Этностық өзіндік сананың дамуы

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 71 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі

Ш. Ш. Уәлиханов атындағы Көкшетау мемлекеттік университеті

«Қорғауға жіберілді»

Педагогика, психология және әлеуметтік жұмыс

кафедрасының меңгерушісі

п. ғ. к. С. А. Мурзина

^(қолы)

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

Тақырыбы: «Білім беру процесі субьектілері тұлғасының этностық өзіндік санасы»

Мамандығы: - 5В050300 « Педагогика және психология»

Орындаған: Иват Б.

Ғылыми жетекші:Сулейменова З. Е.

Көкшетау-2014

МАЗМҰНЫ

Нормативтік сілтемелер . . . 3

Анықтамалар . . . 4

Мазмұны . . . 5

1 Этностық өзіндік сана туралы түсінік . . . 8

1. 1 Этнос, этникалық қауымдастық . . . 8

2 Білім беру процесі субьектілері тұлғасының этностық өзіндік санасы . . . 13

2. 1 Этностынық өзіндік сананың дамуы . . . 13

2. 2. Этносаралық қатынастар . . . 22

2. 3. Білім беру процесі субьектілерінің қарым - қатынасында талеранттылықты қалыптастыру . . . 46

Қортынды . . . 69
Пайдаланған әдебиеттер тізімі . . . 72

НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР

Қaзақстан Республикaсының «Білім туралы» Заңы. Алматы 2007ж.

Қазақстан Республикaсының 2015 жылға дейінгі білім беруді дамыту тұжырымдамaсы. Алмaты 2005ж.

Бала құқығы конвенциясы. Алмaты 1998ж.

«Балбөбек» бағдарламасы Алмaты. «Шартaрап», 2002ж.

АНЫҚТАМАЛАР МЕН ҚЫСҚАРТУЛАР

ММ - мемлекеттік мекеме

ҚР -Қазақстан Республикасы

ҚР МДТО МЖМБС - Қазақстан Республикасының мектепке дейінгі тәрбиелеу және оқытудың мемлекеттік жалпыға міндетті білім стандарты.

Кіріспе

Зерттеудің көкейкестілігі . Қазіргі уақытта Қазақстанда мәдениетке, тілге, ұлтқа, ұлттық мінез-құлыққа көп көңіл аударылып жатыр. Сонымен қоса Қазақстанда поли және моно ұлт топтары тұрады. Моноға біз бір ұлт адамдарын жатқызамыз олардың салт-дәстүрі, әдет-ғұрпы, мінез-құлқы, қабілеттері, мәдениеттері тағы басқаларды жатқызамыз. Поли топтарға көптеген ұлттардың қосындысын айтамыз, олардың әдет-ғұрпы, салт-дәстүрі мәдениеті тағы басқаларды жатқызамыз.

Полиэтникалық жағдайда этностық толеранттылық мәселесі де мәнді. Басқа этностық мәдениеттерді қабылдау, силау үшін ең алдымен өзіңнің мәдениетіңді қабылдау, сыйлау, оның позитивті құнды екенін ұғыну, оған деген сенімділік, басқа мәдениетпен жиі байланысқа түсу міне осы жағдайлар мәдени аралық толеранттылықтың негізін құрайды. Мәдениет адам творчествосының өнімі. Мәдениет жеке әлеуметтік-экономикалық формацияда этностық, ұлттық, таптық, топтық мәдениет ретінде дамиды. Мінез құлықтағы өзгеріс міндетті түрде мәдениеттегі өзгерісті білдіреді.

Этномәдениеттің сондай-ақ бұл бағыттымен Қазақстанда айналысып жүрген ғалымдарымыз Б. А. Ашированың этностық жансақ нанымдардың оқыту процесіне әсер ететіні туралы зерттеулері С. М. Жакупов, Қ. А. Т. Малаева, Л. К. Көмекбаева ғылыми еңбектерінің маңызы зор.

Біздің елімізде ұлттардың мәдени этносын зерттеу кең өріс алған емес, бұл тақырыптағы еңбектер ізденістер де жеткіліксіз. Зерттеулер өте аз деп айтуға болады. Этностық мәдениет ең маңызды факторлардың бірі болып табылады. «Қазақстан Республикасындағы этностық-мәдени білім беру» тұжырымдамасында (1996) атап көрсетілгендей, халықтың этностық-мәдени сәйкестілігі өз тарихында, мәдениетінде болған оқиғаларды білу, қалыптасқан рухани құндылықтарға адалдық, ұлт қаһармандарын қастерлеу нәтижесінде құралады. Ол ұлттық азат және ерікті жасампаздық шығармашылығы процесінде қалыптасады. Этностық-мәдени сәйкестілік жағдайына халықтың өзі тудырған әлеуметтік-мәдени жүйе арқылы қол жетеді.

Ғылыми әдебиеттерді талдау барысында этностық-мәдени, және мемлекеттік сәйкестілік мәселесі философия, саясаттану, тарих және этнографиялық салада айқындалды [1] .

Қарастырылып отырған мәселенің педагогикалық аспектісін талдауға бірқатар этнопедагогикалық зерттеулер арналған (Қазақстандық педагогика ғылымында этностық мәдениет бойынша этнопедагогикалық зерттеулер баршылық және т. б. ) . Соңғы уақытта қазақ этнопедагогикасының мәселесі бойынша ғылыми жұмыстар саны жас педагогтардың зерттеулерімен көбеюде [2] .

Этностық-мәдени сәйкестілік бойынша зерттеулер негізінен мектеп оқушыларына және студенттерге арналған, ал мектепке дейінгілердің этностық-мәдени сәйкестілігін қалыптастыру мәселесі бойынша педагогикалық зерттеулер дамып келеді.

Көптеген зерттеулердің әдіснамалық бағдарына профессор Ж. Ж. Наурызбайдың Қазақстан Республикасында этномәдени білім беру тұжырымдамасы алынды [3] .

Этностық-мәдени сәйкестілігін қалыптастыру мақсатында мектепке дейінгі ұйымның жұмысының мазмұнында ұлттық-мәдени элементтердің өз мүмкіндігіне сай қолданылмайтынын көрсетті.

Осыған сәйкес дәстүрлі құндылықтар негізінде жан-жақты дамыған жеке тұлғаны тәрбиелеудегі қазақстандық қоғамның қажеттіліктері мен мектепке дейінгі ұйымдарда балалардың этностық-мәдени сәйкестілігін қалыптастыру жүйесінің жеткіліксіздігі; мектепке дейінгі ұйымдарда балалардың этностық-мәдени сәйкестілігін қалыптастыру мүмкіндігі мен бұл мәселенің педагогикалық теория мен практикада аз зерттелгендігі арасында бірнеше қайшылықтар туындайды. Бұл қайшылықтардың шешімін табу мақсатында этностық-мәдени сәйкестілікті мектепке дейінгі кезеңнен бастап қалыптастыру жолдарын анықтау біздің зерттеу проблемамызды айқындауға және тақырыпты «Мектепке дейінгі ұйымдарда балалардың этностық-мәдени сәйкестілігін қалыптастырудың педагогикалық шарттары» деп таңдап алуымызға негіз болды.

Зерттеудің мақсаты : Білім беру процесі субьектілері тұлғасының этностық өзіндік ерекшеліктерін зерттеу.

Зерттеудің міндеттері:

балалардың этностық-мәдени сәйкестілігін қалыптастырудың ерекшеліктерін ашу;

балалардың этностық-мәдени сәйкестілігін қалыптастырудың үлгісін әзірлеу;

балалардың этностық-мәдени сәйкестілігін қалыптастырудың педагогикалық шарттар жүйесін құру;

Аталмыш педагогикалық үрдісіне енгізіп, оның тиімділігін тексеру.

Зерттеудің ғылыми жаңалығы және теориялық мәнділігі :

теориялық-әдіснамалық әдебиеттерді талдау негізінде оқушылардың этностық мәдени сәйкестілігін қалыптастырудың ерекшеліктері ашылды;

Балалардың этностық-мәдени сәйкестілігін қалыптастырудың үлгісі әзірленді;

мектеп оқушыларында этностық-мәдени сәйкестілігінің қалыптасу деңгейлерінің өлшемдері мен көрсеткіштері айқындалды;

Балалардың этностық-мәдени сәйкестілігін қалыптастырудың педагогикалық шарттары анықталып, жүйеленді.

Зерттеудің кезеңдері :

Бірінші кезеңде нақты зерттеу міндеттерін қою мақсатында мәселенің теория мен практикадағы жағдайы зерттелді, теориялық тұжырымдамалар талданды, зерттеудің ғылыми аппараты, болжамы мен жетекші идеясы нақтыланды.

Екінші кезеңде зерттеудің теориялық негізі нақтыланып, мектепке дейінгі білім беру жүйесіндегі зерттеу мәселесіне талдау жүргізілді; тәжірибелік-педагогикалық жұмыс бағдарламасы жасалынып, эксперимент басталды.

Үшінші кезеңде зерттеудің теориялық және практикалық қорытындылары жасалып, тәжірибелі-педагогикалық жұмыстың мәліметтері талданып, зерттеу мәселесі бойынша әдістемелік құралдар әзірленіп, диссертацияны рәсімделу жүзеге асырылды.

Зерттеу пәні: Этностық өкілдерінің педагогикалық ерекшеліктерінің көріну жағдайлары.

Тәжірибелік маңыздылығы: Зерттеуден алынған мәдениетке тәрбиелеу және дамыту мақсатындаарнайы тренингтер және дамыту жаттығуларын қарастыруда қолдану.

Зерттеудің ғылыми болжамы: егер мектепте балалардың этностық-мәдени сәйкестілігін қалыптастыру ерекшеліктері айқындалып, сол арқылы оның үлгісі жасалып, сонымен қатар педагогикалық шарттар жүйесі құрылып, іс жүзінде тәжірибеге енсе, онда мектепте балалардың этностық-мәдени сәйкестілігін қалыптастырудың тиімділігі артады, өйткені мұндай жағдайда қарастырылып отырған процестің жүйелілігі мен тұтастығы қамтамасыз етіледі.

Зерттеудің әдістері :

аналитикалық (ғылыми, әдістемелік әдебиеттерді талдау, модельдеу, жіктеу, жүйелеу, жалпылау, т. б. ) ;

диагностикалық (сауалнама, жеке және топтық әңгіме, сұхбат, бақылау, тестілеу, т. б. ) ;

статистикалық (зерттеу нәтижелерін математикалық өңдеу) .

Зерттеудің тәжірибелік базасы : Ақмола облысы, Зеренді ауданы, Молодежное орта мектебінің жоғары сыныптарда өттім.

Дипломдық жұмыстың құрылымы. Жұмыс кіріспеден, екі тараудан, тәжірибелік бөлімнен, қорытындыдан, әдебиеттер тізімінен тұрады.

1 Этностық өзіндік сана туралы түсінік

1. 1 Этнос, этникалық қауымдастық

Этнос, этникалық қауымдастық -[грек, ethnos -тайпа, халық] -бір халықты екіншісінен ажыратуға мүмкіндік беретін ортақ белгілері бар қауымдастық. "Этнос" ұғымы әлі күнге бірыңғай түсіндірілмейді. Кең мағынада, "этнос" ұғымын көпшілік зерттеушілер барлық дәрежедегі этникалық жүйелер жиынтығы ретінде түсіндіру қалыптасқан (тайпа, халық, ұлт және т. б. ) . Алайда, кейбіреулер (Л. Н. Гумилевтан кейін) оны негізгі жүйе ретінде қарастырады (субэтностар, суперэтностармен қатар және т. б. ) .

Тар мағынада алғашқылардың бірі болып "этнос" ұғымына анықтама берген М. Вебер: "Этнос -мүшелері сыртқы бейнелерінің, әдет-ғұрыптарының үқсастықтарына қарай немесе ортақ отаршылық не көші-қонды басынан өткерген тағдырлас тарихына қарай өздерінің шығу тектерінің бір екендігіне сенетін топ". Бүдан кейін де көптеген зерттеушілер этносқа аумақ, тіл, дін ортақтығының негізінде өзінше анықтама беруге тырысты. Алайда, Л. Н. Гумилевтің пікірінше, аталған белгілердің бірде-бірі жалпыға бірдей, кез келген этносқа қолданыла бермейді, мүнымен бірқатар зерттеушілер келісті.

Этнос ең алдымен, мәденитілдік қауымдастық. Этностың пайда болуында аумақ және әлеуметтік қарым-қатынас тілінің ортақтығы шешуші фактор болып табылады. Саяси кеңістіктің ор¬тақтығы мен халықтың әлеуметтік және шаруашылық әдістерінің ортақтығы да маңызды рөл атқаратыны сөзсіз.

Егер этностық әлеуметтік-тарихи табиғатын бірмәнділіктің көптүрлілігі деп түсінсек, онда этникалықтықтан мистикалық және құпиялық сыр-перделер ысырылып тасталынады. Мұндай жағдайда «халық жаны», «халықтың мінез-құлқы», тіпті «этникалық өздік сана» сияқты құбылыстар әлеуметтік тұрмыс әуенінің көпдауысты хоры түріндегі орындалуы болып шығады. Ал этникалық ерекшеліктерді әлеуметтік-жалпыламалықтың айырмашылық-тары ретінде қабылдаймыз. Алайда, олар топтық және жеке-даралық (субъективтік) ерекшеліктер этникалық өздік санада мүлдем өзгеріп шыға келеді. Этникалықтықты айырма-шылықтар түрінде қабылдау өз-өзінен түсінікті жәйт. Бұл - стереотиптік әдетке айналып қалатын жағдай. Себебі, этникалықтықты көбінесе төңіректе көрінетін әлдеқандай басқа топтарға байланыстыра қарап, қарама-қарсылықтар мағынасында түсіну кісілердің әдетінде бар нәрсе. Осындай қарап-қабылдаулардың тарихи негіздері неде? Ашығын айту және мойындау керек, олардың негізінде әрқайсымыздың санамызда белгілі бір этникалық топтың бөтен-бөгде қауым түрінде қабылдануы жатыр. Бұл - заңдылық. Ал, бәсеке-лестіктің негізін этнос мүшелері тарапынан өз тобын басқа бақталас нақтылы топтан немесе оның мүмкін болған экспансиясынан және қысымынан қорғауға немесе өздері күшті болған жағдайда бақталас топты кейбір кездерде жойып жіберуге деген ұмтылыс құрайды. Кез келген жағдайда қарама-қарсылық қатынастарына тартылған индивид өзінің әлеуметтік жағынан (әлеуметтік қана емес) өз этносы қанатының астында тұрып қана қорғалатынын түйсінеді, түсінеді. Ол өзінің қауіпсіздігін және мүмкін болған жетістіктерге қол жеткізуін тек өз тобы мүшелерімен өзара қатынаста болу арқылы ғана қамтамасыз ете аламын, - деп ойлайды [4] .

Біздің елімізде болып жатқан соңғы жылдардың оқиғалары қоғам өміріндегі ұлттық факторлардың жоғарғы мәнділікке ие екенін көрсетуде. Этностық жағдайында өмір сүріп отырған адамның ұлттық сипатта дамуынна қоғамдық өмірдегі өзгерістер әсер етеді. Қазіргі уақытта біздің Этностық қоғамда өтіп жатқан экономикалық, әлеуметтік-саяси, мәдени, демографиялық және басқа да процестер елімізде өмір сүріп жатқан барлық халықтардың ұлттық сана сезімдерінің көтерілуімен түсіндіріледі. Жеке бір адамның және этностың этникалық сана сезімінің деңгейі, көп ұлтты қоғамның және атмосферасын белгілі бір мәнді дәрежеде анықтайды. Этностық сана сезімдерді күшейтеді. Этностықс сана сезімдер индивидуалды қасиеттердің әртүрлі деңгейдегі ерархиялық байланысын детерминациялайды қасиетердің және интеграцияланған индивидуалдықтың дамуының жүйелі ұйымдастырушысы функцияларының орындайды, әрі реттейді. Этнос басты объективті тасушысы болып табылатын «ұлттық мәдениеттің » әлсіреуі барысында өтетін этностық сана сезімдердің күшеюін «этникалық парадокс» деп айтуға болады. Бұл парадокстың болу себебі ұлттық сана сезімдердің конпен сациялаушы функциясымен байланысты, соны күшейту және бекіту, этникалық сана сезімнің объективті негізі - халықтың, этностың, ұлттың өзіндік қайталанбас мәдениеттің әлсіреуінде пайда болатын негативті әсерлерді теңестіреді.

Этно мәдениетті түсінуге деген алғашқы ықпал социосфера парадигмасында этникалық процестерді зерттеумен байланысты болды. ол парадигманың бастапқы алғы шарты этнос әлеуметтік құбылыс, сондықтанда қоғам даму заңдарына бағыну керек, өзінің меншікті заңдары жоқ деген сеніммен байланысты болады. Және этнос жүйелілі деген идея біртектілік, идентификация ретінде түсініліп сана сезімдердің бөлінбес бөлігі деп аныталады. Этникалық жүйедегі мәдениеттің маңызды функциясына-этносты сигнефикативті жүйе ретінде анықтайтын белгі-символикалық функциясы жатқызылды. Сигнефикативті жүйеге тіл ғана емес этнос құрылымында коммуникативті роль атқаратын басқа да элеметтер жатады. Ұзақ жылдар бойы этно мәдени мәселесін дәстүрлі жағдайда тек фольклор мәнінде карастырды. Оны ұлттық дәстүрлердің рухани және тұрмыстық аспектілеріне апарады. В. Бромлей осы сұрақты талдай отырып, мәдениетті этникалық аспектісі жайлы айтып, оны «өндірістен тыс мәдениет» деп атады, яғни мәдениет адамдардың күнделікті материалды және рухани қажеттіліктерін қанағаттандыру сферасын қадағалайды. Шындығында тұрмыстық мәдениет этностық қатынаста дәстүрлі қырларды көбірек сақтайды. Этно-мәдениет мәселесін қарастыруда этно мәдени реттеу жүйелеріндегі дінді аттап кетуге болмайды. Этностық тарих этногинез факторлар жүйесінде діни комплекстердің маңызды ролін көрсететін, әсіресе этно мәдени интеграциядағы діни құндылықтар, «провославиелік» және «мұсылман» әлемі сияқты супер этностық тұтастықтар құру сұрағы, сондай-ақ этностық бірлікті қалыптастыру мен сақтаудағы діннің маңызды ролін корсетті. Сөйтіп, «социосфера» ықпалындағы зерттеулер этно мәдениеттің көп функцияларын ашады-рухани, тұрмыстық, материалды өндірістік, саяси-тәрбиелік, гуманитарлы білім салаларын осы функциялардың біреуін азайту немесе мойындамау ерте ме кеш пе этностық мәдениеттің тұтастығын бұзуға әкеледі. Этно мәдениет пен этногенезге деген екінші ықпалға Л. Н. Гумилевтің биосфералық концепциясын айтуға болады. Л. Н. Гумилевтің пікірінше, этностық мәдениет өз элеметтері мен байланыстарының өзара әрекетін беретін күрделі көпдеңгейлі құрылу. Этномәдениет ол тұтастай феномен, оны этносық немесе этникалық емес белгілері бар фрагменттерге бөлу дегеніміз, этно мәдениеттегі творчествалық тарнсформацияға деген қабілеттен бас тарту. Ең маңыздысы сол этномәдениетте архаистік мағыналар мен түсініктер бар, соның арқасында этномәдениет тек қана кеңістікті ғана емес әрі рухани әсерленуге қолайлы уақыт өлшемдерін де береді. Этностық тұтастықтың негізгі белгісі ерекшк сипаттағы этникалық мәдениет, оны қалыптастыратын элементтер-біріншіден, белгілі этносқа ғана тән мінез құлықтың ішкі қайталанбас стереотипі, екіншіден, обьективті шарттар мен факторларды қалыптастыруға әсер ететіндер: табиғи (территория, ландшафт, геокосмостық аномалия), әлеуметтік (жергілікті өндірістік-экономикалық жағдай және өркениеттің деңгейі, қоршағандар, байланыстар және саяси мұра), этномәдени (күрделілік пен белсенділік деңгейі, яғни этностардың жасы, көршілер, этнос-субстраттар, алдыңғы мәдениет, олардың элементтері, тіл, идеялық мұра), антропоморф (этностардың антропобиологиялық ерекшеліктері) . Л. Н. Гумилевтің пікірінше, мәдениет пен этнос әртүрлі жоспардағы құрлым. Этнос органикалық сфераға жатса, мәдениет жасанды құрлым, этностар өзінің этногенетикалбық бағдарламасын жасайды. Сондықтанда, техника, искусства этникалық процестердің индикаторы.

Мәднеиеттің этнос тағдырларындағы ролі қайшылықты болып отыр. Неге? «Неосфералық концепция» бойынша мәдениет тарихында этникалық процестердің жоғарлауы мен құлдырауы болды, бірақ олар фаза бойынша бір -бірімен сәйкес келмейді. Бұл сәйкессіздік этногенездің ішкі стимулдарымен байланысты туындайды, этностың өскенін көрсетеді, әрі мәдениеттің гүлденгенін білдіреді. Негізгі жұмыс біткен соң енді биосферамен араздық басталады. Бұл фазада этнос тіршілікпен байланысын жоғалтып, құлдырайды. Сөйтіп, Л. Н. Гумилев этнос пен мәдениет бір-бірімен кері пропорционал қатынаста болады дейді. Сондықтанда өздігінен ұйымдасу прогресстің обьективті қажетті жағы. Біз үшін мәдениеттің этникалық, рухани комплекстерінің әртүрлілігі және этномәдениетін еркін дамыту негізгі мәселе.

В. К. Шабельниковтың пікірінше өркениет процесі екі құрылымның өзара әрекетіне байланысты болады-сұйық (Европа; Америка) және қатты (Азия) әлеуметтік жүйелердің қатты және сұйық құрылымдарымен қарсыласуы қазіргі әлемдік саясаттың негізгі мазмұнын құрайды. Біз сол қатты әлеуметтік құрылымның өкілдеріміз. Ол қалай сипатталады? Қатты қоғамдық жүйеде адам этностың отбасының ажырамас бөлігі. Өндірістің отбасылық рулық типі көп деңгейлі мықты иерархияны жасайды, онда адам өзінің жасына, жағдайна қарай іс-әрекет пен мінез құлық мазмұнына ие болады. Еврогенетикалық мәдениет қатты этнос жүйелерге қуатты қысым көрсетуде. Мәселен, транспорт байланысы, баспасөз, телеақпараттар арқылы рефлексиялы мәдениет қатты құрылымның орнықтылығын бұзуға әкелуде. Қазіргі жаңа өркениеттің дамуында қатты әлеуметтік құрылымдардың әлсіреуі қашып құтыла алмайтыын процесс. Этномәдениет ортаның өзгеру мәселесі этностың қайта құрылу мәселесінің бір бөлігі немесе бұрынғы қатты жүйелердің еріп кетуі. Қатты құрылымдардың еруінііің қажетті шартының бірі полиэтникалық және полимәденилік, өз кезегінде олар сол не басқа мәдени типтерді анықтайды.

ХХ ғасырдың 60-70 жылдарынан бастап әлемдік масштабта халықтардың өз тұрмыс салтын сақтауға ұмтылу, ерекшше тұрмыстық мәдениеттің мәнін көрсету, этностық идентификация мәселесіне байланысты процестер қатты белең алды. Бүгінгі күні этностық қайта өрлеу жаңа замандағы адамзат дамуының басты факторы болып отыр. Адамдардың өзі түпкі шығу тектеріне көңіл бөлуі әртүрлі формаларда көрінеді-көне ескі салт дәстүрлерді реанимациялау, кәсіби мәдениетті фольклоризациялау, өзінің ұлттық мемлекетін құру.

Мәдениет элементтерінің ерекше болуы бірнеше факторлармен түсіндіріледі біз үшін маңыздысы мәдениеттің әртүрлі болуының әлеуметтік-педагогикалық себептері жайлы сұрақтар. Мәдениет-ол бір жиынтық емес, бірлігі бір бейнемен элементтері өзара байланысқан жүйе. Этнологияда мәдениет дегеніміз сол этносты құрайтын бірлестік, әлеуметтік тіршілік салты, тұтастай алған сол қоғамның өзі, сол этнос. Қазіргі жаңа этнопсихологияда этникалық социаллизация және мәдени трансмиссия ұғымдары қолданылады. Этникалық бірлестіктерді зерттегенде олардың мәдениетінде жүзеге асатын көптеген әртүрлі процестерді ескеріп отыру керек. Этопедагогиада үлкен орын алатын жағдай психология мен мәдениеттің арақатынасы, оның этникалық аспекттілерінің мәні жайлы мәселе. Бүл екі категория әртүрлі жоспарлы болса да, оларды бөлудің күрделілігі сонда олар бәрібір бір бірімен сәйкес келіп, жақындасады. Міне осы жағдайда этникалық бірлестіктің психологиясын оның мәдениеті арқылы, ал мәдениетті психикалық құбылыс арқылы анықтауға мүмкіндік береді. Тұлға аралық айырмашылық негізіне мәдениетті жатқызады. Халық этноспен оның мәдениетінің өзара байланысын талдай білу керек. Этностық бірдейлікті оның мәдениеті арқылы, ал мәдениетті психикалық құрылым негізінде анықтауға болады. Р. Бенедикт айтқандай, «Халықтар сана- ол оның мәдениеті».

Этностық толеранттылық мәселесі де мәнді. Басқа этностық мәдениеттерді қабылдау, сыйлау үшін ең алдымен өзіңнің мәдениетіңді қабылдау, силау, оның позитивті құнды екенін ұғыну, оған деген сенімділік, басқа мәдениетпен жиі байланысқа түсу міне осы жағдайлар мәдени аралық толеранттылықтың негізін құрайды. Мәдениет адам творчествосының өнімі. Мәдениет жеке әлеуметтік-экрномикалық формацияда этностық, ұлттық, таптық, топтық мәдениет ретінде дамиды. Мінез құлықтағы өзгеріс міндетті түрде мәдениеттегі өзгерісті білдіреді. Әлемдік экономикалық интеграциямен халықтың кең мәдени өзара молаю процесінің аясында этностық сана сезімдердің ренессансы өтуде. Позитивті жоспарда ол халықтардың ұлттық мұраларында, тарихта, ұлттық мәдениетті сақтау көрнісінде көрінсе, негативті жоспарда ұлтшылдық, агрессияда көрінеді. Мәдени және этникалық детерминацияланған әлем әрбір индивидтің социализациясының негізі болып табылады. Этнос пен этникалық өзара әрекет жағдайында европалық сананың ерекше типтерін анықтайтын миханизимдер туындайды. Әрбір мәдениеттердің өзара әрекеті олардың өзара рефлексиясы мен өзара бейнелеулері үшін жағымды жағдайлар жасайды. Адамның қоршаған ортамен қатынасында адамзат бірлестігінің мәдени құндылықтары потенциялы байқалады. Ол медиатор арқылы (Л. С. Выготский), -белгілі, сөз, символ, салт жоралар, этномәдени белгілер, олар санада халықтың тіршілік әрекетінің дамуымен ұйымдастыры тәсілі жайлы білім ретінде белгіленіп болмысты жалпылап бейнелейтін мәнге айналады. (А. Н. Леонтьев) . Солар арқылы ғана табиғи формалар идиалды адам қабілетіне айналады. Нәтижесінде индивид өз мәдениетін меңгереді: мінез құлық мәдениеті (қажеттіліктер, аффектілер, қарым қатынас, әрекет), рухани мәдениет (ойлау мәдениеті, сөз мәдениеті) : психикалықтың реалды (табиғи) формасы идиалды, мәдени формасы бола бастайды. Этномәдени парадикмада дамудың базалық процесіне мәдени белгі-символикалық жанамалауды көп бейнелі формасы жатады. .

2 Білім беру процесі субьектілері тұлғасының этностық өзіндік санасы

2. 1 Этностық өзіндік сананың дамуы

Этностық өзіндік сана - адамдардың нақты бір этностық қауымдастыққа жататындықтарын саналы түсіну және оның қоғамдық қатынастар жүйесіндегі орыны.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.