МАЛ ҚОРАЛАРЫН ЖОБАЛАУ ЖӘНЕ САЛЫП-ТҰРҒЫЗУҒА АРНАЛҒАН НЕГІЗГІ НОРМАТИВТІ ҚҰЖАТТАР



Жұмыс түрі:  Материал
Тегін:  Антиплагиат
Көлемі: 25 бет
Таңдаулыға:   
МАЛ ҚОРАЛАРЫНА САНИТАРЛЫҚ-ГИГИЕНАЛЫҚ БАҒА
Мал қораларын жобалап және салу кезінде аса көңіл бөлетін жағдай, онда орналасатын малдарға қолайлы жәні мал азығын үнемдеуге, технологиялык, процесстерді (желдету, азықтандыру, көң шығару т.б.) механикаландыруға, мал дәрігерлік, архитектуралық және өрттен сақтандыру ережелеріне сәйкес келетіндігін бақылау. Сондықтан, мал қораларын жобалау және оны салып тұрғызу кезінде мал мамандарының қатысуы міндетті болып есептеледі. Себебі олар құрлысқа қолайлы жер тандау, оған да керекті жобаны таңдап алу, керек құрылыс материалдарының гигиеналык, қасиеттеріне қарап, алмастырмай пайдалануын, аяқталған объектілерді дер кезінде қабылдауды т.б. қадағалаулары қажет.
Яғни мал мамандары жобалаудың және құрылыс салудың негізгі нормативі құжаттарын білулері, құрылыс сызбаларын, олардың белгілерін ажыратып оқи алулары керек. Сондықтан болашақ мал мамандарына алғашқы бастан қораларды жобалап салудың негізгі нормативті құжаттармеі танысу болып есептеледі.

1. МАЛ ҚОРАЛАРЫН ЖОБАЛАУ ЖӘНЕ САЛЫП-ТҰРҒЫЗУҒА АРНАЛҒАН НЕГІЗГІ НОРМАТИВТІ ҚҰЖАТТАР

Қажетті құралдар мен жабдықтар: жобалар, нормативтік құжаттар, кестелер, плакаттар, нұсқаулар мен оқулықтар.
Қаралатын сұрақтар:
1. Жоба деген не және оны құрудың мақсаты неде.
2. Құрылысты салудың негізгі типтері.
3. Құрылыс объектілерін жобалаудың негізгі құжаттары.
Жоба деп белгілі бір объектіні жаңадан немесе қайта салып тұрғызудан бұрын жасалатын, құрамында технологиялық есептері, сызбалары, анықтама хаты, бағалау жұмыстары, (смета) техникалық-экономикалық негізі көрсетілген құжаттардың жинагын айтады.
Барлық жобалар пайдалануына және мақсаттарына байланысты негізінен мына түрлерге бөлінеді:
1. Бағытына қарап (бордақылау, сүт өндіру, тұқым алу т.б.)
2. Өндірістік структурасы және бейімделуіне (специализациясына) қарап (бірнеше өнім түрлерін немесе жеке өнімнің біреуін өндіруге бейімделу т.б.).
3. Өнімнің мөлшеріне қарап (комплекстер, фермалар, шағын өндірістер, ұжымдар т.б.).
4. Меншіктену формасына қарап (мемлекеттік, жеке меншіктерге).
5. Салу-тұрғызу типіне қарап (павильонды - жекелеме, блокті- біріктірілген).
6. Территориясына (жер орайына) қарап (облыстық, аудандық т.б.)
Құрлыс объектілерін жобалап салу тәжірибесінде қазіргі кезде жиі кездесетін салып-тұрғызу типті павильонды түрі. Оның ішінде батареялық жеке-жеке тізбектелген, перимериялық (шеттілік) - өндірістік объектілер шетінде, басқалары ортада орналастырылған, үшінші - централды (орталық) - өндірістік объектілер ортада қалдырылған, ал басқасы шетте орналасады.
Онымен қоса біріктіріп (блокті) жасалған типті құрлыстардың павильондық түріне қарағанда көптеген ерекшеліктері мен артықшылықтары барлығын көрсеткен жөн құрлыстың өзіндік құнының төмендеуі, индустриализациялауға қолайлылығы, механикаландыру, автоматизациялауға жарамдылығы, құрлыс материалы, жер көлемі т.б. үнемділігі. Бірақ блокті типпен салынған объектілерде малдардың арасынан пайда болған, әсіресе жұқпалы аурулардың жылдам тарап кету қаупы өте жоғары екенін ескерту қажет.
Құрлысты жобалау және салу кезінде қолданатын негізгі қүжаттар (документациялар). Бүкілодақтық (мемлекеттік) технологиялық жобалау нормасымен (НТП), құрлыс нормасы және ережелері (СНиП) каталогтар, прейскуранттар т.б. болып саналады. Бұлардың ішіндегі гигиеналық және санитарлық-малдәрігерлік талаптар мен ережелерге сәйкес келетін және құрлыс жобасын жасағанда басты қүжат болып "Технологиялық құжат нормасы" (НТП) есептеледі. Өйткені бұл құжатқа мынандай негізгі сұрақтар енгізіледі:
1. Құрылыс салынатын жерге обьектілерді дұрыстап орналастырып, жақсы жабдықталуын қамтамасыз ету (қоршау, жасылдандыру, санитарлық малдәрігерлік өткелдер, дезбарьерлер (бөгеттер)) т.б. қарау.
2. Сыртқы қорғаныс құрлыс бөлшектерінің қалыпты жылу ұстағыш қасиеттерін қамтамасыз ету.
3. Қора ішінің малдарға деген қалыпты жағдайын микроклиматын туғызу (температура, ылғалдылық, жарықтану, желдету т.б.).
4. Қорадағы малдардың қалыпты орналасуын (жатыр орнының ауданы, көлемі, жайлылығы т.б.) қамтамасыз ету.
5.Ауыр жұмысты жеңілдету жолдары - әртүрлі технологиялық роцесстерді (механикалық желдету; жылыту; азық тарату, көң шығару, жасанды жарықтандырут.б.) енгізу.
6. Өндіру өніміне байланысты жоспарланған ішкі орналастыруын қалыптау (байлау жүйелері, қоршау бөлмелері, клеткалары, өнім өңдеу бөлмелері т.б).
Бұл нормативті қүжаттар ұдайы қаралып, керек етсе жаңартылып, түзетулер енгізіліп қайта басып шығаралып отырады. Оларды басып, қайта басып шығарумен айналысатын орталық жобалау институты мен олардың филиалдары (бөлімшелері) болып келеді.
Жобалау мекемелері және қажеттілік ететін адамдардың уақытында бұл нормативтік құжаттардағы өзгерістер жөніндехабарландыратын, баспаханадан мезгіл-мезгіл косымша пайдалынатын мемлекеттік құрлыс бойынша құжаттардың тізбегі, "Құрылыс техникасының бюллетені , Құрылыс экономикасы, "Ауыл шаруашылығының экономикасы", "Құрылыс газеті" тағы басқа өзгеріс - түзетулер кіргізілген I, П, Ш бөлімді "Құрылыс нормасы және жобасы" (СНиП) шығарылады.

2. ЖОБАНЫҢ ТҮРЛЕРІ ЖӘНЕ ҚYenРАМЫ

Қаралатын сұрақтар:
1. Жобаның түрлері және оларға сипаттама.
2. Жобаның құрамы. Анықтама хат және оның негізгі бөлімі.

2.1. Мал қораларын салу үшін типті (біркелкі) және жекелеме (индивидуальды) жобалар пайдаланады. Бір объектіні тұрғызуға ғана арналған жобаны - жекелеме жоба деп атайды. Олар ерекше халықтық (музейлер, театрлар, спорт үйірмелері, өндіріс орындары т.б.) құрлыс объектілерін салуға арналады. Ал басқа объектілер (тұрғын үйлер, мектеп - бала бақшалары, мал қоралары т.б.) көп тараған типті жобалармен салынады.
Сондықтан типті жоба деп - конструктивті шешімдері жақсартылған, индустриализациялау және экономикалық талаптарға сәйкестірілген бір емес бірнеше рет қайталап салатын құрылыстарға пайдалануға болатын жобаны айтады.
Типтік жобаларды табиғат және климаты әртүрлі аймақтарға арнап дайындайды, бірақ олар құрылыс салынатын жерлерге байланыстырып жасалмайды. Сондықтан әрбір типтік жобаны, көбінесе салғызушы, мал мамандары салынатын жерге байлаулары қажет, яғни, ол объектіні жер бедеріне, жарық, жел бағытына, басқа өндіріс орындарына, электр, жылу жүйелеріне, жайылым, азық қоры, су көздеріне байла - ныстырып құрлыстың іргетасын құру.
Онымен қоса типтік жобаны құрылыс салуға пайдалану, оны жобалауға кететін уақытты үнемдеуге және құрылыстың сапасын жақсартуға мүмкіндік туғызады. Типтік жобалар объектілерді түрғызуға көбінесе зауаттарда дайындалған, размерлері мен типтік размерлері азайтылған бөлшектерді (конструкцияларды) пайдалануға қолайлы болады.
Кейбір жағдайларда (қораның құрылыс материалдарының қасиеттерінің қорада малдарды ұстау жүйелерінің- бос ұстау, байлау, клеткада ұстау т.б.) малдардың организміне және олардан алынатын өнімнің сапа-санына нендей әсер ететіндігін зерттеу үшін экспериментал (тәжірибе) жобалар жасалады.
Ондай жобалар белгілі бір уақытқа дейін (тәжірибе мезгіліне байланысты) пайдаланылады да, одан соң пайдалы, жарамды болса типтік жобаға айналдырып көптеп шығарады, ал пайдасыз, жарамсыз болса, айналымнан шығарып тасталады.
2.2. Әрбір жобаның өндірістік бағытына байланысты өз таңбасы - номері болады. Мысалы, ірі қара малдарына арналған қоралардың жоба номері 801, шошқаның - 802, щ - 803 т.б. етіп белгіленеді де, оған сызықша арқылы косымша реттік (сандық) номерлері қосылады.
Жоба күрделілігіне (объектінің) қарап бір немесе бірнеше альбомдардан тұрады. Неғұрлым күрделі болса, солғұрлым жоба көп альбомды болады, ал жобаның құрамы туралы түсінік әр альбомның алдыңғы бетіне үлкен әріппен жазылып көрсетіліп отырады.
Әр жобаның үш негізгі бөлігі болады.
1. Анықтама хат.
2. Жұмыстық сызбалар (құрлыс, архитектуралы сызба)жұмысшылар, мамандар, оларды оқытып,
3. Сметалык, документ (ағалық құжаттар).
Өте күрделі объектілердің жобаларының әр қүрлі архитектуралары сызбаларында да осындай үш бөлімдер болуы мүмкін.
Жобамен танысу барысында ең бірінші оның анықта хатын оқып талдау жасау қажет. Өйткені, жобаның анықта хаты оның негізгі түсінік беретін бөлімі болып есептеле Анықтама хаттың маңызы - ол жобаның барлық бөліг технологиялық процесстері мен конструктивті шешімдеріне толықтай түсінік береді.
Анықтама хат мынандай бөлімдерді қамтыйды:
1. Жалпы бөлім.
2. Архитектуралы - құрылыс бөлімі.
3. Техникалы - экономикалық бөлім.
4. Технологиялық процесстер бөлімі.
5. Құрылысты салу және ұйымдастыру бөлімі.
6. Электрлендіру, жылыту, желдету бөлімі.
Бұл бөлімде әрбіреуі жобада жеке бөлім боп, немесе бірігіп кездесулері мүмкін. Мысалы: жалпы бөлімде жоба бойынша салынатын құрылыстың қуаты, бағыты, сыйымдылығы, қай аймаққа негізделген, не өндіреді, сыртқы ауаның суық мезгілдегі орта температурасы, қар-жауын түсімі, жер асты суларының қашыктығы т.б. болса, құрылыс бөлімінде нтізгі жобаның шешімдері, әсіресе ондағы жарықтандыру, ауа алмастыру, құрылыс бөлшектерінің материалдарын шіруден ден, көгеру, тат басудан сақтандыру шаралары, қосымша құрылыс жабдықтары, бөлмелері т.б. көрсетіледі.
Қораны жылыту, желдету және ауа құрамын жақсарту шараларын, ондағы температура, ылғалдылық және зиянды газдардың артық мөлшерін қалыптастыру жолдары есептеп шығарылады. Ол қорадан әр сағатта қанша ауа шығарылып (немесе кіргізіліп) отыруға, жылдың қай мезгілінде қандай жылыту көздерін пайдалануға болатындығын көрсетеді.
Объектіні сумен қамтамасыз ету және көң тазалау, сақтау, заразсыздаңдыру қалай жүреді, оған тәулігіне қорада тұратын уақытына, мал басына байланысты қанша су керек және оның қоры қандай, қалай анықтайды т.б. қаралады.
Құрылысты салуды ұйымдастыру бөлімінде де оларда жүргізілетін жалпы жұмыстардың түрлері, оларға қажет жұмысшылар, мамандар, оларды оқытып, үйрету жолдары, қай бөлігін қай мезгілде салып, қай уақытта пайдалануға қосу керектігін т.б. көрсетіледі.

3. ЖОБАДАҒЫ СЫЗБАЛАР. ОЛАРДЫ ҚҰРАУ ПРИНЦИПТЕРІ ЖӘНЕ КӨРСЕТУ БЕЛПЛЕРІ
Қаралатын сұрақтар:
1. Чертеж деген не және оны құру (жасау) ережесі.
2. Объектіні чертежге түсіру жэне оның кейбір бөліктерінің белгіленуі.
3.1. Чертеж (сызба) дегеніміз техникалық ойдың көрсетілген бейнесі. Ол арқылы объектінің формасын және оның құрамдарының өлшемдерін көруге болады. Бірде бір объекті, не оның бөлігі ішкі құрамы алдын ала чертеж жасалмай тұрғызылмайды.
Өйткені чертежде оның размері, құрам бөлшектері, нендей материалдан салынатындығы, формалары керсетіледі. Сондықтан чертежді өз мәнінде оқып білу қажет. Ал ол ушін оны қалай тұрғызғандығын және көрсету белгілерін, соған қарап формасы мен салатын объектінің размерін айыруға болады.
Чертежді проекция ережесімен жасайды, яғни бір заттың бейнесін, пішінін жазық бетке (қағазға, экранға) түсіру. Заттардың бейнесін проекциялаудың екі тәсілі болады: центральдық және параллелдік.
Егер проекция жасайтын сәуле бір нүктеден шығып, залың бейнесін сол арқылы қағазға немесе экранға түсірсе оны центральдық (орталық) проекциялау дейді. Бұл тәсілмен салынған бейне көзге көрінетін ауытқу өзгерістерімен бірге болады да, оны перспективті проекция деп те атайды. Себебі бұл тәсілмен проекцияланған заттың көрінісі өте жақсы болады да, ал өлшемдері (размерлік) дәлді болмайды. Сондықтан осы тәсілді проекциялауға кино-фото аппараттардың тусіруі негізделген. Мал қораларының арасында (сырт бейнелері) мен интерьерлері (ішкі көрінісі) осы тәсілмен орындалады.
Егер заттың бейнесін түсіретін проекциялау сәулесі нүктеден шықпай бір-біріне параллелді болса оны паралелдік тәсіл дейді. Бұл проекциялаудың екі түрі болады:
1. Егер проекциялау параллель сәулелері жазық беті қағаз, экран көлбеу бұрыштан түссе, олай түсірілген бейне көлбеу бұрышты проекция дейді.
2. Параллель сәулелер бейнелейтін заттың пішіні (суретін) жазық бетке тік (перпендикулярлы) түсірсе, ол тік бұрышты проекциялау болады.
Көлбеу бұрышты проекциялау кезінде түсіретін объектінің көріну бейнесі, орталық проекциядағы сияқты жақсы болып шығып, бірақ оның өлшемдерінен ауытқу жіберіледі. Сондықтан тік бұрышты проекциялау тәсілі негізгі болып есептеледі. Сол арқылы барлық қоралардың және оның бөлшектерінің чертеждары орындалады.
Тік бұрышты проекциялау тәсілі заттың тек бір ғана беттің дәл формасы мен өлшемін береді. Сондықтан мұндай тәсілмен түсіргенде әр затты екі немесе үш оданда көп жағынан (үстінен, алдынан, артынан, қырынан т.б.) бұрышты проекциямен бейнелеп, олардың дәлді өлшемдеі көрсетіледі.
3.2. Чертежде орындалған заттардың (қоралардың) күрделілігіне байланысты әртүрлі бейнелері болады. Мысалы: көрініс, тілігі, қыйығы.
КӨРІНІС - заттың көрініп тұрған бетінің чертежге түсірілген бейнесі болады. Қораның алдыңғы жағынан түсірілген чертеждегі көрінісін негізгі фасад, артқы жағынан көрінісі - сыртқы фасад, оң және сол бастарының көрінісі оң мен сол фасадтар - торецтер, ал үстіңгі жағынан көрінісі төбенің планы делінеді.
ТІЛІК - затты бір қыю бетімен ойша тіліп түсіру (бейнелеу). Тілік чертежде қыю бетіндегі және оның ар жағындағы да көріністер бейнеленеді.
Мал қораларының чертежде тілік бейнелерін түсіргенде оларды тігінен, көлденеңінен, не ұзынынан жарып көрсетіледі. Ал жалпағынан есік, терезе орталарынан ойша тілініп үстіңгі жағы алынып тасталып, тек астыңғы жағының тігіне түсірілген проекциясы қораның планы (жоспары) деп аталады.
Осы проекция арқылы әр қора (жек-жеке) және ірге тастың, жаппаның т.б тілігі арқылы планын жасайды (төбе планы, іргетас планы, 1-ші қабат қораның планы т.б.). Тігінен орындалған чертеждағы тіліктерде қораның өзінің және бөлшектерінің размерлері көрсетіледі.
ЧЕРТЕЖДЕГІ ҚЫЙЫҚ - затты ойша қыю беті мен тігінен не көлденеңінен кесілігі түсірілген бейнесі. Оның тіліктен айырмашылығы қыйықта тіліктегі сыяқты ойылған беттің аржағы бейнеленбей, тек кесіндіге түскен жері ғана чертеж - де керсетіледі. Сондықтан ойық заттың тілігінің бір бөлігі болып есептеледі. Қыйық екі түрмен орындалады: шығарылған көрініс тұтас сызықпен жасалады және қондырылған -контуры (айналасы) жіңішке сызықпен жүргізілген.
Барлық құрылыс салу жалпы және арнайы құрылыстық жұмыстарды қамтиды. Жалпы құрылыс жұмыстарына сол объектінің ішкі бөліктерімен өңдеу, оны салып-тұрғызу жататын болса, арнайы жұмыстарға ол құрылысқа керек жылыту, желдету жүйелері, көң шығару, азық тарату, су, газбен қамтамасыз ету, аймақты көгалдандыру, телефон жолдарын жүргізу т.б. жатады. Әрбір осындай жұмыстарды көрсету үшін чертежде олардың арнайы жұмыс түрлерінің бас әріптерінен тұратын белгілері - маркалар болады.
Мысалы, объектінің чертежінде оның планы, тілігі, қыйығы, фасады бейнеленген болса, оны жалпы - архитектурлы құрылыс чертежы деп алып, оның бас әрпінен тұратын маркасы АС болады.
Сол сияқты чертежді құру кезеңінде құрылыстың жобасын да, басқа бөліктерін де маркілейді:
а) Механикалық жабдықтау -"Т"
б) Жылыту және желдету - "ОВ"
в) Суландыру және канализациялау - "ВК"
г) Электрлеу және жарықтандыру - "ЭО"
д) Архитектуралы чертеждер - "АР"
е) Конструкциялар (бөлшектер): темірбетонды- "КЖ", ағашты-"КД", металды - "КМ" т.б.

4. СМЕТАЛЫҚ ҚҰЖАТТАР. ОНЫ ЖОБАМЕН БАЙЛАНЫСТЫРЫП БЕКІТУ

Қаралатын сұрақтар:
1. Смета (баға) құжаттарының түрлері.
2. Сметадағы берілгендер қалай таратылады (жұмсалады).
4.1. Объектілерді тұрғызуға арналған жобалардың негізгі бір бөлігі болып сметалық құжаттар (смета) есептеледі. Сметаның бағасы жобалық тапсырмаға байланыстырылып бекітіледі. Смета - жоба тапсырмаларына негізделген ауыл шаруашылық комплекстері мен жеке фермалары, басқа объектілерді салу олардың бөлшектерін және жабдықтарын дайындау (немесе сатып алу) үшін кететін шығынды көрсететін нормативтік құжат болып саналады.
Смета - жоба жасауға тапсырма алу кезеңінде жасалып ол жұмыс чертежі бойынша бекітіледі де, құрылыс мекемелерінің өнімдерінің шығару бағасы, яғни әрбір істелген құрылыс жұмысына, әр объектіні жабдықтауға кеткен шығынның мөлшерін көрсетуге арналған болып саналады. Ерекше атап айтуға тура келетін мәселе - сметадағы дұрыс жасалмаған баға - шаруашылықтың зиян шегуіне апарып соғады.
Құрылыстың сметасын жоғарлату, салынатын өндірістің болашақтағы өнімінің өзіндік құнының бағасын арттырады. Пайдалануына және бағытына байланысты сметаның екі түрі болады: жинақты және жекелеме.
Жинақты смета (форма 1) - бірнеше объектілердің құрылыс жұмыстарына арналады.
Жекелеме смета (форма 2) - жеке бір объектінің құрылыс жұмысы. Ол объекті ірі комплекстердің құрамына да кіруі мүмкін. Ондай жағдайда жекелеме смета жинақ сметаның бір бөлшегі болып қалады.
Жалпы және арнайы құрлыс жұмыстарына жасалған смета форма N 3, ал смета жабдықтарға және оны құруға арналған болса - форма N 4 болады. Екі сметаның қосындысы (форма 3 және 4) жекелеме сметаға (форма) жатқызылады. Олардың барлығы қосылып - жинақ сметасын құрады.
Егер құрылыста жұмыстың бір ғана түрі болса жекелеме смета (форма N 2) жасалмайды.
4.2. Барлық сметалық құжаттарда көрсетілген құрылыс жұмыстарының шығын есебін 100 процентке бағалап, ондағы сметалық структураны анықтауға болады. Өйткені барлық сметада көрсетілген шығын өзінің экономикалық құрамы бойынша мына топтардан тұрады: а) тіке шығындар, б) накладнойлық шығын (жабдық алуға қолданылатын құжат), в) жоспарлы қор.
ТІКЕЛЕЙ шығындарға смета бойынша салушылардың жалақысын, құрылыс материалдарын, бөлшектерге, оларды орналастыруын, механикаландыру жұмыстарын тасымалдау және аймақты тазарту т.б. орындауларды жатқызады.
НАКЛАДНОЙЛЫҚ шығын өндірістің технологиялық процесстері-мен тікелей байланысы болмайды, бірақ құрылыстың жалпы жағдайына қатысы болады. Оған құрылыстың жүруін қамтамасыз ету, оны басқару, құрлыстың мәдениет, тұрғын қалдықтарын, еңбек сақтандыру жұмыстарын жатқызады.
ЖОСПАРЛЫ ҚОР құрылыс салушы, жабдық құрылымдарды орнатушы мекемелерге арналған жоспарлы смета ескерілген тікелеме және накладнойлық шығынның алты процентін құратын бөлігі.
Табиғат ерекшеліктері, жер орайы, ауа райының өзгешеліктері, құрлыс обьектілерінің өндіретін өнімдерінің көп түрлілігі, құрылыс материалдары мен керек жабдықтардың ерекшеліктері т.б. Әсіресе қазіргі кезде сметалық құжаттардың көрсеткіштерін тұрақтандырмайды. Олардың бағасы базар бағасына айналдырылып жиі өзгерістерде болады.

5. ҚҰРЫЛЫС ЧЕРТЕЖДЕРІНІҢ МАСШТАБЫ БІЛІКТІ БӨЛГІШ СЫЗЫҚТАР ЖӘНЕ ОЛАРДЫҢ ЧЕРТЕЖДЕП РАЗМЕРЛІК БЕЛГІЛЕРІ

Қаралатын сұрақтар:
1. Масштаб туралы түсінік және оның түрлері.
2. Құрылыс чертеждегі размерлі өлшемдерді қою тәртібі.
3. Бірыңғай модульді жүйе және оның маңызы.
4. Чертеждегі білікті бөлгіш сызықтар және оларды белгілеу.
5. Құрылыстық объектілердің пролеті (аралық) және қадамы (шаг).
5.1. Кұрылыс объектілерінің үлкен-кішілігіне байлнысты олардың чертежде (сызбада) көрсетілетін өлшемдң негізгі размерлерімен салыстырғанда кішірейтіп немесе үлкейтіп алынады, яғни арнайы масштаты қолданады.
МАСШТАБ деп заттың тікелей (натурлды) өлшемдеріні чертеждегі размерлеріне қатынасын айтады. Масшта сандық - екі санның қатынасы және графикалық болады. Мұнымен қоса мемлекеттік стандартқа байланысты (МЕСТ 2302) масштабтың натуральды (заттың өзіне сәйкес) 1:1 кішірейтілген - 1:2, 1:5, 1:10, 1:20, 1:50, 1:100, 1:200 т.б үлкейтілген - 2:1, 5:1, 10:1 т.б. түрлері болады.
Құрылыс жобаларының чертеждері мынандай масштабтарда орындалады: жер бетінің планы - 1:5000, 1:1000 генеральдық (бас) план 1:500, 1:1000, қораның пландарі мен тілігі, кесінділері 1:50, 1:100, 1:200 т.б., ал қор бөлшектері 1:10, 1:20, 1:40 т.б. өте кіші мөлшерлі (электр жүйелері, олардың құрамдары, аппаратура бөлшектері) - 2: 5:1 т.б.
5.2. Құрлыс объектілерінің, олардың бөлшектеріні размерлері туралы негіз боп чертеждағы қойылған сандар (цифрлар) болып есептеледі. Чертеждағы размерлер бір рет қана көрсетіліп, миллиметрлі өлшеммен белгіленіп (бірақ өлшем жазылмай) қойылады. Егер размерлер басқа өлшемдермен (сантиметр, дециметр, метр) белгілесек онда өлшемдердің жанына жазылып, немесе техникалық құжаттарында көрсетіліп қойылады.
Чертежда өлшемдерді қою үшін размерлік және шығарылған сызықтар жасалып, олардыңа аяғына керткен таңба (засечка) қойылады. Онымен қоса чертеждағы бөлгіш ра мерлік сызықтар оның (планының) сырт жағынан үш қатармен орналастырылады.
Бірінші қатарда есік, терезе және орталардың аралықтарының размерлері түсірілсе, екінші қатарға қатар орналасқан екі бөлгіш сызықтардың ара қашықтығы белгіленеді, ал үшінші қатарда - ең шеткі екі бөлгіш сызықтардың аралық размерлері көрсетіледі. Онымен қоса жоба чертежінде қораның ішкі размерлері қойылады: ұзыны, ені т.б. Бір бөлікің размерін көрсету үшін одан 6-10 мм қашықтықта оған параллель "размерлік" сызық жүргізіледі де өлшемнің аяқталған жерінен перпендикулярлы шығарылатын (вынось) сызықтар сызылады. Оның аяғы размерлік сызықтан 1-5мм шығып (артып) тұруы керек. Бұрыштың размерлері градус, минут және секундпен өлшемі көрсетіліп (4гр, 45мин, 30сек.) белгіленеді. Бұрыштың мөлшерін көрсеткенде размерлік сызықты ортасы биігіне келтіріліп доғамен белгіленеді, ал шығарылатын сызықтар радиалды (тарамдалып) орналастырады.
Шеңбердің бойымен размерік сызықтар доғада концентриялық (центрлес) жүргізіліп, ал шығарылатын сызықтар - бұрыштың биссектрисасына (бұрышты жарғыш) параллель болады. Размерлі сызықтар екі жағынан стрелкамен шектеледі, ал радиус доға немесе шеңбер жағынан стрелкамен бітеді. Диаметрдің (радиустың) размерлік санының алдында әріп "В" немесе белгі О қойылады.
Сол сияқты есте болатын жағдай объектілердің бөлшектерінің тік (вертикалды) размерлері планда және тілікте көрсетіледі. Олардың өлшеу бойы (ноль) еденнің үсті болып есептеледі, яғни оң таңбалы өлшемдер еденнің үстіңгі жағында орналасқан болшектердікі болса, еденнен темен жатқандардың размерлері теріс таңбалы болады.
Құлама түзу сызықтар осы сызыктың құлама бұрышымен немесе уклонымен (еңіспен) сипатталады. Түзудің уклоны деп құлама сызықтың (іргелес жатқан катеттің) биіктік өлшеміне қарсы катет қатынасын айтады. Ол бір санның екінші санға қатысымен (1:10, 1:15 т.е.), бөлшек санмен (0,1; 0,5 т.б.) немесе процентпен (10 проц.) өлшенеді.
Чертежде уклон (еңіс) стрелкамен немесе бұрышпен олардың ұшы мен бұрышы еңіске қаратылып белгіленеді. Чертеждегі сызықтар негізгі тұтас, тұтас жіңішке, тұтас толқынды, штрихты (уақ, жіңішке сызық) т.б. түрлерімен орындалады. Мемлекеттік стандартқа сәйкестендірілген бір-келкі сызықтардың қалындығы барлық сол чертеждегі бар бейнелерге бірдей болуға тиіс.
5.3. Құрылыс чертеждері жобалаудың бірыңғай модульдік жүйесіне негізделіп орындалады. (ЕМС-единная модульная система).
Модульды жүйенің негізгі бабы объектінің, бөлшектерінің размерлерін белгілеп және бірыңғай модульге (санға) байланыстырады. Бұл модуль 100-ге тең болады, яғни барлык, қоралардың, бөлшек жабдықтардың өлшемдері осы санға бөлінетін болады.
Құрлыстарды жобалау кезінде бірыңғай модулі жүйеге сүйеніп үш түрлі размерлер көрсетіледі: номиналу (көрсетілген), натуралды (таза) және конструкциялы (құрылмалық).
НОМИНАЛДЫ деп білікті бөлгіш сызықтар аралығы, құрылыс бөлшектері және жабдықтардың шартты шеттерінің размерлерін айтады.
КОНСТРУКЦИЯЛЫ деп жобадағы бөлшектердің, жабдықтардың т.б. шекті нольдік ауытқуы рұқсат етілген размерлерін айтады. Конструкциялы размерлер номиналды размерлерге жақын болуы тиіс, тек олар номиналдыларда бөлшектер аралығындағы жіктер мен саңлаулар мәнінде ғана айырмашылығы болады.
НАТУРАЛДЫ деп қора бөлшектері мен жабдықтарды және білікті бөлгіш сызықтардың нақты размерлерін айтады. Кұрылыс сызбасында (планда), ұзындық, көлденең өлшемде де номиналды размерлерді пайдаланса, құрлыс бөлшектері қосқан, жалғаған жерлерінде - конструкциялы размерлед қолданады. Сондықтан құрылысты жобалау кезінде барлық объектілердің және бөлшектердің размерлері модуль санын (100) бөлінгіш болуы қажет.
5.4. Құрылыс чертеждегі екі размерлі білікті бөлгіш сызықтармен байланысты болады. Олар планда қабырғалар мен бағаналардыц ортасынан (ішкі жағынан 200 мм) ұзынша (қораның бойымен) және көлденеңінен бөліп өтеді де планнан (10-20 мм) шығып дөңгелекпен (шеңбер) аяқталады. Көлденең өтетін білікті бөлгіш сызықтардың төменгі планнан шығарылған басын (дөңгелектің ішінде) бірден бастап санмен белгіленеді (1, 2, 3 т.б.), ал ұзынынан өтетін білікті бөлгіш сызықтардың сол жақтағы планнан шығарылып шеңберме аяқталған басы алфавит бойынша әріппен белгіленеді.
5.5. Кұрылыс бөлшектерінің тағы басқа жабдықтарының унификациялау (үйлестіру, үндестіру) принципі сәйкес келетін негізгі өлшемдердің қатарына пролет пен қадам жатады.
КҰРЫЛЫСТЫҢ ПРОЛЕТІ (аралық) деп ұзынынан орналасқан қабырғалар мен бағаналардың бір-бірінен қашықтығын, немесе (номиналды размер) ұзынынан келетін білікті бөлгіш (сызықтардың) әріптердің аралығын айтады. Олардың ара қашыклықтары бірдей болып, тек (үш пролетты) кейбір қоралардың екі шеткі пролет арасы басқадай болуы мүмкін.
Мысалы, 21 метрлік пролетті қораның ортасы 6 м, екі шеті 7,5 (7,5, 6, 7,5).
ЖОСПАРЛЫ ҚАДАМ көлденең қабырғалардың, бағаналардың ара - қашықтығы, немесе көлденең жүретін білікті бөлгіш сызықтардың (номиналды размерлер) бір-бірінен қашықтығы (сандардың арасы). Қадамдардыңда ара-қашықтығы бірдей болуы керек.
Ауыл шаруашылық құрлыстарында бұлар (пролет пен қадам) үлкейтілген модульге негізделеді, яғни 60М, 30М, 12М т.б. ол 6000 мм, 3000 мм, 1500 мм, 1200 мм т.б. сәйкес келеді.
Анықтау хатының бір ерекше бөлімі ғимарат бөлшектерін маркілеу (белгілеу). Ол сызба жұмыстарының көлемін біршама қысқартуға әсерін тигізеді. Жобадағы нөмірі бар шеңбер маркамен көрсетілген ғимарат бөлшектері екі сызықпен орындалады: ішкі - жуан, сыртқы - жіңішке шеңбер.
Өте күрделі құрлыс бөлшектерінің жобаларын орындағанда маркалы шеңберді горизонтальды сызықпен ортасынан екіге бөліп, алымына бөлшектің нөмірі, ал бөлгішіне жоба бетінің саны қондырылады.
Құрылыс чертеждерін орындауды жеңілдету жолы мен бірнеше шартты графиктерді немесе қысқарылған белгілерді пайдаланады. Олар тиісті мемлекеттік стандартты нұсқауларда көрсетіледі. (МЕСТ 116 91-66).

6. ГЕНЕРАЛДЫҚ (БАС) ПЛАН ЖӘНЕ ӨНДІРІСТІК АЙМАҒЫНА ӘРТҮРЛІ ОБЪЕКТІЛЕРДІ ОРНАЛАСТЫРУ

Қаралатын сұрақтар:
1. Бас планның түрлері және онда қаралатын негізгі сұрақтар.
2. Өндірістік зона (аймақ) және оның орналасуы.
3. Құрылыстың көлемі - жоспарлы шешімдері қандай көрсеткіштермен сипатталады.
Қажетті жабдықтар: плакаттар, макеттер, кестелер және жобалар.
6.1. Мал фермаларын тұрғызған кезде олардың құрамына әр түрлі объектілер кіруі мүмкін. Оның ішінде малдар орналасатын қоралар, олардың серуендейтін аландары, азық дайындап, еңбек сақтайтын жерлері, мал өнімдерін өңдеп сақтайтын қоймалар, су, электр, жылу көздеріне арналған бөлмелер, көң өңдеп сақтайтын қоймалар т.б. жатады. Осының бәрі бас планда көрсетіледі;
ҚҰРЫЛЫСТЫҢ БАС ПЛАНЫ деп барлық уақытша және тұрақты объектілердің, жол тарамдары мен энергия, су, жыл жолдарының тағы басқа құрлысқа қатысы бар құрылымдардың схемасы көрсетілген құрылыс алаңының планы айтады.
Бас планның екі түрі болады:
1. ЖАЛПЫ АЛАҢДЫҚ БАС ПЛАН деп бір комплекске кіріп объектілердің бір құрылыс алаңында салынуын қамтитын планды (жоспарды) айтады. Мұндай планды жобалау мекемелері жасайды.
2. ЖЕКЕ ОБЪЕКТІНІҢ БАС ПЛАНЫ - құрылыс алаңындағы жеке объектінің жалпы жұмысын анықтайды және құрлыс алаңындағы өндірістік жұмыстың дұрыс жүруін қамтамасыз етуді ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Мал қораларына санитарлық-гигиеналық баға
Жоба құжатарын тексеру және құрылыс сапасын бақылау
Қошқарларға арналған қора-жайларға қойылатын ветеринариялық-санитариялық және гигиеналық талаптар, малдарды күтіп-бағу жағдайлары және оларды жақсарту шаралары
Ветеринарлық санитарлық объектілерге қойылатын ветеринарлық санитарлық талаптар
Мал шаруашылығы объектілерін салуды ұйымдастыру
Шошқа шаруашылығының маңызы
Ірі қара мал қораларының жобалаудың нормативтік базасы
Сиырды күтіп бағу әдістері
Үйрек балапандарын азықтандыру
Бұқаларға арналған қора-жайларға қойылатын ветеринариялық-санитариялық және гигиеналық талаптар, малдарды күтіп-бағу жағдайлары және оларды жақсарту шаралары
Пәндер