Химия-термиялық өңдеуді өндірісте қолдануы
Кіріспе
Негізігі бөлім
1. Химия.термиялық өңдеуді өндірісте қолдануы
1.1 Химия.термиялық өңдеудің физикалық негіздері
1.2 Химия.термиялық өңдеудегі қарапайым процестер 5
1.3 Металды термиялық өңдеу тәжірибесі
1.4 Химия.термиялық өңдеудің даму келешегі
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер тізімі
Негізігі бөлім
1. Химия.термиялық өңдеуді өндірісте қолдануы
1.1 Химия.термиялық өңдеудің физикалық негіздері
1.2 Химия.термиялық өңдеудегі қарапайым процестер 5
1.3 Металды термиялық өңдеу тәжірибесі
1.4 Химия.термиялық өңдеудің даму келешегі
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер тізімі
Химия-термиялық өңдеу металлургияда, машина жасауда және өнеркәсіптің басқа да маңызды салаларында металл өнімдерінің құрылымы мен қасиеттерін өзгерту үшін машиналардың, механизмдердің құрылымдардың механикалық және пайдалану қасиеттерін арттыру, металл сыйымдылығын төмендету бағытында кеңінен қолданылады.
Қазіргі уақытта осы заманғы технология нысан қалыптастыру және термиялық өңдеу процестерінің қасиеттері алдын ала берілген, прогрессивті материал және энергия сақтаушы жаңа материалдарды жасауды да, қолдануды да біріктіреді.
Термиялық өңдеудің осы заманғы технологиялық процестерін жасау негізіне бір уақытта технологиялық, ұйымдастыру және экономикалық принциптерді салады. Технологиялық принцип берілген қасиеттерді ең жоғары өнеркәсіптік және экономикалық тәсілдердің жиынтығымен тез алуды қамтамасыз ететін осындай процестер мен техникалық құралдарды енгізуді қарастырады. Ұйымдастыру принципі технологиялық процестердің сипаты, жұмыс тәсілдері мен үлгілері, өнеркәсіптің техникалық құралдары аталған термиялық бөлімшенің ұйымдастыру құрылымына толық сәйкес келуі және өнеркәсіптік бағдарламаның орындалуын қамтамасыз ету керектігін талап етеді. Экономикалық принцип технологиялық процестердің тек қана жоғары сапалы орындалуына емес, сондай-ақ еңбек, энергетикалық және материалдық ресурстардың барынша үнемі кезінде өнеркәсіптің ең төменгі шығындары, сондай-ақ күрделі салымдардың барынша тиімді пайдалануылына сүйенеді.
Химия-термиялық өңдеу жалпы заводтық бұйымдарды дайындау процесінің құрамдас бөлігі болып табылады. Күрделі бұйымдарды өндіру кезінде химия-термиялық өңдеу, оны кешенді технологиялық аралас
Қазіргі уақытта осы заманғы технология нысан қалыптастыру және термиялық өңдеу процестерінің қасиеттері алдын ала берілген, прогрессивті материал және энергия сақтаушы жаңа материалдарды жасауды да, қолдануды да біріктіреді.
Термиялық өңдеудің осы заманғы технологиялық процестерін жасау негізіне бір уақытта технологиялық, ұйымдастыру және экономикалық принциптерді салады. Технологиялық принцип берілген қасиеттерді ең жоғары өнеркәсіптік және экономикалық тәсілдердің жиынтығымен тез алуды қамтамасыз ететін осындай процестер мен техникалық құралдарды енгізуді қарастырады. Ұйымдастыру принципі технологиялық процестердің сипаты, жұмыс тәсілдері мен үлгілері, өнеркәсіптің техникалық құралдары аталған термиялық бөлімшенің ұйымдастыру құрылымына толық сәйкес келуі және өнеркәсіптік бағдарламаның орындалуын қамтамасыз ету керектігін талап етеді. Экономикалық принцип технологиялық процестердің тек қана жоғары сапалы орындалуына емес, сондай-ақ еңбек, энергетикалық және материалдық ресурстардың барынша үнемі кезінде өнеркәсіптің ең төменгі шығындары, сондай-ақ күрделі салымдардың барынша тиімді пайдалануылына сүйенеді.
Химия-термиялық өңдеу жалпы заводтық бұйымдарды дайындау процесінің құрамдас бөлігі болып табылады. Күрделі бұйымдарды өндіру кезінде химия-термиялық өңдеу, оны кешенді технологиялық аралас
1. Материалтану/ оқулық – Сүлеймен Е.Б., Исин Д.Қ., Қапжаппаров Ө.Қ., Исағұлова Д.А., Исин Б.Д. – Қарағанды: ҚарМТУ баспасы, 2011 ж. – 371 б.
2. Салалық материалтану және конструкциялық материалдар технологиясы/ оқу құралы – Нұрмағанбетова М.С. – Қарағанды: ҚарМТУ баспасы, 2010 ж. – 96 б.
3. Химия-термиялық өңдеу теориясы және технологиясы/ оқу құралы – Дахно Л.А., Шарая О.А., Күзембаев С.Б., Толеубеков Е.М. - Қарағанды: ҚарМТУ баспасы, 2006 ж. – 78 б.
4. Термиялық цехтарды жобалау/ оқу құралы – Дахно Л.А., Шарая О.А., Кипнис Л.С. – Қарағанды: ҚарМТУ баспасы, 2007 ж. – 89 б.
5. Материалтану және конструкциялық материалдар технологиясы пәні бойынша зертханалық практикум / оқу құралы – Исин Д.Қ., Исағұлов А.З., Медведева И.Е., Исағұлова Д.А., Орынғожина С.Е., Исин Б.Д., Смағұлова Ж.Б. – Қарағанды: ҚарМТУ баспасы, 2010 ж. – 121 б.
2. Салалық материалтану және конструкциялық материалдар технологиясы/ оқу құралы – Нұрмағанбетова М.С. – Қарағанды: ҚарМТУ баспасы, 2010 ж. – 96 б.
3. Химия-термиялық өңдеу теориясы және технологиясы/ оқу құралы – Дахно Л.А., Шарая О.А., Күзембаев С.Б., Толеубеков Е.М. - Қарағанды: ҚарМТУ баспасы, 2006 ж. – 78 б.
4. Термиялық цехтарды жобалау/ оқу құралы – Дахно Л.А., Шарая О.А., Кипнис Л.С. – Қарағанды: ҚарМТУ баспасы, 2007 ж. – 89 б.
5. Материалтану және конструкциялық материалдар технологиясы пәні бойынша зертханалық практикум / оқу құралы – Исин Д.Қ., Исағұлов А.З., Медведева И.Е., Исағұлова Д.А., Орынғожина С.Е., Исин Б.Д., Смағұлова Ж.Б. – Қарағанды: ҚарМТУ баспасы, 2010 ж. – 121 б.
Жоспары:
Кіріспе
3
Негізігі бөлім
5
1.
Химия-термиялық өңдеуді өндірісте қолдануы
5
1.1
Химия-термиялық өңдеудің физикалық негіздері
5
1.2
Химия-термиялық өңдеудегі қарапайым процестер
5
1.3
Металды термиялық өңдеу тәжірибесі
6
1.4
Химия-термиялық өңдеудің даму келешегі
11
Қорытынды
13
Қолданылған әдебиеттер тізімі
15
Кіріспе
Химия-термиялық өңдеу металлургияда, машина жасауда және өнеркәсіптің басқа да маңызды салаларында металл өнімдерінің құрылымы мен қасиеттерін өзгерту үшін машиналардың, механизмдердің құрылымдардың механикалық және пайдалану қасиеттерін арттыру, металл сыйымдылығын төмендету бағытында кеңінен қолданылады.
Қазіргі уақытта осы заманғы технология нысан қалыптастыру және термиялық өңдеу процестерінің қасиеттері алдын ала берілген, прогрессивті материал және энергия сақтаушы жаңа материалдарды жасауды да, қолдануды да біріктіреді.
Термиялық өңдеудің осы заманғы технологиялық процестерін жасау негізіне бір уақытта технологиялық, ұйымдастыру және экономикалық принциптерді салады. Технологиялық принцип берілген қасиеттерді ең жоғары өнеркәсіптік және экономикалық тәсілдердің жиынтығымен тез алуды қамтамасыз ететін осындай процестер мен техникалық құралдарды енгізуді қарастырады. Ұйымдастыру принципі технологиялық процестердің сипаты, жұмыс тәсілдері мен үлгілері, өнеркәсіптің техникалық құралдары аталған термиялық бөлімшенің ұйымдастыру құрылымына толық сәйкес келуі және өнеркәсіптік бағдарламаның орындалуын қамтамасыз ету керектігін талап етеді. Экономикалық принцип технологиялық процестердің тек қана жоғары сапалы орындалуына емес, сондай-ақ еңбек, энергетикалық және материалдық ресурстардың барынша үнемі кезінде өнеркәсіптің ең төменгі шығындары, сондай-ақ күрделі салымдардың барынша тиімді пайдалануылына сүйенеді.
Химия-термиялық өңдеу жалпы заводтық бұйымдарды дайындау процесінің құрамдас бөлігі болып табылады. Күрделі бұйымдарды өндіру кезінде химия-термиялық өңдеу, оны кешенді технологиялық аралас процестер түрінде күрделі өнеркәсіптің процестерімен біріктіре отырып және көбінесе нысан қалыптастыруда бірнеше рет қолданылады.
Химия-термиялық өңдіріс жаңа энергия көздеріне, жаңа ортаға, материалдарға өте төзімді бейімделгіш болып шықты. Мәселен, энергияның жоғары шоғырланған көздері - лазерлерді, төмен температуралы плазманы, электронды зеңбіректерді игеру - беттік нығайтудың жаңа технологиялық процестерін әзірлеуге әкеледі: лазерлік беттік нығайту, электронды сәуле арқылы беттік шыңдау, иондық бомбалаумен затқа конденсациямен жабын жағу (КИБ технологиясы). Химия-термиялық өңдеуді жүргізу кезінде бақыланатын атмосфера және вакуум кеңінен қолданылуда. Алыс емес болашақта химия-термиялық өңдеу үшін барлық металдың 50%-іне дейін бақыланатын атмосфера және вакуумда қыздыру жобалануда. Суда еритін полимерлерді әзірлеу салқындату мүмкіндіктерінің диапозоны жеңіл реттелетін синтетикалық шыныққан ортасының жаңа класын құруға мүмкіндік береді. Бұл орталар шынықтырып салқындатуды идеалдыға жақын режимде, яғни перлиттік және мартенситтік интервалдарда берілген жылдамдықта жүзеге асыруға мүмкіндік береді.
1.1 Химия-термиялық өңдеудің физикалық негіздері
Химия-термиялық өңдеу (ХТӨ) - жылулық әрекеттерді химиялықпен үйлестіретін, нәтижесінде металдар мен қорытпалардан жасалған бұйымдардың беттік қабаттарының қасиеттері мен құрылымын, құрамын өзгертетін, термиялық өңдеу. Химия-термиялық өңдеудің мақсаты - беттік қабатқа тиісті пайдалану қасиеттерін беру: жоғары қаттылық пен тозуға төзімділік, шаршау мен түйіспелі шыдамдыққа жоғарлатылған кедергі, электр-химиялық және газды коррозияға қорғаныс.
Химия-термиялық өңдеу активті қанықтырушы ортада қыздыру кезінде атомдық күйіндегі элементтер диффузиясы арқасында орындалады. Сонымен бұйымдар беттерін металл және металл емес түрлі элементтермен диффузиялы қанықтыру технологиялық процестеріне жатады. Машина жасау стандарты бойынша химия-термиялық өңдеудің классификациясы диаграммада келтірілген.
Машинаның жауапты бөлшектерінің ұзақ қызмет көрсетуін жоғарылату үшін цементтеу, азоттау, нитроцементтеу процестері қолданылады. Тіпті болмаса бормен, кремниймен және басқа металдармен беттік қанықтыру қолданылады.
1.2 Химия-термиялық өңдеудегі қарапайым процестер
Химия-термиялық өңдеу процесінің төрт кезенің ажыратады. Біріншісі - түрлі химиялық ыдырау реакциялары нәтижесінде бастапқы (қоршаған ортада) ионизацияланған (атомарлы) күйде активті диффузиялаушы элементтің түзілуі.
Екінші кезең - бұйым бетімен түзілген активті атомдардың абсорбциясы. Физикалық (қайтымсыз) және химиялық абсорбцияны (хемосорбция) ажыратады. Абсорбция металдар мен қорытпалардың тең салмақты емес беттік қабатының еркін энергиясынан пайда болады. Физикалық абсорбция Ван-дер-Ваальстің тартылу күштері әрекетінің арқасында өнделетін бетпен қанықтырушы элементтің абсорбцияланған атомдарының ілінісуіне әкеледі. Хемосорбция кезінде берік химиялық байланыстардың түзілуімен металл беттің атомдары мен абсорбциялаушы атомдар арасында өзара әрекеттесу жүреді. Екінші кезең нәтижесінде беттік қабат диффузиялаушы элементпен қанықтырылады және процестің келесі кезеңінің әрекет етуші күші болып табылатын, концентрация градиенті пайда болады.
Үшінші кезең - бұл өңделетін металл торында абсорбцияланған атомдардың орын ауыстыруы (диффузия). Бетте абсорбцияланған атомдардың шоғырлануы беттен өңделетін бұйымның тереңіне дейін диффузиялаушы ағының пайда болуына және қалыптасуына әкеледі.
Химия-термиялық өңдеу процесінің бірінші және екінші кезеңдері үшінші - диффузиялылыққа қарағанда айтарлықтай жылдам өтеді. Үшінші кезеңде диффузиялы аймақтың құрылымы мен қасиеті қалыптасады, ол химия-термиялық өңдеу процесінің жылдамдығын анықтайды. Диффузия процесін үдететін факторлар - бұл бұйымның өңделу технологиясының ұзақтылығын қысқартатын, температураны жоғарылату мен концентрация градиентін көбейту.
1.3 Металды термиялық өңдеу тәжірибесі
Термиялық өңдеудің кез келген түрі болатты белгілі температураға дейін қыздыруды қажет етеді. Болат мұнай немесе газбен жағылатын жалынды пештерде, кедергілі электр пешінде, балқытылған қорғасын немесе тұз құйылған астайларда қыздырылады. Соңғы кезде металдарды қыздыру үшін жоғары жиілікті айнымалы токты пайдаланып жүр. Термиялық өңдеудің жұмыс өнімділігі қыздырғыш пештердің қыздыру жылдамдығына байланысты. Қыздыру жылдамдығы жоғары пештерге жататыңдар: индукциялы пештер, қорғасын астауы, тұз астауы, газ немесе мұнай пештері, ең соңында - кедергілі электр пештері.
Термиялық өңдеу мынадай түрлеге бөлінеді:
* Күйдіру;
* Нормальдау;
* Шынықтыру;
* Жұмсарту;
* Химия-термиялық өңдеу.
1.Күйдіру. Күйдірудің өзі мынадай алты түрге бөлінеді: а)рекристализациялық күйдіру (қайта кристалдау үшін), б) толық күйдіру, в) шала күйдіру, г) түйіршікті перлитке күйдіру, д) изотермиялық күйдіру, е) диффузиялық күйдіру.
а) Суық күйінде өнделген (прокаттау, штамптау, созу, т.б.) бөлшектерді ішкі кернеулерін жою, тұтқырлығы мен пластикалық қасиеттерін арттыру үшін оларды рекристалдық күйдіру (қайта кристалдау) арқылы өңдейді. Рекристалдық күйдіруде металды рекристалдау температурасынан жоғары температураға дейін қыздырып, біраз уақыт сол температурада ұстағаннан кейін белгілі жылдамдықпен суытады;
б) Толық күйдіру эвтектикаға дейінгі болаттарды толық өңдеу үшін қолданылады. Толық күйдіруде металды 20-40оС жоғары қыздырып, сол температурада белгіді ұстағаннан соң аз жылдамдықпен суытады. Мұндай әдіспен өңделген металдың құрылымы майдаланып, ішкі кернеуі жойылады және жұмсарып, механикалық өңделгіштік қасиеті артады.
в) Шала күйдіру арқылы өңдегенде металды Ас аралығындағы температураға дейін қыздырып, сол температурада біраз уақыт ұстағаннан соң аз жылдамдықпен суытады. Термиялық өңдеудің бұл түрінде қайта кристалдану процесі толық жүрмегендіктен, феррит (эвтектоидқа дейінгі болаттағы) пен цементит (эвтектоидтан кейінгі болаттағы) өзгермейді.
г) Түйіршікті перлитке күйдіруде болатты 750-780оС-қа дейін қыздырып, сол температурада біраз уақыт ұстағаннан кейін баяу жылдамдықта суытады. Термиялық өңдеудің бұл әдісі эвтектоидқа дейінгі және одан кейінгі болаттардың құрылымын түйіршікті перлитке айналдыру, пластикалық қасиетін арттырп, қаттылығы мен беріктігін кеміту үшін қолданылады. Бұл әдіспен құрал-саймандар жасауға арналған болаттар өңделеді.
д) Изотермиялық күйдіруде болатты Ас нүктесінен 20-40оС қыздырғаннан соң, Az нүктесінен 500-200 оС температураға дейін тез суытып, сол температура аралығында белгілі уақыт ұстап, белгілі жылдамдықпен суытады. Өңдеудің бұл түріне кететін уақыт толық күйдіруге қарағанда әлдеқайда аз.
е) Диффузиялық күйдіруде болатты Асз немесе Асм нүктелерінен 30-50 оС жоғары температураға дейін қыздырып, сол температурада ұзақ уақыт ұстап, 800-850 оС-қа дейінгі пешпен бірге, сонан соң ауада суытады.
2. Нормальдау. Металды Асз немесе Асм нүктелерінен 30-50 оС жоғары температураға дейін қыздырып, сол температурада ұзақ уақыт ұстағаннан кейін ауада суыту арқылы өңдеуді нормальдау дейді. Қыздырған кезде болаттың құрылымы аустенитке айналып, суығанда күйдіргендегі сияқты, оның құрылымындағы көміртегінің мөлшеріне байланысты феррит-перлитке немесе перлит-цементитке айналады.
Нормальдау процесіндегі болаттың суыту температурасының дәрежесі жоғары болғандықтан жоғары дисперсиялы перлит түзіліп, эвтектоид ертісіндегі перлиттің мөлшері артады. Сондықтан нормальданған болаттың күйдірілген болтақа қарағанда қаттылығы мен беріктілігі жоғары болады. Нормальдау болаттың тығыздығы мен ішкі кернеуін жою үшін, орташа мөлшерлі көміртекті болаттардың механикалық қасиеттерін арттыру және болатты одан әрі өңдеуге дайындау үшін қолданылады.
3. Шынықтыру. Металды кризистік нүктеден 30-50 оС жоғары қыздырып, сол температрада біраз уақыт ұстағаннан кейін үлкен жлдамдықпен суытуды шынықтыру дейді. Осының нәтижесінде болаттың құрылымы мартенситке айналып, қаттылық, беріктік, үйкеліске беріктік қасиеті артады.
Шынықтыру толық шынықтыру және шала шынықтыру болып екіге бөлінеді. Қыздыру температурасы болаттың құрамындағы көміртегінің мөлшеріне байланысты болады.
Эвтектоидқа дейінгі болаттардың құрылымы феррит пен перлиттен тұрады. Осы болатты Лез нүктесінен жоғары температураға дейін қыздырсақ, оның құрылымы аустенитке, ал кризистік жылдамдықпен суытсақ мартенситке айналады. Металды термиялық жолмен осылайша өңдеу әдісін толық шынықтыру деп атайды.
Егер болатты Ас нүктесінен жоғары Асг нүктесінен төмен температураға дейін қыздырсақ, құрылымы аустенит пен ферритке, ал суытсақ аустенит мартенситке айналып, феррит өзгермей қалады.
Сондықтан мұндай шынықтырудан кейінболаттың құрылымы мартенсит пен ферритке айналады, ал металды ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе
3
Негізігі бөлім
5
1.
Химия-термиялық өңдеуді өндірісте қолдануы
5
1.1
Химия-термиялық өңдеудің физикалық негіздері
5
1.2
Химия-термиялық өңдеудегі қарапайым процестер
5
1.3
Металды термиялық өңдеу тәжірибесі
6
1.4
Химия-термиялық өңдеудің даму келешегі
11
Қорытынды
13
Қолданылған әдебиеттер тізімі
15
Кіріспе
Химия-термиялық өңдеу металлургияда, машина жасауда және өнеркәсіптің басқа да маңызды салаларында металл өнімдерінің құрылымы мен қасиеттерін өзгерту үшін машиналардың, механизмдердің құрылымдардың механикалық және пайдалану қасиеттерін арттыру, металл сыйымдылығын төмендету бағытында кеңінен қолданылады.
Қазіргі уақытта осы заманғы технология нысан қалыптастыру және термиялық өңдеу процестерінің қасиеттері алдын ала берілген, прогрессивті материал және энергия сақтаушы жаңа материалдарды жасауды да, қолдануды да біріктіреді.
Термиялық өңдеудің осы заманғы технологиялық процестерін жасау негізіне бір уақытта технологиялық, ұйымдастыру және экономикалық принциптерді салады. Технологиялық принцип берілген қасиеттерді ең жоғары өнеркәсіптік және экономикалық тәсілдердің жиынтығымен тез алуды қамтамасыз ететін осындай процестер мен техникалық құралдарды енгізуді қарастырады. Ұйымдастыру принципі технологиялық процестердің сипаты, жұмыс тәсілдері мен үлгілері, өнеркәсіптің техникалық құралдары аталған термиялық бөлімшенің ұйымдастыру құрылымына толық сәйкес келуі және өнеркәсіптік бағдарламаның орындалуын қамтамасыз ету керектігін талап етеді. Экономикалық принцип технологиялық процестердің тек қана жоғары сапалы орындалуына емес, сондай-ақ еңбек, энергетикалық және материалдық ресурстардың барынша үнемі кезінде өнеркәсіптің ең төменгі шығындары, сондай-ақ күрделі салымдардың барынша тиімді пайдалануылына сүйенеді.
Химия-термиялық өңдеу жалпы заводтық бұйымдарды дайындау процесінің құрамдас бөлігі болып табылады. Күрделі бұйымдарды өндіру кезінде химия-термиялық өңдеу, оны кешенді технологиялық аралас процестер түрінде күрделі өнеркәсіптің процестерімен біріктіре отырып және көбінесе нысан қалыптастыруда бірнеше рет қолданылады.
Химия-термиялық өңдіріс жаңа энергия көздеріне, жаңа ортаға, материалдарға өте төзімді бейімделгіш болып шықты. Мәселен, энергияның жоғары шоғырланған көздері - лазерлерді, төмен температуралы плазманы, электронды зеңбіректерді игеру - беттік нығайтудың жаңа технологиялық процестерін әзірлеуге әкеледі: лазерлік беттік нығайту, электронды сәуле арқылы беттік шыңдау, иондық бомбалаумен затқа конденсациямен жабын жағу (КИБ технологиясы). Химия-термиялық өңдеуді жүргізу кезінде бақыланатын атмосфера және вакуум кеңінен қолданылуда. Алыс емес болашақта химия-термиялық өңдеу үшін барлық металдың 50%-іне дейін бақыланатын атмосфера және вакуумда қыздыру жобалануда. Суда еритін полимерлерді әзірлеу салқындату мүмкіндіктерінің диапозоны жеңіл реттелетін синтетикалық шыныққан ортасының жаңа класын құруға мүмкіндік береді. Бұл орталар шынықтырып салқындатуды идеалдыға жақын режимде, яғни перлиттік және мартенситтік интервалдарда берілген жылдамдықта жүзеге асыруға мүмкіндік береді.
1.1 Химия-термиялық өңдеудің физикалық негіздері
Химия-термиялық өңдеу (ХТӨ) - жылулық әрекеттерді химиялықпен үйлестіретін, нәтижесінде металдар мен қорытпалардан жасалған бұйымдардың беттік қабаттарының қасиеттері мен құрылымын, құрамын өзгертетін, термиялық өңдеу. Химия-термиялық өңдеудің мақсаты - беттік қабатқа тиісті пайдалану қасиеттерін беру: жоғары қаттылық пен тозуға төзімділік, шаршау мен түйіспелі шыдамдыққа жоғарлатылған кедергі, электр-химиялық және газды коррозияға қорғаныс.
Химия-термиялық өңдеу активті қанықтырушы ортада қыздыру кезінде атомдық күйіндегі элементтер диффузиясы арқасында орындалады. Сонымен бұйымдар беттерін металл және металл емес түрлі элементтермен диффузиялы қанықтыру технологиялық процестеріне жатады. Машина жасау стандарты бойынша химия-термиялық өңдеудің классификациясы диаграммада келтірілген.
Машинаның жауапты бөлшектерінің ұзақ қызмет көрсетуін жоғарылату үшін цементтеу, азоттау, нитроцементтеу процестері қолданылады. Тіпті болмаса бормен, кремниймен және басқа металдармен беттік қанықтыру қолданылады.
1.2 Химия-термиялық өңдеудегі қарапайым процестер
Химия-термиялық өңдеу процесінің төрт кезенің ажыратады. Біріншісі - түрлі химиялық ыдырау реакциялары нәтижесінде бастапқы (қоршаған ортада) ионизацияланған (атомарлы) күйде активті диффузиялаушы элементтің түзілуі.
Екінші кезең - бұйым бетімен түзілген активті атомдардың абсорбциясы. Физикалық (қайтымсыз) және химиялық абсорбцияны (хемосорбция) ажыратады. Абсорбция металдар мен қорытпалардың тең салмақты емес беттік қабатының еркін энергиясынан пайда болады. Физикалық абсорбция Ван-дер-Ваальстің тартылу күштері әрекетінің арқасында өнделетін бетпен қанықтырушы элементтің абсорбцияланған атомдарының ілінісуіне әкеледі. Хемосорбция кезінде берік химиялық байланыстардың түзілуімен металл беттің атомдары мен абсорбциялаушы атомдар арасында өзара әрекеттесу жүреді. Екінші кезең нәтижесінде беттік қабат диффузиялаушы элементпен қанықтырылады және процестің келесі кезеңінің әрекет етуші күші болып табылатын, концентрация градиенті пайда болады.
Үшінші кезең - бұл өңделетін металл торында абсорбцияланған атомдардың орын ауыстыруы (диффузия). Бетте абсорбцияланған атомдардың шоғырлануы беттен өңделетін бұйымның тереңіне дейін диффузиялаушы ағының пайда болуына және қалыптасуына әкеледі.
Химия-термиялық өңдеу процесінің бірінші және екінші кезеңдері үшінші - диффузиялылыққа қарағанда айтарлықтай жылдам өтеді. Үшінші кезеңде диффузиялы аймақтың құрылымы мен қасиеті қалыптасады, ол химия-термиялық өңдеу процесінің жылдамдығын анықтайды. Диффузия процесін үдететін факторлар - бұл бұйымның өңделу технологиясының ұзақтылығын қысқартатын, температураны жоғарылату мен концентрация градиентін көбейту.
1.3 Металды термиялық өңдеу тәжірибесі
Термиялық өңдеудің кез келген түрі болатты белгілі температураға дейін қыздыруды қажет етеді. Болат мұнай немесе газбен жағылатын жалынды пештерде, кедергілі электр пешінде, балқытылған қорғасын немесе тұз құйылған астайларда қыздырылады. Соңғы кезде металдарды қыздыру үшін жоғары жиілікті айнымалы токты пайдаланып жүр. Термиялық өңдеудің жұмыс өнімділігі қыздырғыш пештердің қыздыру жылдамдығына байланысты. Қыздыру жылдамдығы жоғары пештерге жататыңдар: индукциялы пештер, қорғасын астауы, тұз астауы, газ немесе мұнай пештері, ең соңында - кедергілі электр пештері.
Термиялық өңдеу мынадай түрлеге бөлінеді:
* Күйдіру;
* Нормальдау;
* Шынықтыру;
* Жұмсарту;
* Химия-термиялық өңдеу.
1.Күйдіру. Күйдірудің өзі мынадай алты түрге бөлінеді: а)рекристализациялық күйдіру (қайта кристалдау үшін), б) толық күйдіру, в) шала күйдіру, г) түйіршікті перлитке күйдіру, д) изотермиялық күйдіру, е) диффузиялық күйдіру.
а) Суық күйінде өнделген (прокаттау, штамптау, созу, т.б.) бөлшектерді ішкі кернеулерін жою, тұтқырлығы мен пластикалық қасиеттерін арттыру үшін оларды рекристалдық күйдіру (қайта кристалдау) арқылы өңдейді. Рекристалдық күйдіруде металды рекристалдау температурасынан жоғары температураға дейін қыздырып, біраз уақыт сол температурада ұстағаннан кейін белгілі жылдамдықпен суытады;
б) Толық күйдіру эвтектикаға дейінгі болаттарды толық өңдеу үшін қолданылады. Толық күйдіруде металды 20-40оС жоғары қыздырып, сол температурада белгіді ұстағаннан соң аз жылдамдықпен суытады. Мұндай әдіспен өңделген металдың құрылымы майдаланып, ішкі кернеуі жойылады және жұмсарып, механикалық өңделгіштік қасиеті артады.
в) Шала күйдіру арқылы өңдегенде металды Ас аралығындағы температураға дейін қыздырып, сол температурада біраз уақыт ұстағаннан соң аз жылдамдықпен суытады. Термиялық өңдеудің бұл түрінде қайта кристалдану процесі толық жүрмегендіктен, феррит (эвтектоидқа дейінгі болаттағы) пен цементит (эвтектоидтан кейінгі болаттағы) өзгермейді.
г) Түйіршікті перлитке күйдіруде болатты 750-780оС-қа дейін қыздырып, сол температурада біраз уақыт ұстағаннан кейін баяу жылдамдықта суытады. Термиялық өңдеудің бұл әдісі эвтектоидқа дейінгі және одан кейінгі болаттардың құрылымын түйіршікті перлитке айналдыру, пластикалық қасиетін арттырп, қаттылығы мен беріктігін кеміту үшін қолданылады. Бұл әдіспен құрал-саймандар жасауға арналған болаттар өңделеді.
д) Изотермиялық күйдіруде болатты Ас нүктесінен 20-40оС қыздырғаннан соң, Az нүктесінен 500-200 оС температураға дейін тез суытып, сол температура аралығында белгілі уақыт ұстап, белгілі жылдамдықпен суытады. Өңдеудің бұл түріне кететін уақыт толық күйдіруге қарағанда әлдеқайда аз.
е) Диффузиялық күйдіруде болатты Асз немесе Асм нүктелерінен 30-50 оС жоғары температураға дейін қыздырып, сол температурада ұзақ уақыт ұстап, 800-850 оС-қа дейінгі пешпен бірге, сонан соң ауада суытады.
2. Нормальдау. Металды Асз немесе Асм нүктелерінен 30-50 оС жоғары температураға дейін қыздырып, сол температурада ұзақ уақыт ұстағаннан кейін ауада суыту арқылы өңдеуді нормальдау дейді. Қыздырған кезде болаттың құрылымы аустенитке айналып, суығанда күйдіргендегі сияқты, оның құрылымындағы көміртегінің мөлшеріне байланысты феррит-перлитке немесе перлит-цементитке айналады.
Нормальдау процесіндегі болаттың суыту температурасының дәрежесі жоғары болғандықтан жоғары дисперсиялы перлит түзіліп, эвтектоид ертісіндегі перлиттің мөлшері артады. Сондықтан нормальданған болаттың күйдірілген болтақа қарағанда қаттылығы мен беріктілігі жоғары болады. Нормальдау болаттың тығыздығы мен ішкі кернеуін жою үшін, орташа мөлшерлі көміртекті болаттардың механикалық қасиеттерін арттыру және болатты одан әрі өңдеуге дайындау үшін қолданылады.
3. Шынықтыру. Металды кризистік нүктеден 30-50 оС жоғары қыздырып, сол температрада біраз уақыт ұстағаннан кейін үлкен жлдамдықпен суытуды шынықтыру дейді. Осының нәтижесінде болаттың құрылымы мартенситке айналып, қаттылық, беріктік, үйкеліске беріктік қасиеті артады.
Шынықтыру толық шынықтыру және шала шынықтыру болып екіге бөлінеді. Қыздыру температурасы болаттың құрамындағы көміртегінің мөлшеріне байланысты болады.
Эвтектоидқа дейінгі болаттардың құрылымы феррит пен перлиттен тұрады. Осы болатты Лез нүктесінен жоғары температураға дейін қыздырсақ, оның құрылымы аустенитке, ал кризистік жылдамдықпен суытсақ мартенситке айналады. Металды термиялық жолмен осылайша өңдеу әдісін толық шынықтыру деп атайды.
Егер болатты Ас нүктесінен жоғары Асг нүктесінен төмен температураға дейін қыздырсақ, құрылымы аустенит пен ферритке, ал суытсақ аустенит мартенситке айналып, феррит өзгермей қалады.
Сондықтан мұндай шынықтырудан кейінболаттың құрылымы мартенсит пен ферритке айналады, ал металды ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz