Жетім балаларды әлеуметтендіру мәселелері

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 69 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының білім және ғылым министірлігі

Ш. Уәлиханов атындағы Көкшетау мемлекеттік университеті

Шоман Гулайна

Жетім балалар үйіндегі балаларға педагогикалық- психологиялық көмек көрсету жолдары.

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

Мамандығы 050103 ─ «Педагогика және психология»

Көкшетау - 2011

Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрлігі

Ш. Уәлиханов атындағы Көкшетау мемлекеттік университеті

«Қорғауға жіберілді»

Білім беру технологиясы кафедрасының меңгерушісі

м. а. Крамаренко Борис Васильевич

_(қолы)

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

Тақырыбы: Жетім балалар үйіндегі балаларға педагогикалық- психологиялық көмек көрсету жолдары.

Мамандығы: 050103 ─ «Педагогика және психология»

Орындаған: Шоман Гулайна

Жетекші: Академиялық доцент Ж. К. Мукутова

Көкшетау - 2011

Мазұны

Кіріспе . . . 2-6

1. Жетім балаларға педагогикалық-психологиялық көмек көрсетуді қалыптастырудың негіздері

Қазақстан Республикасында жетім

балаларға көрсетілетін қамқорлық . . . 9-24

Жетім балалар мәселесін зерттеген

ғалымдарға шолу . . . 24-28

Жетім балаларды әлеуметтендіру

мәселелері . . . 28-39

2. Жетім балаларға педагогика-психологиялық көмек көрсетудегі тәжірибелік-эксперименттік жұмыстар

2. 1 Жетім балалар үйіндегі балаларға

педагогикалық-психологиялық көмек

көрсету жолдарының деңгейін анықтау . . . 40-45

2. 2 Жетім балаларға педагогикалық

психологиялық қолдау көрсету жолдары . . . 46-52

2. 3 Жетім балалармен өткізілетін

түрлі деңгейдегі шаралар . . . 52-57

Қорытынды . . . 58-60

Қолданылған әдебиеттер . . . 61-64

Қосымшалар

Кіріспе

Зерттеудің көкейкестілігі. Кейінгі жылдары әлеуметтік-экономикалық себептерге байланысты және әртүрлі себептер тұрғысынан әлеуметтік жетім балалар саны артуда.

Осыған байланысты жетімдер мәселесі және оларға білім беру тәрбиелеу үдерісі, сонымен қатар, психологиялық-педагогикалық тұрғыдан қамтамасыз ету, тек арнайы педагогикада ғана емес жалпы педагогика, психология, әлеуметтік педагогика және тағы басқа ғылымдардың ғылыми білім саласында көкейтесті болып отыр. Бұл жағдайда аталмыш балалар тобы психологтар мен педагогтар, дәрігерлердің зерттеу нысанына айналуда.

Қазақстан Республикасында соңғы жылдары жетім балалар мен ата-анасынан ажыратылған, яғни олардың қамқорлығынсыз қалған балалардың жағдайы көпшілікті толғандыруда.

Әрбiр бала Қазақстан Республикасының Конституциясын және заңдарын сақтауға, басқа адамдардың құқықтарын, бостандығын, ар-ожданы мен қадiр-қасиетiн, Республиканың мемлекеттiк нышандарын құрметтеуге, еңбекке жарамсыз ата-анасына қамқорлық жасауға, тарихи және мәдени мұралардың сақталуына қам-қарекет жасауға, тарих және мәдениет ескерткiштерiн сақтауға, табиғатты сақтауға және табиғи байлықтарға ұқыпты қарауға мiндеттi деп «ҚР бала туралы» заңында жазылған. [1]

Қазақстан Республикасы "Білім туралы" Заңында "білім беру жүйесінің басты міндеті - ұлттық және жалпы адамзаттық қазыналар, ғылым мен практиканың жетістіктері негізінде жеке адамды қалыптастыру мен дамыту үшін қажетті жағдайлар жасалуы қжет" деп көрсетілген. Бұл міндетті шешуде адамгершілік құндылықтар негізінде білім беру арқылы оқушылардың бойында дүниетанымдық қөзқарас, этикасын, адамгершілік білімділікті, адами қарым-қатынас, адами қасиеттер мен сезімдерді дамыту алға қойылады. [2]

Қатысушы мемлекеттер білім беру баланың: жеке тұлға ретінде дамуына, баланың бойындағы дарынын және ақыл-есін, дене бітімдік қабілеттерін барынша толық дамытуға; адам құқықтары мен негізгі бостандықтарын, сондай-ақ Біріккен Ұлттар Ұйымының Жарғысында жария етілген қағидаттарды құрметтеуге; ата-анасын, төл мәдениетінің құндылықтарын, тілін және құндылықтарын, өзі тұрып жатқан мемлекеттің және өзі туған елінің ұлттық құндылықтарын, сондай-ақ басқа өркениеттерді құрмет тұтуға; баланы еркін қоғамдағы саналы өмірге түсіністік, бейбітшілік, шыдамдылық, әйел мен ер-азаматтардың құқықтық теңдігі және барлық халықтар, этникалық, ұлттық және діни топтар арасындағы достастық, сондай-ақ жергілікті халықтың өкілдерімен достықта болу рухында дайындауға; қоршаған табиғатты аялауға бағыт беруге тиіс екендігімен келіседі. [3]

Қазақстан Республикасының жаңа формация педагогін даярлаудың үздіксіз педагогикалық тұжырымдамасында (Астана, 2005ж), болашақ педагог маманына мынадай талаптар қойылады: өзінің болашақ педагог ретіндегі мүмкіндіктерін объективті бағалап жетілдіруге үйрену, мамандыққа қажетті күшті, осал және маңызды сапаларын білу, солар арқылы Қазақстан Республикасының білім сапасын көтеруге және 50 дамыған елдер қатарына енуге өзінің үлесін қосу қажеттілігі туралы айтылған. [4] .

Тәрбиеннің мақсаты - үздіксіз білім беру жүйесінде мектеп жасына дейінгі балалардың және білім алушылардың Қазақстан Республикасының азаматтары және патриоттары ретінде қалыптасуы мен өзін-өздері танытуларына, әлеуметтенуіне, болашақ мамандық иесі болып, кәсіби, интеллектуалды және әлеуметтік шығармашылыққа жетілуіне оңтайлы жағдай жасау.

Жеке тұлғаның өзін-өзі іс жүзінде көрсетумен ары қарай дамуына ықпал етуде білім беру ұйымдары жағдайында жастар мен балалардың танымдық қызығушылығын, олардын шығармашылық қабілеттерін, жалпы білімге деген икемділігін өзін-өзі тану мен өздігінен білім алу дағдыларын, әлеуметтенуін барынша дамыту биімділігін қалыптастыру [5] .

Жеке тұлғаның дамуының, мәдениаралық алмасулардың, пікірін еркін білдірудің, жаңашыл жобаларды, шығармашылық ойларды іске асырудың түпқазығы ретінде Қазақстанда қолайлы орта қалыптасқан. Бұл, өз кезегінде, жас ұлттың талаптары мен қызығушылығына барынша жауап беретін білім берудің прогрессивті жүйесін қалыптастырумен анықталады. Осылайша Қазақстанның қазіргі даму кезеңінде білім беру негізгі рөл атқарады [6] .

Балалар үйінде тәрбиеленуші баланың жеке тұлғасының әлеуметтік қалыптасуының өзіндік ерекшелігі бар. Оның іс-әрекеті толығымен тәртіпке салынып қадағаланылады, бұл бала дамуында артта қалушылықты, масылдықты, жеке басы еркін ұйымдастырудың төменгі деңгейін туындатады.

Сонымен қатар, әлеуметтендіруге байланысты ғылыми-педагогикалық әдебиеттерде әлеуметтендіру деңгейлері мен факторлары және «әлеуметтендіру», «бейімдеу» ұғымдары бөліп қарастырылады. Жетім балаларды әлеуметтендіру мәселесін шетелдік, отандық ғалымдардың зерттеулеріне, тәжірибелерге сүйене отырып, теориялық, практикалық тұрғыда сипаттау, педагогика-психологиялық көмек көрсету қазіргі педагогика іліміндегі мұндай өзекті мәселені шешуге себеп болады.

Қазіргі уақытта республикамызда мемлекет жәрдеміне мұқтаж балаларға көмек беруге арналған 660 интернаттық мекемелер бар. Оларда 79 мыңнан астам балалар тәрбиеленіп жатыр. Олардың ішінде жалпы және санаторлық үлгідегі мектеп-интернаттарда - 37 541 бала, мектеп жанындағы интернаттарда - 15 096 бала, ата-ана қамқорлығынсыз қалған балалар мен жетім балаларға арналған балалар үйлері мен мектеп-интернаттарда - 12 574 бала, мүмкіндіктері шектеулі балаларға арналған оңалту мекемелерінде - 12 599 бала, девианттық мінез-құлықты балаларға арналған ерекше тәрбиелеу жағдайларын қажет ететін балалар мен жасөспірімдерге арналған мектеп-интернаттарда-884 бала, отбасы үлгісіндегі балалар ауылында - 281 бала, отбасы үлгісіндегі балалар үйінде - 247 бала тәрбиеленуде. 1991 жылы небәрі 42 балалар үйі болса, қазір олардың саны 70-ке жетіп отыр. [19, 130]

Мұндағы мақсат жасөспірімдер үйінде тәрбиеленіп жатқан балалар мәселесіне арналған жетім балаларды дербес өмір сүруге үйретуге қолғабыс етудің жолдарын іздеу болып табылады. Жетім балалардың барынша нәтижелі тұлғалық және әлеуметтік дамуы үшін жағдай жасауға болатын, олармен жұмыс жасаудың ерекше әдісін табу аса қажет. Бірақ та, заманауи психология-педагогикалық әдебиеттерде жасөспірімдер үйінде тәрбиеленіп жатқан балаларға педагогика-психологиялық көмек көрсету тұрғыдан қолдау көрсету мәселесі көп зерттелмеген, дипломдық жұмысымның тақырыбының өзектілігі де осында.

Педагогика-психологиялық көмек көрсету нәтижесі, қоғам талабын қанағаттандыратын әлеуметтену үдерісі болып табылады. Бірақ та, бұл үдеріс жетім балаларды әлеуметтендіруде өзіндік қиындық туғызады. Көптеген теориялық деректерді талдау барысында қазіргі жағдайда жетім балаларға педагогика-психологиялық көмек көрсету жүйесінде жетім балалар тәрбиеленетін мекемелер қызметінің бірнеше жұмыс бағыттары айқындалды. Атап айтар болсақ, әлеуметтік, медициналық, психологиялық, ұйымдастырушылық-тәрбиелеушілік.

Мұндағы тәрбиеленушілердің қоғамдық ортаға бейімделуі баланың әлеуметтік статусына сай емес, педагогика-психологиялық көмек көрсету тиімділігінің төмендігі яғни, балалар шынайы өмірге даярланбайды. Оларды қоғамдық өмірге даярлауда өздерімен қатар бірге алып жүретін адамдардың қажеттігі туындайды. Біздің ойымызша олар ең алдымен әлеуметтік педагогтар, содан кейін психологтар, жалпы педагогтар.

Оларға педагогика-психологиялық көмек көрсетуде қиыншылық тудыратын себептерге тоқталар болсақ, олар бейімделу деңгейлерінің, белсенділіктерінің, құзыреттіктерінің, құндылықтарының қалыптасуы төмендегідей болып отыр. Оларға педагогика-психологиялық көмек көрсетуде әлеуметтік педагогтар- тәрбиеші-педагог-қоғам жүйесі арқылы іске асырылуы тиіс деген тұжырым жасауға болады. Демек, жетім балаларға педагогика-психологиялық көмек көрсету өмір сүруге үйрету, өзімен қатар алып жүру педагог, психологтардың, тәрбиешілердің, кәсіби іс-әрекеттерінің жүйесі болып табылады. Бұл жетім балаларды өзімен қатар алып жүру баланың бойындағы жеке қасиеттерге сүйену арқылы іске асырылады.

Балалар үйіндегі тәрбиеленушілер шектеулі қарым-қатынастың шеңберіндегі педагогика-психологиялық көмек көрсету байланыстардың тұйық жүйесінде өмір сүреді. Отбасының, білім беру жүйесінің әсері барынша кемиді, достарымен, құрдастарымен қарым-қатынас шеңбері тарылады. Қоғам мекемедегі баланы шеттетіп, оны өзінен және де мәдени құндылықтар мен заңдылықтардан алшақтатады. Балаға қоғамнан алшақтату жағдайында мәдени тәжірибені жеткізу қиындайды, ол ересек болған кезде де орны толмас тапшылық болып қалады.

Осы айтылғандар жетім балаларға педагогика-психологиялық көмек көрсету мәселесін зерттеген төмендегідей ғалымдардың еңбектерін атауға болады:Е. М. Рыбиновский Д. Янхольц, И. В. Дубровина, А. Г. Рузская, Дж. Боулби, И. М. Бгажнова, С. А. Беличева, Ю. В. Василькова және т. б. ТМД елінде Л. И. Божович, И. В. Дубровина, М. И. Лисина, А. М. Прихожан, Н. Н. Толстых сияқты ғалымдардың жұмыстары. Отандық ғалымдар арасында, мінез-құлықтың ауытқуын Г. А. Уманов, В. В. Трифонов, Л. К. Керимов, Ш. Е. Жаманбалаева, балаларды қолдаудың кешенді және тұлғалық тәсілдерін дамыта түскен ғалымдар В. И. Слободчнков, Л М. Щипицена, Ж. Ы. Намазбаева, А. А. Тынышбаева, Х. Т. Шерьязданова.

Демек, жетім балалардың жеке тұлғасына қойылатын қоғам талаптары мен олардың жеке тұрғыдан қалыптасуына қоғамдық ортаға толық тартылмауы мен педагогика-психологиялық көмек көрсету іс-шараларының ерекшеліктерін ескере отырып дипломдық жұмысымның тақырыбын «Жетім балаларға педагогикалық-психологиялық көмек көрсетудің жолдары» деп таңдадым.

Зерттеудің м ақсаты : жетім балаларға педагогикалық-психологиялық көмек көрсетудің жолдарын теориялық тұрғыдан негіздеу және олардың тиімді етудің ғылыми-әдістемелік жүйесін жасау.

Зерттеудің міндеттері:

-жетім балалардың педагогикалық-психологиялық көмек көрсетудің жолдары негіздерін анықтау;

- «Жетім балаларға педагогикалық-психологиялық көмек көрсетудің жолдары» ұғымының мәнін ашу;

- жетім балаларға педагогикалық-психологиялық көмек көрсетудің жолдары шарттарын айқындау;

- жетім балаларға педагогикалық-психологиялық көмек көрсетудің жолдары туралы ғылыми-әдістемелік жүйені даярлау және эксперимент жүзінде тексеруден өткізу.

Зерттеудің нысаны : жетім балаларға педагогикалық-психологиялық көмек көрсету жолдарының үдерісі.

Зерттеудің пәні : жетім балаларға педагогикалық-психологиялық көмек көрсетудің жолдары.

Зерттеудің ғылыми болжамы : егер :

- жетім балаларға педагогикалық-психологиялық көмек көрсетудің жолдарын теориялық тұрғыдан негізделсе;

- «жетім балаларға педагогикалық-психологиялық көмек көрсетудің жолдары» ұғымының мәні ашылса;

- жетім балаларға педагогикалық-психологиялық көмек көрсетудің жолдары анықталса;

- жетім балаларға педагогикалық-психологиялық көмек көрсетудің жолдары тәжірибелік-эксперименттен өткізіліп, жүйелі түрде жетім балаларды оқыту, тәрбиелеу үдерісіне ендірілсе, онда қоғамға, ортаға тез бейімделетін, өзін-өзі құрметтей алатын, жоғары қажеттіліктерін сезіне алатын, яғни өзін-өзі белсендендіретін тұлға қалыптасады, өйткені бұл қазіргі күнгі қоғам талабы.

Зерттеудің әдіснамалық және теориялық негізі: Жетім балаларға педагогикалық-психологиялық көмек көрсетудің жолдарын қалыптастырудағы іс-әрекеттің диалектикалық қағидалары, қоғам, табиғат пен ой-пікірдің даму заңдылықтары, философия, психология, педагогика, мәдениеттану, әлеуметтану, физиология, ғылымдарының ілімдері. ҚР-сы Конституциясы, ҚР «Білім» туралы заңы, Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің нормативтік-құқықтық құжаттары, БҰҰ «Балалар құқығы» туралы конвенциясы, ҚР «Бала құқығы» туралы заңы, ҚР «Отбасы типті балалар ауылы (деревня) және жастар үйі» туралы заңы, Үкіметтің білім беру саласына арналған қаулы қарарлары мен бағдарламалары және басқа құжаттар мен ресми материалдар, оқу әдістемелік құралдар.

Зерттеудің ғылыми жаңалығы мен қазіргі кездегі бағалануы:

Осы айтылғандар жетім балаларға педагогика-психологиялық көмек көрсету мәселесінің терең, толық өз дәрежесінде зерттелмегенін айқындайды.

Соңғы кезде бұл мәселені зерттеген ғалымдарды атайтын болсақ олар: Ю. В. Василькова, Л. И. Божович, И. В. Дубровина, М. И. Лисина, А. М. Прихожан, Н. Н. Толстых және т. б.

Отандық ғалымдар арасында, мінез-құлықтың ауытқуын Г. А. Уманов, В. В. Трифонов, Л. К. Керимов, Ш. Е. Жаманбалаева, балаларды қолдаудың кешенді және тұлғалық тәсілдерін дамыта түскен ғалымдар В. И. Слободчнков, Л М. Щипицена, Ж. Ы. Намазбаева, А. А. Тынышбаева, Х. Т. Шерьязданова сияқты ғалымдардың еңбектерін атауға болады.

Зерттеудің практикалық мәні:

Зерттеу мазмұны, қорытындылары және әдістемелік ұсыныстарды жоғары оқу орындарында, колледждерде әлеуметтік педагогтар, психологтар, яғни педагогикалық кадрлар даярлау жүйесінде және білім беру жүйесінде кадрларды қайта даярлау, мұғалімдердің біліктілігін арттыру институттарында, жетім балалар тәрбиеленетін мекемелердің оқу-тәрбие үдерісінде қолдануға болады.

Зерттеудің әдістері: зерттеу проблемасы бойынша философиялық, психологиялық, педагогикалық, әдебиеттерге теориялық талдау жасап, зерттеу, жүйелеу, жетім балаларға педагогикалық-психологиялық көмек көрсету мәселесін талдап, қорытындылау, сауалнама жүргізу, әңгімелесу, байқау, эксперимент нәтижелерін саралау, тиімділігін тексеру.

Зерттеу базасы: Ақмола облысы , Ақкөл балалар үйі балалар үйі.

Дипломның құрылымы: кіріспеден, екі бөлімнен, қорытынды мен әдебиеттер тізімінен, қосымшалардан тұрады.

Нормативтік сілтемелер:

Бұл дипломдық жұмыста келесі стандарттарға, тұжырымдамаларға, бағдарламаларға сілтеме жасалған:

[1] . Қазақстан Республикасындағы баланың құқықтары туралы Қазақстан

Республикасының 2002 жылғы 8 тамыздағы N 345 Заңы Қазақстан Республикасы Парламентiнiң Жаршысы, 2002 ж., N 17, 154-құжат

[2] Қазақстан Республикасының білім беру заңы. //27 шілде, 2007 ж.

[3] Бала құқықтары Конвенция, 1989 жылғы 20 қарашада Біріккен Ұлттар Ұйымының Бас Ассамблеясы қабылдады.

[4] Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейінгі білім беруді дамыту тұжырымдамасы. // Алматы -2005.

[5] Қазақстан Республикасы үздіксіз білім беру жүйесіндегі тәрбие

тұжырымдамасы. // Білімдегі жаңалықтар, №1, 2010, 11-20б.

[6] Қазақстан Республикасындағы білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға

арналған мемлекеттік бағдарламасы. // Егемен Қазақстан. - 18. 06. 2010, 9-10б.

Анықтамалар:

Жетім - Х-ХІҮ ғасырларда кедей шаруа балаларын атады

Жетім - ХІҮ -ХҮІІІ ғасырларда ата- анасы жоқ балаларды атады

Жетім - ХІХ-ХХІ ғасырларда ата-анасы немесе шешесі (әкесі) қайтыс болған 18 жасқа толмаған бала

Таза жетім - Ата - анасы қайтыс болған балалар

Әлеуметтік жетімдер - дегеніміз белгілі бір себептерге байланысты ата-аналары құқығынан айырылғандардың балалары және тастанды балалар.

Патронаттық тәрбиелеу - бұл балаға қатысты қамқоршы (қорғаншы) міндеттерінің бір бөлігін қамқоршылық және қорғаншылық органдарында сақтай отырып, мемлекеттік қорғауға зәру, патронат тәрбиешінің отбасына тәрбиелеуге берілген баланы орналастыру нысаны.

«Бөбек» - республикалық қайырымдылық балалар қорының

«SOS Қазақстан» - Қазақстандағы Халықаралық балалар қайрымдылық қоры негізіндегі балалар қалашығы

«SOS-киндердорф Интернационал» - Австралиядағы Халықаралық қайрымдылық қоры

Патронат тәрбиешілер -әлеуметтік сала бойынша жұмыс істеп жатқан үкіметтік емес ұйым мамандары ата-анасыз қалған балаларды жекелеген отбасыларына беру

Әлеуметтену - латын сөзінен шыққан «socialis» - қоғамдық тұлғаның қа-лыптасу үрдісі, индивидтің тілді меңгеруі, әлеуметтік құндылықтар, тәжірибесі

Депривация - баланың отбасының жоқтығынан туындаған, дамудың орны толмайтын жетімсіздік тұстары

Қысқартулар:

ЮНЕСКО - Халықаралық ұйым

ЮНИСЕФ - Халықаралық балалар ұйымы

АСПЕРА - Арал балалары мен олардың аналарына көмек беру жөніндегі бағдарлама

ҚР -Қазақстан Республикасы

АҚШ- Америка Құрама Штаты

БҰҰ- Біріккен Ұлттар Ұйымы

І. Жетім балаларға педагогика-психологиялық көмек көрсетуді қалыптастырудың негіздері

1. 1 Қазақстан Республикасында жетім балаларға көрсетілетін қамқорлық

Қазақстандағы жетімдер саны Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығы аумағында Ресейден кейін екінші орында тұр. Осыған орай елімізде жетім балаларға қомқорлық жасау мемлекеттің назарынан тыс қалған емес. Бұл тұрғыдан алғанда Қазақстан республикасы жетім балаларға үлкен қамқорлық жасап келеді.

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінің деректері бойынша (2005 жылғы 14 шілдедегі шығыс №2166-5-7415/02-4-1) Республикада 79000 бала 660 интернат ұйымдарында тәрбиеленуде, олардың ішінде: жалпы және санаторий түріндегі мектеп-интернаттарда - 37 541 бала, мектеп жанындағы интернаттарда - 15 096 бала, балалар үйлері мен жетім балаларға және ата анасының қамқорлығынсыз қалған балаларға арналған мектеп-интернаттарда - 12 574 бала, кемтар балаларға арналған түзеу мекемелерінде - 12 599 бала, ерекше тәрбиелену жағдайларына мұқтаж балалар мен жасөспірімдерге, мінез құлқы девиантты балаларға арналған мектеп-интернаттарда - 884 бала, отбасы үлгісіндегі балалар ауылдарында -281 бала, отбасы үлгісіндегі балалар үйлерінде - 247 бала. [8]

Жоғарыда келтірілген деректерден байқағанымыздай, отбасы үлгісіндегі балалар мекемелерінде барлығы 528 бала тәрбиеленуде, бұл интернат мекемелерінде тәрбиеленуші барлық балалардың тек 0, 67 %-ын ғана құрайды. Ал мемлекетке 2003 жылы БҰҰ Бала құқықтары жөніндегі комитетінің алдында елдің есебін бергеннен кейін отбасы үлгісінде үйлердің және отбасы қамқорлығы мен тәрбие берудің басқа да балама түрлерінің санын арттыруға және күшейтуге ықпал ету ұсынылған болатын. Аталған деректерге сүйене отырып еліміздің үкіметі, білім және ғылым министрлігі жетім балаларға қамқорлық жасау мақсатында төмендегідей іс-шараларды жоспарлап отыр.

- мемлекеттік білім беру тапсырысына сәйкес кепілдік берілген, жалпыға бірдей қолжетімді тегін бастауыш, негізгі орта және жалпы орта білім мен конкурстық негізде тегін техникалық және кэсіптік, орта білімнен кейінгі және жоғары білім беруді;

- балаларға тегін медициналық қызмет көрсетуді, оларды тамақтандырудың ең төменгі нормаларына сәйкес тамақтандыруды қамтамасыз етуді;

- он бес жасқа толған балалардың кәсіби бағдарлау, қызмет саласын таңдау, жүмысқа орналасу, еңбегінің қорғалу, еңбегіне ақы төлену құқығын Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген тәртіппен кепілді қамтамасыз етуді;

- балаларға әлеуметтік қызмет көрсету, оларды әлеуметтік корғау, соның ішінде туылуы мен тәрбиеленуіне байланысты, балалары бар азаматтарға мемлекеттік жэрдемақы төлеу жолымен кепілді материалдық қолдауды қамтамасыз ету, сондай-ақ өмірлік қиын ахуалға тап болған балаларды әлеуметтік бейімдеу және әлеуметтік оңалту жөніндегі шараларды;

-Қазақстан Республикасының тұрғын үй заңдарына сәйкес тұрғын үйге құқығын қамтамасыз етуді;

- балаларды сауықтыру мен олардың демалысын ұйымдастыруды, соның ішінде төтенше жағдайларда, сондай-ақ экологиялық жағынан қолайсыз және Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген тәртіппен сондай деп танылған аумақтарда тұратын балаларды сауықтыруды ұйымдастыруды білікті заң көмегін көрсетуді қамтиды. [8]

Мемлекеттік ең төменгі әлеуметтік стандарттар олардың өмір сүру жағдайларындағы аймақтық айырмашылықтар ескеріле отырып айқындалады. Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес жергілікті мемлекеттік басқарудың органдары қосымша әлеуметтік стандарттар белгілей алады.

Тиісті білім беру ұйымдарындағы, арнаулы оқу-тәрбие ұйымдарындағы денсаулық сақтау, әлеуметтік қызмет көрсету ұйымдарындағы немесе өзге де мекемелер мен ұйымдардағы балалардың өздеріне ұсынылған қызмет көрсетулердің мемлекеттік ең төменгі әлеуметтік стандарттарға сәйкестігін мезгіл-мезгіл бағалап отыруға, құқығы бар.

Өкінішке орай аталған іс-шаралар толыққанды жүзеге аспағандығын жоғарыдағы деректер толық көлемде орындалмағанын жэне осы бағыттағы жұмысты күшейту қажет екенін аңғару қиын емес.

Мәселен, жетім қалған балалардың негізгі бөлігі білім беру және әлеуметтік қорғау органдарының интернат мекемелерінде тэрбиеленуде. Мұндай мекемелерде бала, бірінші кезекте, ата-анасының қамқорлығына зәру, бұл оның табиғи дамуына кері әсер етіп, нәтижесінде ауыр психологиялық салдарларға әкелуі мүмкін. Интернат мекемелерінің қызметкерлері уақыттың шектеулілігіне және балалар санының көптігіне орай әр балаға тиісті көңіл бөлуге қабілетсіз.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.