Инновацияны зерттеудің әдістемесі мен бағыттары
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
1 ИННОВАЦИЯЛЫҚ ҚЫЗМЕТТЕГІ ҒЫЛЫМИ ҰЙЫМДАСТЫРУ ЖӘНЕ ӘДІСТЕМЕЛІК ҚОЛДАУ
1.1Инновациялық зерттеудің әдістемесі және
бағыттары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... .5
1.2Инновациялық процесті басқару және қолданудағы әдістемелік жұмыстың
маңызы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...17
2 ЖАҢАШЫЛ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ КӨПШІЛІККЕ ТАРАТУ
2.1Ақпараттық технология саласындағы инновациялық
қызмет ... ... ... ... ... ... .32
2.2Оқырмандарға компьютерлік технологиялар негізінде ақпараттық-
библиографиялық қызмет көрсетуді
дамыту ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... .40
3ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ҰЛТТЫҚ АКАДЕМИЯЛЫҚ КІТАПХАНАСЫНЫҢ ҚЫЗМЕТ
КӨРСЕТУІНДЕГІ РӨЛІ
3.1Кітапханалық-библиографиялық қызмет көрсетудегі ҚР Ұлттық академиялық
кітапханасының инновациялық қызметі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..49
3.2Қазақстан Республикасы Ұлттық академиялық кітапханасындағы ақпараттық
қызмет
түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ...55
ҚОРТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .59
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 62
ҚОСЫМША: Әлемдік кітапханалар туралы презентация
КІРІСПЕ
Зерттеудің өзектілігі: Кітапхана – ғасырдан ғасырға адамзат тарихының
керуенін сүріндірмей әкеле жатқан шырағы биік парасаттылық пен
білімділіктің киелі ордасы. Қазіргі таңда кітапханаларда түрлі деңгейде
өзгерістер орын алуда. Заман ағымына, біліктілік талабына сай оқырмандардың
да сұранысы өзгеруде.
Қазіргі кезде қоғамның талабын қанағаттандыру, рухани байлығы мен жалпы
қабілетін дамыту және жоғары эстетикалық талғамын қалыптастыру міндеттерін
іске асыруда кітапханалардың алар орны ерекше.
Болашақ Қазақстанның азаматтарын тәрбиелеудің міндеттері, қоғамның
ахуалы бүгінгі мұғалімдер, профессорлар, оқытушылар, кітапханашылар,
мәдениет қызметкерлері қауымын рухани даму жолында үздіксіз еңбек етуге
үндейді. Елбасы өз Жолдауында көрсеткендей әрбір азамат осы кезге дейін
аталар қалдырып кеткен мұраны, еліміздегі барлық құндылықтарды, байлықтарды
талмай меңгеруі керек.
XXI ғасырда кітапхананы ақпараттық мекеме ретінде қарай отырып, оның
дамуын жаңа автоматтандырылған технологияларды пайдалануымен байланысты
екенін көреміз. Компьютерлер мен Интернет ұсынатын жаңа ақпараттық
технологиялар, электронды құжаттар ақпараттық құралдарды, уақыт пен
кеңістік өлшемінсіз шексіз кең пайдалануына әкеледі.
Проблеманы құру дәрежесі: Зерттеудің мақсаты – кітапхана қызметінде
инновация жағдайына талдау жасау. Инновацияны зерделеу үшін әр түрлі жалпы
ғылыми және зерттеудің арнаулы әдістері қолданылады: байқау, эксперимент,
сұрастыру, біліктілік пен талдаулар. Инновацияны зерттеуге бірінші төрт
әдіс әдебиетте қаралды, оның кейінгі екеуіне тоқталайық.
Классификациялық талдау жетекші әдісті пайдалану үшін, инновация
қызметінде көп аспекті құрады, ал көп өлшемді инновация классификациясы
зерттеу құралын қарайды. Ақпаратты талдау үшін өзгешеліктің жүрісі мен
нәтижесін инновация қызметі арқылы іске асыруға болады, онда инновация
классификациясының әр түрлі құбылыстары қаралады, ол негізге алынады да
морфологиялық әдіске айналады.
Морфологиялық әдіс нарық жаңалығын зерделеу үшін пайдалануға болады және
кітапхананың инновация беделдігін бағалайды. Ол негізгі үш міндетті шешу
үшін құрылған: тәсілін анықтау, толықтыруын анықтау, барлық тәсілдерін
іздеу (әдісі, пайда болуы) бұл құбылыстың барлық шешімдерінің түйінді
мәселелері.
Объектісі: Ақпараттық технология саласындағы инновациялық қызмет
Пәндік. Әдістемелік жұмыста, инновация әдістемесінде маңызды орынды,
кітапхана инновация орталығымен тығыз байланысып, сапалы ғылыми деңгей
қызметіне жетеді.
Дипломдық жұмыстың алға қойып отырған мақсаты – қажетті ақпараттарды
іздеуде көмек көрсету және ақпарат алуды бірнеше операциялар арқылы жүзеге
асыру. Дипломдық жұмысымда Астана қаласындағы Қазақстан Республикасының
Ұлттық академиялық кітапханасының жаңа ақпараттық технологиясы негізінде
инновациялық қызметтің дамуы қарастырылды.
Дипломдық жұмысымда кітапханада инновациялык қызметтің әдістемелік
қызметі, ғылыми ұйымдастырылуы, инновациялық процесті басқару жұмысы
жазылды. Кітапханада шығарылған мәліметтер қоры мен ресурстарын
пайдаланушылардың сұраныстарын қанағаттандыру мақсатында жүргізуімен қатар
перспективалык міндеттерді жүзеге асыру, кітапхананың оқырмандарға жылдам,
толық қызмет көрсетуге мүмкіндік беретін қазіргі кезеңдегі жаңа сапалы
орталыққа айналуына септігін тигізеді.Кітапхана жұмысында жаңа технологияны
қолдану – кітапхана қызметінің сапасын арттырып, оқырмандар қатарын
толықтырып, мәдени деңгейінің көтерілуіне тиімді әсер етеді.
Ғылымдағы жаңалықтар. Қазіргі кезеңде кітапхана ақпараттық ресурстары,
ынталы шығармашылық кадрлық мүмкіндігі бар, мәдени бос уақытты пайдалы
өткізетін, білім беретін орталық болып саналады. Қайсы кітапханада болсын
автоматтандыру жобасын жүзеге асырудағы ең маңызды кезең базалық
бағдарламаны пайдалануды қамтамасыз етуді таңдай білу.
Кітапхана ісінде компьютерлік технологияларды кең ауқымда пайдалануды
оқырмандар мен кітапхананың басқа пайдаланушыларының ақпаратқа деген
сұранысын қанағаттандыруға негізделген. Еліміздегі жаңалықтар мен
өзгерістер, білім мен мәдениеттегі жаңа мемлекеттік тапсырмаларды іске
асырудағы шешуші қадамдар ең алдымен кітапханашыға келіп тіреледі. Жаңа
ақпараттық технологияға көшу, басқарудың экономикалық амалдарын қолдану,
оған еңбек ұжымының қатыстырылуы кітапхана жұмысшыларының жаңа жоғарғы
кәсіби деңгейін және жалпы мәдениет пен қарым-қатынас мәдениетін игерген
жаңа түрін қалыптастыруды талап етеді.
Тәжірибелік барысы: Дипломдық жұмыс Ақпараттық технология саласындағы
инновациялық қызмет тақырыбын қамтиды. Тақырыптың өзектілігі кітапханада
инновациялық қызметтің даму үрдісін қалыптастыру болып табылады.
Дипломдық жұмыстың құрылымы: кіріспеден, үш тараудан, қорытындыдан және
қолданылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
Автоматтандыру процесінде мәліметтер базасы мен электронды каталог
арқылы оқырмандарға қызмет көрсету, оқырмандар сұранысын зерделеу негізінде
толықтырылған компакт дискілер, толық мәтінді мәліметтер базасын ұсыну,
Интернет жүйесін пайдалану қызметтері жатады.
1 ИННОВАЦИЯЛЫҚ ҚЫЗМЕТТЕГІ ҒЫЛЫМИ ҰЙЫМДАСТЫРУ ЖӘНЕ ӘДІСТЕМЕЛІК ҚОЛДАУ
1.1Инновацияны зерттеудің әдістемесі мен бағыттары
Кітапханадан тыс істе инновация қызметін зерделеуде маркетингті зерттеп
өткізудің сөйлемін қарау, өзгеру мақсатының міндетін шешу. Ондай зерттеудін
мақсаты - инновацияның басылымдылығының көкейкесті мәселесі - қаржы,
материалдық және адамдар мәселелерін шешуге бағытталады.
Зерттеу барысында, оны іске асыруды байқау, талдау және бағалау
элементтері мен факторлары, өркендеу, құрылым тенденциясына әсер етеді,
нарықтағы қарым-қатынасына, талдауына сыртқы факторына, инновация
қызметінің өсуіне әсер етеді. Егер біз нарық қатынасының өзгеріп отыратынын
ескерсек зерттеу барысын өткізуде, әр кезеңде сұраныс, нарық талаптарын
байқау қызметінің жағдайы қаралады.
Зерттеу қорытындысы инновация қызметіне ұйымдастырып оны алға бастыру
үшін ашық және негізді платформа құру, оны пайдалану үшін болжам құрылады,
жоспарлар түзетіледі, жобалау мен ағымды қызметтер ұйымдастырылады.
Инновация қызметін іске асыру тәжірибесінде, кітапхана ісінде жиналып
қалған, басқа саланы зерделеуде, зерттеу бағытының түйінді мәселесі ол
кітапхана ісін жүргізуін былай болады [1,61б.].
1. Инновация жағдайын бағалау, талдау және байқау, кітапханаға әсер
ететін жағдайлар мен факторлар және олардың өзгеріп отыруды іске
асыру.
2. Нарық жаңалығын байқау, кітапхана ісіндегі инновация мүмкіндігінде
алдыңғы тәжірибе адресін білу мақсатында, дайын әзірлікті
қамтамасыз етіп, жаңа ғылыми бағыт, ғылыми мектеп арқылы, алдыңғы
қатардағы кітапхана қызметкерлерін анықтайды.
3. Инновация жағдайында кітапхананың ішкі ортасын зерделеу,
персоналдардың инновация беделдігін төмендетеді.
4. Жалпы алғанда кітапхананың инновация қызметіне нәтижелі бағалар
беріледі (кітапхананың жағдайы мен тенденциясының өзгеруі)
инновация стратегиясының жеке бағыттары, қормен қамтамасыз ету,
инновация коммуникациясы, тәжірибе трансляциясы және инновация
диффузиясының кітапхана ісін алға бастыру тенденциясымен
байланысты және аралас қызмет облысымен де байланысты.
Инновация жағдайын зерделеу нәтижесінде инновацияны инновация
үдерісінің циклі басталады. Инновация жағдайлары деп нақты кітапханада
инновация ахуалының шартын аңыктау, объективті талаптар арасындағы
қайшылықтың тууы және оның қызметін жетілдіруге жағдайлар жасау. Инновация
жағдайының бағасы шарт пен факторды анықтайды, өзгеруіне куә болады.
Кітапханаға әсер етудің болуы шарт пен факторға байланысты, онда
өзгерістер былай болады:
• кітапхана қызметінде мазмұны мен ұйымдастырудың пайдаланушыларға
қойылатын талаптары, кітапхана қызметі мен өнімдерінің сұраныс
мүмкіндіктерін жағдайын, тұтынушыларға қызмет көрсету, білу
(ақпараттық) жағдайларын қанағаттандыру және кітапхана қорларын
пайдалана тұра тұтынушыларға көмек көрсету; кітапхананың тұтас
нарық (пайдаланушылар) құрамдары.
• әлемде, елде, аумақта кітапхана ісін өркендету тенденциясы, жаңа
кітапхана технологиясын қолдануды анықтау, қызметі мен өнімдері,
ақпарат алуды қамтамасыз ету мен кітапхананың профилді және аралас
нарықта бәсекестікке төтеп бере алатын жағдайда болуға тиісті,
кітапханалардың алдыңғы тәжірибелерін пайдалану, алдыңғы әр
саланың орталықтарының қызмет бағытын, кітапхананың әдістемелік
орталықтарымен, ж.о.о-мен, зертханалармен т.б. араласу, олар
кітапхана қызметінде жаңа технологиялық, әдістемелік жағдайларды
әзірлейді
• кітапханалар қызмет ететін аумақтарда, әртүрлі кітапханалардың
өзгеруі, аумақтағы кітапхананың инновация қызметінің жағдайы
(аралас ұйымдар) және сапасы (жетістіктері).
• нақты кітапханалардың қызмет жағдайлары (соның ішінде
инновациялық) қордың жетістігі мен тұрақтылығы (өсуі, төмендеуі)
қызмет көрсеткіші, жаңа бағытты игерудегі игеру көрсеткіштері
(стратегия қолданудың өнімділігі, коммуникация каналдарын
пайдалану, тәжірибені тарату бейнесін сақтау, БАҚ-ен үкімет
құрамдарымен достар шеңберін кеңейту, қызметтің күшті, әлсіз түрін
алу [2,46 б.].
Осы мәліметтер негізінде деңгейін асыру бейнесі келешекте жаңалық
енгізу. Келешекте бұл бейне ұқсас бейнемен салыстырылады, ғылыми зерттеу
нәтижесінде, оның ағымының құжатында көрсетіледі және іске асыруға жарамды
кітапханалардың алдыңғы қатарлы тәжирибесін пайдалану, инновацияның жаңа
объектісінің жоба жұмысын іске асыруды ойластыру.
Нарықты зерделеу нәтижесінде жаңалықты анықтау, онда жоба жұмыстарын кім
атқарады, жаңалық барысын әзірлеу қалай жүреді. Зерттеу нәтижесінің
барысында нарықтың көлемі күрделілігі байқалады, инновация ұйымында
жаңалықтар әзірлеуге жағдай жасалады. (ж.о.о-да әдістемелік орталықта) не
кітапхана жағдайында.
Кітапхананың ішкі ортасын зерделеу жаңалық еңгізу үдерісін қамтамасыз
етеді, жаңальқ жүргізу инновацияға айналады, жаңалық жүргізу жағдайында
персоналдарды басқаруда шешім қабылдауда жаңа ақпарат пайда болады. Ең
ақырында талдау нәтижесі негізінде инновация қызметінің нәтижесі мен әр
кезеңнің бөлімдерінің қызыметтері бағаланады [3,136 б.].
Инновацияны зерттеу, басқа да қолданбалы өнерді зерттеу сияқты, олар
арнаулы дайындалған бағдарламамен өтеді. Құрылу барысында зерттеудің барысы
мен мақсаты қаралып, көрсетілген жиынның өңделуі мен т.б. нәтижелері
анықталады. Бағдарламаның міндетті бөлімі мынадай:
✓ Зертеудің көкейтесті мәселесін дәлелдеу.
✓ Зерттеудің обектісі, құралы мен мақсаты.
✓ Зертеу (гипотезасы) - ғылыми болжамы.
✓ Зертеудің міндеттері.
✓ Зерттеу базасы, жиынтығын зерттеу.
Бірінші ақпаратты жинап қабылдау мен әдісі - пайдаланған әдістерді өз
орындарына қою, процедура ережесі мен операцияның логикалық жолы, өңдеумен
интерпретация жобасы, көрсеткішін пайдалану, жинақтау
Зерттеудің жұмысы жоспары (кезеңдері, нәтижесі, мөлшері жауапкершілігі,
орындаулары. Есептей отыра бағдарламаның құрылуы арнаулы әдебиетте
көрсетілген, инновацияны байқауданның ерекшелігіне тоқталайық.
Қандай да болсын зерттеулер үлкен қорды талап етеді. Зерттеуші
-кітапханашы (әдіскер, менеджер) зерттеудің керектік маңызын білу қажет
және оның негізін түсіну қажет.Негіздің көкейкесті мәселесі мына сұраққа
жауап береді:зерттеу не үшін жүргізіледі? Нақты кітапхананың қазіргі күнгі
қызмет жағдайында оның қандай көкейтесті мәселесі бар?
Зерттеу бағдарламасында былай деп көрсетеді, кітапхананың түйінді
мәселлерде зерделеуге қандай себептер әсер етеді. Инновация жағдайының
бірінші себептері неде, осы түйінді мәселені зерттеп өткізудің керектігін
білу. Зерттеудің мақсаты мына сұрақтарға жауап береді, нені байқаймыз, не
нәрсеге ұмтылу қажет?
Зерттеу мақсатының мәні мынаған байланысты, зерттеудің қандай түрі
өткізіледі, іздеу, жазу, экспеиментті түрі. Іздеп зерттеулер ол ақпараттар
жинау, түйінді мәселені түсіндіру, әрі қарай зерттеу үшін ғылыми болжам
қажет. Нәтижені нақты зерттеудің қысқаша мақсаты, ол іздеу арқылы тауып
алу.
Зерттеудің қысқаша мақсатының бірнеше түріне мысал келтірейік.
• Мәнді жайтты анықтау, онда беделді кітапханашылардың инновацияға
өтуге кедергі жасау;
• Кітапхана қызметінде пайдаланудың маңызы үшін аралас жетістіктерді
табу қажет:
• Кітапхана қызметкерлерінің инновация тәртібінің дәлелін айқындау.
Экспериментальды зерттеудің мәні ғылыми болжам туралы зерттеу, тергеу
себептері сұраныс пен инновация арасындағы байланыс олардың тұтынушылары
мен обьектің өзгерістері. Мысалы, зерттеудің қысқаша мақсаты былай болады:
Кітапхана қызметінде кітапхана ішінің жарнамасының жаңа түрін бағалау.
Материал емес әдісті бағалауға стимул жасау (көмек пакеті).
Кітапханашының инновациялық беделі.
Баға саясатына ықпалы кітапхананы пайдаланушылардың әртүрлі қызмет
көрсетудің категориялардың бағасы.
Ақпараттың объективтік түрін күшейту, ойды қалыптастыру, сендіру,
жетекшіні позициясын көз-қарасын (мәдениет бөлімінің меңгерушісі, кітапхана
директоры, бөлім меңгерушісі) қорғау [4, 14-16 б.].
Мақсаттың мысалдары мыналар:
• Ақылға қонымды облыс жағдайында балалар кітапханаларын жаппай
кітапханаларға қосу керектігін дәлелдеу.
• Бөлімнің ғылыми әдістемелік жұмысын инновациялық-әдістемелік
қызметке қайта ұйымдастыру әсерін дәлелдеу.
• Кітапхана қызметкерлерінің жаңа айлық жалақы алу жағдайына
дайын екенін растау.
Зерттеудің мақсаты ол - кітапхана қызметінде инновация жағдайына талдау
жасау. Бұл кезде зерттеу міндетіне мынау жатады.
• Кітапхана объектісіндегі негізгі өзгеруін анықтау.
• Инновация барар жолға кедергі жасаушыны анықтау.
• Инновация нәтижесі факторына әсер ететінді анықтау.
• Кітапхана қызметкерлерінің, біліктілігін көтеру бағытын анықтау.
Репрезентатив көрсеткішін алу үшін маңызды мәселе зерттеу әдістемесін
алу. Кешенді өзін-өздері толықтыру әдістемесі объективті ақпарат алуға
жағдай жасайды. Басқаруды шешу жеткілікті жағдайды. Басқаларды шешу
жеткілікті жағдайлар бар. Инновацияны зерделеу үшін әр түрлі жалпы ғылыми
және зерттеудің арнаулы әдістері қолданылады: байқау, эксперимент, фокус,
сұрастыру, біліктілік пен форфологиялық талдаулар және басқалары.
Инновацияны зерттеуге бірінші төрт әдістері әдебиетте қаралды оның кейінгі
екеуінге тоқталайық.
Классификациялық және морфологиялық әдістер инновация жағдайының
барысының бағасы және кітапханада инновацияны өркендету. (салада, аумақта).
Классификациялық талдау жетекші әдісті пайдалану үшін, инновация
қызметінде көп аспекті құрады, ал көп өлшемді инновация классификациясы
зерттеу құралын қарайды. Мұндай классификация жан-жақты және толық
объектіні өзгешеліктерін,құбылысты біліп оны компакт үлгісінде жаза алады.
Объект өзгешілігінің барлық негізгі маңызын табу, сондықтан оның қасиетін
табу және басқа объектілермен қарым-қатынасын айыру [5,330б.].
Классификацияны құрғанда, әр вариант көбейіп кетеді, онда бізге
белгілері классификацияланбайды, бұрынғы белгісіз шеңберден тыс білімі де
қосылады. Сол себептенде, олар эвристикалық потенциал, ол көп өлшемді
классификация.
• табиғи сынып беру, объектілерді әр топтарға бөлу, оны табиғат
анықтайды.
• жан-жақты және толык объекті мен құбылысты анықтау;
• бәрін қосу, онда олар объектіге белгілі;
• көп уақытқа дейін олар ұзақ өмір сүруге бейім болу;
Ақпаратты талдау үшін өзгешеліктің жүрісі мен нәтижесін инновация
қызметі арқылы іске асыруға болады, онда инновация классификациясының әр
түрлі құбылыстары қаралады, ол негізге алынады да морфологиялық әдіске
айналады [6,44б].
Морфологиялық әдіс нарық жаңалығын зерделеу үшін пайдалануға болады және
кітапхананың инновация беделдігін бағалайды. Ол негізгі үш міндетті шешу
үшін құрылған: тәсілін анықтау, толық торын анықтау, барлық тәсілдерін
іздеу (әдісі, пайда болуы) бұл құбылыстың барлық шешімдерінің түйінді
мәселелері.Морфологиялық әдіс объектіні зерделеудегі құрылымын анықтау және
кейінгі көп өлшемді, көп вариантты, оның таралуын әр варианқа бөлу. Ол оның
құбылысын және объектінің зерделеуін қарайды. Көптеген құрылым негізінде
және өзгешелік белгісін анықтау жағдайында объектіні байқап, оның қызмет
жағдайын көру.
Морфологиялық талдаудың кезеңдерінің іске асу уақыттары мынадай:
1. Түйінді мәселені шешуге жарайтынын қысқа дәл жеткізу.
2. Құбылыс сыныбын анықтау, ол арқылы түйінді мәселе шешіледі,
параметрдің көп саны анықталады.
3. Матрица құрылады және цептері анықталып қаралады (шешім
варианттары) онда әр параметр тәуелсіз қасиетті параметрлерге
бөлінеді, олар әр вариантта түйінді мәселені шешеді.
4. Функциялық бағалықты барлық алынып шешілген шешім анықтайды.
5. Керекті классификациялық және форфологиялық әдісті зерделеу үшін оның
қиындығын қолдану, кітапхана инновациясында көп құбылыстардың
өзгешелігін құрайды, кітпахана инновациясы, кітапхана практикасында
тіркеледі, не кітапхана баспасында тіркеледі.
Сондықтан дұрысы бірінші ақпараттың негізгі басын дұрыс табу: әр түрлі
ғылыми және әдістеме құжаттары есеп, жоспарларды қарау. Зерттеу жұмысына
қиын келтіретіні көп санды және әр жоспарлы құжаттар, онда кітапхана
өзгешелігі болады, лингвистикалық айналымдар, терминдер, бейнелері болады.
Бұл индикатор өзгешелігін анықтауды талап етеді - құжат тақырыбында әр
түрлі куәліктер инновация қызметінің құжаты болып саналады [6, 147 б.].
Мысалы, өзгерістер объектісі (өнім-дайджест) - бастау көз-қайнары
(әлеуметтік сұраныс) - өзгерістер мақсаттары (қызмет көрсетудің жоғары сапа
және жабдықталғандықты қамтамасыз етеді) - өз бастамасына деген көз-қарас
(жаңа түсу бюллетеньдерді кірістіру) - қолдану көлемі (нүктелі жаңашылтану)
- енгізу шарттары (арнайы шарт талап етпейді) - базар жаңашылдықтың денгейі
(мекеме үшін жаңа).
Сонымен, классификациялық және морфологиялық әдістер инновациялық іс-
әрекеттің бағалау аспап болып келеді, деректерді жүйелеу және өңдеу құрал
ретінде келеді. Оларды қолдану өзгерістерге қатысатын адамдар мен
иниовациялық процесстер жүзеге асырудың басқару үшін негізделеді,
жаңашылдық базарына инновациялық әзірлемелер өткізу бағыттары мен
тиімділікті бағалауға, персоналдың шығармашылық белсенділігіне жағдай
жасауға және өзгерістерге психологиялық қарсыласудың жеңу шараларын
зерттеуге ырзалық береді. Олар не және қалай кітапханаларда өтуде екенін
танып білу ғана емес, сонымен қатар осы өзгерістерге кім жауапты және
қатысты, енгізу үшін қандай шарттар қажет, кімге қатысты және қандай
деңгейде екенін анықтайды. Бұның бәрі инновациялық іс-әрекетті танып
білуге, оны басқаруға, салада инновациялық қарым-қатынастарды жүйелеу,
инновациялық коммуникациялар жүйесін құруға, кәсіби бірлесудегі
инновациялық өткізуді қамтамасыз етуге мүмкінділік туғызады [7, 242 б.].
Зерттеудің әртүрлі әдістер қолдану нәтижесіндегі алынған ақпарат
статистикалық (нәтижелерді қорытындылау), корреляциялық (байланыс және
тәуелділікті белгілеу), регрессиондық (себептер іздестіру) және ықтимал
талданады, оның негізінде маңызды шешімдер қалыптасады, жұмыс гипотезалар
бекітіледі немесе қабылданбайды. Нәтижелердің интерпретация және жинақтау
қорытындылар бойынша мәтіндік бөлім (мақсаттар, міндеттер, зерттеу
әдістемесі, оның нәтижелер сипаттамалардан) мен қосымшалардан (кестелер,
диаграммалар, кескіндеме және т.б.) тұратын зерттеуді өткізу жайында
нақтылық есеп жасалынады. Есепке келесі бөлімшелер кіреді:
✓ зерттеудің тарихалды;
✓ инновациялық ситуацияның жалпы сипаттамасы;
✓ зерттеудің мақсаттары;
✓ зерттеудің әдістері;
✓ зерттеудің, таңдаудың база жалпы сипаттамасы;
✓ зерттеудің негізгі нәтижесі (зерттеудің міндеттерін орындау);
✓ қосымшалар (кестелер, кескіндемелер, диаграммалар,
қатысушылардың комментариялары, құжаттардың формалары - анкета, құжаттардың
талдау кестесі).
Есеп негізінде кітапхананың даму стратегия өзгерістер жайында шешімдер
қабылданады, іс-әрекеттің жаңа бағыттар белгіленеді, кітапхананың кадрлық,
коммуникациялық және басқа саясат жөнделеді, кітапханалық іс-әрекеттің даму
перспективалар, бағыттар мен мазмұны туралы сыртқы ақпараттау құжаттардың
әртүрлісі құрастырылады: билік құрылымдағы ақпараттық хаттар, КАҚ
мекемелер, партнер ұйымы, семинар мен конференциларда сөз сойлеу, мақалалар
дайындау.
Ақпараттық ресурстарды интеграциялау мәселесі қазақстандық
кітапханаларды әрі қарай дамытудағы негізгі көзқарас ретінде қаралуы тиіс.
Қазақстан Кітапханалары мемлекеттік электронды кітапханалық қорын құру,
Бірегей ақпараттық кітапханалық компьютерлік желіні құру перспективалары
нақ осымен байланысты. Басым жобаға Қазақстандық Ұлттық Электронды
Кітапхана (ҚазҰЭК) да жатады. Кітапханалар саласын жаңарту кезеңінде
ақпараттық барлық халыққа ұсыну үшін бір жүйеге ұлттық және аймақтық
кітапханалардың электронды библиографиялық және толық мәтінді ресурстарын
біріктіру қажет. Бұл Қазақстан азаматтарына, ауылдағы, әсіресе қашықтағы
және қол жетпейтін жерлердегі тұрғындарға ақпаратқа ену үшін кең мүмкіндік
болып табылады.
Ақпараттық электронды қызметтердің ықпалдастығын дамытуға арналған
басым бағыттар:
- Қазақстан Кітапханалары мемлекеттік электронды кітапханалық қордың
ақпараттық-танымдық веб-порталы жобасының құрылуы;
- Қазақстанның сарғыш беттері журнылын шығару (қазақстандық
каталогтар сайты), журналдық электронды нұсқасы Электронды Үкімет
порталында;
- екі шрифтімен РБНСГ-Вести газетін және электронды нұсқасын шығару;
- ҚР Ұлттық академиялық кітапхана жанынан Бірегей виртуальді анықтама
қызметін енгізу.
Қазіргі дәуір ертеректе адамзатқа кітап, журнал және басқа да баспа
материалдары арқылы келген ақпараттардың жаңа ролімен, ал қазір аудио- және
бейнежазбалар, микрофильмдер, лазерлік дискілер, CD-ROM және Интернетпен
сипатталады. Ақпарат жеке тұлғаның да, тұтас қоғамның да өмір сапасын алдын
ала анықтайды. Ақпарат – өмірлік қажеттілік.
Алайда, шамадан тыс, ретсіз келіп түскен мәлімет деструктивті күшке
айналуы мүмкін. Біздің еліміз үшін әлемдік ақпараттық дамудың осы
тенденциясы сәйкесе ме? Иә әлде жоқ. Бір жағынан, біз барлық ақпараттық
ағындар үшін барынша ашық саналсақ, екінші жағынан, экономикалық мәселелер
салдарынан ақпараттық кеңістікті меңгеруде мүмкіндіктердің шектеулілігін
сезінеміз. Ақпараттық бірліктің жалпыға тән тенденциясы болмаған тәрізді.
Оқиғалардың осылай өріс алуы барысында біз қисапсыз әр алуан
ақпараттық ресурстар кезіндегі адамдардың алаңдаушылық жағдайына тап
боламыз және тіпті сол күйдеміз. Тек адамдардың бір ғана тобы осы
мәселелердің маңыздылығын жете сезінеді. Тек кітапханашылар ғасырлар бойы
жазба білімді жинау, құрастыру әрі таратумен айналысуда. Білім мен
ақпаратты іздестіруде адамдарға озық идеяларымен көмектесуге арналған
кәсіптер көп емес. Кітапханалардың басты мақсаты қоғамның ақпараттық талап-
тілегін қанағаттандыру болды және бұл бүгінде бар. Қоғамға қажетті болуы
үшін, қазіргі жан-жақтан қарқын алып келе жатқан ақпараттық сұраныстар
жағдайында да қажет болуы үшін кітапханалар өз қызметтері мен ақпараттық
ресурстарын жетілдіреді және жетілдіруі тиіс. Кітапханалардың ролі осы
қоғамдағы жағдайына қарамастан кез келген азаматтың ақпаратқа ақысыз қол
жеткізетін, ережеге сай, қамтамасыз ететін тарихтан қалыптасқан
демократиялық институты туралы сөз етсек, әлеуметтік мәнге ие болады.
Кітапханалардың ақпараттық қызмет эволюциясының қазіргі кезеңі
ақпараттық қоғамның, компьютерлік техника мен телекоммуникацияның дамуымен,
электронды құжаттардың, электронды өнімдердің және кітапхана ресурстарына
пайдаланушылардың қашықтан қол жеткізетін қызметтің пайда болуымен
байланысты. Сол сәтті осы замандық интернет-жүйелердің, электронды
ақпараттарды сақтау, қайта өңдеу және ұсынумен айналысатын коммерциялық
ақпараттық құрылымдардың кең таралуы кітапханаларды бәсекеге бағыныштылық
жағдаййна алып келеді, бұл бүгінгі талапқа сай қоғамдағы ақпараттық
қызметтің іске асырылуы үшін жаңа жол табуға қозғау салады. Сондықтан мұны
жетілдірудің келешегі туралы мәселе көтеру заңды. Қазір, біздің ойымызша,
бұлардың әлеуметтік ролін сақтауы үшін негіздер бар:
1. Ақпаратпен операция – кітапханалардың дәстүрлі қызметі;
2. Бұлардың қойнауында ақпараттық ағындардағы бағыттар қылыбын туғызу,
дамыту және жинақтау тәжірибесі өтті;
3. Кітапханалардағы басты мақсаттың бірі (көп жағдайда, ғылыми) –
пайдаланушылардың ақпараттық қажеттілігін қанағаттандыру; Жобаның келешегі:
Біз Кітапханалардың Электронды жиынтық каталогы негізінде Қазақстан
Республикасының бірегей ақпараттық кітапханалық кеңістігін құруға;
Қазақстанның көпшілік кітапханаларында жемісті қолдану мақсатында отандық
АБИС жүйесін әзірлеуге; кітапханалық электронды сервистің сапасын жақсарту
мен кеңейтуге ниеттіміз.
Аймақтық кітапханалардың 2009-2010 жж. есептері негізінде талдау жасайтын
болсақ, алдымен, кітапханаларды автоматтандыру жағдайы мен мәселелерін
көтеру – маңызды.
Бұл – өзекті мәселе. Коммуникациялық технологиялардың дамыған
заманында кітапханалардың техниканы толық игермей, көштен кейін қалуы көп
жағдайда кері әсерін тигізіп жатады. Бүгінгі кітапхана қорларын оқырманға
жеткізудің ең тиімді жолы – Интернет арналары. Демек, компьютердің көмегі
аса қажет.
Бір ескеретініміз, елімізде техникалық құралдармен жан-жақты
жабдықталған кітапханалар жеткілікті. Бірақ бір-екі компьютермен ғана
шектелген кітапханалар да жоқ емес. Бұл – ауыл, тіпті қала кітапханаларына
да тән құбылыс. Ал кейбір алыс ауылдардағы компьютер атаулыны мүлдем
көрмеген кітапханашылардың мұңы – бөлек. Осыған қарап, барлық кітапхананың
оқырмандары бірдей Интернетті, электронды қорларды кез келген жерде
пайдалана алады деп айтудың өзі – қисынсыз.
Жаңа технологияларды игеруде кітапхана саласында жетістіктер де,
кемшіліктер де байқалуда. Бұдан бес жыл бұрын ҚР Мәдениет және ақпарат
министрлігінің (қазіргі ҚР Мәдениет министрлігі – ред.) қолдауымен ҚР
Ұлттық академиялық кітапханасының ұжымы 2007-2009 жылдарға арналған ҚР
кітапхана саласын жаңарту бағдарламасы дайындады. Бағдарлама арнайы
қаржыландырмаса да облыстар тарапынан қолдау тапты. Жергілікті басқару
органдарының кітапханаларға қолдау көрсетуі нәтижесінде жоба жүзеге
асырылуда.
Автоматтандыру ісі. ҚР Мәдениет министрлігіне қарасты кітапханалардың
2009-2010 жж. жұмысына жасалған талдауға сүйенсек, 2011 жылғы 1 қаңтардағы
жағдай бойынша компьютерлер саны – 4550, облыстар көлемінде – 4233-ті
құрады. 2009 жылғымен салыстырсақ 12 %-ға ұлғайған. Интернетке қосылған
кітапханалар саны – 600. Ауыл кітапханаларындағы компьютерлер қатары 151-ге
көбейіп, барлығы – 1433 дана болды (11,7%).
Жеке аймақтарды алсақ, компьютермен жабдықтау жағдайы төмендегідей:
Павлодар облысы кітапханаларының 39%-йы компьютерлендірілген (2009 ж. –
33,5%), соның ішінде 221 ауылдық кітапхананың 61-де компьютер бар (27,6 %),
2009 жылы бұл көрсеткіш 21,3%-ды құраған. [20, 57]
Компьютерлермен қамтылған облыстардың бірі – Қарағанды облысы. Осы
өңірдегі 339 кітапхананың 298-де компьютер бар. Бұл – 88%-дық көрсеткіш,
Мәдениет министрлігіне қарасты кітапханалық жүйедегі ең жоғарғы көрсеткіш.
Қостанай облысындағы 396 кітапхананың 29%-ы компьютерлендірілген, оның 50%-
ы – ауылдық кітапханалар.
Оңтүстік Қазақстан облысындағы 435 кітапханада – 220 компьютер, яғни
50,5%-зы компьютермен қамтылған. Анығында, 435 кітапхананың 41 ғана
компьютермен жабдықталыпты, бұл кітапханалардың 9,4 %-зы, соның ішінде 21
ауылдық кітапхана (5%) ғана компьютерлендірілген көрінеді. Облыстағы 220
компьютердің 131-і, яғни 59,5%-зы – Пушкин атындағы ОӘҒК-ның үлесінде. [21,
13]
Жоғарыдағыдан түйгеніміз, аймақтық кітапханалардың техникамен
жабдықталуы бірыңғай емес. Мәселен, Оңтүстік Қазақстан, Қызылорда, Жамбыл,
Атырау облыстарында техникамен, ең алдымен, орталық кітапханалар (облыстық,
қалалық, аудандық) жабдықталады, содан кейін ауылдық кітапханаларға
үлестіріледі. Себебі, орталық кітапханалардың қызмет көрсететін аумағындағы
тұрғындар саны ауылдық жерлерден әлдеқайда көп.
Еліміздің оңтүстік және батыс облыстарында қалалықтарға қарағанда ауыл
тұрғындарының саны асып түседі. Маңғыстау, Қызылорда, Батыс Қазақстан
облыстарында елді-мекендер қала және аудан орталықтарынан қашықта
орналасқан. Ауыл-аймақты кітапханалық қызметпен қамту – заман талабы.
Кітапханалар материалдық-техникалық жағдайын жақсартуға талпыныс
жасауда. Осы мақсатпен Алматы облысында Кітапханалық-компьютерлік
ақпараттар желісі жобасы жүзеге асырыла бастады.
Сондай-ақ Шығыс Қазақстан облыстық ӘҒК жүзеге асырып жатқан жоба –
Аудандық кітапханалардың бірегей компьютерлік желісі. Жаңа жобаны
облыстың он ауданының және Риддер қаласының басшылары қолдап, Интернетке
қосылуға, техникалық құралдар сатып алуға қаржы бөлді. Жобаны жетілдіріп,
қалған 6 аудандық кітапхананы желіге қосу да құжатта қарастырылған. Облыс
бойынша Интернет желісіне қосылмаған ауылдық кітапханалар саны – 253.
Ақтөбе, Алматы және Батыс Қазақстан облыстарында соңғы екі жылда техникалық
және бағдарламалық жабдықтау ойдағыдай жүргізілуде. Шығыс Қазақстан
облыстық ӘҒК қызметті электронды түрде атқаруға көшкен: электронды каталог,
қорды жүйелі басылымдар мен Интернет-дүкендер арқылы толықтыру (CD, DVD).
Заң жинақтарының орнына Электронды мәліметтер базалары (Заң – Закон,
Параграф) пайдаланылады.
Модельді кітапханалар
Жаңарту бағдарламасын қабылдаған облыстардағы кітапханалардың
техникалық жабдықталу жағдайы жаман емес. Модельді кітапханалар – соның
нәтижесі.
2010 жылы, алдыңғы жылмен салыстырғанда, барлық модельді кітапханалар
саны 32-ге (11%) көбейіп, жалпы саны 275-ке жетті. Айталық, Ақтөбе
облысында Бағдарламаны қабылдаған уақыттан бастап (2006-2010 жж.) модельді
кітапханалар саны – 27. Үстіміздегі жылы тағы да 5 кітапхана модельді
кітапхана қатарына қосылды. Ақмола облысында да модельді кітапханалар құру
жұмысы жалғасуда. Өткен жылы модельді кітапхана мәртебесіне 3 ауыл
кітапханасы ие болды. Облыстағы модельді кітапханалардың жалпы саны – 10.
Модельді кітапханалардың саны жағынан Павлодар (101), Қарағанды (89),
Ақтөбе (27) және Солтүстік Қазақстан (20) облыстары озық тұр. Ал Батыс
Қазақстан (4), Жамбыл (9) облыстарында бұрынғы қалпы десек, Атырау,
Қызылорда, Маңғыстау, Оңтүстік Қазақстан облыстарында модельді кітапхана
атымен жоқ.
Павлодар облысында қабылданған 2007-2010 жылдарға арналған жаңарту
бағдарламасы облыстық Ауыл кітапханасы – 2004-2006 жобасының жалғасы
іспетті. Облыстағы модельді кітапханалар – 36,8%, соның ішінде үлгілі ауыл
кітапханалары – 59 (21,5%).
Солтүстік Қазақстан облысында да кітапханалар жүйесін жаңарту жұмысы
кезең-кезеңімен іске асырылуда. Облыста барлығы 20 модельді кітапхана жұмыс
істейді, үстіміздегі жылы 3 кітапханаға өсті.
Программалық қамту және Интернетке қосылу
Кітапханалардың бүгінгі таңдағы мақсаты – Интернет ресурстарын
қолданып, цифрлы құжаттарды пайдалану, пайдаланушыға онлайн режимінде
қызмет көрсету, сұраныстарды сапалы әрі жылдам қанағаттандыру.
Облыстар РАБИС ИНТЕРНЕТ Веб-сайт Электронды
Рсатауы бағдарламасы пошта
Ақпараттық блок: Қалалық кітапхана өз оқырмандарға
жаңа қызметпен қолдануға шақырады
-құжаттардың электронды түрде
жеткізу. Бүгінгі күнде кітапханамен
келісім-шартқа отырған біздің әрбір
оқырманы кітапханаға келмей-ақ
кітапханада Internet-желісі бойынша
қажетті құжаттар ала алады, сканерден
өткізілген сурет парақтарын
электрондық поштамен және кітапхана
аралык іздестіру жүйесі көмегімен
әдебиеттерді автомат түрінде берілген
тапсырыс жасай алады. Келісім-шарттың
және қызмет алудың негізгі талаптары
төмендегідей...
Анықтамалық деректер: Қызмет көрсетудія қосымша ақпарттарын
кітапхананың сайтында лауға мүмкін
(сайттың электрондық мекен-жайы).
Хабарламаның айтылған құрылымдық элементтері берілген масштабында
толықтырылатын коммуникациялардың әртүрлі қүралдар болып келеді.
Инновациялык іс-әрекеттің қатысушылардың әрбір категорияларына коммуникация
мақсатына қарай әртүрлі коммуникационды күралдар қолдануға тиіс. Сонымен,
мысалы, тілдеушілер үшін (КАҚ) пресс-релиздер, пресс-конференциялар,
брифингтер және т.б. Басқару органдарына - есептер, дайджесттер, акпараттық
бюллетеньдер, шақыру билеттер, іс кездесулер (әңгімелер) және т.б.
Спонсорлар мен меценанттар үшін -инновациялық проекттін қысқаша мазмұнымен
ақпараттық хаттар, дамыту бағдарламалар және т.б.
Тиімді коммуникацияны ұйымдастыру үшін екі жағдай есепке алынады.
Біріншіден, әрбір категориялы коммуникацияны жүзеге асыру үшін кітапханаға
барықтар үшін түсінікті және қызықты бола алатын, әртүрлі күту мен
тілектерді есепке алатын бұл категорияның тілі қолданылады. Оның көптеген
партнерларында өзіне сәйкес РR-міндеттері бар, оны олар инновациялық
өзгерістерді қолдай отырып кітапхана көмегімен шешпекші. Сондықтанда
кітапханаларға тиімді коммуникация міндетті түрде екі жақты және өзара
пайдалы болғанын есептеу керек. Екіншіден, коммуникацинды құралдар
дайындауда жоғары деңгейі қажет (олардың толықтығы және жылдамдылығы,
эстетикалық параметрлар, лайық технологиялық деңгейі, жаңа ақпараттық
технологияларды қолдану) [23, 15 б.].
Жоғарыда айтылғандай, инновациялық іс-әрекет - бұл соңғы нәтиже, белгілі
экономикалық және әлеуметтік тиімділікті алу жұмысы, сондықтанда
жаңашылдыққа байланысты кез келген іс-әрекет алдына қойған мақсаттарға
жетуіне арналған талпынастар тиімділігін бағалауға бағытталады (бұл
жағдайда - әлеуметтік ортада жаңашылдықты алға бастыру мен тарату бойынша
іс-шаралар тиімділігі). Өз іс-әрекеттерін реттеп және бақылай отырып
кітапхана нәтижені жақындатады - жаңашылдықты жүзеге асыру. Жаңашылдықты
алға бастыру мен тарату бойынша кітапхананың іс-шаралар тиімділігінің
талдауы келесіге бағытталған:
✓ партнерлармен кітапхананың тиімді байланысты іздестіру
(жаңашылдык субъектілері) - басқару органдары, КАҚ құрылымы, кітап
саудалық, басылым, білім беру мен мәдени-демалу мекемелері, әр түрлі мен
типтер кітапханалары;
✓ коммуникацияларының қолайлы құралдарын таңдау – инновациялык
іс-әрекет қатысушылардың әртүрлі категорияларына бағытталған есептер, пресс-
релиздер, каталогтар, жолдамалар, теледидар мен радио тапсырулар және т.б.
және әрқайсысының спецификалық ерекшеліктерін анықтау;
✓ кітапхананың жолдастар тобын кеңейту және кітапхананың
модернизациясына еңбектерін күшейту, жаңашылдықты енгізу негізінде оларды
жаңарту (жаңа спонсорлар мен меценаттарды қатыстыру, бірлесіп жұмыс
істеудің жаңа аспектілерді іздестіру.
2.2 Оқырмандарға компьютерлік технологиялар негізінде ақпараттық-
библиографиялық қызмет көрсетуді дамыту
Кітапхана - оқырман мен кітап арасындағы негізгі алтын көпір. Бір
ғажайып, осы заманғы ақпарат тасымалдаушы технология жүйесінде де кітапхана
маңызды буын болып саналады.
Кітапхана мәдениет саласы ретінде ақпараттық білім беру және мәдени-
ағарту қызметінің негізі болып табылады.
Бүгінгі кітапхана ұжымдары өздерінің дәстүрлі болмысына табан тірей
тұрып, осы заманғы ақпараттық жаңа технологиялар қоғамының тірек
элементтерніне айналуға ұмтылған әлеуетті, әлеуметтік топқа жатады.
Кітапхана қызметін автоматтандыру мен компьютерлендіру деңгейі, бұл
процестерді электрондық үкімет жүйесінде пайдалану мүмкіндіктері осыған
меңзейді. Қазір жекелеген электрондық кітапханалар ғана емес, мемлекеттік
деңгейде орталықтандырылған электрондық кітапханалар жүйесін құру мәселесі
де күн тәртібіне қойылып отыр. Мүндай ірі жобалар мемлекеттік бюджеттің
қолдауымен белсенді түрде жүзеге асырыла бастады.
Кітапханашы қызметі - ол танымал кітапхана операциясын кітапханада және
осыған ұқсас ақпараттық мекемелерде орындайтын кітапханалық білімі бар
маман. Әрбір ақпараттық жүйе - бұл құжаттардың жүйелі ұйымдасуына және
ақпараттық технологиямен электрондық техниканы қолданады, іске асырады.
Ақпараттық процесс бұл жинақтау, өңдеу, іздестіру, сақтау және тарату [
24, 16 б.].
Кітапқа деген сүйіспеншілік тудыру әрбір кітапханашыныың міндеті,
борышы. Жастарымыз салт-дәстүрімізді көзіміздің қарашығындай бағып жүретін,
көптің көкейіне үміт отын жағып жүретін, адамзаттың озық ой көгінде ағып
жүретін болуы тиіс деп Н. Назарбаев бүгінгі жастардың бойындағы мәдени
танымдылықты қалыптастыруда рухани құндылықтардың қайнар көзі кітап оқу
арқылы берілетінін айта отырып, білім мен ғылымның көк жиегіндегі биік
асулардан көргісі келетіндігін атап өтті.
Мәдениет пен өнер ұлы болмайынша, ұлт ұлы болмайды дегендей, егеменді
мемлекетіміздің болашағы жастардың мәдениет танымдылық қабілетін
қалыптастыратын мәдени ортаның бірі кітапхана болып табылады.
Ғылым мен техниканың ерекше алға басқан қазіргі кезеңінде де кітап
адамға рухани байлық ретінде жан дүниесін кеңейтетін, нәрлендіретін бірден
бір қазына ретінде одан әрі қолданыла бермек.
Қазіргі таңда кітапхананың қызмет көрсету ауқымы кең. Ақпараттық
технологиялардың даму қарқыны бүгінгі жас ұрпақтың дүниетанымдылық аясын
кеңейтіп отыр. Бүгінгі оқырмн жастардың талабы да заман талабына сәйкес өте
жоғары, олардың сұраныстарын қанағаттандыруға кітапхана қызметі жаңа
деңгейде жауап беруге барлық жағдай жасай бермек.
Әрбір оқырманның сұранымына орай кітапханада кітаптар, электрондық
оқулықтар, компьютерлік технология қызметі жүйесінің болуы, жаңа заманның
бәсекеге қабілетті, мәдениетті, рухани жан дүниесі бай нағыз адамды
тәрбиелеуде орасан маңызды рөл атқарады.
Ақпараттық-библиографиялық қызмет көрсету әлеуметті-коммуникативті,
әлеуметті гуманитарлық жағдайларға сай ауысатын, пайдаланушылар сұраныстары
мен талаптарына дәлме-дәл қызмет етуге еріксіз және технологиялық ортаның
өзгеруін өткір сезінетін, ақпараттық-кітапханалық сала болып табылады.
Акпараттық-библиографиялық қызметі кітапханалардың дәстүрлі түрлері сияқты
компьютерлік технологияларды кеңінен қолдануға байланысты жаңа даму
кезеңінде тұр. Ақпараттык-библиографиялық кызмет көрсету үрдісі ақпараттық
компьтерлік технологиялардың ықпал етуімен жедел түрде өзгеріп отырады,
сұраныстарды орындаудың негізгі көздері кеңейеді, ақпараттық іздестіру
технологиясы өзгереді, библиографиялык қызмет көрсету нәтижесі тек қана
библиографиялық тізім түрінде емес, сонымен қатар Интернеттің басты
желісіндегі толық мәтінді қорларға сілтеме ретінде де жүргізіледі [25, 72
б.].
Кітапханада пайдаланушыларға компьютерлік технологиялар негізінде
анықтамалық-библиографиялық қызмет көрсетудің маңызды тәжірибесі
жинақталған.
Оқырмандарға қызмет көрсетудің дәстүрлі анықтамалық библиографиялық
өзгеруінің куәсі, көбінесе виртуалды анықтама болып аталатын, отандық
кітапханаларда құрылатын виртуалды анықтамалық қызмет болып табылады. (ВАК)
Виртуалды анықтамалық қызметтер алыс жерлердегі пайдаланушыларға қызмет
көрсетуге және сұраныстарға жауап беруге дайын ақпараттарды, желіде бар
қорларды сілтеме түріндегіндей, библиографиялық тізім және фактографиялық
деректер түрінде беруге бағытталған. Виртуалды ақпараттық қызмет батыс
елдерінде 10 жыл бұрын, ол біздің елде тек қана соңғы екі-үш жылда пайда
болды. Алғашқы жол салушылар ұлттық және ірі көпшілік кітапханалар еді. Бұл
бағыттың кызмет көрсетудегі жаңашылдығы тиімді әдістемені әзірлеудін
қажеттілігіне және виртуалды анықтамалық қызмет көрсетудің табиғатын
түсінуге себепші болады.
2006 жылы Ресей ұлттык кітапханасы шығарған Е.Д.Жабконың моноғрафиясында
анықтамалық-библиографиялық қызмет көрсетудің электрондык ортада өзгеру
маңызы тереңірек талданған. Монография авторы беделді маман, анықтамалық-
библиографиялық қызмет көрсетудегі тәжірибелік және теориялық саласын,
қоғамның дамуының жаңа ақпараттық кезеңін ғаламдық коммуникацияның қарқынды
пайда болуымен және алыс жерлердегі кітапхана пайдаланушыларына анықтамалық-
библиографиялық қызмет көрсетуді белсенді дамытумен байланыстырады. Е.Д.
Жабконың анықтамалық-библиографиялық қызмет көрсетудегі онлайндық болашағы
туралы қоғамдық коммуникациялык ерекшеліктерінің тереңдетілген талдауына
негізделеді. ТМД-нің ақпарттык кеңістігінде жұмыс істейтін виртуалды
анықтамалық қызметтер мына ұқсас сипаттамаларға ие:
- алыс жерлердегі пайдаланушылармен өзара әрекеттесу құралының
негізгі сапасында ең алдымен сұраныстардың web-форма түрі қолданылады,
электрондық пошта қосымша құрал ретінде қолданылады.
- сұраныстар жылдам орындалады;
- сұраныстарды алу процесінде берілетін ақпараттың сапасын
бағалауға мүмкіндік бермейтін библиографиялық сұхбат тәртібі және
пайдаланушымен қайта байланыс болмайды.
Анықтмалық-библиографиялық қызмет көрсету екі субъектің өзара
қатынасымен негізделеді: кейбір ақпараттық қажеттіліктер бар {нақты,
тақырыптық немесе нақты емес) пайдаланушы және пайдаланушының ақпараттық
сұранысынан бір бетке сәйкес келетін ақпараттық-библиографиялық қызмет
көрсетуді іске асыратын библиограф.
Пайдаланушыларға анықтамалық-библиографиялық қызмет көрсетуді жедел
сапалы түрде ұсыну, көбінесе қызметкердің кәсіби құзыретімен,
библиографтардың қазіргі заманғы іздестірудің барлық мүмкіндіктерін
пайдалана білуімен, өз кітапханасының іздестіру аппаратымен анықталады.
Анықтамалық-библиографиялық қызмет көрсетудің болашақтағы дамуын ұжымда
корпоративтік жобаларда бірыңғай аймақтық және салалық электрондық
каталогтар мен библиографиялық деректер базасын жинақталған мәселелі-
бағытталған электрондық кітапхананы пайдалануға және құруға қатысуымен
байланыстырады.
Адамзатты білім нәрімен сусындатып келген рухани қазына ордасы Ұлттық
академиялық кітапхана оқырмандарына жаңа дәуірде жаңа дәстүрде қызмет етіп,
өздерінің жұмыс процестеріне жаңа ақпараттық технологияларды кеңінен
өндіруде.
Кітапхана тәуелсіз ел өмірімен бірге дамып, толығып, уақыт талабына сай
жұмыс істеп келеді.
Қазіргі таңда мемлекетіміз егемендік алып, еліміздің болашағы жас
оқырмандар қазақ тіліне деген ынтасын жандандырып отырған уақытта,
мәдениетіміздің, қоғамдық-саяси және экономикалык түбегейлі
өзгерІстердің мәні жайында әр азаматтан құқықтық сауаттылық талап етеледі.
Осы мақсатта кітапхана жұмысының негізгі міндеті - оқырмандарды озық
жаңалықтарды қамтыған, мәдениет, өнер, ақпараттық технологиялар жүйесінің
өзгерістері мен алдыңғы қатарлы іс-тәжірибелері жайында қазақ тіліндегі
әдебиеттермен таныстыру болып табылады. Құқытық ақпараттар мен басылымдар,
қазақ жазушыларының көркем шығармалары, туған өлкенін тарихы, мәдениеті,
тіл туралы мәліметтер мен өмірдегі күнделікті жаңалықтар мен өзгерістер
жайында көпшілікті хабардар ететін орын ол кітапхана болып табылады.
Кітапхана қорынада көптеген мәлімттер базалары жинақталған, окырмандарға
Интернете желісімен қызмет көрсетіледі. Кітапханада компьютерлік техниканы
ұтымды қолдану барысында ақпараттык-библиографиялық көрсеткіштер, СD-RОМ,
Wеb-сайттар құрасытырылып шығарылуда. Кітапхана қорында оқулықтар, ғылыми
әдебиеттер мен энциклопедиялар, мерзімді басылымдар, көркем әдебиеттер, шет
тілдегі әдебиеттер, аудиовизуалдық құжаттар, сирек кездесетін құнды
кітаптар және электрондық каталоттағы мәліметтер жиынтығы бар.
Библиография және электронды ресурстар орталығының басты мақсаты -
кітапханалық-библиографиялық процестерге жаңа ақпараттық технологияны
енгізу және жетілдіру. Автоматтандыру мәселелері бойынша зерттеулер,
ақпараттық ресурстарды толықтырып, жедел түрде пайдалануға ұсыну, кітапхана
қызметкерлерінің кәсіби дамуды қолдануының нәтижесі.
Электронды оқу залы жаңа технологиялармен жабдықталған, оқырмандарға
қызмет көрсету барысында дәстүрлі және электронды түрдегі библиографиялық
баслымдар көмектеседі.
Қазіргі кезде кітапханада көптеген мәдени іс-шаралар, ғылыми және ғылыми
әдістемелік жұмыстар жүргізілуде, соның нәтежесінде мазмұндалған
библиографиялық көрсеткіштер шығарылуда.
Кітапханашылар келген оқырмандардың таным-талғамына, қызығушылығына,
сұранысына сәйкес тиімді қызмет көрсете білуі міндетті. Жастардың
кітапханаларға ықтиярлықпен баруын қамтамасыз ету мақсатында оларға Бос
уақытыт пайдалану шарасын дәріптеп, қызықты әдебиеттерді таңдай білуіне
қолғабыс ету ниетімен әртүрлі мәдени іс-шараларды өткізу, көрмелер
ұйымдастыру да тиімді үрдістердің бірі.
Қазақстан Республикасының Ұлттық академиялық кітапханасында Мәдени
мұра бағдарламасы аясында шыққан кітаптардың е-көшірмесін ҚазҰЭК порталына
енгізді. Сонымен қатар авторлармен келісіш шарт жасасып осы е-көшірмеге
кітап қорын көбейту мақсатың жүзеге асырудамыз. Қазақстан халқы үшін
алғашқы ҚазҰЭК-қоры н әлемнің кез-келген нүктесінде отырып қазақ әдебиетің
оқи алады. Бұл біз үшін үлкен жетістік, себебі жаңа заман талабына сай
болашақ ұрпақ үшінде тиімді. Мына сілтемеден қарап көз жеткізуге болады.
www.kazneb.kz
Еліміздегі болып жатқан жаңалықтар мен өзгерістер, білім мен
мәдениеттегі болып жатқан жаңа мемлекеттік тапсырмаларды іске асырудағы
шешуші қадамдар ең алдымен кітапханашыға келіп тіреледі. Жаңа ақпараттық
технологияға көшу, басқарудың экономикалық амалдарын қолдану, оған еңбек
ұжымының қатыстырылуы кітапхана жұмысшыларының жаңа жоғарғы кәсіби деңгейін
және жалпы мәдениет пен қарым-қатынас мәдениетін игерген жаңа түрін
қалыптастыруды талап етеді.
Кітапханалардың әлеуметтік маңыздылығын қоғам мен мемлекеттік
органдардың әлі де жеткілікті тани қоймағанын айта кету керек. Қазіргі
уақыттағы қаржыландыру аймақтық немесе ауылдық кітапханаларды қоя тұрып,
тіпті республикалық кітапханаларды жаңарту бағыттарын анықтайтын
инновациялық жобаларды қолдауға мүмкіндік бермейді.
Мемлекеттік кітапхана саясаты, Қазақстанның ақпараттық қоғамға және
халықаралық ықпалдастық пен жаһандануға қосылу мүмкіндігін тез арада және
ешқандай қиындықсыз жүзеге асыратындай жолмен жүргізілуі керек.
Өз дамуында жаңа серпіліс жасау қарсаңында тұрған және әлемдегі
бәсекеге барынша қабілетті 50 елдің қатарына кіруді мақсат етіп отырған
елдің кітапхана саласын жаңартуда кейін қалып қоюы жөн емес.
Кітапханаларды жаңарту кітапханалардың мемлекет пен қоғамның өмірінде
алатын іргелі ролінен туындайды.
Кітапхана жүйесін жаңартудың стратегиялық маңызды міндеті селолық
кітапханаларды кешенді дамытуға жағдай жасау, олардың негізінде ақпараттық
және ағартушылық орталықтар құру, провинцияның әлеуметтік проблемаларына
назар аудару, қала мен ауылдың арасындағы мәдени мәртебедегі айырмашылықты
жеңу болып табылады. Ауыл кітапханаларын жаңарту дегеніміз – ел халқының
басым бөлігінің әлеуметтік мәселелерін шешу деген сөз, себебі Қазақстан
халқының басым бөлігін ауыл тұрғындары құрайды.
3 ҚАЗАСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ҰЛТТЫҚ АКАДЕМИЯЛЫҚ КІТАПХАНАСЫНЫҢ АҚПАРАТТЫҚ
ҚЫЗМЕТ КӨРСЕТУДЕГІ РӨЛІ
3. 1 Кітапханалық-библиографиялық қызмет көрсетудегі ҚР Ұлттық
академиялық кітапханасының инновациялық қызметі
...ҚР Ұлттық академиялық кітапханасының іске қосылуы осы замандық цифрлы
әрі виртуальді қойма эталонын құруға мүмкіндік береді
Н. Назарбаев,
Қазақстан Президенті
Қазақстан Республикасы Ұлттық академиялық кітапханасының тарихы
еліміздің зияткерлік орталығы болып танылған жаңа елордамен тығыз
байланысты. Алғашында, біздің кітапхана елімізге, оның үкіметіне, іскер
топтарға және асыра бағалауға келмейтін тұрғындардың барлық буынына маңызды
жаңа формациядағы мемлекеттік институт ретінде ойластырылған.
ҚР Ұлттық академиялық кітапханасы ашылмас бұрын, Елбасымыз ...ҚР Ұлттық
академиялық кітапханасының іске қосылуы осы замандық цифрлы әрі виртуальді
қойма эталонын құруға мүмкіндік береді, – деп атап өтті. Ұлттық
академиялық кітапханасының құрылуына тікелей өзі сеп болып, оның ресми
ашылуына қатысқан мемлекет басшысы қазақстандық ғылым-білімнің жолсерігі
ретіндегі кітапхана мәртебесіне, оның оқу-ағарту саласындағы роліне айрықша
баға берді.
Астана қаласындағы Қазақстан Республикасының Ұлттық академиялық
кітапханасы Мемлекеттік мекемесі ҚР Үкіметінің № 461 қаулысымен 2004 жылы
23 сәуірде құрылды. Басты мақсат – Астанадағы ақпараттық, білім беру және
мәдени-ағарту құрылымын одан әрі дамыту.
Жаңа кітапханадағы естен кетпес елеулі күн – 2004 жылғы 10 маусым. Бұл
күнгі ресми ашылу шарасына Қазақстан Президенті Н. А. Назарбаев пен Мәскеу
қаласының мэрі Ю. ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
1 ИННОВАЦИЯЛЫҚ ҚЫЗМЕТТЕГІ ҒЫЛЫМИ ҰЙЫМДАСТЫРУ ЖӘНЕ ӘДІСТЕМЕЛІК ҚОЛДАУ
1.1Инновациялық зерттеудің әдістемесі және
бағыттары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... .5
1.2Инновациялық процесті басқару және қолданудағы әдістемелік жұмыстың
маңызы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...17
2 ЖАҢАШЫЛ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ КӨПШІЛІККЕ ТАРАТУ
2.1Ақпараттық технология саласындағы инновациялық
қызмет ... ... ... ... ... ... .32
2.2Оқырмандарға компьютерлік технологиялар негізінде ақпараттық-
библиографиялық қызмет көрсетуді
дамыту ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... .40
3ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ҰЛТТЫҚ АКАДЕМИЯЛЫҚ КІТАПХАНАСЫНЫҢ ҚЫЗМЕТ
КӨРСЕТУІНДЕГІ РӨЛІ
3.1Кітапханалық-библиографиялық қызмет көрсетудегі ҚР Ұлттық академиялық
кітапханасының инновациялық қызметі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..49
3.2Қазақстан Республикасы Ұлттық академиялық кітапханасындағы ақпараттық
қызмет
түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ...55
ҚОРТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .59
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 62
ҚОСЫМША: Әлемдік кітапханалар туралы презентация
КІРІСПЕ
Зерттеудің өзектілігі: Кітапхана – ғасырдан ғасырға адамзат тарихының
керуенін сүріндірмей әкеле жатқан шырағы биік парасаттылық пен
білімділіктің киелі ордасы. Қазіргі таңда кітапханаларда түрлі деңгейде
өзгерістер орын алуда. Заман ағымына, біліктілік талабына сай оқырмандардың
да сұранысы өзгеруде.
Қазіргі кезде қоғамның талабын қанағаттандыру, рухани байлығы мен жалпы
қабілетін дамыту және жоғары эстетикалық талғамын қалыптастыру міндеттерін
іске асыруда кітапханалардың алар орны ерекше.
Болашақ Қазақстанның азаматтарын тәрбиелеудің міндеттері, қоғамның
ахуалы бүгінгі мұғалімдер, профессорлар, оқытушылар, кітапханашылар,
мәдениет қызметкерлері қауымын рухани даму жолында үздіксіз еңбек етуге
үндейді. Елбасы өз Жолдауында көрсеткендей әрбір азамат осы кезге дейін
аталар қалдырып кеткен мұраны, еліміздегі барлық құндылықтарды, байлықтарды
талмай меңгеруі керек.
XXI ғасырда кітапхананы ақпараттық мекеме ретінде қарай отырып, оның
дамуын жаңа автоматтандырылған технологияларды пайдалануымен байланысты
екенін көреміз. Компьютерлер мен Интернет ұсынатын жаңа ақпараттық
технологиялар, электронды құжаттар ақпараттық құралдарды, уақыт пен
кеңістік өлшемінсіз шексіз кең пайдалануына әкеледі.
Проблеманы құру дәрежесі: Зерттеудің мақсаты – кітапхана қызметінде
инновация жағдайына талдау жасау. Инновацияны зерделеу үшін әр түрлі жалпы
ғылыми және зерттеудің арнаулы әдістері қолданылады: байқау, эксперимент,
сұрастыру, біліктілік пен талдаулар. Инновацияны зерттеуге бірінші төрт
әдіс әдебиетте қаралды, оның кейінгі екеуіне тоқталайық.
Классификациялық талдау жетекші әдісті пайдалану үшін, инновация
қызметінде көп аспекті құрады, ал көп өлшемді инновация классификациясы
зерттеу құралын қарайды. Ақпаратты талдау үшін өзгешеліктің жүрісі мен
нәтижесін инновация қызметі арқылы іске асыруға болады, онда инновация
классификациясының әр түрлі құбылыстары қаралады, ол негізге алынады да
морфологиялық әдіске айналады.
Морфологиялық әдіс нарық жаңалығын зерделеу үшін пайдалануға болады және
кітапхананың инновация беделдігін бағалайды. Ол негізгі үш міндетті шешу
үшін құрылған: тәсілін анықтау, толықтыруын анықтау, барлық тәсілдерін
іздеу (әдісі, пайда болуы) бұл құбылыстың барлық шешімдерінің түйінді
мәселелері.
Объектісі: Ақпараттық технология саласындағы инновациялық қызмет
Пәндік. Әдістемелік жұмыста, инновация әдістемесінде маңызды орынды,
кітапхана инновация орталығымен тығыз байланысып, сапалы ғылыми деңгей
қызметіне жетеді.
Дипломдық жұмыстың алға қойып отырған мақсаты – қажетті ақпараттарды
іздеуде көмек көрсету және ақпарат алуды бірнеше операциялар арқылы жүзеге
асыру. Дипломдық жұмысымда Астана қаласындағы Қазақстан Республикасының
Ұлттық академиялық кітапханасының жаңа ақпараттық технологиясы негізінде
инновациялық қызметтің дамуы қарастырылды.
Дипломдық жұмысымда кітапханада инновациялык қызметтің әдістемелік
қызметі, ғылыми ұйымдастырылуы, инновациялық процесті басқару жұмысы
жазылды. Кітапханада шығарылған мәліметтер қоры мен ресурстарын
пайдаланушылардың сұраныстарын қанағаттандыру мақсатында жүргізуімен қатар
перспективалык міндеттерді жүзеге асыру, кітапхананың оқырмандарға жылдам,
толық қызмет көрсетуге мүмкіндік беретін қазіргі кезеңдегі жаңа сапалы
орталыққа айналуына септігін тигізеді.Кітапхана жұмысында жаңа технологияны
қолдану – кітапхана қызметінің сапасын арттырып, оқырмандар қатарын
толықтырып, мәдени деңгейінің көтерілуіне тиімді әсер етеді.
Ғылымдағы жаңалықтар. Қазіргі кезеңде кітапхана ақпараттық ресурстары,
ынталы шығармашылық кадрлық мүмкіндігі бар, мәдени бос уақытты пайдалы
өткізетін, білім беретін орталық болып саналады. Қайсы кітапханада болсын
автоматтандыру жобасын жүзеге асырудағы ең маңызды кезең базалық
бағдарламаны пайдалануды қамтамасыз етуді таңдай білу.
Кітапхана ісінде компьютерлік технологияларды кең ауқымда пайдалануды
оқырмандар мен кітапхананың басқа пайдаланушыларының ақпаратқа деген
сұранысын қанағаттандыруға негізделген. Еліміздегі жаңалықтар мен
өзгерістер, білім мен мәдениеттегі жаңа мемлекеттік тапсырмаларды іске
асырудағы шешуші қадамдар ең алдымен кітапханашыға келіп тіреледі. Жаңа
ақпараттық технологияға көшу, басқарудың экономикалық амалдарын қолдану,
оған еңбек ұжымының қатыстырылуы кітапхана жұмысшыларының жаңа жоғарғы
кәсіби деңгейін және жалпы мәдениет пен қарым-қатынас мәдениетін игерген
жаңа түрін қалыптастыруды талап етеді.
Тәжірибелік барысы: Дипломдық жұмыс Ақпараттық технология саласындағы
инновациялық қызмет тақырыбын қамтиды. Тақырыптың өзектілігі кітапханада
инновациялық қызметтің даму үрдісін қалыптастыру болып табылады.
Дипломдық жұмыстың құрылымы: кіріспеден, үш тараудан, қорытындыдан және
қолданылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
Автоматтандыру процесінде мәліметтер базасы мен электронды каталог
арқылы оқырмандарға қызмет көрсету, оқырмандар сұранысын зерделеу негізінде
толықтырылған компакт дискілер, толық мәтінді мәліметтер базасын ұсыну,
Интернет жүйесін пайдалану қызметтері жатады.
1 ИННОВАЦИЯЛЫҚ ҚЫЗМЕТТЕГІ ҒЫЛЫМИ ҰЙЫМДАСТЫРУ ЖӘНЕ ӘДІСТЕМЕЛІК ҚОЛДАУ
1.1Инновацияны зерттеудің әдістемесі мен бағыттары
Кітапханадан тыс істе инновация қызметін зерделеуде маркетингті зерттеп
өткізудің сөйлемін қарау, өзгеру мақсатының міндетін шешу. Ондай зерттеудін
мақсаты - инновацияның басылымдылығының көкейкесті мәселесі - қаржы,
материалдық және адамдар мәселелерін шешуге бағытталады.
Зерттеу барысында, оны іске асыруды байқау, талдау және бағалау
элементтері мен факторлары, өркендеу, құрылым тенденциясына әсер етеді,
нарықтағы қарым-қатынасына, талдауына сыртқы факторына, инновация
қызметінің өсуіне әсер етеді. Егер біз нарық қатынасының өзгеріп отыратынын
ескерсек зерттеу барысын өткізуде, әр кезеңде сұраныс, нарық талаптарын
байқау қызметінің жағдайы қаралады.
Зерттеу қорытындысы инновация қызметіне ұйымдастырып оны алға бастыру
үшін ашық және негізді платформа құру, оны пайдалану үшін болжам құрылады,
жоспарлар түзетіледі, жобалау мен ағымды қызметтер ұйымдастырылады.
Инновация қызметін іске асыру тәжірибесінде, кітапхана ісінде жиналып
қалған, басқа саланы зерделеуде, зерттеу бағытының түйінді мәселесі ол
кітапхана ісін жүргізуін былай болады [1,61б.].
1. Инновация жағдайын бағалау, талдау және байқау, кітапханаға әсер
ететін жағдайлар мен факторлар және олардың өзгеріп отыруды іске
асыру.
2. Нарық жаңалығын байқау, кітапхана ісіндегі инновация мүмкіндігінде
алдыңғы тәжірибе адресін білу мақсатында, дайын әзірлікті
қамтамасыз етіп, жаңа ғылыми бағыт, ғылыми мектеп арқылы, алдыңғы
қатардағы кітапхана қызметкерлерін анықтайды.
3. Инновация жағдайында кітапхананың ішкі ортасын зерделеу,
персоналдардың инновация беделдігін төмендетеді.
4. Жалпы алғанда кітапхананың инновация қызметіне нәтижелі бағалар
беріледі (кітапхананың жағдайы мен тенденциясының өзгеруі)
инновация стратегиясының жеке бағыттары, қормен қамтамасыз ету,
инновация коммуникациясы, тәжірибе трансляциясы және инновация
диффузиясының кітапхана ісін алға бастыру тенденциясымен
байланысты және аралас қызмет облысымен де байланысты.
Инновация жағдайын зерделеу нәтижесінде инновацияны инновация
үдерісінің циклі басталады. Инновация жағдайлары деп нақты кітапханада
инновация ахуалының шартын аңыктау, объективті талаптар арасындағы
қайшылықтың тууы және оның қызметін жетілдіруге жағдайлар жасау. Инновация
жағдайының бағасы шарт пен факторды анықтайды, өзгеруіне куә болады.
Кітапханаға әсер етудің болуы шарт пен факторға байланысты, онда
өзгерістер былай болады:
• кітапхана қызметінде мазмұны мен ұйымдастырудың пайдаланушыларға
қойылатын талаптары, кітапхана қызметі мен өнімдерінің сұраныс
мүмкіндіктерін жағдайын, тұтынушыларға қызмет көрсету, білу
(ақпараттық) жағдайларын қанағаттандыру және кітапхана қорларын
пайдалана тұра тұтынушыларға көмек көрсету; кітапхананың тұтас
нарық (пайдаланушылар) құрамдары.
• әлемде, елде, аумақта кітапхана ісін өркендету тенденциясы, жаңа
кітапхана технологиясын қолдануды анықтау, қызметі мен өнімдері,
ақпарат алуды қамтамасыз ету мен кітапхананың профилді және аралас
нарықта бәсекестікке төтеп бере алатын жағдайда болуға тиісті,
кітапханалардың алдыңғы тәжірибелерін пайдалану, алдыңғы әр
саланың орталықтарының қызмет бағытын, кітапхананың әдістемелік
орталықтарымен, ж.о.о-мен, зертханалармен т.б. араласу, олар
кітапхана қызметінде жаңа технологиялық, әдістемелік жағдайларды
әзірлейді
• кітапханалар қызмет ететін аумақтарда, әртүрлі кітапханалардың
өзгеруі, аумақтағы кітапхананың инновация қызметінің жағдайы
(аралас ұйымдар) және сапасы (жетістіктері).
• нақты кітапханалардың қызмет жағдайлары (соның ішінде
инновациялық) қордың жетістігі мен тұрақтылығы (өсуі, төмендеуі)
қызмет көрсеткіші, жаңа бағытты игерудегі игеру көрсеткіштері
(стратегия қолданудың өнімділігі, коммуникация каналдарын
пайдалану, тәжірибені тарату бейнесін сақтау, БАҚ-ен үкімет
құрамдарымен достар шеңберін кеңейту, қызметтің күшті, әлсіз түрін
алу [2,46 б.].
Осы мәліметтер негізінде деңгейін асыру бейнесі келешекте жаңалық
енгізу. Келешекте бұл бейне ұқсас бейнемен салыстырылады, ғылыми зерттеу
нәтижесінде, оның ағымының құжатында көрсетіледі және іске асыруға жарамды
кітапханалардың алдыңғы қатарлы тәжирибесін пайдалану, инновацияның жаңа
объектісінің жоба жұмысын іске асыруды ойластыру.
Нарықты зерделеу нәтижесінде жаңалықты анықтау, онда жоба жұмыстарын кім
атқарады, жаңалық барысын әзірлеу қалай жүреді. Зерттеу нәтижесінің
барысында нарықтың көлемі күрделілігі байқалады, инновация ұйымында
жаңалықтар әзірлеуге жағдай жасалады. (ж.о.о-да әдістемелік орталықта) не
кітапхана жағдайында.
Кітапхананың ішкі ортасын зерделеу жаңалық еңгізу үдерісін қамтамасыз
етеді, жаңальқ жүргізу инновацияға айналады, жаңалық жүргізу жағдайында
персоналдарды басқаруда шешім қабылдауда жаңа ақпарат пайда болады. Ең
ақырында талдау нәтижесі негізінде инновация қызметінің нәтижесі мен әр
кезеңнің бөлімдерінің қызыметтері бағаланады [3,136 б.].
Инновацияны зерттеу, басқа да қолданбалы өнерді зерттеу сияқты, олар
арнаулы дайындалған бағдарламамен өтеді. Құрылу барысында зерттеудің барысы
мен мақсаты қаралып, көрсетілген жиынның өңделуі мен т.б. нәтижелері
анықталады. Бағдарламаның міндетті бөлімі мынадай:
✓ Зертеудің көкейтесті мәселесін дәлелдеу.
✓ Зерттеудің обектісі, құралы мен мақсаты.
✓ Зертеу (гипотезасы) - ғылыми болжамы.
✓ Зертеудің міндеттері.
✓ Зерттеу базасы, жиынтығын зерттеу.
Бірінші ақпаратты жинап қабылдау мен әдісі - пайдаланған әдістерді өз
орындарына қою, процедура ережесі мен операцияның логикалық жолы, өңдеумен
интерпретация жобасы, көрсеткішін пайдалану, жинақтау
Зерттеудің жұмысы жоспары (кезеңдері, нәтижесі, мөлшері жауапкершілігі,
орындаулары. Есептей отыра бағдарламаның құрылуы арнаулы әдебиетте
көрсетілген, инновацияны байқауданның ерекшелігіне тоқталайық.
Қандай да болсын зерттеулер үлкен қорды талап етеді. Зерттеуші
-кітапханашы (әдіскер, менеджер) зерттеудің керектік маңызын білу қажет
және оның негізін түсіну қажет.Негіздің көкейкесті мәселесі мына сұраққа
жауап береді:зерттеу не үшін жүргізіледі? Нақты кітапхананың қазіргі күнгі
қызмет жағдайында оның қандай көкейтесті мәселесі бар?
Зерттеу бағдарламасында былай деп көрсетеді, кітапхананың түйінді
мәселлерде зерделеуге қандай себептер әсер етеді. Инновация жағдайының
бірінші себептері неде, осы түйінді мәселені зерттеп өткізудің керектігін
білу. Зерттеудің мақсаты мына сұрақтарға жауап береді, нені байқаймыз, не
нәрсеге ұмтылу қажет?
Зерттеу мақсатының мәні мынаған байланысты, зерттеудің қандай түрі
өткізіледі, іздеу, жазу, экспеиментті түрі. Іздеп зерттеулер ол ақпараттар
жинау, түйінді мәселені түсіндіру, әрі қарай зерттеу үшін ғылыми болжам
қажет. Нәтижені нақты зерттеудің қысқаша мақсаты, ол іздеу арқылы тауып
алу.
Зерттеудің қысқаша мақсатының бірнеше түріне мысал келтірейік.
• Мәнді жайтты анықтау, онда беделді кітапханашылардың инновацияға
өтуге кедергі жасау;
• Кітапхана қызметінде пайдаланудың маңызы үшін аралас жетістіктерді
табу қажет:
• Кітапхана қызметкерлерінің инновация тәртібінің дәлелін айқындау.
Экспериментальды зерттеудің мәні ғылыми болжам туралы зерттеу, тергеу
себептері сұраныс пен инновация арасындағы байланыс олардың тұтынушылары
мен обьектің өзгерістері. Мысалы, зерттеудің қысқаша мақсаты былай болады:
Кітапхана қызметінде кітапхана ішінің жарнамасының жаңа түрін бағалау.
Материал емес әдісті бағалауға стимул жасау (көмек пакеті).
Кітапханашының инновациялық беделі.
Баға саясатына ықпалы кітапхананы пайдаланушылардың әртүрлі қызмет
көрсетудің категориялардың бағасы.
Ақпараттың объективтік түрін күшейту, ойды қалыптастыру, сендіру,
жетекшіні позициясын көз-қарасын (мәдениет бөлімінің меңгерушісі, кітапхана
директоры, бөлім меңгерушісі) қорғау [4, 14-16 б.].
Мақсаттың мысалдары мыналар:
• Ақылға қонымды облыс жағдайында балалар кітапханаларын жаппай
кітапханаларға қосу керектігін дәлелдеу.
• Бөлімнің ғылыми әдістемелік жұмысын инновациялық-әдістемелік
қызметке қайта ұйымдастыру әсерін дәлелдеу.
• Кітапхана қызметкерлерінің жаңа айлық жалақы алу жағдайына
дайын екенін растау.
Зерттеудің мақсаты ол - кітапхана қызметінде инновация жағдайына талдау
жасау. Бұл кезде зерттеу міндетіне мынау жатады.
• Кітапхана объектісіндегі негізгі өзгеруін анықтау.
• Инновация барар жолға кедергі жасаушыны анықтау.
• Инновация нәтижесі факторына әсер ететінді анықтау.
• Кітапхана қызметкерлерінің, біліктілігін көтеру бағытын анықтау.
Репрезентатив көрсеткішін алу үшін маңызды мәселе зерттеу әдістемесін
алу. Кешенді өзін-өздері толықтыру әдістемесі объективті ақпарат алуға
жағдай жасайды. Басқаруды шешу жеткілікті жағдайды. Басқаларды шешу
жеткілікті жағдайлар бар. Инновацияны зерделеу үшін әр түрлі жалпы ғылыми
және зерттеудің арнаулы әдістері қолданылады: байқау, эксперимент, фокус,
сұрастыру, біліктілік пен форфологиялық талдаулар және басқалары.
Инновацияны зерттеуге бірінші төрт әдістері әдебиетте қаралды оның кейінгі
екеуінге тоқталайық.
Классификациялық және морфологиялық әдістер инновация жағдайының
барысының бағасы және кітапханада инновацияны өркендету. (салада, аумақта).
Классификациялық талдау жетекші әдісті пайдалану үшін, инновация
қызметінде көп аспекті құрады, ал көп өлшемді инновация классификациясы
зерттеу құралын қарайды. Мұндай классификация жан-жақты және толық
объектіні өзгешеліктерін,құбылысты біліп оны компакт үлгісінде жаза алады.
Объект өзгешілігінің барлық негізгі маңызын табу, сондықтан оның қасиетін
табу және басқа объектілермен қарым-қатынасын айыру [5,330б.].
Классификацияны құрғанда, әр вариант көбейіп кетеді, онда бізге
белгілері классификацияланбайды, бұрынғы белгісіз шеңберден тыс білімі де
қосылады. Сол себептенде, олар эвристикалық потенциал, ол көп өлшемді
классификация.
• табиғи сынып беру, объектілерді әр топтарға бөлу, оны табиғат
анықтайды.
• жан-жақты және толык объекті мен құбылысты анықтау;
• бәрін қосу, онда олар объектіге белгілі;
• көп уақытқа дейін олар ұзақ өмір сүруге бейім болу;
Ақпаратты талдау үшін өзгешеліктің жүрісі мен нәтижесін инновация
қызметі арқылы іске асыруға болады, онда инновация классификациясының әр
түрлі құбылыстары қаралады, ол негізге алынады да морфологиялық әдіске
айналады [6,44б].
Морфологиялық әдіс нарық жаңалығын зерделеу үшін пайдалануға болады және
кітапхананың инновация беделдігін бағалайды. Ол негізгі үш міндетті шешу
үшін құрылған: тәсілін анықтау, толық торын анықтау, барлық тәсілдерін
іздеу (әдісі, пайда болуы) бұл құбылыстың барлық шешімдерінің түйінді
мәселелері.Морфологиялық әдіс объектіні зерделеудегі құрылымын анықтау және
кейінгі көп өлшемді, көп вариантты, оның таралуын әр варианқа бөлу. Ол оның
құбылысын және объектінің зерделеуін қарайды. Көптеген құрылым негізінде
және өзгешелік белгісін анықтау жағдайында объектіні байқап, оның қызмет
жағдайын көру.
Морфологиялық талдаудың кезеңдерінің іске асу уақыттары мынадай:
1. Түйінді мәселені шешуге жарайтынын қысқа дәл жеткізу.
2. Құбылыс сыныбын анықтау, ол арқылы түйінді мәселе шешіледі,
параметрдің көп саны анықталады.
3. Матрица құрылады және цептері анықталып қаралады (шешім
варианттары) онда әр параметр тәуелсіз қасиетті параметрлерге
бөлінеді, олар әр вариантта түйінді мәселені шешеді.
4. Функциялық бағалықты барлық алынып шешілген шешім анықтайды.
5. Керекті классификациялық және форфологиялық әдісті зерделеу үшін оның
қиындығын қолдану, кітапхана инновациясында көп құбылыстардың
өзгешелігін құрайды, кітпахана инновациясы, кітапхана практикасында
тіркеледі, не кітапхана баспасында тіркеледі.
Сондықтан дұрысы бірінші ақпараттың негізгі басын дұрыс табу: әр түрлі
ғылыми және әдістеме құжаттары есеп, жоспарларды қарау. Зерттеу жұмысына
қиын келтіретіні көп санды және әр жоспарлы құжаттар, онда кітапхана
өзгешелігі болады, лингвистикалық айналымдар, терминдер, бейнелері болады.
Бұл индикатор өзгешелігін анықтауды талап етеді - құжат тақырыбында әр
түрлі куәліктер инновация қызметінің құжаты болып саналады [6, 147 б.].
Мысалы, өзгерістер объектісі (өнім-дайджест) - бастау көз-қайнары
(әлеуметтік сұраныс) - өзгерістер мақсаттары (қызмет көрсетудің жоғары сапа
және жабдықталғандықты қамтамасыз етеді) - өз бастамасына деген көз-қарас
(жаңа түсу бюллетеньдерді кірістіру) - қолдану көлемі (нүктелі жаңашылтану)
- енгізу шарттары (арнайы шарт талап етпейді) - базар жаңашылдықтың денгейі
(мекеме үшін жаңа).
Сонымен, классификациялық және морфологиялық әдістер инновациялық іс-
әрекеттің бағалау аспап болып келеді, деректерді жүйелеу және өңдеу құрал
ретінде келеді. Оларды қолдану өзгерістерге қатысатын адамдар мен
иниовациялық процесстер жүзеге асырудың басқару үшін негізделеді,
жаңашылдық базарына инновациялық әзірлемелер өткізу бағыттары мен
тиімділікті бағалауға, персоналдың шығармашылық белсенділігіне жағдай
жасауға және өзгерістерге психологиялық қарсыласудың жеңу шараларын
зерттеуге ырзалық береді. Олар не және қалай кітапханаларда өтуде екенін
танып білу ғана емес, сонымен қатар осы өзгерістерге кім жауапты және
қатысты, енгізу үшін қандай шарттар қажет, кімге қатысты және қандай
деңгейде екенін анықтайды. Бұның бәрі инновациялық іс-әрекетті танып
білуге, оны басқаруға, салада инновациялық қарым-қатынастарды жүйелеу,
инновациялық коммуникациялар жүйесін құруға, кәсіби бірлесудегі
инновациялық өткізуді қамтамасыз етуге мүмкінділік туғызады [7, 242 б.].
Зерттеудің әртүрлі әдістер қолдану нәтижесіндегі алынған ақпарат
статистикалық (нәтижелерді қорытындылау), корреляциялық (байланыс және
тәуелділікті белгілеу), регрессиондық (себептер іздестіру) және ықтимал
талданады, оның негізінде маңызды шешімдер қалыптасады, жұмыс гипотезалар
бекітіледі немесе қабылданбайды. Нәтижелердің интерпретация және жинақтау
қорытындылар бойынша мәтіндік бөлім (мақсаттар, міндеттер, зерттеу
әдістемесі, оның нәтижелер сипаттамалардан) мен қосымшалардан (кестелер,
диаграммалар, кескіндеме және т.б.) тұратын зерттеуді өткізу жайында
нақтылық есеп жасалынады. Есепке келесі бөлімшелер кіреді:
✓ зерттеудің тарихалды;
✓ инновациялық ситуацияның жалпы сипаттамасы;
✓ зерттеудің мақсаттары;
✓ зерттеудің әдістері;
✓ зерттеудің, таңдаудың база жалпы сипаттамасы;
✓ зерттеудің негізгі нәтижесі (зерттеудің міндеттерін орындау);
✓ қосымшалар (кестелер, кескіндемелер, диаграммалар,
қатысушылардың комментариялары, құжаттардың формалары - анкета, құжаттардың
талдау кестесі).
Есеп негізінде кітапхананың даму стратегия өзгерістер жайында шешімдер
қабылданады, іс-әрекеттің жаңа бағыттар белгіленеді, кітапхананың кадрлық,
коммуникациялық және басқа саясат жөнделеді, кітапханалық іс-әрекеттің даму
перспективалар, бағыттар мен мазмұны туралы сыртқы ақпараттау құжаттардың
әртүрлісі құрастырылады: билік құрылымдағы ақпараттық хаттар, КАҚ
мекемелер, партнер ұйымы, семинар мен конференциларда сөз сойлеу, мақалалар
дайындау.
Ақпараттық ресурстарды интеграциялау мәселесі қазақстандық
кітапханаларды әрі қарай дамытудағы негізгі көзқарас ретінде қаралуы тиіс.
Қазақстан Кітапханалары мемлекеттік электронды кітапханалық қорын құру,
Бірегей ақпараттық кітапханалық компьютерлік желіні құру перспективалары
нақ осымен байланысты. Басым жобаға Қазақстандық Ұлттық Электронды
Кітапхана (ҚазҰЭК) да жатады. Кітапханалар саласын жаңарту кезеңінде
ақпараттық барлық халыққа ұсыну үшін бір жүйеге ұлттық және аймақтық
кітапханалардың электронды библиографиялық және толық мәтінді ресурстарын
біріктіру қажет. Бұл Қазақстан азаматтарына, ауылдағы, әсіресе қашықтағы
және қол жетпейтін жерлердегі тұрғындарға ақпаратқа ену үшін кең мүмкіндік
болып табылады.
Ақпараттық электронды қызметтердің ықпалдастығын дамытуға арналған
басым бағыттар:
- Қазақстан Кітапханалары мемлекеттік электронды кітапханалық қордың
ақпараттық-танымдық веб-порталы жобасының құрылуы;
- Қазақстанның сарғыш беттері журнылын шығару (қазақстандық
каталогтар сайты), журналдық электронды нұсқасы Электронды Үкімет
порталында;
- екі шрифтімен РБНСГ-Вести газетін және электронды нұсқасын шығару;
- ҚР Ұлттық академиялық кітапхана жанынан Бірегей виртуальді анықтама
қызметін енгізу.
Қазіргі дәуір ертеректе адамзатқа кітап, журнал және басқа да баспа
материалдары арқылы келген ақпараттардың жаңа ролімен, ал қазір аудио- және
бейнежазбалар, микрофильмдер, лазерлік дискілер, CD-ROM және Интернетпен
сипатталады. Ақпарат жеке тұлғаның да, тұтас қоғамның да өмір сапасын алдын
ала анықтайды. Ақпарат – өмірлік қажеттілік.
Алайда, шамадан тыс, ретсіз келіп түскен мәлімет деструктивті күшке
айналуы мүмкін. Біздің еліміз үшін әлемдік ақпараттық дамудың осы
тенденциясы сәйкесе ме? Иә әлде жоқ. Бір жағынан, біз барлық ақпараттық
ағындар үшін барынша ашық саналсақ, екінші жағынан, экономикалық мәселелер
салдарынан ақпараттық кеңістікті меңгеруде мүмкіндіктердің шектеулілігін
сезінеміз. Ақпараттық бірліктің жалпыға тән тенденциясы болмаған тәрізді.
Оқиғалардың осылай өріс алуы барысында біз қисапсыз әр алуан
ақпараттық ресурстар кезіндегі адамдардың алаңдаушылық жағдайына тап
боламыз және тіпті сол күйдеміз. Тек адамдардың бір ғана тобы осы
мәселелердің маңыздылығын жете сезінеді. Тек кітапханашылар ғасырлар бойы
жазба білімді жинау, құрастыру әрі таратумен айналысуда. Білім мен
ақпаратты іздестіруде адамдарға озық идеяларымен көмектесуге арналған
кәсіптер көп емес. Кітапханалардың басты мақсаты қоғамның ақпараттық талап-
тілегін қанағаттандыру болды және бұл бүгінде бар. Қоғамға қажетті болуы
үшін, қазіргі жан-жақтан қарқын алып келе жатқан ақпараттық сұраныстар
жағдайында да қажет болуы үшін кітапханалар өз қызметтері мен ақпараттық
ресурстарын жетілдіреді және жетілдіруі тиіс. Кітапханалардың ролі осы
қоғамдағы жағдайына қарамастан кез келген азаматтың ақпаратқа ақысыз қол
жеткізетін, ережеге сай, қамтамасыз ететін тарихтан қалыптасқан
демократиялық институты туралы сөз етсек, әлеуметтік мәнге ие болады.
Кітапханалардың ақпараттық қызмет эволюциясының қазіргі кезеңі
ақпараттық қоғамның, компьютерлік техника мен телекоммуникацияның дамуымен,
электронды құжаттардың, электронды өнімдердің және кітапхана ресурстарына
пайдаланушылардың қашықтан қол жеткізетін қызметтің пайда болуымен
байланысты. Сол сәтті осы замандық интернет-жүйелердің, электронды
ақпараттарды сақтау, қайта өңдеу және ұсынумен айналысатын коммерциялық
ақпараттық құрылымдардың кең таралуы кітапханаларды бәсекеге бағыныштылық
жағдаййна алып келеді, бұл бүгінгі талапқа сай қоғамдағы ақпараттық
қызметтің іске асырылуы үшін жаңа жол табуға қозғау салады. Сондықтан мұны
жетілдірудің келешегі туралы мәселе көтеру заңды. Қазір, біздің ойымызша,
бұлардың әлеуметтік ролін сақтауы үшін негіздер бар:
1. Ақпаратпен операция – кітапханалардың дәстүрлі қызметі;
2. Бұлардың қойнауында ақпараттық ағындардағы бағыттар қылыбын туғызу,
дамыту және жинақтау тәжірибесі өтті;
3. Кітапханалардағы басты мақсаттың бірі (көп жағдайда, ғылыми) –
пайдаланушылардың ақпараттық қажеттілігін қанағаттандыру; Жобаның келешегі:
Біз Кітапханалардың Электронды жиынтық каталогы негізінде Қазақстан
Республикасының бірегей ақпараттық кітапханалық кеңістігін құруға;
Қазақстанның көпшілік кітапханаларында жемісті қолдану мақсатында отандық
АБИС жүйесін әзірлеуге; кітапханалық электронды сервистің сапасын жақсарту
мен кеңейтуге ниеттіміз.
Аймақтық кітапханалардың 2009-2010 жж. есептері негізінде талдау жасайтын
болсақ, алдымен, кітапханаларды автоматтандыру жағдайы мен мәселелерін
көтеру – маңызды.
Бұл – өзекті мәселе. Коммуникациялық технологиялардың дамыған
заманында кітапханалардың техниканы толық игермей, көштен кейін қалуы көп
жағдайда кері әсерін тигізіп жатады. Бүгінгі кітапхана қорларын оқырманға
жеткізудің ең тиімді жолы – Интернет арналары. Демек, компьютердің көмегі
аса қажет.
Бір ескеретініміз, елімізде техникалық құралдармен жан-жақты
жабдықталған кітапханалар жеткілікті. Бірақ бір-екі компьютермен ғана
шектелген кітапханалар да жоқ емес. Бұл – ауыл, тіпті қала кітапханаларына
да тән құбылыс. Ал кейбір алыс ауылдардағы компьютер атаулыны мүлдем
көрмеген кітапханашылардың мұңы – бөлек. Осыған қарап, барлық кітапхананың
оқырмандары бірдей Интернетті, электронды қорларды кез келген жерде
пайдалана алады деп айтудың өзі – қисынсыз.
Жаңа технологияларды игеруде кітапхана саласында жетістіктер де,
кемшіліктер де байқалуда. Бұдан бес жыл бұрын ҚР Мәдениет және ақпарат
министрлігінің (қазіргі ҚР Мәдениет министрлігі – ред.) қолдауымен ҚР
Ұлттық академиялық кітапханасының ұжымы 2007-2009 жылдарға арналған ҚР
кітапхана саласын жаңарту бағдарламасы дайындады. Бағдарлама арнайы
қаржыландырмаса да облыстар тарапынан қолдау тапты. Жергілікті басқару
органдарының кітапханаларға қолдау көрсетуі нәтижесінде жоба жүзеге
асырылуда.
Автоматтандыру ісі. ҚР Мәдениет министрлігіне қарасты кітапханалардың
2009-2010 жж. жұмысына жасалған талдауға сүйенсек, 2011 жылғы 1 қаңтардағы
жағдай бойынша компьютерлер саны – 4550, облыстар көлемінде – 4233-ті
құрады. 2009 жылғымен салыстырсақ 12 %-ға ұлғайған. Интернетке қосылған
кітапханалар саны – 600. Ауыл кітапханаларындағы компьютерлер қатары 151-ге
көбейіп, барлығы – 1433 дана болды (11,7%).
Жеке аймақтарды алсақ, компьютермен жабдықтау жағдайы төмендегідей:
Павлодар облысы кітапханаларының 39%-йы компьютерлендірілген (2009 ж. –
33,5%), соның ішінде 221 ауылдық кітапхананың 61-де компьютер бар (27,6 %),
2009 жылы бұл көрсеткіш 21,3%-ды құраған. [20, 57]
Компьютерлермен қамтылған облыстардың бірі – Қарағанды облысы. Осы
өңірдегі 339 кітапхананың 298-де компьютер бар. Бұл – 88%-дық көрсеткіш,
Мәдениет министрлігіне қарасты кітапханалық жүйедегі ең жоғарғы көрсеткіш.
Қостанай облысындағы 396 кітапхананың 29%-ы компьютерлендірілген, оның 50%-
ы – ауылдық кітапханалар.
Оңтүстік Қазақстан облысындағы 435 кітапханада – 220 компьютер, яғни
50,5%-зы компьютермен қамтылған. Анығында, 435 кітапхананың 41 ғана
компьютермен жабдықталыпты, бұл кітапханалардың 9,4 %-зы, соның ішінде 21
ауылдық кітапхана (5%) ғана компьютерлендірілген көрінеді. Облыстағы 220
компьютердің 131-і, яғни 59,5%-зы – Пушкин атындағы ОӘҒК-ның үлесінде. [21,
13]
Жоғарыдағыдан түйгеніміз, аймақтық кітапханалардың техникамен
жабдықталуы бірыңғай емес. Мәселен, Оңтүстік Қазақстан, Қызылорда, Жамбыл,
Атырау облыстарында техникамен, ең алдымен, орталық кітапханалар (облыстық,
қалалық, аудандық) жабдықталады, содан кейін ауылдық кітапханаларға
үлестіріледі. Себебі, орталық кітапханалардың қызмет көрсететін аумағындағы
тұрғындар саны ауылдық жерлерден әлдеқайда көп.
Еліміздің оңтүстік және батыс облыстарында қалалықтарға қарағанда ауыл
тұрғындарының саны асып түседі. Маңғыстау, Қызылорда, Батыс Қазақстан
облыстарында елді-мекендер қала және аудан орталықтарынан қашықта
орналасқан. Ауыл-аймақты кітапханалық қызметпен қамту – заман талабы.
Кітапханалар материалдық-техникалық жағдайын жақсартуға талпыныс
жасауда. Осы мақсатпен Алматы облысында Кітапханалық-компьютерлік
ақпараттар желісі жобасы жүзеге асырыла бастады.
Сондай-ақ Шығыс Қазақстан облыстық ӘҒК жүзеге асырып жатқан жоба –
Аудандық кітапханалардың бірегей компьютерлік желісі. Жаңа жобаны
облыстың он ауданының және Риддер қаласының басшылары қолдап, Интернетке
қосылуға, техникалық құралдар сатып алуға қаржы бөлді. Жобаны жетілдіріп,
қалған 6 аудандық кітапхананы желіге қосу да құжатта қарастырылған. Облыс
бойынша Интернет желісіне қосылмаған ауылдық кітапханалар саны – 253.
Ақтөбе, Алматы және Батыс Қазақстан облыстарында соңғы екі жылда техникалық
және бағдарламалық жабдықтау ойдағыдай жүргізілуде. Шығыс Қазақстан
облыстық ӘҒК қызметті электронды түрде атқаруға көшкен: электронды каталог,
қорды жүйелі басылымдар мен Интернет-дүкендер арқылы толықтыру (CD, DVD).
Заң жинақтарының орнына Электронды мәліметтер базалары (Заң – Закон,
Параграф) пайдаланылады.
Модельді кітапханалар
Жаңарту бағдарламасын қабылдаған облыстардағы кітапханалардың
техникалық жабдықталу жағдайы жаман емес. Модельді кітапханалар – соның
нәтижесі.
2010 жылы, алдыңғы жылмен салыстырғанда, барлық модельді кітапханалар
саны 32-ге (11%) көбейіп, жалпы саны 275-ке жетті. Айталық, Ақтөбе
облысында Бағдарламаны қабылдаған уақыттан бастап (2006-2010 жж.) модельді
кітапханалар саны – 27. Үстіміздегі жылы тағы да 5 кітапхана модельді
кітапхана қатарына қосылды. Ақмола облысында да модельді кітапханалар құру
жұмысы жалғасуда. Өткен жылы модельді кітапхана мәртебесіне 3 ауыл
кітапханасы ие болды. Облыстағы модельді кітапханалардың жалпы саны – 10.
Модельді кітапханалардың саны жағынан Павлодар (101), Қарағанды (89),
Ақтөбе (27) және Солтүстік Қазақстан (20) облыстары озық тұр. Ал Батыс
Қазақстан (4), Жамбыл (9) облыстарында бұрынғы қалпы десек, Атырау,
Қызылорда, Маңғыстау, Оңтүстік Қазақстан облыстарында модельді кітапхана
атымен жоқ.
Павлодар облысында қабылданған 2007-2010 жылдарға арналған жаңарту
бағдарламасы облыстық Ауыл кітапханасы – 2004-2006 жобасының жалғасы
іспетті. Облыстағы модельді кітапханалар – 36,8%, соның ішінде үлгілі ауыл
кітапханалары – 59 (21,5%).
Солтүстік Қазақстан облысында да кітапханалар жүйесін жаңарту жұмысы
кезең-кезеңімен іске асырылуда. Облыста барлығы 20 модельді кітапхана жұмыс
істейді, үстіміздегі жылы 3 кітапханаға өсті.
Программалық қамту және Интернетке қосылу
Кітапханалардың бүгінгі таңдағы мақсаты – Интернет ресурстарын
қолданып, цифрлы құжаттарды пайдалану, пайдаланушыға онлайн режимінде
қызмет көрсету, сұраныстарды сапалы әрі жылдам қанағаттандыру.
Облыстар РАБИС ИНТЕРНЕТ Веб-сайт Электронды
Рсатауы бағдарламасы пошта
Ақпараттық блок: Қалалық кітапхана өз оқырмандарға
жаңа қызметпен қолдануға шақырады
-құжаттардың электронды түрде
жеткізу. Бүгінгі күнде кітапханамен
келісім-шартқа отырған біздің әрбір
оқырманы кітапханаға келмей-ақ
кітапханада Internet-желісі бойынша
қажетті құжаттар ала алады, сканерден
өткізілген сурет парақтарын
электрондық поштамен және кітапхана
аралык іздестіру жүйесі көмегімен
әдебиеттерді автомат түрінде берілген
тапсырыс жасай алады. Келісім-шарттың
және қызмет алудың негізгі талаптары
төмендегідей...
Анықтамалық деректер: Қызмет көрсетудія қосымша ақпарттарын
кітапхананың сайтында лауға мүмкін
(сайттың электрондық мекен-жайы).
Хабарламаның айтылған құрылымдық элементтері берілген масштабында
толықтырылатын коммуникациялардың әртүрлі қүралдар болып келеді.
Инновациялык іс-әрекеттің қатысушылардың әрбір категорияларына коммуникация
мақсатына қарай әртүрлі коммуникационды күралдар қолдануға тиіс. Сонымен,
мысалы, тілдеушілер үшін (КАҚ) пресс-релиздер, пресс-конференциялар,
брифингтер және т.б. Басқару органдарына - есептер, дайджесттер, акпараттық
бюллетеньдер, шақыру билеттер, іс кездесулер (әңгімелер) және т.б.
Спонсорлар мен меценанттар үшін -инновациялық проекттін қысқаша мазмұнымен
ақпараттық хаттар, дамыту бағдарламалар және т.б.
Тиімді коммуникацияны ұйымдастыру үшін екі жағдай есепке алынады.
Біріншіден, әрбір категориялы коммуникацияны жүзеге асыру үшін кітапханаға
барықтар үшін түсінікті және қызықты бола алатын, әртүрлі күту мен
тілектерді есепке алатын бұл категорияның тілі қолданылады. Оның көптеген
партнерларында өзіне сәйкес РR-міндеттері бар, оны олар инновациялық
өзгерістерді қолдай отырып кітапхана көмегімен шешпекші. Сондықтанда
кітапханаларға тиімді коммуникация міндетті түрде екі жақты және өзара
пайдалы болғанын есептеу керек. Екіншіден, коммуникацинды құралдар
дайындауда жоғары деңгейі қажет (олардың толықтығы және жылдамдылығы,
эстетикалық параметрлар, лайық технологиялық деңгейі, жаңа ақпараттық
технологияларды қолдану) [23, 15 б.].
Жоғарыда айтылғандай, инновациялық іс-әрекет - бұл соңғы нәтиже, белгілі
экономикалық және әлеуметтік тиімділікті алу жұмысы, сондықтанда
жаңашылдыққа байланысты кез келген іс-әрекет алдына қойған мақсаттарға
жетуіне арналған талпынастар тиімділігін бағалауға бағытталады (бұл
жағдайда - әлеуметтік ортада жаңашылдықты алға бастыру мен тарату бойынша
іс-шаралар тиімділігі). Өз іс-әрекеттерін реттеп және бақылай отырып
кітапхана нәтижені жақындатады - жаңашылдықты жүзеге асыру. Жаңашылдықты
алға бастыру мен тарату бойынша кітапхананың іс-шаралар тиімділігінің
талдауы келесіге бағытталған:
✓ партнерлармен кітапхананың тиімді байланысты іздестіру
(жаңашылдык субъектілері) - басқару органдары, КАҚ құрылымы, кітап
саудалық, басылым, білім беру мен мәдени-демалу мекемелері, әр түрлі мен
типтер кітапханалары;
✓ коммуникацияларының қолайлы құралдарын таңдау – инновациялык
іс-әрекет қатысушылардың әртүрлі категорияларына бағытталған есептер, пресс-
релиздер, каталогтар, жолдамалар, теледидар мен радио тапсырулар және т.б.
және әрқайсысының спецификалық ерекшеліктерін анықтау;
✓ кітапхананың жолдастар тобын кеңейту және кітапхананың
модернизациясына еңбектерін күшейту, жаңашылдықты енгізу негізінде оларды
жаңарту (жаңа спонсорлар мен меценаттарды қатыстыру, бірлесіп жұмыс
істеудің жаңа аспектілерді іздестіру.
2.2 Оқырмандарға компьютерлік технологиялар негізінде ақпараттық-
библиографиялық қызмет көрсетуді дамыту
Кітапхана - оқырман мен кітап арасындағы негізгі алтын көпір. Бір
ғажайып, осы заманғы ақпарат тасымалдаушы технология жүйесінде де кітапхана
маңызды буын болып саналады.
Кітапхана мәдениет саласы ретінде ақпараттық білім беру және мәдени-
ағарту қызметінің негізі болып табылады.
Бүгінгі кітапхана ұжымдары өздерінің дәстүрлі болмысына табан тірей
тұрып, осы заманғы ақпараттық жаңа технологиялар қоғамының тірек
элементтерніне айналуға ұмтылған әлеуетті, әлеуметтік топқа жатады.
Кітапхана қызметін автоматтандыру мен компьютерлендіру деңгейі, бұл
процестерді электрондық үкімет жүйесінде пайдалану мүмкіндіктері осыған
меңзейді. Қазір жекелеген электрондық кітапханалар ғана емес, мемлекеттік
деңгейде орталықтандырылған электрондық кітапханалар жүйесін құру мәселесі
де күн тәртібіне қойылып отыр. Мүндай ірі жобалар мемлекеттік бюджеттің
қолдауымен белсенді түрде жүзеге асырыла бастады.
Кітапханашы қызметі - ол танымал кітапхана операциясын кітапханада және
осыған ұқсас ақпараттық мекемелерде орындайтын кітапханалық білімі бар
маман. Әрбір ақпараттық жүйе - бұл құжаттардың жүйелі ұйымдасуына және
ақпараттық технологиямен электрондық техниканы қолданады, іске асырады.
Ақпараттық процесс бұл жинақтау, өңдеу, іздестіру, сақтау және тарату [
24, 16 б.].
Кітапқа деген сүйіспеншілік тудыру әрбір кітапханашыныың міндеті,
борышы. Жастарымыз салт-дәстүрімізді көзіміздің қарашығындай бағып жүретін,
көптің көкейіне үміт отын жағып жүретін, адамзаттың озық ой көгінде ағып
жүретін болуы тиіс деп Н. Назарбаев бүгінгі жастардың бойындағы мәдени
танымдылықты қалыптастыруда рухани құндылықтардың қайнар көзі кітап оқу
арқылы берілетінін айта отырып, білім мен ғылымның көк жиегіндегі биік
асулардан көргісі келетіндігін атап өтті.
Мәдениет пен өнер ұлы болмайынша, ұлт ұлы болмайды дегендей, егеменді
мемлекетіміздің болашағы жастардың мәдениет танымдылық қабілетін
қалыптастыратын мәдени ортаның бірі кітапхана болып табылады.
Ғылым мен техниканың ерекше алға басқан қазіргі кезеңінде де кітап
адамға рухани байлық ретінде жан дүниесін кеңейтетін, нәрлендіретін бірден
бір қазына ретінде одан әрі қолданыла бермек.
Қазіргі таңда кітапхананың қызмет көрсету ауқымы кең. Ақпараттық
технологиялардың даму қарқыны бүгінгі жас ұрпақтың дүниетанымдылық аясын
кеңейтіп отыр. Бүгінгі оқырмн жастардың талабы да заман талабына сәйкес өте
жоғары, олардың сұраныстарын қанағаттандыруға кітапхана қызметі жаңа
деңгейде жауап беруге барлық жағдай жасай бермек.
Әрбір оқырманның сұранымына орай кітапханада кітаптар, электрондық
оқулықтар, компьютерлік технология қызметі жүйесінің болуы, жаңа заманның
бәсекеге қабілетті, мәдениетті, рухани жан дүниесі бай нағыз адамды
тәрбиелеуде орасан маңызды рөл атқарады.
Ақпараттық-библиографиялық қызмет көрсету әлеуметті-коммуникативті,
әлеуметті гуманитарлық жағдайларға сай ауысатын, пайдаланушылар сұраныстары
мен талаптарына дәлме-дәл қызмет етуге еріксіз және технологиялық ортаның
өзгеруін өткір сезінетін, ақпараттық-кітапханалық сала болып табылады.
Акпараттық-библиографиялық қызметі кітапханалардың дәстүрлі түрлері сияқты
компьютерлік технологияларды кеңінен қолдануға байланысты жаңа даму
кезеңінде тұр. Ақпараттык-библиографиялық кызмет көрсету үрдісі ақпараттық
компьтерлік технологиялардың ықпал етуімен жедел түрде өзгеріп отырады,
сұраныстарды орындаудың негізгі көздері кеңейеді, ақпараттық іздестіру
технологиясы өзгереді, библиографиялык қызмет көрсету нәтижесі тек қана
библиографиялық тізім түрінде емес, сонымен қатар Интернеттің басты
желісіндегі толық мәтінді қорларға сілтеме ретінде де жүргізіледі [25, 72
б.].
Кітапханада пайдаланушыларға компьютерлік технологиялар негізінде
анықтамалық-библиографиялық қызмет көрсетудің маңызды тәжірибесі
жинақталған.
Оқырмандарға қызмет көрсетудің дәстүрлі анықтамалық библиографиялық
өзгеруінің куәсі, көбінесе виртуалды анықтама болып аталатын, отандық
кітапханаларда құрылатын виртуалды анықтамалық қызмет болып табылады. (ВАК)
Виртуалды анықтамалық қызметтер алыс жерлердегі пайдаланушыларға қызмет
көрсетуге және сұраныстарға жауап беруге дайын ақпараттарды, желіде бар
қорларды сілтеме түріндегіндей, библиографиялық тізім және фактографиялық
деректер түрінде беруге бағытталған. Виртуалды ақпараттық қызмет батыс
елдерінде 10 жыл бұрын, ол біздің елде тек қана соңғы екі-үш жылда пайда
болды. Алғашқы жол салушылар ұлттық және ірі көпшілік кітапханалар еді. Бұл
бағыттың кызмет көрсетудегі жаңашылдығы тиімді әдістемені әзірлеудін
қажеттілігіне және виртуалды анықтамалық қызмет көрсетудің табиғатын
түсінуге себепші болады.
2006 жылы Ресей ұлттык кітапханасы шығарған Е.Д.Жабконың моноғрафиясында
анықтамалық-библиографиялық қызмет көрсетудің электрондык ортада өзгеру
маңызы тереңірек талданған. Монография авторы беделді маман, анықтамалық-
библиографиялық қызмет көрсетудегі тәжірибелік және теориялық саласын,
қоғамның дамуының жаңа ақпараттық кезеңін ғаламдық коммуникацияның қарқынды
пайда болуымен және алыс жерлердегі кітапхана пайдаланушыларына анықтамалық-
библиографиялық қызмет көрсетуді белсенді дамытумен байланыстырады. Е.Д.
Жабконың анықтамалық-библиографиялық қызмет көрсетудегі онлайндық болашағы
туралы қоғамдық коммуникациялык ерекшеліктерінің тереңдетілген талдауына
негізделеді. ТМД-нің ақпарттык кеңістігінде жұмыс істейтін виртуалды
анықтамалық қызметтер мына ұқсас сипаттамаларға ие:
- алыс жерлердегі пайдаланушылармен өзара әрекеттесу құралының
негізгі сапасында ең алдымен сұраныстардың web-форма түрі қолданылады,
электрондық пошта қосымша құрал ретінде қолданылады.
- сұраныстар жылдам орындалады;
- сұраныстарды алу процесінде берілетін ақпараттың сапасын
бағалауға мүмкіндік бермейтін библиографиялық сұхбат тәртібі және
пайдаланушымен қайта байланыс болмайды.
Анықтмалық-библиографиялық қызмет көрсету екі субъектің өзара
қатынасымен негізделеді: кейбір ақпараттық қажеттіліктер бар {нақты,
тақырыптық немесе нақты емес) пайдаланушы және пайдаланушының ақпараттық
сұранысынан бір бетке сәйкес келетін ақпараттық-библиографиялық қызмет
көрсетуді іске асыратын библиограф.
Пайдаланушыларға анықтамалық-библиографиялық қызмет көрсетуді жедел
сапалы түрде ұсыну, көбінесе қызметкердің кәсіби құзыретімен,
библиографтардың қазіргі заманғы іздестірудің барлық мүмкіндіктерін
пайдалана білуімен, өз кітапханасының іздестіру аппаратымен анықталады.
Анықтамалық-библиографиялық қызмет көрсетудің болашақтағы дамуын ұжымда
корпоративтік жобаларда бірыңғай аймақтық және салалық электрондық
каталогтар мен библиографиялық деректер базасын жинақталған мәселелі-
бағытталған электрондық кітапхананы пайдалануға және құруға қатысуымен
байланыстырады.
Адамзатты білім нәрімен сусындатып келген рухани қазына ордасы Ұлттық
академиялық кітапхана оқырмандарына жаңа дәуірде жаңа дәстүрде қызмет етіп,
өздерінің жұмыс процестеріне жаңа ақпараттық технологияларды кеңінен
өндіруде.
Кітапхана тәуелсіз ел өмірімен бірге дамып, толығып, уақыт талабына сай
жұмыс істеп келеді.
Қазіргі таңда мемлекетіміз егемендік алып, еліміздің болашағы жас
оқырмандар қазақ тіліне деген ынтасын жандандырып отырған уақытта,
мәдениетіміздің, қоғамдық-саяси және экономикалык түбегейлі
өзгерІстердің мәні жайында әр азаматтан құқықтық сауаттылық талап етеледі.
Осы мақсатта кітапхана жұмысының негізгі міндеті - оқырмандарды озық
жаңалықтарды қамтыған, мәдениет, өнер, ақпараттық технологиялар жүйесінің
өзгерістері мен алдыңғы қатарлы іс-тәжірибелері жайында қазақ тіліндегі
әдебиеттермен таныстыру болып табылады. Құқытық ақпараттар мен басылымдар,
қазақ жазушыларының көркем шығармалары, туған өлкенін тарихы, мәдениеті,
тіл туралы мәліметтер мен өмірдегі күнделікті жаңалықтар мен өзгерістер
жайында көпшілікті хабардар ететін орын ол кітапхана болып табылады.
Кітапхана қорынада көптеген мәлімттер базалары жинақталған, окырмандарға
Интернете желісімен қызмет көрсетіледі. Кітапханада компьютерлік техниканы
ұтымды қолдану барысында ақпараттык-библиографиялық көрсеткіштер, СD-RОМ,
Wеb-сайттар құрасытырылып шығарылуда. Кітапхана қорында оқулықтар, ғылыми
әдебиеттер мен энциклопедиялар, мерзімді басылымдар, көркем әдебиеттер, шет
тілдегі әдебиеттер, аудиовизуалдық құжаттар, сирек кездесетін құнды
кітаптар және электрондық каталоттағы мәліметтер жиынтығы бар.
Библиография және электронды ресурстар орталығының басты мақсаты -
кітапханалық-библиографиялық процестерге жаңа ақпараттық технологияны
енгізу және жетілдіру. Автоматтандыру мәселелері бойынша зерттеулер,
ақпараттық ресурстарды толықтырып, жедел түрде пайдалануға ұсыну, кітапхана
қызметкерлерінің кәсіби дамуды қолдануының нәтижесі.
Электронды оқу залы жаңа технологиялармен жабдықталған, оқырмандарға
қызмет көрсету барысында дәстүрлі және электронды түрдегі библиографиялық
баслымдар көмектеседі.
Қазіргі кезде кітапханада көптеген мәдени іс-шаралар, ғылыми және ғылыми
әдістемелік жұмыстар жүргізілуде, соның нәтежесінде мазмұндалған
библиографиялық көрсеткіштер шығарылуда.
Кітапханашылар келген оқырмандардың таным-талғамына, қызығушылығына,
сұранысына сәйкес тиімді қызмет көрсете білуі міндетті. Жастардың
кітапханаларға ықтиярлықпен баруын қамтамасыз ету мақсатында оларға Бос
уақытыт пайдалану шарасын дәріптеп, қызықты әдебиеттерді таңдай білуіне
қолғабыс ету ниетімен әртүрлі мәдени іс-шараларды өткізу, көрмелер
ұйымдастыру да тиімді үрдістердің бірі.
Қазақстан Республикасының Ұлттық академиялық кітапханасында Мәдени
мұра бағдарламасы аясында шыққан кітаптардың е-көшірмесін ҚазҰЭК порталына
енгізді. Сонымен қатар авторлармен келісіш шарт жасасып осы е-көшірмеге
кітап қорын көбейту мақсатың жүзеге асырудамыз. Қазақстан халқы үшін
алғашқы ҚазҰЭК-қоры н әлемнің кез-келген нүктесінде отырып қазақ әдебиетің
оқи алады. Бұл біз үшін үлкен жетістік, себебі жаңа заман талабына сай
болашақ ұрпақ үшінде тиімді. Мына сілтемеден қарап көз жеткізуге болады.
www.kazneb.kz
Еліміздегі болып жатқан жаңалықтар мен өзгерістер, білім мен
мәдениеттегі болып жатқан жаңа мемлекеттік тапсырмаларды іске асырудағы
шешуші қадамдар ең алдымен кітапханашыға келіп тіреледі. Жаңа ақпараттық
технологияға көшу, басқарудың экономикалық амалдарын қолдану, оған еңбек
ұжымының қатыстырылуы кітапхана жұмысшыларының жаңа жоғарғы кәсіби деңгейін
және жалпы мәдениет пен қарым-қатынас мәдениетін игерген жаңа түрін
қалыптастыруды талап етеді.
Кітапханалардың әлеуметтік маңыздылығын қоғам мен мемлекеттік
органдардың әлі де жеткілікті тани қоймағанын айта кету керек. Қазіргі
уақыттағы қаржыландыру аймақтық немесе ауылдық кітапханаларды қоя тұрып,
тіпті республикалық кітапханаларды жаңарту бағыттарын анықтайтын
инновациялық жобаларды қолдауға мүмкіндік бермейді.
Мемлекеттік кітапхана саясаты, Қазақстанның ақпараттық қоғамға және
халықаралық ықпалдастық пен жаһандануға қосылу мүмкіндігін тез арада және
ешқандай қиындықсыз жүзеге асыратындай жолмен жүргізілуі керек.
Өз дамуында жаңа серпіліс жасау қарсаңында тұрған және әлемдегі
бәсекеге барынша қабілетті 50 елдің қатарына кіруді мақсат етіп отырған
елдің кітапхана саласын жаңартуда кейін қалып қоюы жөн емес.
Кітапханаларды жаңарту кітапханалардың мемлекет пен қоғамның өмірінде
алатын іргелі ролінен туындайды.
Кітапхана жүйесін жаңартудың стратегиялық маңызды міндеті селолық
кітапханаларды кешенді дамытуға жағдай жасау, олардың негізінде ақпараттық
және ағартушылық орталықтар құру, провинцияның әлеуметтік проблемаларына
назар аудару, қала мен ауылдың арасындағы мәдени мәртебедегі айырмашылықты
жеңу болып табылады. Ауыл кітапханаларын жаңарту дегеніміз – ел халқының
басым бөлігінің әлеуметтік мәселелерін шешу деген сөз, себебі Қазақстан
халқының басым бөлігін ауыл тұрғындары құрайды.
3 ҚАЗАСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ҰЛТТЫҚ АКАДЕМИЯЛЫҚ КІТАПХАНАСЫНЫҢ АҚПАРАТТЫҚ
ҚЫЗМЕТ КӨРСЕТУДЕГІ РӨЛІ
3. 1 Кітапханалық-библиографиялық қызмет көрсетудегі ҚР Ұлттық
академиялық кітапханасының инновациялық қызметі
...ҚР Ұлттық академиялық кітапханасының іске қосылуы осы замандық цифрлы
әрі виртуальді қойма эталонын құруға мүмкіндік береді
Н. Назарбаев,
Қазақстан Президенті
Қазақстан Республикасы Ұлттық академиялық кітапханасының тарихы
еліміздің зияткерлік орталығы болып танылған жаңа елордамен тығыз
байланысты. Алғашында, біздің кітапхана елімізге, оның үкіметіне, іскер
топтарға және асыра бағалауға келмейтін тұрғындардың барлық буынына маңызды
жаңа формациядағы мемлекеттік институт ретінде ойластырылған.
ҚР Ұлттық академиялық кітапханасы ашылмас бұрын, Елбасымыз ...ҚР Ұлттық
академиялық кітапханасының іске қосылуы осы замандық цифрлы әрі виртуальді
қойма эталонын құруға мүмкіндік береді, – деп атап өтті. Ұлттық
академиялық кітапханасының құрылуына тікелей өзі сеп болып, оның ресми
ашылуына қатысқан мемлекет басшысы қазақстандық ғылым-білімнің жолсерігі
ретіндегі кітапхана мәртебесіне, оның оқу-ағарту саласындағы роліне айрықша
баға берді.
Астана қаласындағы Қазақстан Республикасының Ұлттық академиялық
кітапханасы Мемлекеттік мекемесі ҚР Үкіметінің № 461 қаулысымен 2004 жылы
23 сәуірде құрылды. Басты мақсат – Астанадағы ақпараттық, білім беру және
мәдени-ағарту құрылымын одан әрі дамыту.
Жаңа кітапханадағы естен кетпес елеулі күн – 2004 жылғы 10 маусым. Бұл
күнгі ресми ашылу шарасына Қазақстан Президенті Н. А. Назарбаев пен Мәскеу
қаласының мэрі Ю. ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz