Сыртқы ортаның ұрықтарға тигізетін әсері

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 12 бет
Таңдаулыға:

Жоспары: I.Кіріспе
II.Негізгі бөлім:
2.1 Бұқадан шәует алудың кынаптық әдісі

2.2 Шәуетті оргонолептикалық бағалау.
2.3. Сыртқы ортаның ұрықтарға тигізетін әсері.
III.Қорытынды
IV.Пайдаланылған әдебиеттер

Кіріспе
Мал шәуітін, шекараларын (эмбриондарын) импорттау-экспорттау тасымалы кезіндегі қойылатын вет-сан бақылау. Ұрық - ұрық сұйығы (плазма) мен сперматозоидтардан тұратын лай түсті, жабысқақ, иісті, ақ сұрғылт зат. Бір шағылыс уақытында аталықтан алынған ұрықты шәует деп атайды. Айғырлар шәуетінің көлемі орта есеппен 50-100 мл, көп дегенде 600 мл, қабанда тиісінше 200-400 және 1000 мл, қошқарда - 1-2 және 3,5 мл, бұқада 4-5 және 15 мл, иттің аталығында 2 және 18 мл, әтеште 0,3 және 2 мл. Күркетауық аталығында орташа шәует көлемі 0,255-0,4 мл, аталық қазда 0,1-0,3 мл. Химиялық құрамы жағынан ұрық организмнің өте күрделі сұйықтығына жатады. Ұрықтың салмағы 90-98% шамасында судан, 2-10% құрғақ заттан тұрады. Құрғақ заттың 60%-ын ақзат құрайды. Ұрықтың негізгі құрамы - ақзат пен липидтер. Ақзаттың құрамына күкірті бар амин қышқылдары кіреді. Ұрықтың липидтерінің ішінде бірінші орынды көп мөлшерде фосфоры бар лецитин алады. Фосфордың ұрықта өтетін биохимиялық процестерінде атқаратын маңызы өте зөр. Қосымша секретінде калий тұзы, ал қосалқы жыныс бездерінің секреттерінде натрийдің тұзы басым болады. Ұрықта күрделі органикалық қоспалар кездеседі: лактоцитоген, фосфаген, холестерин, несеп, холин, лимон қышқылы. Ұрықтың лимон қышқылының 3%-тен - 10%-ға дейіні аталық малдың жыныс гормонының әсерінен қосалқы жыныс бездерімен өндіріледі. Ұрықта гиалуронидаза, пероксидаза, каталаза, трипсин тағы да басқа ферменттер кездеседі, әрбір мал түрлерінің ұрықтарында ферменттердің концентрациясы қатты құбылады.
Ұрықта аскорбин қышқылы (витамин С), тиамин (В1), рибофлавин (В2), ретинол (А) тағы да басқа витаминдер табылады.
Ұрықтың химиялық құрамында маңызды орынды қант (әсіресе, фруктоза) алады, өйткені ол ұрық энергиясының қайнар көзі болып саналады.
Ұрық өзгеше құрылған клетка, түпкілікті өзгертілген ерекшелігімен барлық басқа организмнің клеткаларынан ажыратылады.
Ұрықтың төрт негізгі бөлімдері бар: басы, мойны, денесі және ұзын қозғалмалы құйрығы.
а) Ұрықтың басы: көбінесе нуклеопротеид және аз мөлшерде бос ақзаттан, лецитиннен және тұздардан тұрады. Нуклепротеид - күрделі ақзат, ол дезоксирибонуклеинді қышқылдан (ДНК) және қарапайым ақзат - гистоннан тұрады. ДНК-ның саны тұрақты, өйткені оның азаюы бұқаларда бедеулік туғызады.
Ұрықтың басының ұзындығы 7-10 мкм, жалпақтағы 3,5 және жуандығы 1-1,5 мкм жетеді. Басының көп бөлігін ядро алады. Бастың алдыңғы жартысында құндақ бар, оның астында акросома болады. Ол Голджи жиынтығынан құрылады және ұрықтану процесінде маңызды рөл атқарады. Ұрық басының артқы бөлігінде құты тәрізді қабық, ал негізінде жақсы айқындалған сақина тәрізді қабат бар.
2. Ұрық мойны ең қысқа бөлік болып табылады: ұзындығы 1 мкм ұрық мойнында проксимальды (мойын түбінде) және дистальды бөлігінде центросомалар орналасқан.
Денесі және құйрығы - қарапайым ақзаттар мен липидтерден құралған, әсіресе, липидтер саны ұрықтың құйрығында көбірек (23%). Липидтер құрамында фосфоролипидтер басым (73,3%), содан кейін холестерин (14,8%), глицериндер (9,6%) және балауыз 2,6% болады. Ұрық құрамында 10%-ға дейін фосфордан, фосфолипидтерден тұратын ДНК санының басым болуы, ұрықтың құрғақ затындағы фосфор санының 2,7%, ал ұрық басында 4% болуын қамтамасыз етеді. Ұрық денесі цилиндр тәрізді, оның ұзындығы 10 мкм шамасында. Денеде ұрықтың діні болады.
Ұрық құйрықшасы дененің жалғасы болып табылады және тура сызықты үдемелі қозғалыс органының қызметін атқарады. Оның ұзындығы 50 мкм шамасында.
Қолдан ұрықтандыру жұмыстарының нәтижесі ұрықтың өмірсүргіштігіне, сыртқы ортаға төзімділігіне, аналық малдың жыныс аппараттарында тіршілік ету қасиеттеріне ие болуына байланысты. Ұрықтың жағдайы сыртқы жағдайға байланысты, мысалы, бір минут ішінде қошқар ұрығы 1,9-дан 15,4 мм дейін жылжиды. Бұқа ұрығы осы уақыт ішінде орта есеппен 4,02 мм, қошқардікі 4,6 мм, айғырдікі 5,22 мм қозғала алады.
Арнайы зерттеулер көрсеткендей, ұрықтардың физиологиялық қасиеттері бірдей емес. Яғни, ен сағағының басынан алынған ұрықтар, ен сағағының құйрығынан алынған ұрықтарға қарағанда, сыртқы орта әсеріне төзімсіз. Ен сағағының басынан алынған ұрықтар организмнен тыс жағдайда бірнеше минут немесе сағат қана өмір сүрсе, ен сағағының құйрығынан алынған ұрықтардың өмірсүргіштігі бірнеше күннен жетеді. Егерде ен сағағының басынан алынған ұрықтарды қышқыл ортаға қосса, онда олар өте тез уақытта қозғалмай қалады, ал құйрық бөлігінен алынған ұрықтар қышқыл ортада өздерінің қозғалысын сақтап қалады.
Сұйық ортада ұрық құйрықтарының қозғалысы, оларды алға қарай итереді, ал қарама-қарсы электрлік зарядтар ұрықтардың жабыспауын қамтамасыз етеді. Сондықтан қою ұрықта екі күштің сәйкес келуі (ұрықтардың бір-бірімен электростатикалық итерілуі мен олардың алға қарай белсенді қозғалысы) ұрықтардың біршама дұрыс қозғалысы арқасында реттеліп отырады.

1 - сурет.Шәует

2.1Бұқадан шәует алудың кынаптық әдісі
Шәуетті бұқадан соңғы рет шәует алғаннан кейін 3 күннен соң,азықтандырылғаннан 2 сағаттан кейін алған жөн.Бұқаларды шәуетті тек бір техник алу керек,өйткені олар сол адамға үйреніп қалады.Бұқадан шәует алмас бұрын оның күпегін және оның айналасын тазартып жуып,құрғатады.
Шәуетті манежде,арнайы дайындалған жасанды қынапқа,санитарлық-гигиеналық талаптарды сақтай отырып алады.Әр бұқаға кем дегенде екі жасанды қынап дайындау керек.
Жасанды қынапты және шәует қабылдағышты қолдану алдында 10-30 КПа (0,1-0,3 кгссм2) автоклавта немесе 20-30 минут су моншасында қайнатып,заласыздандырады және қазіргі ережелерге сай жинайды.Камераның ішкі жағын кіреберістен 7-10 см тереңдікте,сұйылтуға арналған залалсызданған сарыуызды ортамен майлайды.Шәует қабылдағыштың қабырға аралық кеңістігіне жылығаннан кейінгі температура 30-35 болатындай ыстық су құйып,резеңке тығынмен жабады.Шәует қабылдағышты жасанды қынаптың қабырға аралық кеңістікке бекіткеннен кейін резеңке түтіктің қабырғалары жанасқанша ауа үрлейді.Кіреберіс тесікті жасанды ортамен майлап,поролонмен жабады.Қынаптағы температура шәует алу кезінде 40-42 С болу керек.Бұқалардан шәует алу кезінде күйлеген мал,қозғалмайтын механикалық станок (гидропневматикалық) немесе өзі жылжитын құрал-тұлып (чучела),өгіз манекені пайдаланылады.
Астына қоятын малды және жасанды қынапты дайындағаннан кейін,манежге санитарлық өңдеуден өткен бұқаны жетектегіш-таяқ көмегімен кіргізеді.Өте қозып тұрған бұқаны станоктың жанына 2-3 минут (дұрыс секіруі,толық эякуляция болуы үшін) еркіне жібермей ұстап тұрады.Бұқаны асылдандыру ұстап тұру және қоздыру,қосалқы жыныс бездернің секреттерінің көп бөлуіне,әсіресе уретральді бездердің секреттерінің бөлініп,несеп-жыныс каналын зәр қалдығын және микробтардан тазаруын қамтамасыз етеді.Бұған қоса еркіне жібермей ұстау және қоздыру,бөлінетін шәует көлемін көбейтіп,оның сапасын жақсартады.
Бұқаны шәует алғанға дейін,манежге ерте кіргізуге және станоктың жанында 5 минуттан артық ұстауға болмайды.Себебі,бұның бәрі жыныстық рефлесктерінің тежелуіне әкеп соғады.Астына қойылатын мал ретінде бойы биік,үлкен,сауыры кең малды пайдаланбайды.Бұқа асылғанда астындағы малдың сауырына жақын тұруға,бұқаның жыныстық мүшесіне жанасуға,тиісуге болмайды.Себебі,оның жыныстық рефлекстері тежеледі.Бұқа малға асылғанда техник малдарға жылдам жақындап,жасанды қынапты оң қолымен ыңғайлап ұстай тұра,сол қолмен толық эрекциясы бар бұқаның жыныстық мүшесін күпегінен еппен ұстап,жасанды қынаптың тесігіне бағыттайды.
Қынапты малдың жамбасына қапсыра,35-45 бұрышпен шәует қабылдағышын жоғары қаратып,әсіресе бұқа қатты сүргенде мықты ұстау керек.Бұқа асылғанда және эякуляция кезінде жасанды қынаптың бойлық осі,оның жыныс мүшесінің бағытымен сәйкес,ал қынаптың шүмегі техник жағында болуы керек.
Бұқаның жыныстық мүшесі жасанды қынапқа енген соң,ол бірнеше рет тәнді қозғалыстар жасайды,бұл қозғалыстар,эякуляция болуын қамтамасыз етеді.Бұл кезде бұқа алға қарай қатты итеріп,қозғалыс жасайды.Сүргеннен кейін бұқа шәует бөліп,ақырындап сырғып түседі.Жасанды қынапты шәует қабылдағышымен төмен қаратып,түсіреді де,шүмекті ашып,ауасын шығарып,шүмекті қайта жабады.
Егер шәует жақсы болса шәует қабылдағышты абайлап,жұлып алмай жасанды қынаптан ажыратады.Зарарсызданған қақпақпен шәует қабылдағышты жауып,лабораторияға жібереді.
Алынған эякулятты көзбен көріп мұқият тексеру керек.Кемшілігі бар (ластанған,ірің араласқан,қан араласқан) шәуетті істен шығарады.Ондай шәуетті зертханаға жібермейді.Мұндай жағдайда жасанды қынапты жуатын жерге беріп жуып,зарарсыздандырады.Жасанды қынаптың резеңке камерасын майлайтын материалдан 2-3co сода ерітіндісімен тазартып,шайып,кептіріп,зарарсыздан дырады.Ұрықтардің өзге қозғалым түрлерін (Т;Ж) баллды бағалауда ескермейді. 1 мл шәуеттің көлемінде ұрықтар мөлшері мен олардың шәуеттегі жалпы саны ендердің жыныс бездері қызметін сипаттайды.Ұрықтарді көзбен қоюлыққа бағалау субъективті, әрі дәлдеуге келмейді, өйткені қоюлық әр мал түрінде әрқилы. Сондықтан санау камерасы, фотоэлектроколориметр, оптикалық стандарттар, ұрық сапасы талдаушылары сынды дәлме-дәл анықтау әдістері қолданылады.
Фотоэлектроколориметр көмегімен ұрықтар орналасуын анықтау.
Ұрықтар орналасуын фотоэлектроколориметр (ФЭК-М) көмегімен анықтау әдісі ұрықтың өзі арқылы өтетін жарық легін спермии орнығуына пропорцияналды әлсіретуге негізделген, яғни неғұрлым спермии орнығуы жоғарғы болса, соғұрлым жарық әлсізденеді. ФЭК-М көмегімен 1-2 мин. ішінде шәуеттегі спермиилер орнығуын анықтауға болады.
ФЭК-М-де ұрықтар орнығуын анықтау үшін алдын-ала калибрлік қисық құрау керек, ол оптикалық тығыздықтың спермиилер орнығуына байланыстылығын бейнелейді. Таңдалынған шәуеттерді 365% лимон қышқыл натрийі ерітіндісімен 1:1, 1:2, 1:3 т.с.с. араластырып ұрық үлгілері дайындалады да санақ камерасында олардың әрқайсындағы спермиилер орнығымы анықталады. ФЭК-М аспабында әр үлгінің оптикалық тығыздығының шамасын анықтайды. Спермиилердің нақты орнығымын біле отырып, әр мал түрі ұрығына өзіндік калибрлік қисық құралады. Бұл үшін миллиметрлік қағаздың көлденең бойымен - белгіленген спермиилер орнығымы, тігінен - оларға тиеселі оптикалық тығыздық бейнеленеді. Перпендикулярлар тоғысқан жерлерде нүктелер қойылады. Калибрлік қисықты олар көпте көрсетілінген нүктелер арқылы өтетеіндей етіп өткізеді.
Калибрлік қисық болуы арқылы кез-келген шәуеттің белгісіз орнығымын анықтауға болады. Бұл үшін оның оптикалық тығыздығын аспапта айқындап, калибрлік қисыққа сәйкестіреді. Осы кезде зерттеудің барлық шарттарын ұстану қажет, яғни ұрықты қанша араластырғанын ұстану, сол жұмыс ұзындығындағы кюветті пайдалану, дәл сол жарықсүзгіштерін пайдалану және оптикалық тығыздықты сол санағын қолдану.
Калибрлік қисықты ай сайын тексеріп отыру керек, өйткені аспап көрсеткіштері өзгеруі мүмкін (фотоэлементтер, гальванометр, қыздыру шамдары тозады).
Жыныс бездері ауруларының симптомдары мен өндіруші шәуеттінде патологиялық ұрық түрлері болуы арасында тікелей байланыс бар. (рықтардың түрлері сегіз топқа біріктірілген: 1) қалыпты; 2) алып және ергежейлі; 3) басының пішіні өзерген; 4) мойыны үзілген; 5) бастары еркін және құйрықсыз; 6) құйрығы бұралған және қалыпсыз иреленген; 7) тамшылы және қалыңданған әрі құйрығы қалыпсыз иреңдеген спермиилер; 8) өзге патологиялық түрлері.
Ұрықтардың патологиялық түрлерге айналуының нақты себептеріне жатқызылатын жайттар: 1. Ендердің дұрыс дамымауы; 2. Ен мен ен сағағының зақымдалуы (алып және ергежейлі спермиилер); 3. Коитустар аралығындағы ұзақ үзілістер және спермиилердің ен сағағында бұзылуы (бастары бөлектелген, құйрықтары бөлектелген); 4. Аса жыныстық күш түсуіне орай не жеткіліксіз азықтануына орай өндірушінің жыныстық әлсізденуі (спермиилердің мойын тұстарында, денесі ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.