарының саны
болмайды
1) термотолерантты колиформды бактерияларды анықтау кезінде 100 мл суды 3 рет тексеру өткізіледі.
2) колиформ бактерияларды номативтеу кезінде 95% пробадан аспайды.
3) таратушы желіге беткейлік су көзінен лямбля цисталарының және колифагты анықтау, ол жүйелік сумен қамтамасыз ету түрінде өткізіледі.
4) сульфитредуцирлейтін клостридия спораларын анықтау судың технологиялы әсерін анықтау түрінде өткізіледі.
2.Зерттеу материалдары мен әдістері
2.1 Микробиологиялық зерттеулерді жүргізу әдістемесі
2.1.1 Су үлгілерін таңдау техникасы
Су су микрофлорасын тұрақты ұстап тұратын әр түрлі микроорганизмдердің тіршілік ету ортасы болып табылатын табиғи орта болып табылады, сонымен қатар олар суда өмір сүреді, көбейеді, көмірсу, азот, күкірт айналымына және су қоймасында өздігінен тазалануда қатысады.
Микроорганизмдер саны 1 суда қоректік ортаның қанша көлемде болуына байланысты болып табылады. Су қаншалықты органикалық қалдықтармен ластанған болса соншалықты микроорганизмдер көп болады. Таза сулар қатарына артизандық су жинақтары және бұлақ сулары жатады.
Микроорганизмдерге ең бай сулар өзендер, ашық су қоймалары және олардың беткі бөліктері болып табылады. Таза суда 1 мл де 100-200 микроб клеткалары бар, ластанған суда 100-300 ден артық [20].
Суды таңдауды микробиологиялық зерттеу анализ үшін су таңдау инструктажынан өткеннен кейін маман орындайды. Су жинағыш ыдыстардың ауызы жақсылап ( силиконды, резина немесе басқа материалды) және қорғаныс қақпалармен (алюминді фольга) бекітілді. Көп қолданысты қақпақшалар құрғақ ыстық немесе автоклавирлеу стерилиззациядан өткізеді ( ыдысты стерилизациялау режимі 1 сағ 1,5 атм).
Су үлгісін стерильді ыдыстарға құйып алады. Ыдысты үлгі алудан алдын ауызын яғни қақпақты стерильді қақпақшамен бірге ашады, ашу кезінде ыдыстың шеткі бөліктері ешқандай затқа тимеу қажет[22,23].
Ыдысты толтыру барысында қақпамен судың беткі бөлігінің арасында орын қалу қажет. Ыдысты суға толтырғаннан кейін ауызы стерильді қақпамен бекітіледі. Алынған суды маркерлеп және алынған жер, күні, маман аты жөні т.б мәліметтермен су үлгілерін таңдау құжаттарымен ілестіріледі [23].
Су үлгілерін жеткізу жұмыстары ( 4-0 ) [0] C тоңазатқыш сөмкемен транспорттайды. Осындай көрсетілген нұсқауларды ұстау барысында су үлгілерін жинаудан бастап уақыты 6-12 сағ аспау қажет. Су үлгілері бөлек дезинфицерленген контейнерлерде жеткізіледі.
Егер су хлорланып кетсе онда оларды 2 мл 1,5 % стерильді тиосульфат натрий сұйықтығында колбаларда жинайды. Су үлгілерін 1-5 [0] C де сақтайды.
2.2 Микробиологиялық анализ үшін су үлгілерін дайындау
Екпеден алдын су үлгісін вортекс қолдана отырып араластырады және ыстық томпондарды қолдана отырып ыдыстың шеткі бөліктерін фламбациялайды. Анализ үшін әр жаңа порция алдында стерильді пипеткамен араластырады [25, 26].
2.2 .1 Анализ жүргізу
Микроорганизмдердің жалпы санын анықтау 1 м3 мезофильді аэробты және факультативті анаэробты микроорганизмдер. 24 сағ ішінде ЕПА (қоректік ортада) 37 С температурада колония түзетін бактериялардың жалпы саны келесідей анықталады:
Сұйылту жасау. Жақсылап араластырғаннан кейін 1 мл су үлгісін стерильді чашка петирге қақпағын жай ашып енгізеді. Енгізіп болғаннан соң ыдыстардың шеткі бөліктері флабация жасалынып болғаннан соң, чашкаларға ерітіліп суытылған агарды құйып шығады. Содан соң чашкадағы құрамды аудан көбік түзелтпей араластырады. Бұл процедураны беткі бөлгінің көлбеуінен жасайды.
Ерітілген агарды анализ жасау кезеңінде ( 45-9)0С температурада \ термсоттатқа салады. Суығаннан соң посевті агарды термостатқа 370С 24 сағат орналастырды. Қатты қоректік орта ретінде ЕПА қолданады.
Зерттеу жұмысы үшін стерильді колбалар немесе пробиркаларға ашық су қоймаларынан немесе су құбырларынан 5-10 мл алып ауызын бекітеді. Су үлгілерін +40С температурада 3 сағат бойы сақтайды. Сандық есеп үшін зерттелетін суға сұйылту жасау керек. Сұйылтуды келесі жолмен жүргізеді. 9 дана стерильді пробиркалар дайындайды, пробиркаларды нумерациялайды, зерттелетін судан 1 мл алыып пробиркаға енгзеді № 1 ден 9 ға дейін, сонымен қатар жұмыс барысында пробирка мойынымен қақпағын спирт шам отында залалсыздандырып отырады. Содан соң одан № 2 жаңа стерильді пипеткамен 1 млалып № 3 пробиркаға енгізеді (сұйылту 1:1000). Ашық су құбырларынан алынған суларды 1:1000 кем сұйылту жасамайды.
Моңғы сұылту жасалынған пробиркада араластырғаннан соң микроорганизмдерді келесі әдістермен егеді.
1. Стерильді чашкаға су моншасында еріген қоректік ортаны құйяды, чашканың ауызын жауып пластинканы сууға қояды. Содан соң соңғы рет сұйылту жасалынған пробиркадан стерильді пипеткамен 0.2 мл суды алып чашкаға қоректік орта бетіне құйып, стерильді шпателмен тегістеп шығады.
2. пробиркадағы соңғы сұйылтудан қалған 1 мл суды чашка петридің түбкі бөлігіне құйып және үстіне 450С С темпеаратурадан аспайтын еріген қоректік ортаны құяды. Чашканың бетін жауып су мен қоректік ортаны жаймен араластырып чашканың төбкі бөлігіне тегіс бөліп қояды.
3. Соңғы сұйылту жасалған пробиркадан 1 мл суды алып ертіліген ортамен бірге пробиркаға енгізеді. Чашканы жауып тез арада араластырады, соңғы әдіс көбінесе зерттеу жұмыстарында қолданады.
2.2 Судың анализі үшін керекті микробиологиялық әдістері
Анаэробты микроорганизмдердің жалпы санын анықтау. 1 мл су үлгісін стерильді чашка петирге қақпағын жай ашып енгізеді. Енгізіп болғаннан соң ыдыстардың шеткі бөліктері флабация жасалынып болғаннан соң, чашкаларға ерітіліп суытылған агарды құйып шығады. Чашкада өскен колониялар санын есептейді.
Сульфитредуцирлейтін клостридиялар - темір - сульфиттік агарда 44+-1°С температурада 16-18 сағ. көлемінде натрий сульфитін редуциялайтын спора түзуші анаэробты таяқша тәрізді микроағзалар.
Әдіс принципі: Әдіс темір-сульфиттік агарда анаэробты жақын жағдайда және қара колониялар санында дақылды өсіруге негізделге.
Әдіс ауыз судың сапасына ағымды бақылау жүргізу үшін арналған.Колифагтарды анықтау.
Колифагтар - Е.соli-ді ыдыратуға және 37+-1°С температурада 18 сағ соң қоректік ортада бактериялық газонда ыдырату аймақтарын түзуге қабілетті бактериялық вирустар. Сульфитредуцерлеуші бактериялар қоректік орталарда анаэробты жағдайда өсетін микроорганизмдерге негізделген және қара колонияларды есептеу[28]. Қоректік орта тұнбаланып қара түске боялып соңынан күкіртті темір пайда болады
СРБ анықтау әдісі. СРБ клостридиялар спора түзе алатын анаэробты таяқша микроорганизмдер. Бұл әдіс темір сульфидті агарда посевтерді өсіруге негізделген. Судың үлгілерінен 20 мл су моншасында (75+-5) °С де 15 мин ішінде жылытады. Зерттеу барысында хлорланған суға жылыту жүргізудің қажеті жоқ, Әр бір су үлгісінен посев жасайды немесе 20 мл фильтациялайды. Қажет бойынша әр посевте 10-15 колониядан өседі. Осыған байланысты алдыңғы зерттеу жұмыстарының нәтежиелерін қарастырады.
Пробиркаларда фильтрациялау бойынша СРБ анықтау әдісі. Пасев жасау кезінде қоректік ортаны су моншасында жылы күйінде сақтайды. Фильтрдің бір бөлігінде бактериялар отырғызылған. Осыған байланысты фильтр жайылып пробирка қабырғасы бойынша орналасады.
Пасевтен соң тез арада агарлы пробирканы анаэробты жағдайлар үшін суытады, яғни ыдысқа суық суды құяды. Чашка петриде фильтациялау әдісімен СРБ анықтау. Чашка петриге жіңішке қабатпен темір сульфидті агарды құяды. Фильтарциядан соң фильтрді суыған қоректік ортаның беткі бөлігіне орналастырды. Содан соң ерігіне темір сульфидті агарды чашканың беткі бөлігіне анаэробты жағдай тудыру үшін құяды.
СРБ тікелей посев бойынша анықтау. Темір сульфидті агарға 10 мл 2 пробиркаға енгізді. Посевтерді ыстық темір сульфитті агарға суды 2 көбейтіп құяды. Қоректік ортаны пробиркаларға ауа көпіршіктері пайда боуынан қашып жасалынады. Содан соң пробиркаларды тез арады суытады. Өскен қара колонияларды санайды. Посевтерді инкубациялайды. Нәтежиелердің есебі. Изолирленген колонияларды алынған посевтер ғана сандық есепке жатады. Қоректік орта және фильтрлерде өскен қара колонияларды санайдыАнализ нәтежиесі 20 мл суда СРБ клостридиялар колония түзетін бірліктермен санайды.
Жалпы колиформды бактериялар - грам теріс, оксидаза теріс, спора түзбейтін таяқшалар, 24 - 48 сағатта (37+-1)0С - та лактозаны (глюкоза) қышқылға, альдегидке және газға дейін ферменттейтін дифференциалды лактозалы ортада өсуге қабілеті бар.
Бұл топ Enterobacteriaceae туыстығының бірнеше тұқымдастығын біріктіреді:
* Escherichia
* Citrobacter
* Enterobacter
* Klebsiella
Олар қоршаған ортаға, сонымен қатар суға адам мен жануарлардың нәжістері арқылы түседі, сондықтан оларды анықтау фекальді ластануды аңғартады. Жалпы колиформды бактериялардың судағы саны ластану деңгейін және ішек инфекциясына қатысты эпидемиялық қауіптілікті білдіреді. Термотолерантты колиформды бактериялар жалпы колиформды бактериялар саны қатарына кіреді, сонымен қатар барлық қасиеттерімен және 24 сағатта (37+-1)[0]С - та лактозаны (глюкоза) қышқылға, альдегидке және газға дейін ферменттеуге ие. Әдістің принциптері: әдістің негізі мембраналы фильтрдің өз беткейінде және саңылауларында су арқылы фильтрленетін бактерияларды ұстап қалу және фильтрде өсіру, кейін лактозалы дифференциалды - диагностикалық орта беткейіне орналастырып, биохимиялық және мәдени қасиеті бойынша колония түзген бактерияларды идентификациялау.Мембраналы фильтрлеу әдісі титрационды әдіске қарағанда жаңалау, дәлірек, ауыр емес және арзан болып келеді. Сонымен қатар, аумағы аз фильтр беткейінде көп мөлшердегі су құрамындағы бактерияларды концентрациялауға оңай. Суды санитарлы - бактериологиялық зерттеу кезінде Владипор мембраналы фильтрлер қолданылады.
Жалпы және термотолерантты колиформды бактерияларды титрационды әдіспен анықтау.Титрлік (титрациялық) әдіс қолданылуы мүмкін.
Мембраналық фильтрация әдісімен анализді орындау үшін қажетті материалдар және құрал - жабдықтар болмаған кезде;
Құрамында үлкен мөлшерде жиналған заттары бар судың сараптамасы кезінде;Суда жалпы колифромды бактериялардың жекеленген колонияларының фильтрінде алуға кедергі келтіретін бөгде микрофлораның болу жағдайында;
Әдіс принципі: Сұйық қоректік ортаға бекітілген су көлемінің дақылынан кейін, ары қарайғы дифференциялды тығыз қоректек ортаға лактозамен және колониялардың дақылдық және биохимиялық тесті бойынша идентификациясымен қайта егумен жалғасатын бактериялардың жиналуына негізделген.
Кесте-1Ауыз су сапасының микробиологиялық және паразитологиялық көрсеткіштерінің нормалары
Көрсеткіштер
Өлшем бірліктері
Нормалары
Жалпы микробтық сан
1 мл-да колония түзетін бактерия саны
50 кем емес
Жалпы колиформдық бактерия
100 мл-да бактериялар саны
болмайды
Термотолерантты колиформды бактерия
100 мл-да бактериялар саны
болмайды
колифагтар
100 мл-да түйіншек түзуші бірлік саны
болмайды
Сульфитредуцирлейтін клостридия споралары
20 мл-да спора саны
болмайды
Лямбля цисталары
50 мл-да лямбля цисталарының саны
болмайды
1) термотолерантты колиформды бактерияларды анықтау кезінде 100 мл суды 3 рет тексеру өткізіледі.
2) колиформ бактерияларды номативтеу кезінде 95% пробадан аспайды.
3) таратушы желіге беткейлік су көзінен лямбля цисталарының және колифагты анықтау, ол жүйелік сумен қамтамасыз ету түрінде өткізіледі.
4) сульфитредуцирлейтін клостридия спораларын анықтау судың технологиялы әсерін анықтау түрінде өткізіледі.
Эпидемиологиялық көрсеткіштері бойынша патогенді микрофлораны зерттеу (патогенді микроорганизмдер байқалмау керек).
Бактерияның жалпы санын анықтауМЕСТ 18963 -- 73 бойынша бактерияның жалпы саны -- бұл микроорганизмдердің саны, 1 мл суда кездесетін, 370С температурада бір тәулікте колония түзе алады, ешқандай құралсыз көрінеді (немесе лупамен үлкейту арқылы).
Зерттегенде су құбырының суын 2 шыныға егеміз. Біреуіндегі 1мл араласпаған, ал екіншісі 10 рет араласқан (бастапқысының 0,1 мл).
Зерттеу барысында өте ластанған су болса 1 мл егеміз, 100 рет араласқан. Бұл 0,01 және 1 мл суға сәйкес келеді, 1000 рет араласқандар (0,001 мл) және т.б. Бұндай көлемдегі ерітінділерді алу үшін ретімен он еселік ерітінді дайындайды, әр ерітіндіден әр шыныға 1 мл құямыз және оның бетіне жұқа қабықпен (12-15 мл) қайнатылып салқындатылған 450С қоректік агарды құямыз. Бұларды толық әрі біркелкі таралуы үшін шыныны шайқаймыз. Агар қатқаннан соң термостатқа қоямыз 370С 24 сағат.Шыныны термостаттан аламыз және өскен колонияларды санаймыз. Санау алдында қараймыз тек қана 30-300 арасындағы колониялары бар шыныны санаймыз. Егер колония көп емес болса, онда құралсыз көзбен немесе лупамен санаймыз.Егер колония көп болса арнайы микроб колониясын санайтын прибор арқылы санаймыз.
Саналған колонияларды ерітіндіге көбейтеміз және зерттеу суындағы 1 мл-дегі микробтар санын анықтаймыз.
ІТТБ болуы фекальді ластанғанын интенсивті көрсеткіші болып табылады. Микроорганизмдер колониясын санайтын прибор.
Коли-индекс -- 1 л судағы ішек таяқшасының саны
Коли-титр -- ең аз мөлшерде ішек таяқшасының анықталуы.
Судағы ІТТБ анықтау мақсатында екі әдіс қолданылады: титрациялық (бродильді) және мембранды фильтр әдісі.
Титрациялық әдісСуды зерттеу үшін жинақталу ортасы -- глюкозопептонды (ГПС) Эйкман индика - тормен ортасы және бродильді трубка. Ортаны араластырып (10 рет) және қалыпты концентрациясында - 1мл суды егуге дайындаймыз.Зерттейтін суды араласқан 100 мл 3 колбаға, 10 мл 3 колбаға және қалыпты концентрациядағы 1 мл ортаға егеміз - барлығы 333 мл. Еккен соң 37°С 24 сағат инкубация жасаймыз.
1 Коли-титр және коли-индекс -- бұл бір көрсеткіштер, тек әртүрлі көрсетілген.Егілгендерді термостаттан аламыз және жақсылап қараймыз.
Егерде колба немесе пробиркада лайлану байқалса онда Петри шынысындағы Эндо ортасына бак. ілмек арқылы алып егеміз. Еккеннен кейін 370С термостатта инкубация жасаймыз.Шыныны термостаттан аламыз. Күдікті колониялардан жұғын жасаймыз.
Егер де грам теріс бактериялар анықталса оларды оксидазалық активтілігіне сынама қоямыз. Оксидазаның оң сынамасы теріс жауап береді.
Оксидаза сынамасы. 1-әдіс: Эндо ортасынан 2-3 колонияны аламыз және оларды диметилпарафенилендиаминмен қаныққан сүзгі қағазының үстіне жағамыз. Реакцияның оң нәтижесі колониядан алып штрих жасаған сызықтың көгеруі.2-әдіс: шектелген Эндо ортасындағы колонияның үстіне реактивті құямыз (қызыл колония -- көгереді) .Оксидазаның теріс сынамасы суда ІТТБ бар екендігін анықтайды. Бұл жағдайда стандартты (эмпириче - ских) МЕСТ 16963 -- 73 кестесі бойынша коли-индекс және коли-титр саналады.Бұл кесте арқылы ішек таяқшасы анықталған қандай көлемдегі комбинация болса да қарастырады.Мембранды фильтр әдісі.Суды фильтрациялау үшін сиымдылығы 700-800 мл Гольдман воронкасын қолдануға болады.Сүзгілеу Зейтца құралына монтирленген (смонтированного) және тазаланған воронканы орналастырып зерттеу суының көлемін құямыз. Насос арқылы қабылдау тамырында вакуум қалыптастырамыз (көбінесе суды №2 және №3 фильтр арқылы сүзеді). Сүзгілеу аяқталған соң отқа күйдірілп тазалаған пинцет арқылы фильтрді аламыз және Петри шынысындағы Эндо ортасына фильтрді жабыстырамыз, себебі фильтр бетіндегі микробтар қоректік ортамен ластануы үшін (бір шыныға 3-4 мембранды фильтрді орналастыруға болады).Еккен соң 370С термостатта 18-24 сағат инкубация жасаймыз.Егілген шыныны термостаттан аламыз. Күдік колониялар болмаған жағдайда теріс қорытынды беріледі.Санауға барлық қызыл және күлгін металдық жылтыры бар немесе жоқ колониялар жатады. Өскен колониялардан жұғындайындаймыз және Грам әдісімен бояймыз.
Егер де грам теріс бактериялар анықталса оларды оксидазалық активтілігіне сынама қоямыз. Оксидазаның оң сынамасы теріс жауап береді. Егер оксидаза тестісі теріс болса онда жартылай сұйық глюкозалы орта және индикаторлы орта немесе ГПС бродильді трубкалы ортаға егеміз - себебі көмірсутегінің қышқыл мен газға дейін ыдырауын анықтау үшін. Қышқыл мен газ түзілген жағдайда коли-индекс саналады. Мысалы: Эндо ортасындағы барлық фильтрден 3 колония өсті, фильтр арқылы 300 мл су жіберілген.
Есептеу. 300мл -- 3 колония
1000 мл -- х
х = 10 коли-индекс 10
Ескертпе. Титрациялық әдіс нақты және суды алған бетте есептеуге болады. Мембранды фильтр әдісі экономичный және 2-күні нәтижесін береді.
Жаңадан фекальді ластанғанын анықтау
Судың жаңадан ішек таяқшасымен фекальді ластанғанын анықтау үшін судан 3-көлемде лактозапептонды су борной қышқылына егу жүргізіледі. 43°С 24сағат инкубация жасаймыз. Қышқыл мен газ болған жағдайда жаңадан фекальді ластанғанын анықтайды.Эпидемиологиялық көрсеткіштері бойынша судан сальмонеллалар, шигеллалар, энтеровирустар анықталады.
2.3 Зерттеу жұмыстары үшін ыдыстар мен материалдар.
Микроорганизмдерді культиверлеу үшін қолданылатын қоректік орталардың құрамы: Ет пептонды агар HiMedia (Индия) дайын қоректік ортасы қолданылады.Вильсон Блера қоректік ортасы; Сабуро қоректік ортасы; Сильверман және Лундгрен қоректік орталары. Ет пептонды агар, лактоза, фуксин, натрий сульфиді, динатрия фосфаты. Тилер Ортасы, Дифко агар. Олигатрофтар есептемесі Кох әдісі бойынша анықталды.
СРБ культурасы стандартты престелген су ортасында ұстады. Лактатпен Виддель. Таксономикалық сипаттамада таза культурада мәдениетті өсу субстраты қолданылды. Барлық өсу сұйықтықтарын негізгі ортадан бөлек жасады, содан соң залалсыздандырды. Субстраттардың соңғы концентрациясы концентрацияға сәйкес болып табылды.
Люголь сұйықтығы келесідей жолмен дайындалады: 1 г йод, 2 г йодты калийді 300 мл дистелденген суда ерітеді, қара әйнек флакондарда сақтау қажет[32, 33].
Фуксинді келесідей жолмен дайындайды: 1 г фуксин, 10 мл этил спиртіне , 54 г фенолға 100 мл дистелденген суда ерітеді [34,37].
3. Зерттеу жұмысының нәтежиесі және оларды талдау
3.1 Астрахань - Маңғышлақ су таратқышының транспортталған суының көктем, жаздық, күздік мезгілдерде суды микробиологиялық бақылау
Астрахань - Маңғышлақ су таратқыш құрылғыларының суының үлгілерін алу 3 рет көктемдік, күздік және жаздық мезгілдері орындалды.
Кесте 2- Астрахань - Маңғышлақ су таратқыш құрылғысының су үлгілерін таңдау кезеңдері
Таңдау пунктілері
Көктемдік кезең
Жаздық кезең
Күздік кезең
Бастапқы су
22.04.2014
10.07.2014
17.09.2014
Тауарлық су
22.04.2014
10.07.2014
17.09.2014
56 км
23.04.2014
11.07.2014
20.09.2014
110 км
23.04.2014
11.07.2014
20.09.2014
300 км
28.04.2014
14.07.2014
21.09.2014
448 км
01.05.2014
16.07.2014
26.09.2014
449 км
01.05.2014
16.07.2014
26.09.2014
652 км
05.05.2014
20.07.2014
30.09.2014
834 км
07.05.2014
24.07.2014
01.10.2014
973 км
10.05.2014
28.07.2014
02.10.2014
1041 км
10.05.2014
29.07.2014
02.10.2014
Микробиологиялық анализ үшін су үлгілері стерильді лабораториялық ауызы жақсы бекітілетін ыдыстарға жиналды. Микробиологиялық лабороторияға су үлгілері таңазатқыш салқын аппараттарда жеткізіледі. Үлгілерді жіберуден алдын оларға құжаттар дайындалып, күні, айы, таңдау сағаты, өнім температурасы үлгі алған маманның аты жөні және ғылыми атығымен қолы қойылады (Сурет 1) .
Сурет 1- Микробиологиялық анализ үшін су үлгілері
Көктем уақытында микроорганизмдерді санау чашкалы Кох әдісі арқылы жүргізілді, әр чашка Петриге ЕПА (ет пептонды агар) бірге беткейлік және түбінде пасевтер жасалынды. 37С 2 тәулік бойы инкубациялады.
Кесте 3- Су үлгілерінде микроорганизмдердің жалпы саны
Су үлгілерін алу орындары
МЖС на МПА+Сабуро КОЕмл
Аэробтар
КОЕмл
Анаэробтар КОЕмл
Аэробтар Анаэробтар в%
Бастапқы су
2,0 +- 0,3 х106
1,5+-0,1 х106
0,5 +-0,2 х106
75% 25%
Тауарлы су
0,3 +- 0,04 х105
0,2 +-0,03 х105
0,1 +-0,01 х105
66% 34%
56 км
1,3 +- 0,04 х106
0,6 +-0,03 х106
0,7 +-0,01 х106
46% 54%
110 км
0,7 +- 0,07 х106
0,7 +- 0,07 х106
0
100% 0%
300 км
0,8 +- 0,07 х106
0,4 +- 0,02 х106
0,4 +-0,05 х106
50% 50%
448 км
2,4 +- 0,3 х106
2,2 +- 0,1 х106
0,2 +-0,2 х106
91% 9%
449 км
1,3 +- 0,5 х106
1,1 +- 0,2 х106
0,2 +-0,03 х106
85% 15%
652 км
0,6 +- 0,07х106
0,6 +- 0,07 х106
0
100% 0%
834 км
1,7 +- 0,06 х106
0,8 +- 0,03 х106
0,9 +- 0,03 х106
47% 53%
973 км
1 +- 0,01 х106
0,5 +-0,01 х106
0,5
50% 50%
1041 км
1,3 +- 0,06 х106
1,0+-0,01 х106
0,3 +-0,05 х106
77% 23%
Микробиологиялық анализдер көктем мезгілінде Кигач ағынында бастапқы судың ластануы орташа дәрежиені көрсетеді. Бастапқы су үлгілерінде органикалық қосылыстарды қамтамасыз ететін органикалық қосылыстар азот, денитерфицерлеуші бактериялардың жалпы саны 910 000 КОЕмл құрады оның ішінде 130 000 КОЕмл мениралды формалар болып табылды. Айта кететән жағдай судың ластануы әр түрлі жағдайдлардан болады, мысалы флора және фауна қалдықтарының суға түсуінен, сонымен қатар микроорганизмдердің өсуі мен көбеюі су температурасынада байланысты. Ары қарай су таратқыш құрылғыда 56 км ден 300 км дейін микроорганизмдердің жалпы саны 0,9 +- 0,04 х106 КОЕмл құрады, аэробтардың анаэробқа қатынасы 65,3%34,7% болып табылады.
Кесте 4 - Бөлінген культуралардың морфологиялық белгілер бойынша сипаттамалары
Су үлгілерін алу орындары
Чашка Петрилерде колониялар суреті
Алынған колониялар сипаттамасы
Препараттары
1
2
3
4
Бастапқы су
Сарғыш колониялар, тегіс емес үлкен және кіші шеткі бөліктер.
Тауарлы су
Ақ, дөңгелек, дөңес, тегіс шеткі бөліктермен.
56 км
Ақ, дөңгелек, дөңес, тегіс шеткі бөліктермен.
110 км
Сарғыш колониялар, үлкен және кіші шеткі бөліктері тегіс емес
300 км
Ақ колониялар, дөңгелек, ортасында сақина түзеді.
448 км
Сарғыш колониялар, тегіс емес үлкен және кіші шеткі бөліктері
4 Кестенің жалғасы
449 км
Кішкентай колониялар
652 км
Ақ дөңгелік колониялар
834 км
Сарғыш колониялар, тегіс емес үлкен және кіші шеткі бөліктер
973 км
Ақ дөңгелік колониялар
1041 км
Ақ дөңгелік колониялар. Ақ дөңгелек колониялар
Микологиялық қатынас бойынша (Сабуро ортасында) саңырауқұлақтар Candida spp. (451-634 КОЕмл), сонымен қатар су үлгілерінде Aspergillus orizeae, Aspergillus niger, Penicillium notatum түрлері 34-92 КОЕмл мөлшерде кездеседі.Осылайша коккты бактериялар таза суға қасиеті бар, бұндай жағдайда микробтық саны аэробты және факультативті анаэробты микроорганизмдердің суда мөлшерін анықтайды.
Ары қарай Ортаны араластырып (10 рет) және қалыпты концентрациясында - 1мл суды егуге дайындаймыз.Зерттейтін суды араласқан 100 мл 3 колбаға, 10 мл 3 колбаға және қалыпты концентрациядағы 1 мл ортаға егеміз - барлығы 333 мл. Еккен соң 37°С 24 сағат инкубация жасаймыз.
1 Коли-титр және коли-индекс -- бұл бір көрсеткіштер, тек әртүрлі көрсетілген.Егілгендерді термостаттан аламыз және жақсылап қараймыз.
Егерде колба немесе пробиркада лайлану байқалса онда Петри шынысындағы Эндо ортасына бак. ілмек арқылы алып егеміз. Еккеннен кейін 370С термостатта инкубация жасаймыз. Шыныны термостаттан аламыз. Күдікті колониялардан жұғын жасаймыз.
Егер де грам теріс бактериялар анықталса оларды оксидазалық активтілігіне сынама қоямыз. Оксидазаның оң сынамасы теріс жауап береді.
Оксидаза сынамасы. 1-әдіс: Эндо ортасынан 2-3 колонияны аламыз және оларды диметилпарафенилендиаминмен қаныққан сүзгі қағазының үстіне жағамыз. Реакцияның оң нәтижесі колониядан алып штрих жасаған сызықтың көгеруі.2-әдіс: шектелген Эндо ортасындағы колонияның үстіне реактивті құямыз (қызыл колония -- көгереді) .
Оксидазаның теріс сынамасы суда ІТТБ бар екендігін анықтайды. Бұл жағдайда стандартты (эмпириче - ских) МЕСТ 16963 -- 73 кестесі бойынша коли-индекс және коли-титр саналады.
Бұл кесте арқылы ішек таяқшасы анықталған қандай көлемдегі комбинация болса да қарастырады.Мембранды фильтр әдісі.Суды фильтрациялау үшін сиымдылығы 700-800 мл Гольдман воронкасын қолдануға болады.Сүзгілеу Зейтца құралына монтирленген (смонтированного) және тазаланған воронканы орналастырып зерттеу суының көлемін құямыз. Насос арқылы қабылдау тамырында вакуум қалыптастырамыз (көбінесе суды №2 және №3 фильтр арқылы сүзеді). Сүзгілеу аяқталған соң отқа күйдірілп тазалаған пинцет арқылы фильтрді аламыз және Петри шынысындағы Эндо ортасына фильтрді жабыстырамыз, себебі фильтр бетіндегі микробтар қоректік ортамен ластануы үшін (бір шыныға 3-4 мембранды фильтрді орналастыруға болады).Еккен соң 370С термостатта 18-24 сағат инкубация жасаймыз.Егілген шыныны термостаттан аламыз. Күдік колониялар болмаған жағдайда теріс қорытынды беріледі.Санауға барлық қызыл және күлгін металдық жылтыры бар немесе жоқ колониялар жатады. Өскен колониялардан жұғындайындаймыз және Грам әдісімен бояймыз.
Егер де грам теріс бактериялар анықталса оларды оксидазалық активтілігіне сынама қоямыз. Оксидазаның оң сынамасы теріс жауап береді. Егер оксидаза тестісі теріс болса онда жартылай сұйық глюкозалы орта және индикаторлы орта немесе ГПС бродильді трубкалы ортаға егеміз - себебі көмірсутегінің қышқыл мен газға дейін ыдырауын анықтау үшін. Қышқыл мен газ түзілген жағдайда коли-индекс саналады. Мысалы: Эндо ортасындағы барлық фильтрден 3 колония өсті, фильтр арқылы 300 мл су жіберілген(Сурет3).
56 км
Бастапқы су
110 км
Тауарлы су
300 км
448 км
449 км
652 км834 км
Сурет 3-Эндо қоректік ортасындағы посевтер
Осылайша диагностикалық қоректік орталарды қолдана отырып, сонымен қатар ет пептонды агар су үлгілерінің санитарлы жағдайы анықталады.
Кесте 5- Су үлгілерінің зерттеу жұмысында санитарлы түрі
Су үлгілерінің таңдау орындары
Бактериялардың нақты саны
Идентификация нәтежиесі
100 млКОЕ
Бастапқы су
21
Citrobacter sp.,
Escherichia coli,
Enterobacter sp.
... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz