КАСПИЙ ТЕҢІЗІНІҢ ӨЗЕКТІ МӘСЕЛЕЛЕРІ

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 3 бет
Таңдаулыға:

ӘОЖ 504.062.2 (045)

Аннотация: Бұл мақалада Каспий теңізінің қазіргі экологиялық жағдайы туралы мәселелер қарастырылған. Каспий экожүйесінің бүгінгі жағдайы, болашағы туралы өзекті ойлар ортаға салынған. Каспий теңізінің ластануына әсер ететін факторлар туралы мәліметтер келтірілген.

Кілтті сөздер: теңіз, су, балық, Каспий жағалауы, су айдыны, Қызыл кітап

КАСПИЙ ТЕҢІЗІНІҢ ӨЗЕКТІ МӘСЕЛЕЛЕРІ

Ғылыми жетекші: Серікбаева А.К. аға оқытушы, Ш.Есенов атындағы КМТИУ, Ақтау қаласы
Қуантқанова Э.Б. студент, Ш.Есенов атындағы КМТИУ, Ақтау қаласы

Әлемдегі ең бір ірі жабық су бассейні болып табылатын Каспий теңізін Әзербайжан, Иран, Қазақстан, Ресей Федерациясы және Түркменстан сияқты бес мемлекет қоршап жатыр. Каспий теңізі әлемдік мұхит деңгейінен төмен жатыр, халықаралық теңіздермен, мұхиттармен қатысы жоқ, тұйық су. Сондықтанда Каспий екі миллиион жылдан бері оқшау, сондай-ақ тұздылық деңгейі мен климаттық жағдайларының ерекшелігінен ғажайып экожүйе қалыптасты.
Каспий теңізі - ежелден балық ауланатын маңызды су айдыны. Бекіре тәрізділердің дүниежүзілік өнімнің 90%-і осында ауланады. Соңғы кезде балықтардың уылдырық шашатын жерлеріне жетуге кедергі келтіретін өзендерге салынған бөгеттер, судың радиациялық және химиялық жолмен ластануы қаскөйліктің (браконерлік) етек алуы бекіренің қорын азайтуда. Сондай-ақ, мұндағы қортпа, пілмайдың жылдан-жылға саны кеміп бара жатыр. Каспий миногасы, Еділ майшабағы, Каспий албырты, ақбалық, күтім - Қазақстанның "Қызыл кітабына" енгізілген. Қазіргі заманның балық шаруашылығы - балық аулауды реттеу, аса бағалы балық түрлерін (бекіре, қортпа, шоқыр және пілмай) табиғи және жасанды жолмен көбейту жұмыстарына негізделген. Жыл сайын 11 балық зауыты (Ресейдің, Әзербайжаннның, Қазақстанның) Каспий теңізіне 75 млн. балық шабақтарын жібереді. Балықтар уылдырығын тұщы суға шашады, қор жинау үшін тұзды суға шығады. Мысалы: шортан, оңғақ, қызылқанат балық алабұға теңіздің атырауына дейін өрістесе, қаракөз, табан, көксерке тұзды суда ( тұзд. 10-11%.), ал бекіре тәрізділер судың өте тұзды жерінде тіршілік етуде бейімделген. [1]
Солтүстік-Шығыс Каспий аумағында құстардың 278 түрі мекендейді. Соның ішінде Қазақстанның және Ресейдің "Қызыл кітабына" енгізілген өте сирек кездесетін қалбағай, қарабай, сары құтан, бұйра бірқазан, тағы басқа бар.
Ал Каспий итбалығы - тек қана Каспий теңізінде тіршілік ететін сүтқоректі. 1920 жылы 1 млн-нан астам итбалықтың 120 мыңы ауланған болса, 1980 жылдың аяғында 360 - 450 мыңға дейін азайған итбалықтың - 27 мыңы, 1990 жылы - 13,8 мыңы, 1996 жылы - 8 мыңы ауланған. 2010 жылы сәуір - тамыз айларында індеттен олардың 15 мыңы қырылды. Каспий итбалығының жаппай қырылуы - Каспийдің солтүстік бөлігіндегі гидрометеорология және экология жағдайлардың нашарлауынан теңіз жануарлары иммунитетінің төмендеуін көрсетеді.
Каспий ойпатында өсімдіктің 88 тұқымдас, 371 туысқа бірігетін 945 түрі өседі. Соның ішінде 357 түрі жоғары сатыдағы өсімдіктерге (25 түрі эндемиктер) жатады, 6 түрі - Қазақстанның "Қызыл кітабына" енгізілген. Ал теңіздің өзінде су өсімдіктерінің 728 түрі (оның 5 түрі - жоғары сатыдағылар) өседі. Теңіз өсімдіктері жамылғысының құрлық өсімдіктерінен көп айырмашылығы бар. Құрлықта, негізінен, гүлді өсімдіктер, ал суда балдырлар (64 түрі) кездеседі. Солтүстік Каспийде негізінен қамыс, теңіз шөбі, шалаң, егеушөп, арамот, мүйізжапырақ өседі. Бұл өсімдіктер балықтардың уылдырығының су түбінде бекуі үшін қажет, сондай-ақ, су құстары мен кейбір балық түрлеріне қорек болады.
Каспий жағалауының әсем табиғатына, оның экология жағдайына атмосфераның, топырақ жамылғысының, судың ластануы үлкен қауіп төндіруде. Атмосфераның ластануына мұнай-газ өндіретін және оны қайта өңдейтін кәсіпорындар әсер етуде. 2008 жылы Атырау облысы бойынша атмосфераға 137,1 мың т зиянды заттар (оның ішінде 135,8 мың т газ тәрізді заттар, 2,3 мың т қатты заттар) шығарылған. Бұл улы заттарды атмосфераға, негізінен, ескі технологиялық жабдықтармен жабдықталған 3,5 мың мұнай ұңғымасы шығарады. Мұнай кәсіпшілігінің ең басты экологиялық проблемасы - ілеспе газды іске жарату. Қазір жылына 800 млн.3 газ ауада жанады. (2009). Мұнай кен орындарында мұнай өнімдерін өңдеу кезінде мұнай мен қалдық сулардың топырақ пен грунтқа төгілуі оларды ластайды. Солтүстік Каспий жағалауының мұнай өнімдері қалдықтарымен ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.