Мәдени ұйымдардың қаржыландыру жоспарын әзірлеу
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
Тарау 1.Бюджет шығынының теориялық
негізі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... .5
1.1.Қазақстан Республикасының бюжеттік
жүйесі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... .5
1.2. Қаржыландыру жоспарын құру және бекіту
тәртіптері ... ... ... ... ... ... . ... 13
1.3.Мәдени ұйымдардың қаржыландыру жоспарын
әзірлеу ... ... ... ... ... ... ... 21
Тарау 2.Солтүстік Қазақстан облысы Ақжар ауданы Мәдениет және тілдер дамыту
бөлімінің кәсіпкерлігін
талдау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ..2 6
2.1.Мемлекеттік ұйымның
мінездемесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 26
2.2.Бюджеттің шығын бөлімін
орындау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..2 9
2.3.Мемлекеттік зат, қызмет және жұмыс сатып алу, бюджеттік есеп, есептілік
және орындауды
талдау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
..32
Тарау 3. Солтүстік Қазақстан облысы Ақжар ауданы Мәдениет және тілдер
дамыту бөлімінің қызметін жетілдіру жөніндегі
ұсыныстар ... ... ... ... ... ... .. ..54
3.1. Ақылы қызметтен табылатын қаражаттар ағымдағы шотын ашу ... ... .54
3.2. Аудандық балалар, жасөспірімдер кітапханасын
ашу ... ... ... ... ... ... ... ... 56
3.3. Экономикалық есептерде автоматтандырылған жұмыс орнын қолдану..58
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..62
Қолданған әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ...67
Кіріспе
Мәдениет саласының қызметі болып құру, тарату, мәдени байлықтарды
қолдану және қорғауға беру, филармония, оркестр, театр, студия, мектеп,
мастерлік ұйымдар, атқарушы ұйымдар, мұражай, кинотеатрлар, видеосалондар,
кітапханалар, сурет салондары мен галереялар, мәдени-дамыту ұйымдар,
зерттеу және қайта құру орталықтары, мәдени-тарихи орталықтар, аумақтар
және тағы басқа ұйымдар табылады.
Мәдени саланың қызметі Қазақстан Республикасының Заңдылығына сәйкес
реттеледі.
Мәдениет қызметінің субъектілері болып Қазақстан Республикасының
мәдени саланын жүзеге асыратын азаматтардаң қызметі, басқа елдер
азаматтары, азаматтық алмаған адамдар, серіктескен қоғамдар, шығармашылық
ұйымдар және тағы басқа қоғамдар табылады.
Мәдени ұйымдарын құру, тіркеу, қайта тіркеу және ликвидациялау
Қазақстан Республикасының заңдылығына сәйкес өткізіледі. Мәдени ұйымдарды
өзінің қызметтеріне мемлекеттік тіркеуден кейін ғана кіріседі.
Мәдени ұйымдары және мемлекеттік тіркеу ұйымдары арасындағы қарым-
қатынас жарлық және тағы басқа тіркеу құжаттары арқылы реттеледі.
Қазақстан Республикасының заңдылығына сәйкес мәдени ұйымдары әр түрлі
қызметтермен айналасуға құқылы.
Қазақстан Республикасының заңдылығына сәйкес мәдени ұйымдарының
жұмысшылары міндетті әлеуметтік қорғаныста болады.
Мәдени ұйымдарының тіркеуден бас тартуы тек қана Қазақстан
Республикасының заңдылығымен қарастырылған және рұқсат етілген жағдайда
ғана бола алады.
Мамандандырылмаған шығармашылық ұйымдар және қоғамдар азаматтардың,
серіптестік қоғамдардың, мәдени ұйымдардың, жергілікті және атқарушы
қоғамдар қалауымен құрылып, заңды тұлға ретінде тіркеліп, Қазақстан
Республикасының заңдылығына сәйкес функционалданады [1.81бет]
Дипломдық жұмыстың мақсаты Мадениет жане тілдер дамыту бөлімінің
жұмысын талдау негізінде осы сфераны қаржыландырудың қосымша қайнар
көздерін табу. Осы мақсатқа жету үшин келесі мәселелер шешілді:
1. Бюджет шығынының теориялық негізі карастырылды;
2. Солтүстік Қазақстан облысы Ақжар ауданы Мәдениет және тілдер дамыту
бөлімінің кәсіпкерлігі талданды;
3. Солтүстік Қазақстан облысы Ақжар ауданы Мәдениет және тілдер дамыту
бөлімінің қызметін жетілдіру жөніндегі ұсыныстар жасалды.
Қазақстан Республикасының мәдениетін дамыту және сақтап қалудың
мемлекеттік гарантиясының негізі болып мемлекеттік қаржыландыру табылады.
Мәдени саласы бюджеттік және бюджеттік емес құралдар, мәдени
ұйымдардың қызметі арқылы алынған қаржы арқылы қаржыландырыландырыладды.
Мәдени қаржыландыру үшін қосымша заңды тұлға және жеке тұлғалардан заңды
түрде қаржы-қаражат алынады. Мәдениетті дамыту үшін мәдениетті дамыту
қорлпры құрылады, олар өз қызметін қазақстан Республикасының Заңына бағынып
орындайды. Мәдени дамыту үшін құру және шығаруды реттеу басқармасымен
орындалады.
Мәдени саласын қаржыландыратын қорлар тек қана өз мақсаты бойынша
жұмсалады: мәдени ұйымдардың негізгі қызметін қаржыландыру, мәдени саладағы
мемлекеттік бағдарламаларды қаржыландыру, мәдени құндылықтарды сатып алу,
мәдени саласында халықаралық және ұлттық ісшаралар өткізу.
Әр жыл сайын кітапхана немесе ауылдық клуб ашылады. Соңғы 3 – 4
арасында құрылған ескерткіш және монументтермен қонақтарды
таңқалдырғанымызға қуанышты сезіммен толқимыз. Олардын арасында атап
өтетіндер: Ақжар ауданы Талшық селосының орталығында жаңарған Тәуелсіздік
аланы, Тәуелсіздікке арналған барс және бүркіт мүсіні. Барлық жаңа – ол
ұмытылған ескі! -деп бекер айтылмаған.
Мәдениет – ол ең алдымен біздің ұрпағымыздың дамуы, сондықтан біздің
халқымыздың әдеп-ғұрыптарын ұмытпай, сақтап, дамытуға тырысу керек, ол
біздің болашағымыз.
Тарау 1. Бюджет шығынының теориялық негізі.
1.1.Қазақстан Республикасының бюджеттік жүйесі.
Біздің еліміздегі экономикалық құрудың жақсаруы көп жағдайда қоғамның
қаржылық жүйесінің қайта құрылуының бағыты және мемлекеттің бюджеттік
саясаты қаншалықты сұраныстарға жауап беретініне байланысты.
Қазіргі күні қазақстан экономикалық крисизта болып жатыр. Осы
кризистан шығу үшін қоғамның қаржылық жүйесі радикалдық жаңартуды талап
етеді. Осы кризистан шығу үшін Қазақстан Республикасының Бюджеттік жүйесі
туралы Заң қабылданған. Бұл заң бюджеттік заңдылықтың жалпы
дәйегілерін,Қазақстан Республикасының бюджеттік процессі және бюджеттік
жүйесінің функционалдаудың құқықтық негіздерін қолданады. Сондықтан
бюджеттік жүйе, бюджеттік прцесс, теоретикалық және заңды негіздер және
бюджеттік механизмдердің функционалдық реалдық тәжірибе соңғы кезде өте
актуалды болып табылады.[2.81бет]
Бюджеттік көрсеткіштердің өсуі көбінесе бюджеттік жүйенің дамуына,
факторларды бөлуіне, сол факторларды анықтаумен дамытуына қажетті
өзгерткіштер енгізуге байланысты.
Бюджет – мемлекеттік орталықтанған қаржылық қор, ол бюджеттін
тапсырмаларын қамтамасыздандыруға және дәйегілерін көрсетіп, анықтауға
арналған.
Бюджеттік жүйе туралы заң қаржылық қарым қатынастарды реттейді, әр
түрлі сатыдағы бюджеттің құрылу процестерін қадағалайды, дайындау тәртібін
анықтайды, қарастырады, басқарады, орындайды, республикалық және жергілікті
бюджеттің орындауын бақылайды.
Алдағы қаржылық жобаларды әзірлеу негізі және мемлекеттік бюджетті
ұзақ мерзімдік жоспарлау көрсеткіштері Қазақстан Республикасының әлеуметтік-
экономикалық дамудың индикативтік жоспары болып табылады, ол Қазақстан
Республикасының басқармасымен қабылданады. Территорияларды дамытудың
экономикалық және әлеуметтік бағдарлама жергілікті басқарма органдарымен
қабылданады. Қазақстан Республикасының Президенті Қазақстан халқына әр жыл
сайын өз жолдауында алдағы периодқа бюджеттік жүйе бойынша тапсырма береді.
Қазақстан Республикасының бюджеттік жүйесі әр түрлі бюджет сатыларын
қамтиды, олар экономикалық қарым қатынастарға және сәйкес құқықтық
актілерге негізделген.
Қазақстан Республикасында мемлекеттік бюджетті құрайтын республикалық
бюджет және жергілікті бюджет өз бетінше функциолданады. Бюджеттік жүйенің
функционалдануы әр түрлі сатыдағы бюджеттермен қарым қатынасқа байланысты,
сондай оларды әзірлеу тәртібімен қамтамасызданады, бақыланады, бекітіледі,
орындалады, қарастырылады және де республикалық және жергілікті бюджет
орындалу туралы есеп шот беріледі.
Қаржылық жылға республикалық бюджет Қазақстан Республикасының заңымен,
ал жергілікті бюджеттер – маслихат шешімімен бекітіледі.
Бекітуді әзірлеу және бюджеттерді орындауды ескеру ұлттық валютада
орындалады.
Қазақстан Республикасының бюджет жүйесі бірлік, толықтық, реалдық және
барлық бюджеттердің жекелігі дәйегісіне негізделеді.
Бюджеттің бірлігі құқықтық базамен қамтамасызданады, бірлік бюджет
классификациясы қолданады. Ол Қазақстан Республикасының Қаржы
Министірлігімен бақыланады, мемлекеттік қаржы статистикасының бірлік
формасымен, бюджеттік процедура дәйегілерімен, қаржы жүйесінің бірлігімен
реттеледі.
Бюджеттің толықтығы міндетті және толық бюджеттік барлық түсімдермен
қамтамасыз етіледі, соның ішінде мемлекеттік акция пакеттері бар
акционерлік қоғамдардың түсімдердің толық тізімі, Қазақстан Республикасының
салықтық және бюджеттік заңдылығымен анықталады.
Бюджеттің реалдігіне жету үшін Қазақстан Республикасының әлеуметтік
экономикалық дамудың индикативтік жоспарына дамыту Қазақстан
Республикасының Президенті Қазақстан халқына өзінің әр жылдық талдауында
экономикалық және әлеуметтік даму бағдарламасын орындау болып табылады.
Бюджеттердің көрсеткіштері әр азаматқа түсінікті болу үшін бюджеттің
орындалған есеп-шоты және оны жариялау арқылы өткізіледі.
Бюджеттік бірлікті жоспарлаунегізделеді:
-бюджеттік бағдарламалардың тізімін құрау, олар республикалық және
жергілікті бюджеттерден қаржылануы қажет;
-нақты заң және тағы басқа заңды актілермен орнатылған республикалық
және жергілікті бюджеттер арасындағы табыстарды бөлу нормативтері, облыстық
басқарма органдарының шешімімен – облыстық бюджет және аудандық бюджет
арасындағы шығындарды бөлудің тұрақты нормативтері;
-ұзақ мерзімдегі көлемді субвенциялар Қазақстан Республикасының Заңды
актілерімен құрылады, олар республикалық бюджеттен облыстық бюджетке
беріледі, бюджеттік алымдар облыстық бюджеттерден алынады, Астана және
Алматы қалаларының бюджеттері республикалық бюджетке, облыстық басқарма
органдарының шешімімен –ұзақ мерзімдегі көлемді субвенциялар, олар облыстық
бюджеттен аудандық бюджетке және бюджеттік алымдар аудан бюджетінен
облыстық бюджетке беріледі;
-Қазақстан Республикасының Қаржы Министірлігінің келісімі бойынша
облыстық бюджеттерге, Астана және Алматы қалалрына түскен сомманы анықтау;
-Қазақстан Республикасының басқармасының анықтауымен, жергілікті
органдардың басқаруы бойынша қарыз сомасын реттеу;
-Қазақстан Республикасының Республикалық бюджет туралы заңында,
жергілікті басқару органдарында бюджет туралы заңында сол қаржылық жылға
жергілікті атқарушы оргадардың лимит сомасын реттеу;
Бюджеттің құрылымы:
1. официалды трасферттерден, гранттардан түсетін табыстар,
ертеде бюджеттен берілген несиелердің негізгі қарызын жабу;
2. шығындар және несиелер,
шығындар,
несиелер;
3.бюджеттің дефициті (профициті)
4. бюджеттің дефицитін қаржыландыру (профицитті қолдану)
Бірлік бюджеттік санаттар нормативтік құқықтық акт болып табылады,
бюджетке түсетін, бюджеттен шығатын функционалдық, ведомстволық,
экономикалық мінезі бар етіп қаржы топтарына бөледі.
Бірлік бюджеттік санаттардың құрылымы:
• табыс санаты
• шығындардың функционалдық санаты
• шығындардың экономикалық санаты.
Бірлік бюджеттік санаты Қазақстан Республикасының Қаржы Министірлігімен
бекітіледі.
Жергілікті бюджет құрамына әкімшілік-аумақтық бірліктің ақшалық
қоры құрады,олар жергілікті маслихатпен бекітіледі, бюджетке түсім және
бюджеттің дефицитін (профицитті қолдану) қаржыландыру арқылы формаланады,
сол функцияларды орындауды жергілікті басқарушы органдар реттейді. Олар Ата
Заңға – Конституцияға, Қазақстан Республикасының Президенті және Қазақстан
Республикасының Басқармасының заңы мен актілеріне бағынады.
Жергілікті атқарушы органдар біртұтас бюджеттік жоспарлау негізінде
тиісті әкімшілік – аумақтық бірліктердің бюджеттерін әзірлейді және оны
өздері орындайды. Жергілікті өкілді органдар тиісті қаржы жылының бюджетін
өткен қаржы жылына тиісті жергілікті бюджеттің орындалуы туралы есепті
қарастырады және бекітеді.
Облыстық өкілді органдар облыстық бюджет және аудандар (қалалардың)
бюджеттері арасындағы кірісті бөлудің тұрақты нормативтерін,
субвенцияларының ұзақ мерзімді көлемдерін аудандық (қалалық) бюджеттен
облыстық бюджеке берілетін бюджеттік алымдарды бекітеді.
Жергілікті атқарушы органдар тиісті әкімшілік аумақтық бірліктердің
бюджеттерінің орындауын, бюджет қаражаттарын тиімді әрі мақсатты түрде
жұмсалуын қамтамасыз етеді
Жергілікті бюджеттің орындалуы каасалық негізінде жүзеге асырылады.
Заң актілерімен көзделген жағдайда және жергілікті бюджетпен
қаржыландырылатын мемлекеттік мекемелердің оларды жұмсауы кезінде
жергілікті бюджетке тауарлық немесе натуралдық түсімдер мен байланысты
операциялар жергілікті бюджетте ақшалай формада көрсетіледі.
Натуралдық формада жүзеге асырылатын ресми трасферттер (гранттар(
жергілікті бюджетте көрсетлмейді.
Жергілікті бюджеттің кассалық орындалуын Қазақстан Республикасының
Қаржы Министірлігінің Қазынашылығының аумақтық органындағы тиісті
жергілікті бюджеттердің есебінен және ағымдағы шоттардың қаражаттары
шегінде жергілікті атқарушы органдар жүзеге асырылады.
Жергілікті бюджет есебінен қаржыландырылатын мемлекеттік
мекемелердің шоттарын, жергілікті бюджетердің шоттарын жүргізеді, оларға
арналған аударма операциялары жергілікті атқарушы орган берген қаржылық
рұқсат негізінде Қазақстан Республикасының Қазынашылық органдармен жүзеге
асырылады.
Қазақстан республикасының Қаржы Министірлігі Қазақстан
Республикасының Үкіметі белгілеген тәртіпте бос ақшаларды қазынашылық
органдарының шоттарынан алып, уақытша Қазақстан Республикасының Ұлттық
Банкіне салымдар (депозиттер) түрінде орналастыруға құқылы.
Мемлекеттік мекемелер бағдарлама әкімшісі бекіткен смета шегінде
Қазақстан Республикасының Қаржы Министірлігі, Қазынашылық Комитеті берген
рұқсаты негізінде қаржы жұмсай алады. Қазақстан Республикасының Қаржы
Министірлігі бөлінген ақшалар Қазынашылық рұқсатта көрсетілген мақсатқа
жұмсалмаған жағдайда қаржыландыруды тоқтата тұруға немесе кері шақыруға
құқылы. Бюджеттік қаражатты кері шақыру қазынашылық рұқсатта көзделмеген
мақсатта жұмсалган қаражат соммасына тең көлемде бағдарлама әкімшісінің
қазыналық рұқсатындағы тиісті шығындар спецификасы бойынша ағымдағы
қаржыландыруды кеміту жолымен жүргізеді.
Жергілікті бюджет есебінен қаржыланатын мемлекеттік мекемелер
тиісті қаржы жылына бюджеттік заңнамамен белгілі бюджеттік сомадан асатын
бюджеттік шоттар бойынша өзіне міндеттеме алуға құқығы жоқ.
Республикалық бюджет есебінен қаржыланатын мемлекеттік мекемелерді
жергілікті бюджет есебінен қаржылануға жол бермейді, егер де заң
актілерімен, егер де заң актілерімен басқа жағдайлар қарастырылмаған
жағдайда.
Қаржы жылының басында артық қалған бюджеттік қаражат жоғары тұрған
бюджетке ауыстырылмайды. Қаржы жылының басында артық қалған бюджеттік
қаражат келесі жыл бойы жергілікті атқарушы органдардың негізгі
берешектерін өтеуге жұмсалады. Жергілікті атқарушы органдардың ағымдағы
қаржы жылында берешектері болмаған жағдайда қаржы жылының басында артық
қалған қаражат тиісті жергілікті бюджетті нақтылау туралы жергілікті өкілді
органның шешімі негізінде жергілікті бюджеттің несиелік берешектерін
өтеуге, сондай ақ несиелік берешектерін өтеуге, сондай ақ несиелік берешек
болмаған жағдайда жергілікті бюджеттік бағдарламаларды қаржыландыруға
жұмсалуы мүмкін.
Жергілікті өкілді органдар әкімшілік-аумақтық бірлікті басқарудың
схемасын өзгерту туралы шешім қабылдаған жағдайда облыстардың,Астана мен
Алматы қалаларының, қалалармен адандардың әкімдері бюджетті орындау
барысында жергілікті бюджеттік бағдарламаны іске асыратын бағдарламалар
бойынша қаржы жылына арналған бюджет туралы маслихат шешімімен бекітілген
бағдарламалардың сомасы шегінде бюджеттік тағайындаулардың сомасын
өзгертуге құқылы.
Мемлекеттік бюджет есебінен қаржыланатын мемлекеттік мекемелерге
арналған бюджеттік орындау және есептілік (кезект( және жылдық) формаларын
жүргізу жөніндегі қаржы процедураларының тәртібін Қазақстан Республикасынын
Үкіметі бекітеді.
Мемлекеттік мекемелерге қаржы жылы бойында бюджет қаржыларын бөлу,
бюджет шоттарын ашу және жабу тәртібін Қазақстан Республикасының Қаржы
Министрлігі анықтайды.
Мемлекетік мекемелерде тек қана бюджеттік шоттар болуы мүмкін,
сондай ақ Қазақстан Республикасының Заң актілерімен көзделгенжағдайда басқа
да шоттар ашуға болады.
Басқадай жағдайлар Заң актілерімен белгіленбеген болса мемлекеттік
мекемелер өздерінің шоттарын тек Қазақстан Республикасының Қаржы
Министрлігінің Қазынашылық органдарда ғана ашады.
Шотты қолдану кезеңінде есепті қаржыжылының бюджетін орындау
аясындағы операциялар аяқталады.
Жергілікті атқарушы органдар есепті жылдан кейінгі жылдың 1ші
шілдесінен кешіктірмей жергілікті өкілді органдарғатүсіндірме жазба және
ұсыныстарын қоса отырып есепті қаржы жылда тиісті жергілікті бюджеттің
орындалуы туралы жылдық есепті ұсынады. Есепті қаржы жылда жергілікті
бюджеттің орындлуы туралы қаржылық есепті жылға бекітілген жергілікті
бюджет құрылымы бойынша ұсынылады [16.1].
Аудандар мен қалалардың жергілікті атқарушы органдары жергілікті
атқарушы органдарға сәйкес бюджет бойынша сол айдың бір күніне айлық есеп
шот береді.
Мемлекеттік мекемелер, жергілікті атқарушы органдар Қазақстан
Республикасының Қаржы Министрлігіне нормативтік құқықтық актілерге сәйкес
бюджетін орындауы бойынша есеп шот тапсырады.
Бюджет орындалуы туралы сәйкес ақпарат органдары арқылы жергілікті
атқарушы органдар кварталдықесеп шоттарды басылымға жіберіді.
Мемлекеттік бюджеттен қаржыланатын мемлекеттік мекемелердің
шығындар сметасын бекіту және құру дұрыстығын бақылау және қазыналық
рұқсатпен бюджеттік құралдарды қолдану Қазақстан Республикасының Қаржы
Министрлігі және аумақтық органдармен орындалады.
Жергілікті бюджетпен қаржыланатын мемлекеттік мекемелерін шығындар
сметасын бекіту және құру дұрыстығын бақылау және қазыналық рұқсатпен
бюджеттік құралдарды қолдану Қазақстан Республикасының Қаржы Министрлігі
және аумақтық органдармен орындалады.
Жергілікті бюджеттің орындалуы мен даярлануы сәйкес дәрежедегі
басқарма органдарының ревизялық комиссияларымен, Қазақстан Республикасының
Қаржы Министрлігі және оның аумақтық органдарымен бақыланады.
Ревихия және тексерулердің тәртібі мен кезеңі республикалық және
жергілікті бюджеттер құраодарымен Қазақстан Республикасының Қаржы
Министрлігімен, жергілікті басқару органдары Қазақстан Республикасының заң
актілеріне сәйкес.
1.2. Қаржыландыру жоспарын құру және бекіту тәртіптері.
Қаржы жоспарларды құру кезең бойынша атқарылады.
Қаржыландырудың бірінші кезеңінде қаржылық көрсеткіштердің есеп-шот
кезеңіндегі экономикалық талдау жүргізіледі. Қаржылық көрсеткіштерді талдау
өнеркәсіп көрсеткіштері арқылы өткізіледі. Жоспарлық түсімдер мен
шығындардың фактілік көрсеткіштерін өнеркәсіп көрсеткіштері арқылы бір
біріне сәйкестеуі толық емес аккумуляциялық құралдар себебін көрсетпеуге
көмектеседі, оларды қолданудың эффектілігін анықтайды.
Қаржыландырудың екінші кезеңінде экономикалық және әлеуметтік даму
жоспарының көрсеткіштері негізінде табыс және шығыстардың негізгі топтары
бойынша жоспарланған кезеңнің табыс және шығыстардың топтары бойынша
өткізіледі.
Қаржылындырудың үшінші кезеңінде бөлек тапсырмалар , баптар бір
және толық болады, балансталады. Егер қажет бағдарламалар және жоспарлық
тапсырмаларға қаражат ресурстары жетпейтін болса, табыстар және жинақтар
көлемін өсіретін жолдар қарастырады, эффекті қолдану жолдары ізденеді,
кейбір жағдайда шығындар түрлері қысқартылады.
Білім беру және ақшалай табыстарды қолдану жоспарын орындайтын
қаржылық жоспар қаржылық жоспарлаудың негізгі төл құжаты болып табылады.
Қаржылық жоспарлар ұлттық шаруашылық қаржылық ресурстарымен қамтылғанын
көрсетеді.
Сәйкес қаржылық жылға қабылданған Республикалық бюджет туралы
Қазақстан Республикасының Заңы бес жұмыс күн бекітілгеннен кейін Қазақстан
Республикасының басқармасымен анық орындау актісі қабылданады.
Қазақстан Республикасының басқарма актісі республикалық бюджетті
дамыту заңының құрамы:
-республикалық бюджеттен берілген несиелерді қайтару,
трансферттерден түскен түсімдер көлемі,шығындар, несиелер және бюджет
дефициті, республикалық бюджеттің дефицитін қаржыландыру;
-функционалдық группалар,кіші функциялар,республикалық бюджеттің
бағдарламасының басқармалары, бағдарламалар бойынша республикалық бюджеттер
шығынының тізімі;
-республикалық ағымдағы бюджеттік бағдарламалар және кіші
бағдарламалар,бюджеттік бағдарламалар және даму кіші бағдарламасы тізімі;
-республикалық инвестициялық жобалар тізімі;
-республикалық бюджет туралы заңды дамыту бойынша мемлекеттік мекемелердің
бағдарламасы.[5.81бет].
Қаржылық жоспарлау – қаржылық басқару жүесінің негізгі элементі.
Қаржылық жоспарлаудың негізгі элементі болып бюджеттік жоспарлау
табылады және ол мемлекеттік қаржылық саясатына бағынады.
Бюджеттік жоспарлауға бюджеттік процесс бюджетті құру және орындау
ретінде кіреді. Ол нормативтік құқықтық және орындау негізі болады.
[29.82бет].
Бюджеттік процесс – республикалық және жергілікті процессті орындау,
бекіту, қарастыру және құру бойынша басқарма органдарының заңымен
регламенттелген қызметі. Ол бюджеттік қызметінің төрт стадиясын қамтиды:
I. Бюджет проектісін құру.
II. Бюджетті бекіту және қарастыру.
III. Бюджетті орындау.
IV. Бюджетті орындау туралы есеп шотты құру және оны бекіту.
Қазақстан Республикасының Заң актісіне сәйкес Қазақстан
Респубдикасының Басқарма актілерін әзірлеу Қаржы Министрлігімен
орындалады.[2.81бет]
Жергілікті атқарушы органдар сәйкес қаржылық жылға жергілікті
бюджетті бекіту маслихат шешімінен кейін жеті жұмыс күн ішінде оның дамыту
актісі қабылданады. Жергілікті бюджеттің сәйкес қаржылық жылға маслихат
шешімімен дамыту туралы заңның бекіту туралы жергілікті орындаушы орган
актінің құрамы:
-жергілікті бюджеттен берілген несиелерді қайтару, трансферттерден
түскен түсімдер көлемі, шығындар, несиелер және бюджет дефициті,
республикалық бюджеттің дефицитін қаржыландыруы;
-функционалдық топтар, кіші функциялар, жергілікті бюджеттің
бағдарлама басқармалары,бағдарламалар бойынша жергілікті бюджеттер
шығынының тізімі;
-жергілікті ағымдағы бюджеттік бағдарламалар мен кіші бағдарламалар,
бюджет бағдарламалары және даму кіші бағдарламалары тізімдері;
-сәйкес қаржылық жылға жергілікті бюджетті бекіту туралы маслихат
шешімімен мемлекеттік мекемелердің басқармасы.
Жергілікті бюджетті орындау кезінде жергілікті орындау актіне
жергілікті орындаушы органдардың сәйкес қаржылық жылға бекіту туралы
маслихат шешімімен дамыту туралы актілердің бекітілген көрсеткіштері
өзгерген кезде өзгермелерді енгізеді.
Мониторингті қамтамасыздау мақсатында бюджеттік бағдарламалардың
паспорты бекітіледі және даярланады, бюджеттік бағдарламалар эффектілігін
басқарады және бағасын дамытады, бюджетті орындау стадияларында бюджеттік
қорлардың мақсатты шығындануын басқарады.
Паспорт күтетін результаттар күтімімен бағдарламаларды орындау және
ресурстар, белгілі кезеңдер комплексімен мақсатын анықтайды. Бәрін есептей
келе бағдарламалар мақсаты елдің экономикалық даму стратегиялық
приоритеттерін есептеу қажет. Объективті мониторингті, даму бағасын және
бюджеттік бағдарламаның эфективті басқармасын қамтамасыз ету үшін паспорт
бюджеттік бағдарлама туралы толық мағұлымат болады.
Паспорт бюджеттік бағдарламалардың басқармаларымен әр жыл сайын әр
бюджеттік бағдарламамен даярланады,ол сәйкес қаржылық жылға республикалық
және жергілікті бюджетпен қарастырылады.
Паспорттар республикалық және жергілікті бюджеттерді даярлау
проектілер ережелерімен анықталып, Қазақстан Республикасының басқармасымен
немесе жергілікті орындаушы орган бекітіледі. Олар республикалық және
жергілікті бюджеттік бағдарламалар басқармасының бюджеттік заявкаларымен,
республикалық және жергілікті бюджеттер проектілерін әзірлеу стадиясында
паспорт проектілері негізінде дайындалады. Соған сәйкес бюджеттік
комиссияда байқаланатын результаттар есептеледі, маслихаттар және
Қазақстан Республикасының Парламенті, жергілікті атқарушы органдар,
Қазақстан Республикасының Басқармасымен реттеледі. Паспорттар он жұмыс күн
ішінде сәйкес қаржылық жылға жергілікті бюджеттер туралы маслихат шешімі
немесе республикалық бюджет туралы заң қабылдағаннан кейін
бекітіледі.[30.82бет]
Маслихаттар сәйкес қаржылық жылға жергілікті бюджеттер паспорт
проектілерін бекіту кезінде, сәйкес қаржылық жылға жергілікті бюджеттер
даярлау стадиялары үстінде дайындалады, жергілікті бюджеттер орындауға
қолданады.
Паспорттар Қазақстан Республикасының басқармасы қойылымымен немесе
жергілікті атқарушы органдар шешімімен бюджеттік бағдарламалар басқаруымен
бекітіледі.
Бюджетті орындауға келесі қаржыландыру жоспар түрлері құрылады:
-мемлекеттік мекемелердің міндеттемелері мен төлемдері бойынша
бюджеттік бағдарламаларды қаржыландыру жоспары;
-бюджеттік бағдарламалар басқармаларының міндеттемелері мен
төлемдері бойынша бюджеттік бағдарламаларды қаржыландыру жоспары;
-қаржыландырудың жиынтық жоспары.
Сәйкес қаржылық жылға маслихатпен жергілікті бюджетті бекітуге дейін
қаржыландыру жоспары бюджеттік бағдарламаны міндеттемелер мен төлемдер
бойынша бюджеттік бағдарламаларбасқармасы және мемлекеттік мекемелер
құрылады және бюджетке сәйкес қаржы жылының 41 бөлігі шегінде проекті бір
жыл ішінде формаланады.
Бюджеттік бағдарламалардың басқарма төлемдері және міндеттері
бойынша бюджеттік бағдарламалардың қаржылық жоспары мемлекеттік
мекемелердің міндеттері мен төлемдері бойынша бюджеттік бағдарламаны
қаржыландыру жоспары, қаржыландырудың жиынтық жоспары Қазақстан
Республикасының Республикалық бюджет туралы заңына, сәйкес қаржылық жылға
жергілікті бюджетті бекіту туралы маслихат шешімі,Қазақстан Республикасының
басқарма актілері, жергілікті атқарушы органдар, паспорттар, бірлік
бюджеттік санаттармен, бірлік стандарты есеп шот жоспарына сәйкес
дайындалады.
Бюджетті орындау бойынша мемлекеттік мекеменің негізгі төл құжаты
болып мемлекеттік мекемелердің бюджеттік төлемдер бойынша міндетті
қаржыландыру және мемлекеттік мекемелердің төлемдері табылады.
Мемлекеттік мекемелердің міндеттері бойынша қаржыландыру жоспары
паспортта қаралған даму бағдарын дамытуға құқылы мемлекеттік мекемелердің
қор көлемін анықтайды.
Мемлекеттік мекемелердің міндеттері бойынша қаржыландыру жоспары
жылдық соманы айларға бөлгенде сәйкес қаржылық жыл ішінде паспортта
қаралған әр бюджеттік бағдарламаның даму бағдарламаларын дамыту кезіне
сәйкес қабылданатын міндеттерге сәйкес болады. Олар сәйкес қаржылық жылға
арналған паспортта қарастырылады.
Мемлекеттік мекемелердің міндеттерін қаржыландыру жоспары паспортта
қарастырылған ұйымдары өткізумен байланысты, бюджет бағдарламалары
ұйымдастыру міндеті бойынша бюджеттік бағдарламаның қаржыландыру жоспарын
құру мемлекеттік мекемелердің міндеттерін қабылдауға рұқсат беру үшін
қолданады.
Мемлекеттік мекемелердің төлемдері бойынша паспортта қаралған
ұйымдарды дамыту үшін қабылданатын міндеттер мен төлемдер қабылдауға
мемлекеттік мекемелердің құрылымдар көлемі ішінде құқылы қаржыландыру
жоспарын анықтайды.
Мемлекеттік мекемелердің төлемдері бойынша қаржыландыру жоспарының
жылдық соммаларын айларға бөлу әр қаржылық жылға сай паспортта
қарастырылған алатын тауарлар (қызметтер, жұмыстар) бойынша төлемдерді өтеу
мерзімі әр бюджеттік бағдарлама бойынша ұйымдарды дамыту келісілген
мерзіміне сай болады.
Міндеттер мен төлемдер бойынша қаржыландыру жоспарын мемлекеттік
мекеме формалар бойынша әзірлейді:
- бюджеттік бағдарламалар әкімшілерінің бюджеттік
өтінімдерінде көрсетілген бюджеттік бағдарламалар бойынша
шығындарды республикалық немесе жергілікті бюджетті бекіту
немесе нақтылау кезінде болған өзгерістерді, сондай ақ
Қазақстан Республикасының Үкіметінің және жергілікті
атқарушы органдардың актілерінің өзгеруін ескере отырып
есептеу негізінде;
- паспорттардың бюджеттік бағдарламаларының
кіші бағдарламалары бойынша іс-шараларды іске асыру, Қазақстан
Республикасының 2002 жылы 16 мамырдағы мемлекеттік сатып алу туралы
Заңына сәйкес тауарларды (қызметтерді, жұмыстарды) мемлекеттік сатып алу
жөніндегі конкурстерді өткізу өнім берушілермен шарттарды жасау мерзімдері
сияқты көрсеткіштерді ескере отырып;
-бюджеттік бағдарламалар (кіші бағдарламалар) бойынша нормативтік
құқықтық актілерге сәйкес;
-мемлекеттік мекемелердің Қазақстан Республикасының Үкіметінің және
жергілікті атқарушы органдардың актілерінде берілген тапсырмаларды іске
асыруына байланысты нормативтік құқықтық актілеріне сәйкес;
-шығындардың экономикалық сынаптау спецификасының құрылымына сәйкес.
Мемлекеттік мекемелердің міндеттемелерімен мен төлемдер бойынша
қаржыландыру жоспары, сондай ақ оларға арналған есептерге бірінші басшы
немесе ол өкілеттік берген адам және мемлекеттік мекеменің бас бухгалтері
қол қояды, мөр басылып бюджеттік бағдарламалар әкімшісіне жіберіледі.
Мемлекеттік мекемелердің міндеттемелер мен төлемдер бойынша
қаржыландыру жоспарының дұрыс құрылуына жауап береді.
Бюджеттік бағдарламалар әкімшісінің міндеттемелер мен төлемдер
бойынша қаржыландыру жоспары мемлекеттік мекемелердің тиісті міндеттері мен
төлемдері бойынша қаржыландыру жоспарын жинақтау арқылы қалыптасады.
Бюджеттік бағдарламалар бойынша әкімшісінің міндеттері мен төлемдері
бойынша қаржыландыру жоспарының жылдық соммасы Қазақстан Республикасының
Үкіметінің және жергілікті атқарушы органдардың актілерімен бекітілген
бюджеттік бағдарламалар және кіші бағдарламалар бойынша сомаға сәйкес болуы
керек.
Бюджеттік бағдарламалар әкімшісінің міндеттемелер мен төлемдер
бойынша қаржыландыру жоспары тиісті жинақтық қаржыландыру жоспарын
қалыптастыру үшін пайдаланылады.
Мемлекеттік мекемелердің міндеттемелермен төлемдер бойынша
қаржыландыру жоспарын бюджеттік бағдарламалар әкімшісінің бірінші басшысы
бекітеді.
Аудандық мәдени бөлімі жергілікті атқарушы органның актісі
қабылданғаннан кейін бес күн ішінде аудандық қаржы бөліміне тиісті қаржы
жылына арналған міндеттемелерімен төлемдер бойынша қаржыландырудың
бекітілген жоспарын және олар бойынша есептерді ұсынады.
Шығыс бөлігінің маңызды көрсеткіштері: экономиканы дамытуға арналып
шығарылған, сыртқы экономиканың операциялар бойынша шығындар,тұтыну
қорларына аударылады,әлеуметік-мәдени іс шараларға арналған
шығындар,басқару мен қорғанысқа арналған шығындар,қысқа мерзімді несие
салымдары мен ұзақ мерзімді несие беруге арналған қаражаттың өсуі.
Жиынтық қаржылық баланс – дегеніміз ұлттық шаруашылықтық қаржылық
ресурстарын сипаттайтын қаржылық көрсеткіштер жүйесі. Жиынтық қаржылық
балансқа кіргізілетін көрсеткіштердің тізімі оның еліміздің әлеуметтік-
экономикалық даму жоспарының материалдық және қаржылық пропорцияларының тең
болуын қамтамасыз ететін құрал болып табылатындығын көрсетеді. Әр жылға
бөле отырып бес жылғы мерзімге құру кезінде бұл баланс қаржылық несие ақша
қатынастарының дамуының көлемі мен сипатын көрсетеді. Жиынтық қаржылық
баланс оларды министрліктер мен ведомстволарға нақты байлаусыз
ірілендіретін көрсеткіштер бойынша құрастырылады. Сөйтіп таза табыстың онда
көрсетілген соммасы субъектілер, яғни мекен жайлар бойынша таратылмайды.
Шығындарда дәл солай .
Аталған баланстың көмегімен шаруа субъектілерінің шаруа жоспарларының
қаржылық жоспарлары мен мемлекеттік бюджетті құрастыру процессінде жүзеге
асырылатын атаулы қаржылық жоспарлауға арналған негіз
дайындалады.[19.82бет]
Мемлекеттік бюджет маңызды оперативтік қаржылық жоспар болып
табылады. Оның қаржылық жиынтық баланстан бір қатар қомақты айырмашылықтары
бар. Онда мемлекеттің барлық кірістері көрсетілмей, тек орталықтандырылатын
бөлігі ғана көрсетіледі. Жиынтық қаржылық баланста мемлекеттің кірістері
мен шығыстары туралы деректер үлкейтілген түрде, барлық ұлттық шаруашылық
бойынша көрсетіледі. Ал мемлекеттік бюджеттің нақтылау деңгейі жоғары.
Бюджетте бюджетке төлемдердің нақты атаулары мен оларды төлеушілер,
пайдаланылуы және оларда алушылар көрсетіледі.[23.82бет]
өндірістік емес саланың коммерциялық емес қызметтегі ұйымдар мен
мекемелерде өздерінің кіріс көздері болмайды, және бюджеттен
қаржыландырылады. Олар жыл сайын қаржылық жоспар түріндегі қаржыландыру
жоспарын әзірлейді. Оларда жоспарлармен көзделген сандық көрсеткіштермен
белгіленген нормалар бойынша есептелген шығындардың әрбір бағыты бойынша
қаржыландыру қызметтілігі көрсетіледі. Жекелеген ұйымдар мен мекемелердің
қаржыландыру жоспарларының соммасын қосу арқылы жергілікті басқару
органдарының жиынтық қаржыландыру жоспары қалыптасады. Жиынтық қаржыландыру
жопарының жобасы қаржы органдары мне келісіліп республиканың мемлекеттік
бюджетін құрастыру кезінде ескеріледі.
1.3. Мәдениет ұйымдарын қаржыландыру
Мәдениет – адамзат жасаған және адамдардың рухани қажеттіліктері мен
мүдделерін қанағаттандыруға бағытталған материалдық және рухани құндылықтар
жиынтығы.[1.81бет]
Бюджеттік бағдарламалар әкімшілері ай сайын жергілікті қаржы
органдарына бюджеттік сынаптау спецификалары негізінде белгіленген форма
бойынша бағдарламаны қаржыландыруға арналған қаржыландыру ұсыныстарын
береді. Жергілікті қаржы органы есепті кезең ішінде несиенің болуын
бюджеттік қаражаттарын мақсатты пайдалануын, бюджеттік сыныптау
спецификасына сәйкес мемлекеттік сатып алу туралы заңын сақтай отырып,
жоспарланған сомалардың сәйкестігін бақылайды.
Аудандық мәдени бөлімі қаржылық рұқсат негізінде рұқсат формасында
мәдени мекемелер мен кәсіпорындар арасында соманы бөледі. Одан кейін
бюджеттік мәдени мекемелері мен кәсіпорындары бюджеттік сынаптау
спецификалары бойынша бюджеттік қаражаттарды игереді. Шығындарда
функционалдық және экономикалық сынаптау көзделген. Функционалдық
сынаптауға сәйкес шығындар алты бөлімге бөлінеді: функционалдық топ,
функция, кіші функция, мекеме, бағдарлама, кіші бағдарлама. 15 топ, 11
функция, 99 кіші функция, 696 мекеме, 99 бағдарлама, және 99 кіші
бағдарлама бар. Функционалдық сыныптауда қызмет түрлерінің, іс шаралар мен
бюджеттік қатынастарға қатысушылардың толық сипаттамасы
көрсетіледі.[5.81бет]
Экономикалық сыныптау шығындарды олардың экономикалық белгілеріне
қарай 4 бөлімге бөледі: санат, класс, кіші класс, специфика. Санатқа
ағымдағы шығындар, күрделі жөндеулер, несие беру, қаржыландыру жатады.
Класс, кіші класспен специфика шығындарының мақсаты мен сипатын анықтайды.
Мәселен, ағымдық шығындарда: тауарлар мен қызметтерге арналған шығындар –
жұмысшылармен қызметкерлердің еңбек ақысы жұмысшылармен мен қызметкерлердің
еңбек ақысы.
Бюджеттік сыныптау автоматтау құралдарын пайдалана отырып басқарудың
жоғары оперативтілігіне қол жеткізуге арналған түсімдер мен шығындарды жан
жақты, нақты жүйелеуге мүмкіндік береді.
Қаржыландыру жоспары мемлекеттік мекемелер мен кәсіпорындардың нақты
бюджеттік бағдарламаларды орындауына жергілікті бюджеттен бөлінетін
қаражаттардың көлемін, мақсатын және ай сайын бөлінуін анықтайтын негізгі
төл құжат болып табылады.
Қаржыландыру жоспарын құрастыру кезінде мемлекеттік мекемелермен
кәсіпоындар мынадай құжаттарды басшылыққа алады: Қазақстан Республикасының
біріңғай бюджеттік сынаптауының шығындарды экономикалық сынаптауы
спецификасының құрылымы,бюджеттік бағдарламаларды қаржыландыру тәртібін
көздейтін нормативтік құқықтық актілер; тауарларды (жұмыстарды,
қызметтерді) берушілер мен шартжасау мерзімдері әр бір мемлекеттік мекеме
бойынша тиісті жылға республикалық және жергілікті бюджетті бекіту кезінде
ескерілген шығындардың шоттары.
Мемлекеттік мекемелердің міндеттемелері мен төлемдері боыйынша
қаржыландыру жоспарына, сондай ақ оларға арналған есептерге мәдени бөлімнің
бір басшысы немесе ол өкілеттік берген адам және бас бухгалтер қол қояды,
мөр басылады, содан кейін бюджеттік бағдарламалар әкімшісіне жіберіледі.
Аудандық мәдениет бөлімі Қазақстан Республикасының Заңнамасына сәйкес
міндеттемелер мен төлемдер бойынша қаржыландыру жоспарының дұрыс
құрастырылуына және олардың тиісті бюджеттік бағдарламалар әкімшісіне
мәдениет және ақпарат атқарушы органдарына уақытында жіберілуіне жауап
береді.
Әр бағдарлама бойынша қаржыландыру жоспары нормативтік актілерге
сәйкес әрбір шығындар спецификасына жеке есептеледі :
1. Негізгі еңбек ақы111 специфика – Қазақстан Республикасының
Үкіметінің 2002 жылы 11 қаңтардағы №41 қаулысына сәйкес есептеледі.
Еңбек өтілі, лауазымы, лауызымдық айлық ақыларды есептеуге арналған
коэфиценттерге сәйкес санаттың болуы;
2. Әлеуметтік салық 121 спнцифика еңбек ақы қорларының 18,8% көлемінде;
3. Іс сапар шығындары 136 специфика Қазақстан Республикасының
Үкіметінің 2000 жылы 22 қыркүйектегі №1428 қаулысына сәйкес.
4. Өзге тауарлады сатып алу! 139 специфика;
5. Коммуналдық қызметтер 141 специфика Қазақстан Республикасының
Үкіметінің 1998 жылы 2 қарашадағы №118 қаулысы негізінде алып жатқан
ауданның бір шаршы метріне есептеу негізінде;
6. Байланыс қызметтері 142 специфика қолданатын телефон нүктелерінің
саныны қарай абоненттік төлем есептеледі.
7. Электр қуатын төлеу 144 специфика Қазақстан Республикасының
Үкіметінің 2002 жылғы 26 қаңтардағы №128 қаулысы негізінде.
8. Жылу 145 специфика Қазақстан Республикасының Үкіметінің 1998 жылғы 2
қарашадағы №1118 қаулысы негізінде алып жатқан ауданның бір шаршы
метріне есептеледі.
9. Өзгеде қызметтер мен жұмыстар 149 специфика алынатын қол ақшаның 0,3
% көлемінде банкке қаржылқ қызметтер төленеді.
Бюджеттік мекемелердегі қаржы қызметі мемлекеттік органдарда
Қазақстан Республикасының заңнамасының сақталуын бақлауға арналған қажетті
ақпаратпен, қаржыландыру жоспарының орындалу барысы туралы, кәсіп орындар,
ұйымдар және адамдар мен есептесуі жағдайы ақшалай қаржатпен материалдық
құндылықтардың сақталуы туралы ақпаратпен қамтамассыз етіледі.
Қаржы Экономикалық қызметтердің міндеттері:
• Құжаттардың уақытылы және дұрыс рәсімделуін және жасмалатын
операциялардың заңды екендігін алдын ала бақылау;
• Ашық мемлекеттерге сәйкес қаражаттың дұрыс және тиімді пайдалануын
және белгілеген тәріпте еңгізілген өзгерістерді ескере отырып бюджет
бойынша қаржыландырудың бекітілген жоспарлары бойынша мақсатты
пайдалануын, сондай- ақ ақшалай қаржатпен материалды құндылықтардың
сақталуын бақылау;
• Ашық лимиттердің есебін дербес жүргізетін бюджеттік ұйымдарға уақытылы
жеткізу, сондай-ақ олардың қаржыландыру жоспарларын орныдауынжәне
қаржылық талдауды дұрыс жүргізуді бақылау;
• Арнайы қаражаттар сметтасы бойынша кірістер мен шығыстарды есепке алу
және басқада бюджеттен тыс қаражаттар бойынша операцияларды есепке
алу,
• Ұйымадар және жеке адамдар қаржылық жоспарнын орындау процесінде
туындайтын есептеулерд уақытыл жүргізу,
• Материалды жауапты адамдар мен олардың жауапты сақтаудығы
құндылықтарды есепке алу және сақтау мәселелері бойынша қус-қаулық
жүргізу,
• Есепке алу есептеу жұмыстарын компьютерлендіру;
• Белгіленген мерзімде қаржылық есептерді құрастыру және ұсыну;
• Қаржылық жоспарын және олар бойынша есепьерді құрастыру және басшы мен
кездесу;
• Есепке алу бойншв есептілік мәселелер бойынша және экономикалық қызмет
құзырына жататын басқада да номативті құжаттаржүйелей отырып есепке
алу (ережелер, нұсқаулар, әдестемелік нұсқаулықтарды);
• Есепке алу саясаты бойынша құжаттарды, есептік деректер машинкасымен
өңдеу бағдарламаларын, олар бойынша есептер, басқа да құжаттрды
сақталу, сондай- ақ оларды белгіленген тәртіпте мұрағатқа өткізу.
Тарау 2. Солтүстік Қазақстан облысы Ақжар ауданы Мәдениет және тілдер
дамыту бөлімінің кәсіпкерлігін талдау
2.1.Мемлекеттік ұйымның мінездемесі
Аудандық мәдениет бөлімі мемлекеттік мекеме, облыстық бюджеттен
қаржыланатын мемлекеттік мекемелер мен кәсіпорындарға бюджеттік
бағдарламаны ұйымдастырушы болып танылады. Аудандық мәдениет бөліміне
бағынатын мекемелер мен ұйымдар:
• Аудандық орталық кітапхана;
• Ленинградский селолық кітапханасы;
• Тұғыржап селолық кітапханасы;
• Ұялы селолық кітапханасы;
• Қазан селолық кітапханасы;
• Коммунизм селолық кітапханасы;
• Алқатерек селолық кітапханасы;
• Бостандық селолық кітапханасы;
• Аудандық мәдениет және тілдер дамыту бөлімі және т. б.
Бөлімнің жұмысшылар штаты – 10 адам.
Аудандық мәдениет бөлімі мемлекеттік мекеме болып табылады, ол
мәдениет, өнер және кино саласында мемлекеттік басқару қызметін көрсетеді.
Аудандық мәдениет бөлімі Қазақстан Республикасының Заңына,
Қазақстан Республикасының Конституциясына, Қазақстан Республикасының
Басқармасы мен Президентінің нормативтік құқықтық актілеріне, облыстық және
аудан әкімдерінің шешімдері мен бұйрықтарына бағынады.
Аудандық мәдениет бөлімінің басқару аппаратының шығындары облыстық
бюджетте қарастырылған қаралған шоттары арқылы қаржыланады.
Аудандық мәдениет бөлімінің ұйымдастырушысы – аудандық әкім.
Аудандық мәдениет бөлімінің заңды мекен-жайы – Солтүстік Қазақстан
облысы, Ақжар ауданы, Аблай хан көшесі, 7.
Аудандық мәдениет бөлімдерінің негізгі тапсырмалары:
• Ақжар ауданының мәдениет, өнер және кино саласын дамытуға бағытталған
ағымды және перспективтік бағдарламаларды әзірлеу;
• Мәдениет саласындағы әлеуметтік-экономикалық саясаттыңнегізгі бағыттарын
дайындау, салаларды реформалауды жүзеге асыру;
• Қазақстан халқының әдет-ғұрыптарын сақтау, Қазақстан Республикасының
тәуелсіздігі мен суверенитетінің мәдениетінің барлық салалар өмірінде
мемлекеттік және жалпы құрылымдарды өткізу қызметінің координациясы мен
бағытын анықтау;
• Кітапханаларға жиналған және қолданысқа берілген мәдени құндылықтар мен
жаңалықтарға барша жұрттың қол жеткізуіне мүмкіндік беру, кітапхананы
басқару ісін жүзеге асыру, кезектік баспа және әдеби қорларды
комплектілеу;
• Тарихи, мәдени, және архитектуралық мүсіндерге мемлекеттік қорғаумен
қамтамасыз ету;
• Мәдениет саласын дамытуға бағытталған фестивальдар, көріністер, сайыстар,
айтыстар, кинофестиваьдар, тақырыпты кино көрсету және тағы басқа іс-
шараларды өткізу.
Негізгі тапсырмаларға сәйкес аудандық мәдениет бөлімі келесіфункцияларды
атқарады:
• өнер шығармаларын дайындауға мемлекеттік әлеуметтік шығармашылық
тапсырмаларды формалайды және береді, сайыстар, көріністер және тағы
басқа іс шараларды ұйымдастырады, олар жоғары шығармашылық драмалық,
музыкалық, хореографиялық өнер шығармаларының дамуына жол беруі қажет;
• есеп-шот, қорғаныс, қайта құру, қолдану және тарихи мүсіндерді
пропогандалауды басқаруды, материалдық және сапалық мәдениетті жүзеге
асырады;
• қойылған кезекте мәдениет және өмір саласының қызметшілеріне құрметті
атақ, Қазақстан Республикасының мемлекеттік сыйлықтарын беруді
енгізеді;
• аудан әкіміне құру, қайта құру және кәсіпорындармен ұйымдарды
ликвидациялау туралы ұсыныстарын енгізеді;
• аудан ішіндегі мәдениет бөлімдерінің халыққа мәдениет қызмет көрсетуін
жүзеге асыру, дамыту және материалдық-техникалық базаны нығайту туралы
қызметін координациялайды;
Аудандық мәдениет бөлімін басшы басқарады. Ол Қазақстан Республикасының
мәдениет Департаментінің келісімі бойынша облыс әкімімен басшы болып
тағайындалады және босатылады.
Басшының із басары, көмекшісі болады және із басарын басшы өзі
тағайындауға және босатуға құқылы.
Аудандық мәдениет бөлімінің басшысының қызметі келесілерден тұрады:
• Бөлімге қойылған тапсырмаларды уақытында және дұрыс орындалуына
жауапты;
• өзіне бағынатын селолық округтердегі мәлениет бөлімдеріне басшыларды
тағайындаыды және олардың қызметін қадағалайды;
• өзіне бағынатын селолық округтердегі мәдениет бөлімдерінің қызметін
жүзеге асыруға бұйрықтар шығарады, ол бұйрықтар өз компетенциясына сай
болу керек;
• бөлімнің басқару аппаратының штаттық кестесін бекітеді, ол кестеде
еңбекті төлеу қоры қарастырылады.
Аудандық мәдениет бөлімі оперативтік басқару құқығында өзінің жеке
мүлігі болады.
Аудандық мәдениет бөлімінің мүлігі мемлкеттен берілген шот арқылы
формаланады, ол негізгі қорлар және айналық құралдарынан және тағы басқа
аудандық мәдениет бөлімінің балансында құны көрсетілген мүліктен тұрады.
Аудандық мәдениет бөлімі Қазақстан Республикасының мәдениет
Департаментінің келісімі бойынша аудан әкімімен ликвидацияланады немесе
қайта құрылады.
Ақжар ауданының мәдениет және тілдер дамыту типтік құрылымы:
• басшы;
• басшының ізбасары;
• кадрлер бөлімі;
• қаржыландыру және жоспарлау бөлімі;
• бухгалтерлік есеп және бөлімі;
• аналитикалық жаңалықтар бөлімі.
2.2.Бюджеттің шығын бөлімін орындау
Ақжар ауданының аудандық мәдениет объектілері бойынша жалпы еңбек ақы
көлемі 37 757,0 мың тенгені құрайды, соның ішінде:
- басқару аппараты бойынша 5008,0 мың тенге;
- аудандық мәдениет ұйымдары бойынша 18 796,0 мың тенге,
- аудандық мәдениет кәсіпорындары бойынша 13 953,0 мың тенге.
Қалған шығындар 218 904,0 мың тенге құрайды.
Ақжар ауданының мәдениет бөлімдерінің аудандық мәдениет объектілерінің
жалпы бюджет көлемі 256 661,0 мың тенге деп есептелінген.
Ақжар ауданының бюджеті Қазақстан Республикасының “бюджеттік жүйе
туралы” заңына сәйкес түсімдер шоты арқылы формаланады. Ол қаржы білім
беру, мәдениет және спорт, денсаулық сақтау, әлеуметтік қорғаныс, қорғау
басқарма органдары, құқық қорғайтын органдар, ауыл шарашылығы, көлік,
тұрғылықты – коммуналдық шараушылық және тағы басқа шығындардың жергілікті
бюджет бағдарламасын қаржыландыруға арналған.
Жергілікті бюджетті орындау бекітілгеннен кейін қаржылық жылдың 1
қаңтарынан басталып 31 желтоқсаннан аяқталады.
Жергілікті бюджетті орындау барлық саладағы жергілікті бюджеттердің
шығындар мен кірістер сомасын жазып, қадағалау кезінде орындалады. Олар
өзгешеліктер енгізу жолымен айлық сомаларды бөлуге сәйкес жылдық табыс және
шығындарды құрайды.[2.81бет]
Бюджетті орындау бойынша қаржылық процедуралар – олар өз компетенциясы
шегінде жүргізілетін мемлекеттік мекеменің қызметі, олар сәйкес қызмет
етіп жүрген заңды актілерге бағынатын республикалық және жергілікті
бюджетпен бекітілген орындауға бағытталады.
Барлық сатудағы бюджет шығындары даму бюджетіне және ағымды шығындар
бюджетіне жататын шығындарға бөлінеді. Даму бюджетіне инвестициялық және
инновациялық қызметті қаржыландыруға ассигновациялау, материалдық
технкалық базаны нығайту және өндіруді кеңейтуге байланысты басқа да
шығындар.[5.81бет]
ФА
А
Сурет 1. Мәдениет объектілерін қаржыландыру схемасы
Барлық сатыдағы бюджет балансталған болу керек. Бюджеттің дефециті
болған кезде бірінші кезекті қаржыладыруға ағымдағы шығындар бюджетіне
енетін шығындар жатады.
Бюджеттерді баланстау мақсатында сәйкес атқарушы органдар бюджетінің
дефецит көлемін орнықтыра алады. Егер бюджетті орындау процессінде дефецит
көлемі өссе немесе бюджетке түсетін түсімдер өте көп түссе, онда шығындар
секвестр механизмі енгізіледі. Секвестр мемлекеттік шығындардың
пропорционалдық төмендеуін ( 5,10,15 % және тағы да басқа) ай сайын бюджет
баптары бойынша ағымдағы қаржылық жылдың қалған уақытына бекітеді.
Мәдениетті басқаруға қорлар шығын көлемін, олардың бағытын, ай сайын және
квартал сайын және квартал сайын бөлуін анықтайтын негізгі төл құжат болып
табылатын қаржыландыру жоспары бойынша шығындалады.
Қаржыландыру жоспары бойынша шығындар тура шот әдісі немесе номалау
әдісімен есептеледі. Тура шот әдісімен еңбек ақы, төлемдер, концелярлық
және шаруашылық шығындар есептелінеді. Басқарманың шығындар сметасының
негізгі бөлігін еңбек ақыға шығындар құрып жатыр. Мемлекеттік басқарма
органдарының қызметшіліренің еңбек ақы көлемі Қазақстан Республикасының
әдейі басқарма қойылымымен анықталыда. Қаржыландыру жоспарына еңбек ақы
бойынша шығындарды енгізудің негізі болып басқару аппаратының штаттық
кестесі табылады. Штаттық кесте дегеніміз мамандағы, аты-жөні, бірлік саны,
окладтар, қосымшалар, үстінен төленген сома және тағы басқа көрсеткіштері
енгізілген басқару органдарының құрылымдық бөлімдердің тізімдері.
Аудандық мәдениет бөлімінің шығындар құрамына қызметтік жеңіл
автомобильдерге шығындар, қызметті іс-сапарларға шығындар, пошталық және
телеграфтық шығындар және тағы басқа басқарма функцияларын атқаруға қажет
шығындар.
Аудандық мәдениет бөлімінің қаржыландыруға толығымен 2006 жылға 12
008,0 мың тенге қаржы бөліну қарастырылуда, 2005 жылы қабылданған жоспарға
қарағанда 3019,0 мың тенге көлемінде артық.
♦ 001 003 бағдарлама “Жергілікті бюджетін қаржыландыратын білім беру,
мәдениет, спорт және туризм орындаушы органдар қызметін қамтамасыздандыру”
бойынша штаты 10 қызметшіден тұрса да шығындар сомасы 10298,0 мың тенге
құрайды.
♦ 001 009 бағдарлама “Мемлекеттік органдарды материалдық техникалық
қамтамасыздандыру” бойынша бөлім жұмыс шараларына оргтехника сатып алуға
1710 мың тенге көлемде ассигнования түрінде болады.
Еңбек облысында мемлекеттік бақылау еңбек ақының минималды гарантия
функциясын, орындауды қажет жұмыс берушілер Қазақстан Республикасының
азаматтарына минимумнан төмен еңбек ақысын төлеуге құқығы жоқ.
Мемлекеттік бюджеттің қаражатын мемлекеттік кәсіпорындармен
ұйымдардың, қызметкерлердің еңбегін төлеу заңды актісімен қойылған төлем
және тарифтік коэфицентке байланысты – тарифтік жүйе негізінде орындалады.
Бюджеттік кәсіпорындардың дефециті тариф коэфиценттерін ұлғайтуға
жағдай жасамайды, өйткені оларды үлкейту еңбекті төлеу қорын ұлғайтуға алып
келеді. Осындай түрде, өндітістегі жұмысшыларға қарағанда бюджеттік
саладағы төлемақы әлде қайда төмен.
Мемлекеттік кызметкерлердің мамандық оклад схемасы Қазақстан
Республикасының Президентінің “Мемлекеттік бюджет арқылы қаржыланатын
органдардың жұмысшыларының еңбке ақысының бірлік жүйесі туралы” жарлығымен
қойылған. Мемлекеттік қызметкерлердің еңбек ақысын ұйымдастыру негізгі
мамандық оклад, квалификациялық класс үшін қайта төлеу және қосымша төлеу,
индивидуалдық еңбек өніміне қарамастан премиялар сияқты элементтер
қолданыста жатыр.
Қазақстан Республикасының “ 2003 жылғы Республикалық бюджет туралы”
заңы бойынша еңбек ақысын минималды көлемде 6600 тенге құрайды.[3.81бет]
2.3.Мемлекеттік зат, қызмет және жұмыс сатып алу, бюджеттік есеп және
есептілік және орындауды талдау
Республикалық және жергілікті бюджет қорларын эффективті шығындау
мақсатында 2002 жылдың 16 мамырында №321-2 “Мемлеттік сатып алулар туралы”
Заң қабылданған. Ол шығындар мемлекеттік меншікке қажет жұмыс және
қызметтерді сатып алуға арналған.
Жоғарыда көрсетілген Заңның қажеттілігі мен актуалдығы ең алдымен
барлық саладағы бюджет табысын орындау бөлімінің өте қатал жағдаймен,
бюджеттік ассигнованияның мақсатты емес және шығындалуымен анықталады.
Мемлекетті сатып алулар дегеніміз – тұтынушы атынан мемлекеттік сатып
алулар туралы келісім негізінде Қазақстан Республикасының Республикалық
және жергілікті бюджеттік шоттарынан мемлекеттік меншікке қажет тауарлармен
мемлекеттке қажет қызметтерді сатып алу.[7.81бет]
Мемлекеттік сатып алулар процессі:
- Республикалық бюджет және жергілікті бюджетпен бекітілген
көрсеткіштер негізінде номенклатураны құрастыру және сатып
алатын тауарлар, жұмыстар мен қызметтердің көлемі;
- Сәйкес қаржылық жылға тауар ұсынатын қызметкерді талдау,
онымен мемлекеттік сатып алулар және одан тауарлар, жұмыстар
және қызметтерін сатып алу туралы келісімді бекіту;
- Мемлекеттік сатып алу туралы келісімді орындау;
Мемлекеттік сатып алуларға байланысты қарым-қатынасты құқықтық
қадағалау келесі дәйегілерге негізделеді:
-Мемлекеттік бюджет қорын оптимальды шығындануы;
-Мемлекеттік сатып алулар туралы заңға сүйене отырып, потенциалды
тауар ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
Тарау 1.Бюджет шығынының теориялық
негізі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... .5
1.1.Қазақстан Республикасының бюжеттік
жүйесі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... .5
1.2. Қаржыландыру жоспарын құру және бекіту
тәртіптері ... ... ... ... ... ... . ... 13
1.3.Мәдени ұйымдардың қаржыландыру жоспарын
әзірлеу ... ... ... ... ... ... ... 21
Тарау 2.Солтүстік Қазақстан облысы Ақжар ауданы Мәдениет және тілдер дамыту
бөлімінің кәсіпкерлігін
талдау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ..2 6
2.1.Мемлекеттік ұйымның
мінездемесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 26
2.2.Бюджеттің шығын бөлімін
орындау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..2 9
2.3.Мемлекеттік зат, қызмет және жұмыс сатып алу, бюджеттік есеп, есептілік
және орындауды
талдау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
..32
Тарау 3. Солтүстік Қазақстан облысы Ақжар ауданы Мәдениет және тілдер
дамыту бөлімінің қызметін жетілдіру жөніндегі
ұсыныстар ... ... ... ... ... ... .. ..54
3.1. Ақылы қызметтен табылатын қаражаттар ағымдағы шотын ашу ... ... .54
3.2. Аудандық балалар, жасөспірімдер кітапханасын
ашу ... ... ... ... ... ... ... ... 56
3.3. Экономикалық есептерде автоматтандырылған жұмыс орнын қолдану..58
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..62
Қолданған әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ...67
Кіріспе
Мәдениет саласының қызметі болып құру, тарату, мәдени байлықтарды
қолдану және қорғауға беру, филармония, оркестр, театр, студия, мектеп,
мастерлік ұйымдар, атқарушы ұйымдар, мұражай, кинотеатрлар, видеосалондар,
кітапханалар, сурет салондары мен галереялар, мәдени-дамыту ұйымдар,
зерттеу және қайта құру орталықтары, мәдени-тарихи орталықтар, аумақтар
және тағы басқа ұйымдар табылады.
Мәдени саланың қызметі Қазақстан Республикасының Заңдылығына сәйкес
реттеледі.
Мәдениет қызметінің субъектілері болып Қазақстан Республикасының
мәдени саланын жүзеге асыратын азаматтардаң қызметі, басқа елдер
азаматтары, азаматтық алмаған адамдар, серіктескен қоғамдар, шығармашылық
ұйымдар және тағы басқа қоғамдар табылады.
Мәдени ұйымдарын құру, тіркеу, қайта тіркеу және ликвидациялау
Қазақстан Республикасының заңдылығына сәйкес өткізіледі. Мәдени ұйымдарды
өзінің қызметтеріне мемлекеттік тіркеуден кейін ғана кіріседі.
Мәдени ұйымдары және мемлекеттік тіркеу ұйымдары арасындағы қарым-
қатынас жарлық және тағы басқа тіркеу құжаттары арқылы реттеледі.
Қазақстан Республикасының заңдылығына сәйкес мәдени ұйымдары әр түрлі
қызметтермен айналасуға құқылы.
Қазақстан Республикасының заңдылығына сәйкес мәдени ұйымдарының
жұмысшылары міндетті әлеуметтік қорғаныста болады.
Мәдени ұйымдарының тіркеуден бас тартуы тек қана Қазақстан
Республикасының заңдылығымен қарастырылған және рұқсат етілген жағдайда
ғана бола алады.
Мамандандырылмаған шығармашылық ұйымдар және қоғамдар азаматтардың,
серіптестік қоғамдардың, мәдени ұйымдардың, жергілікті және атқарушы
қоғамдар қалауымен құрылып, заңды тұлға ретінде тіркеліп, Қазақстан
Республикасының заңдылығына сәйкес функционалданады [1.81бет]
Дипломдық жұмыстың мақсаты Мадениет жане тілдер дамыту бөлімінің
жұмысын талдау негізінде осы сфераны қаржыландырудың қосымша қайнар
көздерін табу. Осы мақсатқа жету үшин келесі мәселелер шешілді:
1. Бюджет шығынының теориялық негізі карастырылды;
2. Солтүстік Қазақстан облысы Ақжар ауданы Мәдениет және тілдер дамыту
бөлімінің кәсіпкерлігі талданды;
3. Солтүстік Қазақстан облысы Ақжар ауданы Мәдениет және тілдер дамыту
бөлімінің қызметін жетілдіру жөніндегі ұсыныстар жасалды.
Қазақстан Республикасының мәдениетін дамыту және сақтап қалудың
мемлекеттік гарантиясының негізі болып мемлекеттік қаржыландыру табылады.
Мәдени саласы бюджеттік және бюджеттік емес құралдар, мәдени
ұйымдардың қызметі арқылы алынған қаржы арқылы қаржыландырыландырыладды.
Мәдени қаржыландыру үшін қосымша заңды тұлға және жеке тұлғалардан заңды
түрде қаржы-қаражат алынады. Мәдениетті дамыту үшін мәдениетті дамыту
қорлпры құрылады, олар өз қызметін қазақстан Республикасының Заңына бағынып
орындайды. Мәдени дамыту үшін құру және шығаруды реттеу басқармасымен
орындалады.
Мәдени саласын қаржыландыратын қорлар тек қана өз мақсаты бойынша
жұмсалады: мәдени ұйымдардың негізгі қызметін қаржыландыру, мәдени саладағы
мемлекеттік бағдарламаларды қаржыландыру, мәдени құндылықтарды сатып алу,
мәдени саласында халықаралық және ұлттық ісшаралар өткізу.
Әр жыл сайын кітапхана немесе ауылдық клуб ашылады. Соңғы 3 – 4
арасында құрылған ескерткіш және монументтермен қонақтарды
таңқалдырғанымызға қуанышты сезіммен толқимыз. Олардын арасында атап
өтетіндер: Ақжар ауданы Талшық селосының орталығында жаңарған Тәуелсіздік
аланы, Тәуелсіздікке арналған барс және бүркіт мүсіні. Барлық жаңа – ол
ұмытылған ескі! -деп бекер айтылмаған.
Мәдениет – ол ең алдымен біздің ұрпағымыздың дамуы, сондықтан біздің
халқымыздың әдеп-ғұрыптарын ұмытпай, сақтап, дамытуға тырысу керек, ол
біздің болашағымыз.
Тарау 1. Бюджет шығынының теориялық негізі.
1.1.Қазақстан Республикасының бюджеттік жүйесі.
Біздің еліміздегі экономикалық құрудың жақсаруы көп жағдайда қоғамның
қаржылық жүйесінің қайта құрылуының бағыты және мемлекеттің бюджеттік
саясаты қаншалықты сұраныстарға жауап беретініне байланысты.
Қазіргі күні қазақстан экономикалық крисизта болып жатыр. Осы
кризистан шығу үшін қоғамның қаржылық жүйесі радикалдық жаңартуды талап
етеді. Осы кризистан шығу үшін Қазақстан Республикасының Бюджеттік жүйесі
туралы Заң қабылданған. Бұл заң бюджеттік заңдылықтың жалпы
дәйегілерін,Қазақстан Республикасының бюджеттік процессі және бюджеттік
жүйесінің функционалдаудың құқықтық негіздерін қолданады. Сондықтан
бюджеттік жүйе, бюджеттік прцесс, теоретикалық және заңды негіздер және
бюджеттік механизмдердің функционалдық реалдық тәжірибе соңғы кезде өте
актуалды болып табылады.[2.81бет]
Бюджеттік көрсеткіштердің өсуі көбінесе бюджеттік жүйенің дамуына,
факторларды бөлуіне, сол факторларды анықтаумен дамытуына қажетті
өзгерткіштер енгізуге байланысты.
Бюджет – мемлекеттік орталықтанған қаржылық қор, ол бюджеттін
тапсырмаларын қамтамасыздандыруға және дәйегілерін көрсетіп, анықтауға
арналған.
Бюджеттік жүйе туралы заң қаржылық қарым қатынастарды реттейді, әр
түрлі сатыдағы бюджеттің құрылу процестерін қадағалайды, дайындау тәртібін
анықтайды, қарастырады, басқарады, орындайды, республикалық және жергілікті
бюджеттің орындауын бақылайды.
Алдағы қаржылық жобаларды әзірлеу негізі және мемлекеттік бюджетті
ұзақ мерзімдік жоспарлау көрсеткіштері Қазақстан Республикасының әлеуметтік-
экономикалық дамудың индикативтік жоспары болып табылады, ол Қазақстан
Республикасының басқармасымен қабылданады. Территорияларды дамытудың
экономикалық және әлеуметтік бағдарлама жергілікті басқарма органдарымен
қабылданады. Қазақстан Республикасының Президенті Қазақстан халқына әр жыл
сайын өз жолдауында алдағы периодқа бюджеттік жүйе бойынша тапсырма береді.
Қазақстан Республикасының бюджеттік жүйесі әр түрлі бюджет сатыларын
қамтиды, олар экономикалық қарым қатынастарға және сәйкес құқықтық
актілерге негізделген.
Қазақстан Республикасында мемлекеттік бюджетті құрайтын республикалық
бюджет және жергілікті бюджет өз бетінше функциолданады. Бюджеттік жүйенің
функционалдануы әр түрлі сатыдағы бюджеттермен қарым қатынасқа байланысты,
сондай оларды әзірлеу тәртібімен қамтамасызданады, бақыланады, бекітіледі,
орындалады, қарастырылады және де республикалық және жергілікті бюджет
орындалу туралы есеп шот беріледі.
Қаржылық жылға республикалық бюджет Қазақстан Республикасының заңымен,
ал жергілікті бюджеттер – маслихат шешімімен бекітіледі.
Бекітуді әзірлеу және бюджеттерді орындауды ескеру ұлттық валютада
орындалады.
Қазақстан Республикасының бюджет жүйесі бірлік, толықтық, реалдық және
барлық бюджеттердің жекелігі дәйегісіне негізделеді.
Бюджеттің бірлігі құқықтық базамен қамтамасызданады, бірлік бюджет
классификациясы қолданады. Ол Қазақстан Республикасының Қаржы
Министірлігімен бақыланады, мемлекеттік қаржы статистикасының бірлік
формасымен, бюджеттік процедура дәйегілерімен, қаржы жүйесінің бірлігімен
реттеледі.
Бюджеттің толықтығы міндетті және толық бюджеттік барлық түсімдермен
қамтамасыз етіледі, соның ішінде мемлекеттік акция пакеттері бар
акционерлік қоғамдардың түсімдердің толық тізімі, Қазақстан Республикасының
салықтық және бюджеттік заңдылығымен анықталады.
Бюджеттің реалдігіне жету үшін Қазақстан Республикасының әлеуметтік
экономикалық дамудың индикативтік жоспарына дамыту Қазақстан
Республикасының Президенті Қазақстан халқына өзінің әр жылдық талдауында
экономикалық және әлеуметтік даму бағдарламасын орындау болып табылады.
Бюджеттердің көрсеткіштері әр азаматқа түсінікті болу үшін бюджеттің
орындалған есеп-шоты және оны жариялау арқылы өткізіледі.
Бюджеттік бірлікті жоспарлаунегізделеді:
-бюджеттік бағдарламалардың тізімін құрау, олар республикалық және
жергілікті бюджеттерден қаржылануы қажет;
-нақты заң және тағы басқа заңды актілермен орнатылған республикалық
және жергілікті бюджеттер арасындағы табыстарды бөлу нормативтері, облыстық
басқарма органдарының шешімімен – облыстық бюджет және аудандық бюджет
арасындағы шығындарды бөлудің тұрақты нормативтері;
-ұзақ мерзімдегі көлемді субвенциялар Қазақстан Республикасының Заңды
актілерімен құрылады, олар республикалық бюджеттен облыстық бюджетке
беріледі, бюджеттік алымдар облыстық бюджеттерден алынады, Астана және
Алматы қалаларының бюджеттері республикалық бюджетке, облыстық басқарма
органдарының шешімімен –ұзақ мерзімдегі көлемді субвенциялар, олар облыстық
бюджеттен аудандық бюджетке және бюджеттік алымдар аудан бюджетінен
облыстық бюджетке беріледі;
-Қазақстан Республикасының Қаржы Министірлігінің келісімі бойынша
облыстық бюджеттерге, Астана және Алматы қалалрына түскен сомманы анықтау;
-Қазақстан Республикасының басқармасының анықтауымен, жергілікті
органдардың басқаруы бойынша қарыз сомасын реттеу;
-Қазақстан Республикасының Республикалық бюджет туралы заңында,
жергілікті басқару органдарында бюджет туралы заңында сол қаржылық жылға
жергілікті атқарушы оргадардың лимит сомасын реттеу;
Бюджеттің құрылымы:
1. официалды трасферттерден, гранттардан түсетін табыстар,
ертеде бюджеттен берілген несиелердің негізгі қарызын жабу;
2. шығындар және несиелер,
шығындар,
несиелер;
3.бюджеттің дефициті (профициті)
4. бюджеттің дефицитін қаржыландыру (профицитті қолдану)
Бірлік бюджеттік санаттар нормативтік құқықтық акт болып табылады,
бюджетке түсетін, бюджеттен шығатын функционалдық, ведомстволық,
экономикалық мінезі бар етіп қаржы топтарына бөледі.
Бірлік бюджеттік санаттардың құрылымы:
• табыс санаты
• шығындардың функционалдық санаты
• шығындардың экономикалық санаты.
Бірлік бюджеттік санаты Қазақстан Республикасының Қаржы Министірлігімен
бекітіледі.
Жергілікті бюджет құрамына әкімшілік-аумақтық бірліктің ақшалық
қоры құрады,олар жергілікті маслихатпен бекітіледі, бюджетке түсім және
бюджеттің дефицитін (профицитті қолдану) қаржыландыру арқылы формаланады,
сол функцияларды орындауды жергілікті басқарушы органдар реттейді. Олар Ата
Заңға – Конституцияға, Қазақстан Республикасының Президенті және Қазақстан
Республикасының Басқармасының заңы мен актілеріне бағынады.
Жергілікті атқарушы органдар біртұтас бюджеттік жоспарлау негізінде
тиісті әкімшілік – аумақтық бірліктердің бюджеттерін әзірлейді және оны
өздері орындайды. Жергілікті өкілді органдар тиісті қаржы жылының бюджетін
өткен қаржы жылына тиісті жергілікті бюджеттің орындалуы туралы есепті
қарастырады және бекітеді.
Облыстық өкілді органдар облыстық бюджет және аудандар (қалалардың)
бюджеттері арасындағы кірісті бөлудің тұрақты нормативтерін,
субвенцияларының ұзақ мерзімді көлемдерін аудандық (қалалық) бюджеттен
облыстық бюджеке берілетін бюджеттік алымдарды бекітеді.
Жергілікті атқарушы органдар тиісті әкімшілік аумақтық бірліктердің
бюджеттерінің орындауын, бюджет қаражаттарын тиімді әрі мақсатты түрде
жұмсалуын қамтамасыз етеді
Жергілікті бюджеттің орындалуы каасалық негізінде жүзеге асырылады.
Заң актілерімен көзделген жағдайда және жергілікті бюджетпен
қаржыландырылатын мемлекеттік мекемелердің оларды жұмсауы кезінде
жергілікті бюджетке тауарлық немесе натуралдық түсімдер мен байланысты
операциялар жергілікті бюджетте ақшалай формада көрсетіледі.
Натуралдық формада жүзеге асырылатын ресми трасферттер (гранттар(
жергілікті бюджетте көрсетлмейді.
Жергілікті бюджеттің кассалық орындалуын Қазақстан Республикасының
Қаржы Министірлігінің Қазынашылығының аумақтық органындағы тиісті
жергілікті бюджеттердің есебінен және ағымдағы шоттардың қаражаттары
шегінде жергілікті атқарушы органдар жүзеге асырылады.
Жергілікті бюджет есебінен қаржыландырылатын мемлекеттік
мекемелердің шоттарын, жергілікті бюджетердің шоттарын жүргізеді, оларға
арналған аударма операциялары жергілікті атқарушы орган берген қаржылық
рұқсат негізінде Қазақстан Республикасының Қазынашылық органдармен жүзеге
асырылады.
Қазақстан республикасының Қаржы Министірлігі Қазақстан
Республикасының Үкіметі белгілеген тәртіпте бос ақшаларды қазынашылық
органдарының шоттарынан алып, уақытша Қазақстан Республикасының Ұлттық
Банкіне салымдар (депозиттер) түрінде орналастыруға құқылы.
Мемлекеттік мекемелер бағдарлама әкімшісі бекіткен смета шегінде
Қазақстан Республикасының Қаржы Министірлігі, Қазынашылық Комитеті берген
рұқсаты негізінде қаржы жұмсай алады. Қазақстан Республикасының Қаржы
Министірлігі бөлінген ақшалар Қазынашылық рұқсатта көрсетілген мақсатқа
жұмсалмаған жағдайда қаржыландыруды тоқтата тұруға немесе кері шақыруға
құқылы. Бюджеттік қаражатты кері шақыру қазынашылық рұқсатта көзделмеген
мақсатта жұмсалган қаражат соммасына тең көлемде бағдарлама әкімшісінің
қазыналық рұқсатындағы тиісті шығындар спецификасы бойынша ағымдағы
қаржыландыруды кеміту жолымен жүргізеді.
Жергілікті бюджет есебінен қаржыланатын мемлекеттік мекемелер
тиісті қаржы жылына бюджеттік заңнамамен белгілі бюджеттік сомадан асатын
бюджеттік шоттар бойынша өзіне міндеттеме алуға құқығы жоқ.
Республикалық бюджет есебінен қаржыланатын мемлекеттік мекемелерді
жергілікті бюджет есебінен қаржылануға жол бермейді, егер де заң
актілерімен, егер де заң актілерімен басқа жағдайлар қарастырылмаған
жағдайда.
Қаржы жылының басында артық қалған бюджеттік қаражат жоғары тұрған
бюджетке ауыстырылмайды. Қаржы жылының басында артық қалған бюджеттік
қаражат келесі жыл бойы жергілікті атқарушы органдардың негізгі
берешектерін өтеуге жұмсалады. Жергілікті атқарушы органдардың ағымдағы
қаржы жылында берешектері болмаған жағдайда қаржы жылының басында артық
қалған қаражат тиісті жергілікті бюджетті нақтылау туралы жергілікті өкілді
органның шешімі негізінде жергілікті бюджеттің несиелік берешектерін
өтеуге, сондай ақ несиелік берешектерін өтеуге, сондай ақ несиелік берешек
болмаған жағдайда жергілікті бюджеттік бағдарламаларды қаржыландыруға
жұмсалуы мүмкін.
Жергілікті өкілді органдар әкімшілік-аумақтық бірлікті басқарудың
схемасын өзгерту туралы шешім қабылдаған жағдайда облыстардың,Астана мен
Алматы қалаларының, қалалармен адандардың әкімдері бюджетті орындау
барысында жергілікті бюджеттік бағдарламаны іске асыратын бағдарламалар
бойынша қаржы жылына арналған бюджет туралы маслихат шешімімен бекітілген
бағдарламалардың сомасы шегінде бюджеттік тағайындаулардың сомасын
өзгертуге құқылы.
Мемлекеттік бюджет есебінен қаржыланатын мемлекеттік мекемелерге
арналған бюджеттік орындау және есептілік (кезект( және жылдық) формаларын
жүргізу жөніндегі қаржы процедураларының тәртібін Қазақстан Республикасынын
Үкіметі бекітеді.
Мемлекеттік мекемелерге қаржы жылы бойында бюджет қаржыларын бөлу,
бюджет шоттарын ашу және жабу тәртібін Қазақстан Республикасының Қаржы
Министрлігі анықтайды.
Мемлекетік мекемелерде тек қана бюджеттік шоттар болуы мүмкін,
сондай ақ Қазақстан Республикасының Заң актілерімен көзделгенжағдайда басқа
да шоттар ашуға болады.
Басқадай жағдайлар Заң актілерімен белгіленбеген болса мемлекеттік
мекемелер өздерінің шоттарын тек Қазақстан Республикасының Қаржы
Министрлігінің Қазынашылық органдарда ғана ашады.
Шотты қолдану кезеңінде есепті қаржыжылының бюджетін орындау
аясындағы операциялар аяқталады.
Жергілікті атқарушы органдар есепті жылдан кейінгі жылдың 1ші
шілдесінен кешіктірмей жергілікті өкілді органдарғатүсіндірме жазба және
ұсыныстарын қоса отырып есепті қаржы жылда тиісті жергілікті бюджеттің
орындалуы туралы жылдық есепті ұсынады. Есепті қаржы жылда жергілікті
бюджеттің орындлуы туралы қаржылық есепті жылға бекітілген жергілікті
бюджет құрылымы бойынша ұсынылады [16.1].
Аудандар мен қалалардың жергілікті атқарушы органдары жергілікті
атқарушы органдарға сәйкес бюджет бойынша сол айдың бір күніне айлық есеп
шот береді.
Мемлекеттік мекемелер, жергілікті атқарушы органдар Қазақстан
Республикасының Қаржы Министрлігіне нормативтік құқықтық актілерге сәйкес
бюджетін орындауы бойынша есеп шот тапсырады.
Бюджет орындалуы туралы сәйкес ақпарат органдары арқылы жергілікті
атқарушы органдар кварталдықесеп шоттарды басылымға жіберіді.
Мемлекеттік бюджеттен қаржыланатын мемлекеттік мекемелердің
шығындар сметасын бекіту және құру дұрыстығын бақылау және қазыналық
рұқсатпен бюджеттік құралдарды қолдану Қазақстан Республикасының Қаржы
Министрлігі және аумақтық органдармен орындалады.
Жергілікті бюджетпен қаржыланатын мемлекеттік мекемелерін шығындар
сметасын бекіту және құру дұрыстығын бақылау және қазыналық рұқсатпен
бюджеттік құралдарды қолдану Қазақстан Республикасының Қаржы Министрлігі
және аумақтық органдармен орындалады.
Жергілікті бюджеттің орындалуы мен даярлануы сәйкес дәрежедегі
басқарма органдарының ревизялық комиссияларымен, Қазақстан Республикасының
Қаржы Министрлігі және оның аумақтық органдарымен бақыланады.
Ревихия және тексерулердің тәртібі мен кезеңі республикалық және
жергілікті бюджеттер құраодарымен Қазақстан Республикасының Қаржы
Министрлігімен, жергілікті басқару органдары Қазақстан Республикасының заң
актілеріне сәйкес.
1.2. Қаржыландыру жоспарын құру және бекіту тәртіптері.
Қаржы жоспарларды құру кезең бойынша атқарылады.
Қаржыландырудың бірінші кезеңінде қаржылық көрсеткіштердің есеп-шот
кезеңіндегі экономикалық талдау жүргізіледі. Қаржылық көрсеткіштерді талдау
өнеркәсіп көрсеткіштері арқылы өткізіледі. Жоспарлық түсімдер мен
шығындардың фактілік көрсеткіштерін өнеркәсіп көрсеткіштері арқылы бір
біріне сәйкестеуі толық емес аккумуляциялық құралдар себебін көрсетпеуге
көмектеседі, оларды қолданудың эффектілігін анықтайды.
Қаржыландырудың екінші кезеңінде экономикалық және әлеуметтік даму
жоспарының көрсеткіштері негізінде табыс және шығыстардың негізгі топтары
бойынша жоспарланған кезеңнің табыс және шығыстардың топтары бойынша
өткізіледі.
Қаржылындырудың үшінші кезеңінде бөлек тапсырмалар , баптар бір
және толық болады, балансталады. Егер қажет бағдарламалар және жоспарлық
тапсырмаларға қаражат ресурстары жетпейтін болса, табыстар және жинақтар
көлемін өсіретін жолдар қарастырады, эффекті қолдану жолдары ізденеді,
кейбір жағдайда шығындар түрлері қысқартылады.
Білім беру және ақшалай табыстарды қолдану жоспарын орындайтын
қаржылық жоспар қаржылық жоспарлаудың негізгі төл құжаты болып табылады.
Қаржылық жоспарлар ұлттық шаруашылық қаржылық ресурстарымен қамтылғанын
көрсетеді.
Сәйкес қаржылық жылға қабылданған Республикалық бюджет туралы
Қазақстан Республикасының Заңы бес жұмыс күн бекітілгеннен кейін Қазақстан
Республикасының басқармасымен анық орындау актісі қабылданады.
Қазақстан Республикасының басқарма актісі республикалық бюджетті
дамыту заңының құрамы:
-республикалық бюджеттен берілген несиелерді қайтару,
трансферттерден түскен түсімдер көлемі,шығындар, несиелер және бюджет
дефициті, республикалық бюджеттің дефицитін қаржыландыру;
-функционалдық группалар,кіші функциялар,республикалық бюджеттің
бағдарламасының басқармалары, бағдарламалар бойынша республикалық бюджеттер
шығынының тізімі;
-республикалық ағымдағы бюджеттік бағдарламалар және кіші
бағдарламалар,бюджеттік бағдарламалар және даму кіші бағдарламасы тізімі;
-республикалық инвестициялық жобалар тізімі;
-республикалық бюджет туралы заңды дамыту бойынша мемлекеттік мекемелердің
бағдарламасы.[5.81бет].
Қаржылық жоспарлау – қаржылық басқару жүесінің негізгі элементі.
Қаржылық жоспарлаудың негізгі элементі болып бюджеттік жоспарлау
табылады және ол мемлекеттік қаржылық саясатына бағынады.
Бюджеттік жоспарлауға бюджеттік процесс бюджетті құру және орындау
ретінде кіреді. Ол нормативтік құқықтық және орындау негізі болады.
[29.82бет].
Бюджеттік процесс – республикалық және жергілікті процессті орындау,
бекіту, қарастыру және құру бойынша басқарма органдарының заңымен
регламенттелген қызметі. Ол бюджеттік қызметінің төрт стадиясын қамтиды:
I. Бюджет проектісін құру.
II. Бюджетті бекіту және қарастыру.
III. Бюджетті орындау.
IV. Бюджетті орындау туралы есеп шотты құру және оны бекіту.
Қазақстан Республикасының Заң актісіне сәйкес Қазақстан
Респубдикасының Басқарма актілерін әзірлеу Қаржы Министрлігімен
орындалады.[2.81бет]
Жергілікті атқарушы органдар сәйкес қаржылық жылға жергілікті
бюджетті бекіту маслихат шешімінен кейін жеті жұмыс күн ішінде оның дамыту
актісі қабылданады. Жергілікті бюджеттің сәйкес қаржылық жылға маслихат
шешімімен дамыту туралы заңның бекіту туралы жергілікті орындаушы орган
актінің құрамы:
-жергілікті бюджеттен берілген несиелерді қайтару, трансферттерден
түскен түсімдер көлемі, шығындар, несиелер және бюджет дефициті,
республикалық бюджеттің дефицитін қаржыландыруы;
-функционалдық топтар, кіші функциялар, жергілікті бюджеттің
бағдарлама басқармалары,бағдарламалар бойынша жергілікті бюджеттер
шығынының тізімі;
-жергілікті ағымдағы бюджеттік бағдарламалар мен кіші бағдарламалар,
бюджет бағдарламалары және даму кіші бағдарламалары тізімдері;
-сәйкес қаржылық жылға жергілікті бюджетті бекіту туралы маслихат
шешімімен мемлекеттік мекемелердің басқармасы.
Жергілікті бюджетті орындау кезінде жергілікті орындау актіне
жергілікті орындаушы органдардың сәйкес қаржылық жылға бекіту туралы
маслихат шешімімен дамыту туралы актілердің бекітілген көрсеткіштері
өзгерген кезде өзгермелерді енгізеді.
Мониторингті қамтамасыздау мақсатында бюджеттік бағдарламалардың
паспорты бекітіледі және даярланады, бюджеттік бағдарламалар эффектілігін
басқарады және бағасын дамытады, бюджетті орындау стадияларында бюджеттік
қорлардың мақсатты шығындануын басқарады.
Паспорт күтетін результаттар күтімімен бағдарламаларды орындау және
ресурстар, белгілі кезеңдер комплексімен мақсатын анықтайды. Бәрін есептей
келе бағдарламалар мақсаты елдің экономикалық даму стратегиялық
приоритеттерін есептеу қажет. Объективті мониторингті, даму бағасын және
бюджеттік бағдарламаның эфективті басқармасын қамтамасыз ету үшін паспорт
бюджеттік бағдарлама туралы толық мағұлымат болады.
Паспорт бюджеттік бағдарламалардың басқармаларымен әр жыл сайын әр
бюджеттік бағдарламамен даярланады,ол сәйкес қаржылық жылға республикалық
және жергілікті бюджетпен қарастырылады.
Паспорттар республикалық және жергілікті бюджеттерді даярлау
проектілер ережелерімен анықталып, Қазақстан Республикасының басқармасымен
немесе жергілікті орындаушы орган бекітіледі. Олар республикалық және
жергілікті бюджеттік бағдарламалар басқармасының бюджеттік заявкаларымен,
республикалық және жергілікті бюджеттер проектілерін әзірлеу стадиясында
паспорт проектілері негізінде дайындалады. Соған сәйкес бюджеттік
комиссияда байқаланатын результаттар есептеледі, маслихаттар және
Қазақстан Республикасының Парламенті, жергілікті атқарушы органдар,
Қазақстан Республикасының Басқармасымен реттеледі. Паспорттар он жұмыс күн
ішінде сәйкес қаржылық жылға жергілікті бюджеттер туралы маслихат шешімі
немесе республикалық бюджет туралы заң қабылдағаннан кейін
бекітіледі.[30.82бет]
Маслихаттар сәйкес қаржылық жылға жергілікті бюджеттер паспорт
проектілерін бекіту кезінде, сәйкес қаржылық жылға жергілікті бюджеттер
даярлау стадиялары үстінде дайындалады, жергілікті бюджеттер орындауға
қолданады.
Паспорттар Қазақстан Республикасының басқармасы қойылымымен немесе
жергілікті атқарушы органдар шешімімен бюджеттік бағдарламалар басқаруымен
бекітіледі.
Бюджетті орындауға келесі қаржыландыру жоспар түрлері құрылады:
-мемлекеттік мекемелердің міндеттемелері мен төлемдері бойынша
бюджеттік бағдарламаларды қаржыландыру жоспары;
-бюджеттік бағдарламалар басқармаларының міндеттемелері мен
төлемдері бойынша бюджеттік бағдарламаларды қаржыландыру жоспары;
-қаржыландырудың жиынтық жоспары.
Сәйкес қаржылық жылға маслихатпен жергілікті бюджетті бекітуге дейін
қаржыландыру жоспары бюджеттік бағдарламаны міндеттемелер мен төлемдер
бойынша бюджеттік бағдарламаларбасқармасы және мемлекеттік мекемелер
құрылады және бюджетке сәйкес қаржы жылының 41 бөлігі шегінде проекті бір
жыл ішінде формаланады.
Бюджеттік бағдарламалардың басқарма төлемдері және міндеттері
бойынша бюджеттік бағдарламалардың қаржылық жоспары мемлекеттік
мекемелердің міндеттері мен төлемдері бойынша бюджеттік бағдарламаны
қаржыландыру жоспары, қаржыландырудың жиынтық жоспары Қазақстан
Республикасының Республикалық бюджет туралы заңына, сәйкес қаржылық жылға
жергілікті бюджетті бекіту туралы маслихат шешімі,Қазақстан Республикасының
басқарма актілері, жергілікті атқарушы органдар, паспорттар, бірлік
бюджеттік санаттармен, бірлік стандарты есеп шот жоспарына сәйкес
дайындалады.
Бюджетті орындау бойынша мемлекеттік мекеменің негізгі төл құжаты
болып мемлекеттік мекемелердің бюджеттік төлемдер бойынша міндетті
қаржыландыру және мемлекеттік мекемелердің төлемдері табылады.
Мемлекеттік мекемелердің міндеттері бойынша қаржыландыру жоспары
паспортта қаралған даму бағдарын дамытуға құқылы мемлекеттік мекемелердің
қор көлемін анықтайды.
Мемлекеттік мекемелердің міндеттері бойынша қаржыландыру жоспары
жылдық соманы айларға бөлгенде сәйкес қаржылық жыл ішінде паспортта
қаралған әр бюджеттік бағдарламаның даму бағдарламаларын дамыту кезіне
сәйкес қабылданатын міндеттерге сәйкес болады. Олар сәйкес қаржылық жылға
арналған паспортта қарастырылады.
Мемлекеттік мекемелердің міндеттерін қаржыландыру жоспары паспортта
қарастырылған ұйымдары өткізумен байланысты, бюджет бағдарламалары
ұйымдастыру міндеті бойынша бюджеттік бағдарламаның қаржыландыру жоспарын
құру мемлекеттік мекемелердің міндеттерін қабылдауға рұқсат беру үшін
қолданады.
Мемлекеттік мекемелердің төлемдері бойынша паспортта қаралған
ұйымдарды дамыту үшін қабылданатын міндеттер мен төлемдер қабылдауға
мемлекеттік мекемелердің құрылымдар көлемі ішінде құқылы қаржыландыру
жоспарын анықтайды.
Мемлекеттік мекемелердің төлемдері бойынша қаржыландыру жоспарының
жылдық соммаларын айларға бөлу әр қаржылық жылға сай паспортта
қарастырылған алатын тауарлар (қызметтер, жұмыстар) бойынша төлемдерді өтеу
мерзімі әр бюджеттік бағдарлама бойынша ұйымдарды дамыту келісілген
мерзіміне сай болады.
Міндеттер мен төлемдер бойынша қаржыландыру жоспарын мемлекеттік
мекеме формалар бойынша әзірлейді:
- бюджеттік бағдарламалар әкімшілерінің бюджеттік
өтінімдерінде көрсетілген бюджеттік бағдарламалар бойынша
шығындарды республикалық немесе жергілікті бюджетті бекіту
немесе нақтылау кезінде болған өзгерістерді, сондай ақ
Қазақстан Республикасының Үкіметінің және жергілікті
атқарушы органдардың актілерінің өзгеруін ескере отырып
есептеу негізінде;
- паспорттардың бюджеттік бағдарламаларының
кіші бағдарламалары бойынша іс-шараларды іске асыру, Қазақстан
Республикасының 2002 жылы 16 мамырдағы мемлекеттік сатып алу туралы
Заңына сәйкес тауарларды (қызметтерді, жұмыстарды) мемлекеттік сатып алу
жөніндегі конкурстерді өткізу өнім берушілермен шарттарды жасау мерзімдері
сияқты көрсеткіштерді ескере отырып;
-бюджеттік бағдарламалар (кіші бағдарламалар) бойынша нормативтік
құқықтық актілерге сәйкес;
-мемлекеттік мекемелердің Қазақстан Республикасының Үкіметінің және
жергілікті атқарушы органдардың актілерінде берілген тапсырмаларды іске
асыруына байланысты нормативтік құқықтық актілеріне сәйкес;
-шығындардың экономикалық сынаптау спецификасының құрылымына сәйкес.
Мемлекеттік мекемелердің міндеттемелерімен мен төлемдер бойынша
қаржыландыру жоспары, сондай ақ оларға арналған есептерге бірінші басшы
немесе ол өкілеттік берген адам және мемлекеттік мекеменің бас бухгалтері
қол қояды, мөр басылып бюджеттік бағдарламалар әкімшісіне жіберіледі.
Мемлекеттік мекемелердің міндеттемелер мен төлемдер бойынша
қаржыландыру жоспарының дұрыс құрылуына жауап береді.
Бюджеттік бағдарламалар әкімшісінің міндеттемелер мен төлемдер
бойынша қаржыландыру жоспары мемлекеттік мекемелердің тиісті міндеттері мен
төлемдері бойынша қаржыландыру жоспарын жинақтау арқылы қалыптасады.
Бюджеттік бағдарламалар бойынша әкімшісінің міндеттері мен төлемдері
бойынша қаржыландыру жоспарының жылдық соммасы Қазақстан Республикасының
Үкіметінің және жергілікті атқарушы органдардың актілерімен бекітілген
бюджеттік бағдарламалар және кіші бағдарламалар бойынша сомаға сәйкес болуы
керек.
Бюджеттік бағдарламалар әкімшісінің міндеттемелер мен төлемдер
бойынша қаржыландыру жоспары тиісті жинақтық қаржыландыру жоспарын
қалыптастыру үшін пайдаланылады.
Мемлекеттік мекемелердің міндеттемелермен төлемдер бойынша
қаржыландыру жоспарын бюджеттік бағдарламалар әкімшісінің бірінші басшысы
бекітеді.
Аудандық мәдени бөлімі жергілікті атқарушы органның актісі
қабылданғаннан кейін бес күн ішінде аудандық қаржы бөліміне тиісті қаржы
жылына арналған міндеттемелерімен төлемдер бойынша қаржыландырудың
бекітілген жоспарын және олар бойынша есептерді ұсынады.
Шығыс бөлігінің маңызды көрсеткіштері: экономиканы дамытуға арналып
шығарылған, сыртқы экономиканың операциялар бойынша шығындар,тұтыну
қорларына аударылады,әлеуметік-мәдени іс шараларға арналған
шығындар,басқару мен қорғанысқа арналған шығындар,қысқа мерзімді несие
салымдары мен ұзақ мерзімді несие беруге арналған қаражаттың өсуі.
Жиынтық қаржылық баланс – дегеніміз ұлттық шаруашылықтық қаржылық
ресурстарын сипаттайтын қаржылық көрсеткіштер жүйесі. Жиынтық қаржылық
балансқа кіргізілетін көрсеткіштердің тізімі оның еліміздің әлеуметтік-
экономикалық даму жоспарының материалдық және қаржылық пропорцияларының тең
болуын қамтамасыз ететін құрал болып табылатындығын көрсетеді. Әр жылға
бөле отырып бес жылғы мерзімге құру кезінде бұл баланс қаржылық несие ақша
қатынастарының дамуының көлемі мен сипатын көрсетеді. Жиынтық қаржылық
баланс оларды министрліктер мен ведомстволарға нақты байлаусыз
ірілендіретін көрсеткіштер бойынша құрастырылады. Сөйтіп таза табыстың онда
көрсетілген соммасы субъектілер, яғни мекен жайлар бойынша таратылмайды.
Шығындарда дәл солай .
Аталған баланстың көмегімен шаруа субъектілерінің шаруа жоспарларының
қаржылық жоспарлары мен мемлекеттік бюджетті құрастыру процессінде жүзеге
асырылатын атаулы қаржылық жоспарлауға арналған негіз
дайындалады.[19.82бет]
Мемлекеттік бюджет маңызды оперативтік қаржылық жоспар болып
табылады. Оның қаржылық жиынтық баланстан бір қатар қомақты айырмашылықтары
бар. Онда мемлекеттің барлық кірістері көрсетілмей, тек орталықтандырылатын
бөлігі ғана көрсетіледі. Жиынтық қаржылық баланста мемлекеттің кірістері
мен шығыстары туралы деректер үлкейтілген түрде, барлық ұлттық шаруашылық
бойынша көрсетіледі. Ал мемлекеттік бюджеттің нақтылау деңгейі жоғары.
Бюджетте бюджетке төлемдердің нақты атаулары мен оларды төлеушілер,
пайдаланылуы және оларда алушылар көрсетіледі.[23.82бет]
өндірістік емес саланың коммерциялық емес қызметтегі ұйымдар мен
мекемелерде өздерінің кіріс көздері болмайды, және бюджеттен
қаржыландырылады. Олар жыл сайын қаржылық жоспар түріндегі қаржыландыру
жоспарын әзірлейді. Оларда жоспарлармен көзделген сандық көрсеткіштермен
белгіленген нормалар бойынша есептелген шығындардың әрбір бағыты бойынша
қаржыландыру қызметтілігі көрсетіледі. Жекелеген ұйымдар мен мекемелердің
қаржыландыру жоспарларының соммасын қосу арқылы жергілікті басқару
органдарының жиынтық қаржыландыру жоспары қалыптасады. Жиынтық қаржыландыру
жопарының жобасы қаржы органдары мне келісіліп республиканың мемлекеттік
бюджетін құрастыру кезінде ескеріледі.
1.3. Мәдениет ұйымдарын қаржыландыру
Мәдениет – адамзат жасаған және адамдардың рухани қажеттіліктері мен
мүдделерін қанағаттандыруға бағытталған материалдық және рухани құндылықтар
жиынтығы.[1.81бет]
Бюджеттік бағдарламалар әкімшілері ай сайын жергілікті қаржы
органдарына бюджеттік сынаптау спецификалары негізінде белгіленген форма
бойынша бағдарламаны қаржыландыруға арналған қаржыландыру ұсыныстарын
береді. Жергілікті қаржы органы есепті кезең ішінде несиенің болуын
бюджеттік қаражаттарын мақсатты пайдалануын, бюджеттік сыныптау
спецификасына сәйкес мемлекеттік сатып алу туралы заңын сақтай отырып,
жоспарланған сомалардың сәйкестігін бақылайды.
Аудандық мәдени бөлімі қаржылық рұқсат негізінде рұқсат формасында
мәдени мекемелер мен кәсіпорындар арасында соманы бөледі. Одан кейін
бюджеттік мәдени мекемелері мен кәсіпорындары бюджеттік сынаптау
спецификалары бойынша бюджеттік қаражаттарды игереді. Шығындарда
функционалдық және экономикалық сынаптау көзделген. Функционалдық
сынаптауға сәйкес шығындар алты бөлімге бөлінеді: функционалдық топ,
функция, кіші функция, мекеме, бағдарлама, кіші бағдарлама. 15 топ, 11
функция, 99 кіші функция, 696 мекеме, 99 бағдарлама, және 99 кіші
бағдарлама бар. Функционалдық сыныптауда қызмет түрлерінің, іс шаралар мен
бюджеттік қатынастарға қатысушылардың толық сипаттамасы
көрсетіледі.[5.81бет]
Экономикалық сыныптау шығындарды олардың экономикалық белгілеріне
қарай 4 бөлімге бөледі: санат, класс, кіші класс, специфика. Санатқа
ағымдағы шығындар, күрделі жөндеулер, несие беру, қаржыландыру жатады.
Класс, кіші класспен специфика шығындарының мақсаты мен сипатын анықтайды.
Мәселен, ағымдық шығындарда: тауарлар мен қызметтерге арналған шығындар –
жұмысшылармен қызметкерлердің еңбек ақысы жұмысшылармен мен қызметкерлердің
еңбек ақысы.
Бюджеттік сыныптау автоматтау құралдарын пайдалана отырып басқарудың
жоғары оперативтілігіне қол жеткізуге арналған түсімдер мен шығындарды жан
жақты, нақты жүйелеуге мүмкіндік береді.
Қаржыландыру жоспары мемлекеттік мекемелер мен кәсіпорындардың нақты
бюджеттік бағдарламаларды орындауына жергілікті бюджеттен бөлінетін
қаражаттардың көлемін, мақсатын және ай сайын бөлінуін анықтайтын негізгі
төл құжат болып табылады.
Қаржыландыру жоспарын құрастыру кезінде мемлекеттік мекемелермен
кәсіпоындар мынадай құжаттарды басшылыққа алады: Қазақстан Республикасының
біріңғай бюджеттік сынаптауының шығындарды экономикалық сынаптауы
спецификасының құрылымы,бюджеттік бағдарламаларды қаржыландыру тәртібін
көздейтін нормативтік құқықтық актілер; тауарларды (жұмыстарды,
қызметтерді) берушілер мен шартжасау мерзімдері әр бір мемлекеттік мекеме
бойынша тиісті жылға республикалық және жергілікті бюджетті бекіту кезінде
ескерілген шығындардың шоттары.
Мемлекеттік мекемелердің міндеттемелері мен төлемдері боыйынша
қаржыландыру жоспарына, сондай ақ оларға арналған есептерге мәдени бөлімнің
бір басшысы немесе ол өкілеттік берген адам және бас бухгалтер қол қояды,
мөр басылады, содан кейін бюджеттік бағдарламалар әкімшісіне жіберіледі.
Аудандық мәдениет бөлімі Қазақстан Республикасының Заңнамасына сәйкес
міндеттемелер мен төлемдер бойынша қаржыландыру жоспарының дұрыс
құрастырылуына және олардың тиісті бюджеттік бағдарламалар әкімшісіне
мәдениет және ақпарат атқарушы органдарына уақытында жіберілуіне жауап
береді.
Әр бағдарлама бойынша қаржыландыру жоспары нормативтік актілерге
сәйкес әрбір шығындар спецификасына жеке есептеледі :
1. Негізгі еңбек ақы111 специфика – Қазақстан Республикасының
Үкіметінің 2002 жылы 11 қаңтардағы №41 қаулысына сәйкес есептеледі.
Еңбек өтілі, лауазымы, лауызымдық айлық ақыларды есептеуге арналған
коэфиценттерге сәйкес санаттың болуы;
2. Әлеуметтік салық 121 спнцифика еңбек ақы қорларының 18,8% көлемінде;
3. Іс сапар шығындары 136 специфика Қазақстан Республикасының
Үкіметінің 2000 жылы 22 қыркүйектегі №1428 қаулысына сәйкес.
4. Өзге тауарлады сатып алу! 139 специфика;
5. Коммуналдық қызметтер 141 специфика Қазақстан Республикасының
Үкіметінің 1998 жылы 2 қарашадағы №118 қаулысы негізінде алып жатқан
ауданның бір шаршы метріне есептеу негізінде;
6. Байланыс қызметтері 142 специфика қолданатын телефон нүктелерінің
саныны қарай абоненттік төлем есептеледі.
7. Электр қуатын төлеу 144 специфика Қазақстан Республикасының
Үкіметінің 2002 жылғы 26 қаңтардағы №128 қаулысы негізінде.
8. Жылу 145 специфика Қазақстан Республикасының Үкіметінің 1998 жылғы 2
қарашадағы №1118 қаулысы негізінде алып жатқан ауданның бір шаршы
метріне есептеледі.
9. Өзгеде қызметтер мен жұмыстар 149 специфика алынатын қол ақшаның 0,3
% көлемінде банкке қаржылқ қызметтер төленеді.
Бюджеттік мекемелердегі қаржы қызметі мемлекеттік органдарда
Қазақстан Республикасының заңнамасының сақталуын бақлауға арналған қажетті
ақпаратпен, қаржыландыру жоспарының орындалу барысы туралы, кәсіп орындар,
ұйымдар және адамдар мен есептесуі жағдайы ақшалай қаржатпен материалдық
құндылықтардың сақталуы туралы ақпаратпен қамтамассыз етіледі.
Қаржы Экономикалық қызметтердің міндеттері:
• Құжаттардың уақытылы және дұрыс рәсімделуін және жасмалатын
операциялардың заңды екендігін алдын ала бақылау;
• Ашық мемлекеттерге сәйкес қаражаттың дұрыс және тиімді пайдалануын
және белгілеген тәріпте еңгізілген өзгерістерді ескере отырып бюджет
бойынша қаржыландырудың бекітілген жоспарлары бойынша мақсатты
пайдалануын, сондай- ақ ақшалай қаржатпен материалды құндылықтардың
сақталуын бақылау;
• Ашық лимиттердің есебін дербес жүргізетін бюджеттік ұйымдарға уақытылы
жеткізу, сондай-ақ олардың қаржыландыру жоспарларын орныдауынжәне
қаржылық талдауды дұрыс жүргізуді бақылау;
• Арнайы қаражаттар сметтасы бойынша кірістер мен шығыстарды есепке алу
және басқада бюджеттен тыс қаражаттар бойынша операцияларды есепке
алу,
• Ұйымадар және жеке адамдар қаржылық жоспарнын орындау процесінде
туындайтын есептеулерд уақытыл жүргізу,
• Материалды жауапты адамдар мен олардың жауапты сақтаудығы
құндылықтарды есепке алу және сақтау мәселелері бойынша қус-қаулық
жүргізу,
• Есепке алу есептеу жұмыстарын компьютерлендіру;
• Белгіленген мерзімде қаржылық есептерді құрастыру және ұсыну;
• Қаржылық жоспарын және олар бойынша есепьерді құрастыру және басшы мен
кездесу;
• Есепке алу бойншв есептілік мәселелер бойынша және экономикалық қызмет
құзырына жататын басқада да номативті құжаттаржүйелей отырып есепке
алу (ережелер, нұсқаулар, әдестемелік нұсқаулықтарды);
• Есепке алу саясаты бойынша құжаттарды, есептік деректер машинкасымен
өңдеу бағдарламаларын, олар бойынша есептер, басқа да құжаттрды
сақталу, сондай- ақ оларды белгіленген тәртіпте мұрағатқа өткізу.
Тарау 2. Солтүстік Қазақстан облысы Ақжар ауданы Мәдениет және тілдер
дамыту бөлімінің кәсіпкерлігін талдау
2.1.Мемлекеттік ұйымның мінездемесі
Аудандық мәдениет бөлімі мемлекеттік мекеме, облыстық бюджеттен
қаржыланатын мемлекеттік мекемелер мен кәсіпорындарға бюджеттік
бағдарламаны ұйымдастырушы болып танылады. Аудандық мәдениет бөліміне
бағынатын мекемелер мен ұйымдар:
• Аудандық орталық кітапхана;
• Ленинградский селолық кітапханасы;
• Тұғыржап селолық кітапханасы;
• Ұялы селолық кітапханасы;
• Қазан селолық кітапханасы;
• Коммунизм селолық кітапханасы;
• Алқатерек селолық кітапханасы;
• Бостандық селолық кітапханасы;
• Аудандық мәдениет және тілдер дамыту бөлімі және т. б.
Бөлімнің жұмысшылар штаты – 10 адам.
Аудандық мәдениет бөлімі мемлекеттік мекеме болып табылады, ол
мәдениет, өнер және кино саласында мемлекеттік басқару қызметін көрсетеді.
Аудандық мәдениет бөлімі Қазақстан Республикасының Заңына,
Қазақстан Республикасының Конституциясына, Қазақстан Республикасының
Басқармасы мен Президентінің нормативтік құқықтық актілеріне, облыстық және
аудан әкімдерінің шешімдері мен бұйрықтарына бағынады.
Аудандық мәдениет бөлімінің басқару аппаратының шығындары облыстық
бюджетте қарастырылған қаралған шоттары арқылы қаржыланады.
Аудандық мәдениет бөлімінің ұйымдастырушысы – аудандық әкім.
Аудандық мәдениет бөлімінің заңды мекен-жайы – Солтүстік Қазақстан
облысы, Ақжар ауданы, Аблай хан көшесі, 7.
Аудандық мәдениет бөлімдерінің негізгі тапсырмалары:
• Ақжар ауданының мәдениет, өнер және кино саласын дамытуға бағытталған
ағымды және перспективтік бағдарламаларды әзірлеу;
• Мәдениет саласындағы әлеуметтік-экономикалық саясаттыңнегізгі бағыттарын
дайындау, салаларды реформалауды жүзеге асыру;
• Қазақстан халқының әдет-ғұрыптарын сақтау, Қазақстан Республикасының
тәуелсіздігі мен суверенитетінің мәдениетінің барлық салалар өмірінде
мемлекеттік және жалпы құрылымдарды өткізу қызметінің координациясы мен
бағытын анықтау;
• Кітапханаларға жиналған және қолданысқа берілген мәдени құндылықтар мен
жаңалықтарға барша жұрттың қол жеткізуіне мүмкіндік беру, кітапхананы
басқару ісін жүзеге асыру, кезектік баспа және әдеби қорларды
комплектілеу;
• Тарихи, мәдени, және архитектуралық мүсіндерге мемлекеттік қорғаумен
қамтамасыз ету;
• Мәдениет саласын дамытуға бағытталған фестивальдар, көріністер, сайыстар,
айтыстар, кинофестиваьдар, тақырыпты кино көрсету және тағы басқа іс-
шараларды өткізу.
Негізгі тапсырмаларға сәйкес аудандық мәдениет бөлімі келесіфункцияларды
атқарады:
• өнер шығармаларын дайындауға мемлекеттік әлеуметтік шығармашылық
тапсырмаларды формалайды және береді, сайыстар, көріністер және тағы
басқа іс шараларды ұйымдастырады, олар жоғары шығармашылық драмалық,
музыкалық, хореографиялық өнер шығармаларының дамуына жол беруі қажет;
• есеп-шот, қорғаныс, қайта құру, қолдану және тарихи мүсіндерді
пропогандалауды басқаруды, материалдық және сапалық мәдениетті жүзеге
асырады;
• қойылған кезекте мәдениет және өмір саласының қызметшілеріне құрметті
атақ, Қазақстан Республикасының мемлекеттік сыйлықтарын беруді
енгізеді;
• аудан әкіміне құру, қайта құру және кәсіпорындармен ұйымдарды
ликвидациялау туралы ұсыныстарын енгізеді;
• аудан ішіндегі мәдениет бөлімдерінің халыққа мәдениет қызмет көрсетуін
жүзеге асыру, дамыту және материалдық-техникалық базаны нығайту туралы
қызметін координациялайды;
Аудандық мәдениет бөлімін басшы басқарады. Ол Қазақстан Республикасының
мәдениет Департаментінің келісімі бойынша облыс әкімімен басшы болып
тағайындалады және босатылады.
Басшының із басары, көмекшісі болады және із басарын басшы өзі
тағайындауға және босатуға құқылы.
Аудандық мәдениет бөлімінің басшысының қызметі келесілерден тұрады:
• Бөлімге қойылған тапсырмаларды уақытында және дұрыс орындалуына
жауапты;
• өзіне бағынатын селолық округтердегі мәлениет бөлімдеріне басшыларды
тағайындаыды және олардың қызметін қадағалайды;
• өзіне бағынатын селолық округтердегі мәдениет бөлімдерінің қызметін
жүзеге асыруға бұйрықтар шығарады, ол бұйрықтар өз компетенциясына сай
болу керек;
• бөлімнің басқару аппаратының штаттық кестесін бекітеді, ол кестеде
еңбекті төлеу қоры қарастырылады.
Аудандық мәдениет бөлімі оперативтік басқару құқығында өзінің жеке
мүлігі болады.
Аудандық мәдениет бөлімінің мүлігі мемлкеттен берілген шот арқылы
формаланады, ол негізгі қорлар және айналық құралдарынан және тағы басқа
аудандық мәдениет бөлімінің балансында құны көрсетілген мүліктен тұрады.
Аудандық мәдениет бөлімі Қазақстан Республикасының мәдениет
Департаментінің келісімі бойынша аудан әкімімен ликвидацияланады немесе
қайта құрылады.
Ақжар ауданының мәдениет және тілдер дамыту типтік құрылымы:
• басшы;
• басшының ізбасары;
• кадрлер бөлімі;
• қаржыландыру және жоспарлау бөлімі;
• бухгалтерлік есеп және бөлімі;
• аналитикалық жаңалықтар бөлімі.
2.2.Бюджеттің шығын бөлімін орындау
Ақжар ауданының аудандық мәдениет объектілері бойынша жалпы еңбек ақы
көлемі 37 757,0 мың тенгені құрайды, соның ішінде:
- басқару аппараты бойынша 5008,0 мың тенге;
- аудандық мәдениет ұйымдары бойынша 18 796,0 мың тенге,
- аудандық мәдениет кәсіпорындары бойынша 13 953,0 мың тенге.
Қалған шығындар 218 904,0 мың тенге құрайды.
Ақжар ауданының мәдениет бөлімдерінің аудандық мәдениет объектілерінің
жалпы бюджет көлемі 256 661,0 мың тенге деп есептелінген.
Ақжар ауданының бюджеті Қазақстан Республикасының “бюджеттік жүйе
туралы” заңына сәйкес түсімдер шоты арқылы формаланады. Ол қаржы білім
беру, мәдениет және спорт, денсаулық сақтау, әлеуметтік қорғаныс, қорғау
басқарма органдары, құқық қорғайтын органдар, ауыл шарашылығы, көлік,
тұрғылықты – коммуналдық шараушылық және тағы басқа шығындардың жергілікті
бюджет бағдарламасын қаржыландыруға арналған.
Жергілікті бюджетті орындау бекітілгеннен кейін қаржылық жылдың 1
қаңтарынан басталып 31 желтоқсаннан аяқталады.
Жергілікті бюджетті орындау барлық саладағы жергілікті бюджеттердің
шығындар мен кірістер сомасын жазып, қадағалау кезінде орындалады. Олар
өзгешеліктер енгізу жолымен айлық сомаларды бөлуге сәйкес жылдық табыс және
шығындарды құрайды.[2.81бет]
Бюджетті орындау бойынша қаржылық процедуралар – олар өз компетенциясы
шегінде жүргізілетін мемлекеттік мекеменің қызметі, олар сәйкес қызмет
етіп жүрген заңды актілерге бағынатын республикалық және жергілікті
бюджетпен бекітілген орындауға бағытталады.
Барлық сатудағы бюджет шығындары даму бюджетіне және ағымды шығындар
бюджетіне жататын шығындарға бөлінеді. Даму бюджетіне инвестициялық және
инновациялық қызметті қаржыландыруға ассигновациялау, материалдық
технкалық базаны нығайту және өндіруді кеңейтуге байланысты басқа да
шығындар.[5.81бет]
ФА
А
Сурет 1. Мәдениет объектілерін қаржыландыру схемасы
Барлық сатыдағы бюджет балансталған болу керек. Бюджеттің дефециті
болған кезде бірінші кезекті қаржыладыруға ағымдағы шығындар бюджетіне
енетін шығындар жатады.
Бюджеттерді баланстау мақсатында сәйкес атқарушы органдар бюджетінің
дефецит көлемін орнықтыра алады. Егер бюджетті орындау процессінде дефецит
көлемі өссе немесе бюджетке түсетін түсімдер өте көп түссе, онда шығындар
секвестр механизмі енгізіледі. Секвестр мемлекеттік шығындардың
пропорционалдық төмендеуін ( 5,10,15 % және тағы да басқа) ай сайын бюджет
баптары бойынша ағымдағы қаржылық жылдың қалған уақытына бекітеді.
Мәдениетті басқаруға қорлар шығын көлемін, олардың бағытын, ай сайын және
квартал сайын және квартал сайын бөлуін анықтайтын негізгі төл құжат болып
табылатын қаржыландыру жоспары бойынша шығындалады.
Қаржыландыру жоспары бойынша шығындар тура шот әдісі немесе номалау
әдісімен есептеледі. Тура шот әдісімен еңбек ақы, төлемдер, концелярлық
және шаруашылық шығындар есептелінеді. Басқарманың шығындар сметасының
негізгі бөлігін еңбек ақыға шығындар құрып жатыр. Мемлекеттік басқарма
органдарының қызметшіліренің еңбек ақы көлемі Қазақстан Республикасының
әдейі басқарма қойылымымен анықталыда. Қаржыландыру жоспарына еңбек ақы
бойынша шығындарды енгізудің негізі болып басқару аппаратының штаттық
кестесі табылады. Штаттық кесте дегеніміз мамандағы, аты-жөні, бірлік саны,
окладтар, қосымшалар, үстінен төленген сома және тағы басқа көрсеткіштері
енгізілген басқару органдарының құрылымдық бөлімдердің тізімдері.
Аудандық мәдениет бөлімінің шығындар құрамына қызметтік жеңіл
автомобильдерге шығындар, қызметті іс-сапарларға шығындар, пошталық және
телеграфтық шығындар және тағы басқа басқарма функцияларын атқаруға қажет
шығындар.
Аудандық мәдениет бөлімінің қаржыландыруға толығымен 2006 жылға 12
008,0 мың тенге қаржы бөліну қарастырылуда, 2005 жылы қабылданған жоспарға
қарағанда 3019,0 мың тенге көлемінде артық.
♦ 001 003 бағдарлама “Жергілікті бюджетін қаржыландыратын білім беру,
мәдениет, спорт және туризм орындаушы органдар қызметін қамтамасыздандыру”
бойынша штаты 10 қызметшіден тұрса да шығындар сомасы 10298,0 мың тенге
құрайды.
♦ 001 009 бағдарлама “Мемлекеттік органдарды материалдық техникалық
қамтамасыздандыру” бойынша бөлім жұмыс шараларына оргтехника сатып алуға
1710 мың тенге көлемде ассигнования түрінде болады.
Еңбек облысында мемлекеттік бақылау еңбек ақының минималды гарантия
функциясын, орындауды қажет жұмыс берушілер Қазақстан Республикасының
азаматтарына минимумнан төмен еңбек ақысын төлеуге құқығы жоқ.
Мемлекеттік бюджеттің қаражатын мемлекеттік кәсіпорындармен
ұйымдардың, қызметкерлердің еңбегін төлеу заңды актісімен қойылған төлем
және тарифтік коэфицентке байланысты – тарифтік жүйе негізінде орындалады.
Бюджеттік кәсіпорындардың дефециті тариф коэфиценттерін ұлғайтуға
жағдай жасамайды, өйткені оларды үлкейту еңбекті төлеу қорын ұлғайтуға алып
келеді. Осындай түрде, өндітістегі жұмысшыларға қарағанда бюджеттік
саладағы төлемақы әлде қайда төмен.
Мемлекеттік кызметкерлердің мамандық оклад схемасы Қазақстан
Республикасының Президентінің “Мемлекеттік бюджет арқылы қаржыланатын
органдардың жұмысшыларының еңбке ақысының бірлік жүйесі туралы” жарлығымен
қойылған. Мемлекеттік қызметкерлердің еңбек ақысын ұйымдастыру негізгі
мамандық оклад, квалификациялық класс үшін қайта төлеу және қосымша төлеу,
индивидуалдық еңбек өніміне қарамастан премиялар сияқты элементтер
қолданыста жатыр.
Қазақстан Республикасының “ 2003 жылғы Республикалық бюджет туралы”
заңы бойынша еңбек ақысын минималды көлемде 6600 тенге құрайды.[3.81бет]
2.3.Мемлекеттік зат, қызмет және жұмыс сатып алу, бюджеттік есеп және
есептілік және орындауды талдау
Республикалық және жергілікті бюджет қорларын эффективті шығындау
мақсатында 2002 жылдың 16 мамырында №321-2 “Мемлеттік сатып алулар туралы”
Заң қабылданған. Ол шығындар мемлекеттік меншікке қажет жұмыс және
қызметтерді сатып алуға арналған.
Жоғарыда көрсетілген Заңның қажеттілігі мен актуалдығы ең алдымен
барлық саладағы бюджет табысын орындау бөлімінің өте қатал жағдаймен,
бюджеттік ассигнованияның мақсатты емес және шығындалуымен анықталады.
Мемлекетті сатып алулар дегеніміз – тұтынушы атынан мемлекеттік сатып
алулар туралы келісім негізінде Қазақстан Республикасының Республикалық
және жергілікті бюджеттік шоттарынан мемлекеттік меншікке қажет тауарлармен
мемлекеттке қажет қызметтерді сатып алу.[7.81бет]
Мемлекеттік сатып алулар процессі:
- Республикалық бюджет және жергілікті бюджетпен бекітілген
көрсеткіштер негізінде номенклатураны құрастыру және сатып
алатын тауарлар, жұмыстар мен қызметтердің көлемі;
- Сәйкес қаржылық жылға тауар ұсынатын қызметкерді талдау,
онымен мемлекеттік сатып алулар және одан тауарлар, жұмыстар
және қызметтерін сатып алу туралы келісімді бекіту;
- Мемлекеттік сатып алу туралы келісімді орындау;
Мемлекеттік сатып алуларға байланысты қарым-қатынасты құқықтық
қадағалау келесі дәйегілерге негізделеді:
-Мемлекеттік бюджет қорын оптимальды шығындануы;
-Мемлекеттік сатып алулар туралы заңға сүйене отырып, потенциалды
тауар ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz