Майлин Бейімбет (Бимағамбет)
Майлин Бейімбет (Бимағамбет) (1894.1938) — қазақтың көрнекті жазушысы, қазақ әдебиетін қалыптастырушылардың бірі.
Өмірбаяны
Туып.өскен жері — қазіргі Қостанай облысының Таран ауданы. Бір жасқа толмай жатып әкесінен, алтыға шығарда шешесінен айрылған. Жетімдік зардабын шегіп, байларға жалданады.
Алғаш ауыл молдасынан оқып сауат ашқан. 1911.1915 жылдар аралығында Троицк қаласындағы Уәзифа медресесінде, Қостанайдағы орысша қазақша мектепте, Уфадағы Медресе Ғалияда оқып білім алған.
1916.1919 жылдары мұғалім болады, жазушылықпен шұғылдана бастайды. «Қазақ», «Ауыл» газеттері мен «Айқап», «Садақ» журналдарына жазып тұрады.
Б.Майлин «Еңбекшіл қазаққа» «Еңбек туы» болып тұрған кезде.ақ атсалыса бастаған. Алғаш мақалаларымен қатысқан ол әдеби қызметкер, бөлім меңгерушісі, хатшысы да болған, редакторлыққа дейін өскен. Бірақ көп істемеген.
1920.1922 жылдары газетті жасауға алғаш шығарушылар алқасы басшылық жасап, кейін жекелеген тұлғалар келе бастаған тұста басылымға Б.Майлин секілді жеті.сегіз адам жетекшілік еткені мәлім.
Содан соң, «Еңбекші қазақ» (қазіргі «Егемен Қазақстан») газетінде қызмет істеп (1922.1923), Қостанайдағы губерниялық «Ауыл» газетінде шығарды (1925). 1925.1928 жылдары қайтадан «Еңбекші қазақ» газетінде қызмет істеп, Қазақтың пролетар жазушылары ассоцияциясын (ҚазАПП) ұйымдастыруға қатысты (1928.1932).
Мұнан кейінгі 30.шы жылдарында «Социалистік Қазақстан» (қазіргі «Егемен Қазақстан») газетінде бөлім меңгерушісі, редактордың орынбасары, «Ауыл тілі», «Қазақ әдебиеті» басылымдарының бас редакторы болып істейді.
1938 жылы жазықсыз тұтқындалып, қызыл қырғын саяси репрессияның құрбаны болды.
Шығармалары
Бейімбет поэзия, проза, драма саласында бірдей өнімді еңбек еткен қаламгер. Ол «Садақ» қолжазба журналында (1913), «Айқап» журналында (1914), «Қазақ» газетінде (1915) жарияланған алғашқы өлеңдеріне ден қояды. Сахара жұртының мұң мұқтажын, арман аңсарын, әсіресе азаттық теңдік тақырыбын тілге тиек етеді. Бейімбеттің поэзиялық шығармаларындағы Мырқымбай типтік кейіпкер деңгейіне көтерілген жиынтық бейне. Мырқымбай бейнесі арқылы Бейімбет сол кездегі қазақ кедейлерінің болмыс
Өмірбаяны
Туып.өскен жері — қазіргі Қостанай облысының Таран ауданы. Бір жасқа толмай жатып әкесінен, алтыға шығарда шешесінен айрылған. Жетімдік зардабын шегіп, байларға жалданады.
Алғаш ауыл молдасынан оқып сауат ашқан. 1911.1915 жылдар аралығында Троицк қаласындағы Уәзифа медресесінде, Қостанайдағы орысша қазақша мектепте, Уфадағы Медресе Ғалияда оқып білім алған.
1916.1919 жылдары мұғалім болады, жазушылықпен шұғылдана бастайды. «Қазақ», «Ауыл» газеттері мен «Айқап», «Садақ» журналдарына жазып тұрады.
Б.Майлин «Еңбекшіл қазаққа» «Еңбек туы» болып тұрған кезде.ақ атсалыса бастаған. Алғаш мақалаларымен қатысқан ол әдеби қызметкер, бөлім меңгерушісі, хатшысы да болған, редакторлыққа дейін өскен. Бірақ көп істемеген.
1920.1922 жылдары газетті жасауға алғаш шығарушылар алқасы басшылық жасап, кейін жекелеген тұлғалар келе бастаған тұста басылымға Б.Майлин секілді жеті.сегіз адам жетекшілік еткені мәлім.
Содан соң, «Еңбекші қазақ» (қазіргі «Егемен Қазақстан») газетінде қызмет істеп (1922.1923), Қостанайдағы губерниялық «Ауыл» газетінде шығарды (1925). 1925.1928 жылдары қайтадан «Еңбекші қазақ» газетінде қызмет істеп, Қазақтың пролетар жазушылары ассоцияциясын (ҚазАПП) ұйымдастыруға қатысты (1928.1932).
Мұнан кейінгі 30.шы жылдарында «Социалистік Қазақстан» (қазіргі «Егемен Қазақстан») газетінде бөлім меңгерушісі, редактордың орынбасары, «Ауыл тілі», «Қазақ әдебиеті» басылымдарының бас редакторы болып істейді.
1938 жылы жазықсыз тұтқындалып, қызыл қырғын саяси репрессияның құрбаны болды.
Шығармалары
Бейімбет поэзия, проза, драма саласында бірдей өнімді еңбек еткен қаламгер. Ол «Садақ» қолжазба журналында (1913), «Айқап» журналында (1914), «Қазақ» газетінде (1915) жарияланған алғашқы өлеңдеріне ден қояды. Сахара жұртының мұң мұқтажын, арман аңсарын, әсіресе азаттық теңдік тақырыбын тілге тиек етеді. Бейімбеттің поэзиялық шығармаларындағы Мырқымбай типтік кейіпкер деңгейіне көтерілген жиынтық бейне. Мырқымбай бейнесі арқылы Бейімбет сол кездегі қазақ кедейлерінің болмыс
Майлин Бейімбет (Бимағамбет) (1894-1938) — қазақтың көрнекті жазушысы, қазақ әдебиетін қалыптастырушылардың бірі.
Өмірбаяны
Туып-өскен жері — қазіргі Қостанай облысының Таран ауданы. Бір жасқа толмай жатып әкесінен, алтыға шығарда шешесінен айрылған. Жетімдік зардабын шегіп, байларға жалданады.
Алғаш ауыл молдасынан оқып сауат ашқан. 1911-1915 жылдар аралығында Троицк қаласындағы Уәзифа медресесінде, Қостанайдағы орысша қазақша мектепте, Уфадағы Медресе Ғалияда оқып білім алған.
1916-1919 жылдары мұғалім болады, жазушылықпен шұғылдана бастайды. «Қазақ», «Ауыл» газеттері мен «Айқап», «Садақ» журналдарына жазып тұрады.
Б.Майлин «Еңбекшіл қазаққа» «Еңбек туы» болып тұрған кезде-ақ атсалыса бастаған. Алғаш мақалаларымен қатысқан ол әдеби қызметкер, бөлім меңгерушісі, хатшысы да болған, редакторлыққа дейін өскен. Бірақ көп істемеген.
1920-1922 жылдары газетті жасауға алғаш шығарушылар алқасы басшылық жасап, кейін жекелеген тұлғалар келе бастаған тұста басылымға Б.Майлин секілді жеті-сегіз адам жетекшілік еткені мәлім.
Содан соң, «Еңбекші қазақ» (қазіргі «Егемен Қазақстан») газетінде қызмет істеп (1922-1923), Қостанайдағы губерниялық «Ауыл» газетінде шығарды (1925). 1925-1928 жылдары қайтадан «Еңбекші қазақ» газетінде қызмет істеп, Қазақтың пролетар жазушылары ассоцияциясын (ҚазАПП) ұйымдастыруға қатысты (1928-1932).
Мұнан кейінгі 30-шы жылдарында «Социалистік Қазақстан» (қазіргі «Егемен Қазақстан») газетінде бөлім меңгерушісі, редактордың орынбасары, «Ауыл тілі», «Қазақ әдебиеті» басылымдарының бас редакторы болып істейді.
1938 жылы жазықсыз тұтқындалып, қызыл қырғын саяси репрессияның құрбаны болды.
Шығармалары
Бейімбет поэзия, проза, драма саласында бірдей өнімді еңбек еткен қаламгер. Ол «Садақ» қолжазба журналында (1913), «Айқап» журналында (1914), «Қазақ» газетінде (1915) жарияланған алғашқы өлеңдеріне ден қояды. Сахара жұртының мұң мұқтажын, арман аңсарын, әсіресе азаттық теңдік тақырыбын тілге тиек етеді. Бейімбеттің поэзиялық шығармаларындағы Мырқымбай типтік кейіпкер деңгейіне көтерілген жиынтық бейне. Мырқымбай бейнесі арқылы Бейімбет сол кездегі қазақ кедейлерінің болмыс
Өмірбаяны
Туып-өскен жері — қазіргі Қостанай облысының Таран ауданы. Бір жасқа толмай жатып әкесінен, алтыға шығарда шешесінен айрылған. Жетімдік зардабын шегіп, байларға жалданады.
Алғаш ауыл молдасынан оқып сауат ашқан. 1911-1915 жылдар аралығында Троицк қаласындағы Уәзифа медресесінде, Қостанайдағы орысша қазақша мектепте, Уфадағы Медресе Ғалияда оқып білім алған.
1916-1919 жылдары мұғалім болады, жазушылықпен шұғылдана бастайды. «Қазақ», «Ауыл» газеттері мен «Айқап», «Садақ» журналдарына жазып тұрады.
Б.Майлин «Еңбекшіл қазаққа» «Еңбек туы» болып тұрған кезде-ақ атсалыса бастаған. Алғаш мақалаларымен қатысқан ол әдеби қызметкер, бөлім меңгерушісі, хатшысы да болған, редакторлыққа дейін өскен. Бірақ көп істемеген.
1920-1922 жылдары газетті жасауға алғаш шығарушылар алқасы басшылық жасап, кейін жекелеген тұлғалар келе бастаған тұста басылымға Б.Майлин секілді жеті-сегіз адам жетекшілік еткені мәлім.
Содан соң, «Еңбекші қазақ» (қазіргі «Егемен Қазақстан») газетінде қызмет істеп (1922-1923), Қостанайдағы губерниялық «Ауыл» газетінде шығарды (1925). 1925-1928 жылдары қайтадан «Еңбекші қазақ» газетінде қызмет істеп, Қазақтың пролетар жазушылары ассоцияциясын (ҚазАПП) ұйымдастыруға қатысты (1928-1932).
Мұнан кейінгі 30-шы жылдарында «Социалистік Қазақстан» (қазіргі «Егемен Қазақстан») газетінде бөлім меңгерушісі, редактордың орынбасары, «Ауыл тілі», «Қазақ әдебиеті» басылымдарының бас редакторы болып істейді.
1938 жылы жазықсыз тұтқындалып, қызыл қырғын саяси репрессияның құрбаны болды.
Шығармалары
Бейімбет поэзия, проза, драма саласында бірдей өнімді еңбек еткен қаламгер. Ол «Садақ» қолжазба журналында (1913), «Айқап» журналында (1914), «Қазақ» газетінде (1915) жарияланған алғашқы өлеңдеріне ден қояды. Сахара жұртының мұң мұқтажын, арман аңсарын, әсіресе азаттық теңдік тақырыбын тілге тиек етеді. Бейімбеттің поэзиялық шығармаларындағы Мырқымбай типтік кейіпкер деңгейіне көтерілген жиынтық бейне. Мырқымбай бейнесі арқылы Бейімбет сол кездегі қазақ кедейлерінің болмыс
Бейімбет Майлин
Майлин Бейімбет (Бимағамбет) (1894-1938) — қазақтың көрнекті жазушысы,
қазақ әдебиетін қалыптастырушылардың бірі.
Өмірбаяны
Туып-өскен жері — қазіргі Қостанай облысының Таран ауданы. Бір жасқа
толмай жатып әкесінен, алтыға шығарда шешесінен айрылған. Жетімдік зардабын
шегіп, байларға жалданады.
Алғаш ауыл молдасынан оқып сауат ашқан. 1911-1915 жылдар аралығында
Троицк қаласындағы Уәзифа медресесінде, Қостанайдағы орысша қазақша
мектепте, Уфадағы Медресе Ғалияда оқып білім алған.
1916-1919 жылдары мұғалім болады, жазушылықпен шұғылдана бастайды.
Қазақ, Ауыл газеттері мен Айқап, Садақ журналдарына жазып тұрады.
Б.Майлин Еңбекшіл қазаққа Еңбек туы болып тұрған кезде-ақ атсалыса
бастаған. Алғаш мақалаларымен қатысқан ол әдеби қызметкер, бөлім
меңгерушісі, хатшысы да болған, редакторлыққа дейін өскен. Бірақ көп
істемеген.
1920-1922 жылдары газетті жасауға алғаш шығарушылар алқасы басшылық
жасап, кейін жекелеген тұлғалар келе бастаған тұста басылымға Б.Майлин
секілді жеті-сегіз адам жетекшілік еткені мәлім.
Содан соң, Еңбекші қазақ (қазіргі Егемен Қазақстан) газетінде
қызмет істеп (1922-1923), Қостанайдағы губерниялық Ауыл газетінде шығарды
(1925). 1925-1928 жылдары қайтадан Еңбекші қазақ газетінде қызмет істеп,
Қазақтың пролетар жазушылары ассоцияциясын (ҚазАПП) ұйымдастыруға қатысты
(1928-1932).
Мұнан кейінгі 30-шы жылдарында Социалистік Қазақстан (қазіргі
Егемен Қазақстан) газетінде бөлім меңгерушісі, редактордың орынбасары,
Ауыл тілі, Қазақ әдебиеті басылымдарының бас редакторы болып істейді.
1938 жылы жазықсыз тұтқындалып, қызыл қырғын саяси репрессияның
құрбаны болды.
Шығармалары
Бейімбет поэзия, проза, драма саласында бірдей өнімді еңбек еткен
қаламгер. Ол Садақ қолжазба журналында (1913), Айқап журналында (1914),
Қазақ газетінде (1915) жарияланған алғашқы өлеңдеріне ден қояды. Сахара
жұртының мұң мұқтажын, арман аңсарын, әсіресе азаттық теңдік тақырыбын
тілге тиек етеді. Бейімбеттің поэзиялық шығармаларындағы Мырқымбай типтік
кейіпкер деңгейіне көтерілген жиынтық бейне. Мырқымбай бейнесі арқылы
Бейімбет сол кездегі қазақ кедейлерінің болмыс бітімін, уақыт, қоғам
аясындағы тіршілік тынысын суреткерлік шыншылдықпен бедерлей алған.
Бейімбет қазақ поэзиясында поэма жанрының өрісін ұзартып, өресін
биіктетуге қомақты үлес қосқан. Оның Байдың қызы, Рәзия қызы, Қашқын
келіншек, Зайкүл, Маржан, Өтірікке бәйге, Хан күйеуі Кемпірдің
ертегісі, Бөліс, Мырқымбай поэмалары тақырыбының әр алуандығымен,
оқиғалық тартымдылығымен, өзіндік тіл стилімен қазақ поэзиясының көрнекті
үлгілерінің бірі болып табылады.
Бейімбет Майлин дарыны оның прозалық шығармаларында айрықша жарқырап
көрінген. Әсіресе, қазақ прозасында әңгіме жанры Бейімбет шығармалары
арқылы кемелдене түсті. Оның әңгімелері өмір шындығын дөп басып көрсететін
реалистік тегеурінімен, көркемдік биік өресімен, тақырыбының әр
алуандығымен дараланады. Ол көркем әңгімелері арқылы өзі өмір сүрген заман
тынысы мен қоғам өмірін энциклопедиялық кемелдікпен сомдай алған ұлы
суреткер.
Бейімбет он беске тарта повесть, бұған қоса Азамат Азаматович атты
роман жазған қаламгер. Оның Қызыл жалау, Қоңсылар атты романдары
аяқталмай қалған. Мұның сыртында ол ірілі ұсақты 25 пьеса, либретто,
сценарийлердің авторы.
Бейімбет Майлин шығармалары қазақ әдебиетін барлық салада байытқан
рухани асыл қазына ретінде халқымен мәңгі бірге жасайтын болады.
Жиырмасыншы ғасырдағы қазақ әдебиетінің іргелі жанрларын
қалыптастыруға айтарлықтай үлес қосып, биік белеске шығарысқан аса көрнекті
суреткер жазушы, ақын әрі драматург Бейімбет Майлин — өндіре жазып, сөз
өнерінің алтын қорына жататын туындылар берген бірегей дарын. Замандастары:
"Маңдайына түскен шашын сұқ саусағына орай ширата отырып, жазудан бас
алмайтын еді", — деседі. Сондықтан да кемел қаламгердің қыршын жаста —
қырықтың төртіне жетер-жетпесте — дүние салғанына қарамай, атағы да зор,
артына қалдырған әдеби мұрасы да аса бай.
Өмірбаяны. Болашақ қаламгер 1894 жылы бұрынғы Торғай облысы, Қостанай
уезі, Дамбар болысындағы Ақтөбе деген жерде (қазіргі Қостанай облысы, Тобыл
ауданы, Майлин кеңшары) туған. Екі жасында әкесі қайтыс болып, күн көріс
үшін шешесі бір байға сауыншылыққа жалданады. Жетілерге келгенде
Бейімбеттің өзі де әлгі байдың қозы-лағын бағьш, соңынан ат-арбасына
делбеші болады. Сөйтіп, ол жоқшылық зардабын өзі де әбден біліп-танып, кәрі
әжесі мен анасының зарлы кейістіктерінен, құдайға шағынуларынан тітіркене
тұшынып өседі. Алуан түрлі аңыздар мен ел іші әңгімесін мол білетін, өмір
тауқыметін әсерлі етіп өлеңге айналдыратын әжесі немересінің жасынан
қисынды, қызық сөзге, әдебиетке зауықты больш өсуіне әсер етсе керек.
Алғашында ауыл молдасынан оқып, қара таныған зерделі де орнықты бала
өзі талпынып, сол ауылдағы татар мұғалімінен сабақ алады. Содан кейін
16—18 жастарында жақын жердегі Әбдірахман Арғынбаев деген кісінің
медресесінде оқиды. Білімге құштар Бейімбет осымен тоқтап қалмай, 1913-
1914 жылдары Троицкідегі “Уазифа” (“Міндет'') мектебін бітірген соң, 1914
жылы Уфа қаласындағы Медресе-Ғалияға түседі. Онда әйгілі оқымыстылар,
жазушылар Мәжит Ғафури, Ғалымжан Ибрагимов (бертінде — 90-жылдардың басында
қайтыс болған) дәріс беретін. Әйгілі башқұрт жазушысы Сайфи Құдаш пен
Мағжан Жұмабаев та осы медреседе қатарлас оқыған. Медреседе шығьш тұрған
"Садақ" атты қолжазба журналдың 1914 жылы 3-санында Бейімбеттің тұңғыш
туындысы — "Шұғаның белгісі" хиқаяты жарияланады. Проза жанры қазақта енді
ғана тәй-тәй тұра бастаған кезде жиырма жасар жігіттің бірден осыншалық
көркем, әсерлі хикаят жазуы зиялы қауымды таң-тамаша қалдырады. Бұл хикаят
өзінің барша асыл қасиеттерімен осы күнге дейін тамсандырьш келе жатқан
татымды туынды болып қалып қойды. Бейімбет сол жылдары орыс тілін үйреніп,
орыстың классикалық әдебиетімен танысады. Бірақ ол денсаулығына байланысты
оқуын аяқтай алмайды. Емделу жағдайымен Троицкіге барады (1915 ж.), ондағы
"Айқап" журналына өлеңдер бастырып, журналдың шығарушылары: Мұқамеджан
Сералинмен, өте дарынды ақын Сұлтанмахмұт Торайғыровпен жүздеседі. Ауылында
мұғалім болып жүрген кезінде қазақ жастарын майдандағы қара жұмысқа алу
туралы 1916 жылғы аты шулы патша жарлығына қарсы бүкіл ел көтерілгенде,
Бейімбет Майлин ұлт-азаттық көтерілісін жақтап, азаматтарды атқа қонуға
шақырған өлеңдер жазады. 1917 жылғы ақпанда патшаның тақтан түсуін, қазақ
елінің азаттық алуына мүмкіндік туды деген оймен, қуана қарсы алады. Елді
мал деп, мансап деп, немесе бай, кедей болып бөлініп, ала ауыз болмай,
тұтас ұлттың мүддесі жолына жұмылуға шақырады.
Бұрынғыдай байың, жарлың шашылма!
Бірлікпенен жұмыс атқар, басыл да!
Азын-аулақ миың болса басыңда,
Партия, штат, дау - шарыңды қой, қазақ! — дейді. Бұл сөздің бүгінгі
күн үшін де ешбір ескірмегенін дәлелдеп жату артық. Кеңес өкіметі орнап,
халықты тырп еткізбей, өз ырқына көндіргеннен кейін Бейімбет те жаңа
тіршілік жағында болып, ауылдық жердегі жұмыстарға қатысады. 1922 жылдан
бастап мерзімді баспасөзде жұмыс істеп, сол кездегі астана — Орынборда
шығатын газеттерде әңгіме, өлең, очерктері шығып тұрады. "Шұғаның белгісі"
хиқаяты журналда жарияланып, өлеңдер жинағы жарық көреді. 1923 жылы
Қостанай қаласында "Ауыл" газетін шығарысады, сол кездегі қазақ прозасының
айтулы табысы саналған белгілі "Раушан — коммунист" хикаяты алғаш рет сонда
басылады. Үкіметтің арнайы шақыруымен 1925 жылы жаңа астана — Қызылордаға
келіп, республикалық басылымдарда жауапты қызметтер атқарады. 1934-1937
жылдары "Қазақ әдебиеті" газетінің редакторы болады, өмірінің ақырына дейін
1934 жылы құрылған Қазақстан жазушылар одағының басшылық құрамында больш,
әдеби істі ұйымдастыру, жас таланттарды тәрбиелеу жұмысына аянбай ат
салысады. Жазудан жалықпайтын майталмен суреткердің ірілі-уақты талантты
туындылары күн құрғатпай дерлік жарық көріп жатады. Туған елінің Қазан
төнкерісіне дейінгі және одан кейінгі өмірін, ондағы өзгерістер мен олардың
терең себептерін, адамдарының психологиясы мен мінезін жетік білетін
сұңғыла талант иесінің қаламынан туған өлең, поэмалары, соның ішінде,
әсіресе төңкерістен кейінгі қазақ кедейінің типтік бейнесін табиғи сомдаған
"Мырқымбай" топтамасы, қысқа да қызықты әңгімелері, әйгілі "Шұғаның
белгісі", "Раушан — коммунист" хиқаяттары, "Азамат Азаматыч" романы,
"Талтаңбайдың тәртібі", "Майдан", "Неке қияр", т.б. драмалары — бәрі
жиналып келіп, ауыл өмірінің біртұтас көркем күнделігі, ғажайып суреттің
шежіресі іспетті. Даңқты замандастары Бейімбет шығармашылығын солай
қабылдап, солай бағалады да. 1933-1936 жылдары жарық көрген төрт томдық
шығармалар жинағын қоса алғанда, көзі тірісінде Б. Майлиннің елу шақты жеке
кітабы шыққан. Бұл жағынан кезінде оған теңдес басқа қазақ қаламгері болған
емес. Ерен талант, біртоға мінезді ерінбейтін еңбеққор жазушы 1937 жылы
нақақтан қамауға алынып, 1938 жылдың ақпанында, өзінің даңқты қаламдас,
түйдей құрдас-достары С. Сейфуллин, I. Жансүгіровтермен бірге тоталитарлық
жүйенің құрбаны болды.
Үлкен суреткер артына тамаша туындыларын қалдырды. Ол — бүгінде де
қазақ оқырмандарының ең көп оқитын, қызығып оқитын жазушыларының бірі.
Қазақ прозашыларының қазіргі таңдаулы саңлақтары Бейімбет Майлинді өздеріне
ұстаз санайды және оның шеберлігінен үздіксіз үйренеді.
Өлеңдері мен поэмалары. Бейімбет Майлин, қазақ қаламгерлерінің
көпшілігі сияқты, жазуды ақындықтан бастаған. Оның қазақ поэзиясының
тарихында өзіндік орны, үлесі бар.
Бейімбеттің қазақ поэзиясындағы орны, үлесі ала бөтен шеберлігі,
мінсіз көркемдігінде емес. Оның өзіне ғана тән өзгешелігінде. Атап
айтқанда, жырлаған тақырыбы мен сомдаған бейнелерінде.
Бейімбет сол замандағы қазақ ауылының тұрмысын, ауыл адамдарының мінез-
құлқын қазақ поэзиясында өзіне дейін болмаған ауқымда, терең білгірлікпен
және шыншылдықпен жан-жақты суреттеді. Кедейінің болсын, байы мен
орташасының болсын дәл, шынайы, типтік бейнелерін жасады және соның бәрін
тарихи даму, өзгеру үстінде суреттеді. Бейімбет жасаған бейнелер, оның
прозасы мен драмаларындағы сияқты, оқырманға езу тартқызып, сүйіндіріп
отыратын ұтымды да шуақты күлкімен — әзіл-ажуамен даралана, әсерлі де
қызықты бола түседі.
Ұяда не көрсе, ұшқанда соны іледі. Бейімбет қаймағы бұзылмаған қазақ
ауылында туьш, өсті. Қазақ төңкерісіне дейінгі, Кеңес өкіметі үшін күрес
аласапыранында, өзі жазықсыз жазаға үшырағанға дейінгі кеңестік кезеңде
реалист суреткер басқа тақырыптарға алаңдамай, өзіне жақсы таныс, өзі қалың
ортасында ғұмыр кешкен сол ауыл тіршілігін өз шығармаларының арқауы етіп
алады. Өзі сияқты ауылдан шыққан және ауыл өмірін ешкімнен кем білмейтін
біраз қаламдастары қаланы, зауыт пен фабриканы, жұмысшы табын шығармаларына
тақырып етіп жатқанда, саясат соған үндеп жатқанда, Бейімбет еліге қойған
жоқ. Мұны оның ауылдан ұзап шыға қоймағандығынан деп түсіндіруге болмайды.
Бұл оның талантының өзіндік сипатына, шығармашылық бейімділігіне, өзіндік
таньм-түсінігіне байланысты еді. Осы мәселе жөнінде оның өзі де 1931 жылы:
"Менің бұл күнге дейін жазған тақырыбым ауыл туралы ғана болып келеді.
Өндіріс өмірін суреттеуге мен әлі күнге шейін кірісе алғаным жоқ. Өйткені
әлі күнге өндіріс өмірімен таныстығым жоқ" деп жазған. Ақын өлеңдерінің
мазмұны мен өзіндік көркемдік сипаттары оның осы ауыл өмірінің реалистік
бейнесін сомдауымен ерекшеленеді. Соған шабыттандырған күш не екенін мына
шумақан анық көруге болады:
Сенің зарың — зарлайтыным өмірде,
Сенің арың — арлайтыным өмірде.
Сен жыласаң — көзден жасым тамшылар,
Сен қуансаң — қайғы, шерім аршылар.
"Кедейге" деген бұл өлең оның кедей қауымына берген серт-уәдесі
іспетті.
Ал "Ұлы күн" өлеңінде жоғарыдағы ойын жалғастыра келіп, оның себебін
де айтады.
Жырлағаным — кедейдің жыры,
Сырлағаным — кедейдің сыры.
Сырым да бір, жырым да бір,
Мен-дағы сол ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Майлин Бейімбет (Бимағамбет) (1894-1938) — қазақтың көрнекті жазушысы,
қазақ әдебиетін қалыптастырушылардың бірі.
Өмірбаяны
Туып-өскен жері — қазіргі Қостанай облысының Таран ауданы. Бір жасқа
толмай жатып әкесінен, алтыға шығарда шешесінен айрылған. Жетімдік зардабын
шегіп, байларға жалданады.
Алғаш ауыл молдасынан оқып сауат ашқан. 1911-1915 жылдар аралығында
Троицк қаласындағы Уәзифа медресесінде, Қостанайдағы орысша қазақша
мектепте, Уфадағы Медресе Ғалияда оқып білім алған.
1916-1919 жылдары мұғалім болады, жазушылықпен шұғылдана бастайды.
Қазақ, Ауыл газеттері мен Айқап, Садақ журналдарына жазып тұрады.
Б.Майлин Еңбекшіл қазаққа Еңбек туы болып тұрған кезде-ақ атсалыса
бастаған. Алғаш мақалаларымен қатысқан ол әдеби қызметкер, бөлім
меңгерушісі, хатшысы да болған, редакторлыққа дейін өскен. Бірақ көп
істемеген.
1920-1922 жылдары газетті жасауға алғаш шығарушылар алқасы басшылық
жасап, кейін жекелеген тұлғалар келе бастаған тұста басылымға Б.Майлин
секілді жеті-сегіз адам жетекшілік еткені мәлім.
Содан соң, Еңбекші қазақ (қазіргі Егемен Қазақстан) газетінде
қызмет істеп (1922-1923), Қостанайдағы губерниялық Ауыл газетінде шығарды
(1925). 1925-1928 жылдары қайтадан Еңбекші қазақ газетінде қызмет істеп,
Қазақтың пролетар жазушылары ассоцияциясын (ҚазАПП) ұйымдастыруға қатысты
(1928-1932).
Мұнан кейінгі 30-шы жылдарында Социалистік Қазақстан (қазіргі
Егемен Қазақстан) газетінде бөлім меңгерушісі, редактордың орынбасары,
Ауыл тілі, Қазақ әдебиеті басылымдарының бас редакторы болып істейді.
1938 жылы жазықсыз тұтқындалып, қызыл қырғын саяси репрессияның
құрбаны болды.
Шығармалары
Бейімбет поэзия, проза, драма саласында бірдей өнімді еңбек еткен
қаламгер. Ол Садақ қолжазба журналында (1913), Айқап журналында (1914),
Қазақ газетінде (1915) жарияланған алғашқы өлеңдеріне ден қояды. Сахара
жұртының мұң мұқтажын, арман аңсарын, әсіресе азаттық теңдік тақырыбын
тілге тиек етеді. Бейімбеттің поэзиялық шығармаларындағы Мырқымбай типтік
кейіпкер деңгейіне көтерілген жиынтық бейне. Мырқымбай бейнесі арқылы
Бейімбет сол кездегі қазақ кедейлерінің болмыс бітімін, уақыт, қоғам
аясындағы тіршілік тынысын суреткерлік шыншылдықпен бедерлей алған.
Бейімбет қазақ поэзиясында поэма жанрының өрісін ұзартып, өресін
биіктетуге қомақты үлес қосқан. Оның Байдың қызы, Рәзия қызы, Қашқын
келіншек, Зайкүл, Маржан, Өтірікке бәйге, Хан күйеуі Кемпірдің
ертегісі, Бөліс, Мырқымбай поэмалары тақырыбының әр алуандығымен,
оқиғалық тартымдылығымен, өзіндік тіл стилімен қазақ поэзиясының көрнекті
үлгілерінің бірі болып табылады.
Бейімбет Майлин дарыны оның прозалық шығармаларында айрықша жарқырап
көрінген. Әсіресе, қазақ прозасында әңгіме жанры Бейімбет шығармалары
арқылы кемелдене түсті. Оның әңгімелері өмір шындығын дөп басып көрсететін
реалистік тегеурінімен, көркемдік биік өресімен, тақырыбының әр
алуандығымен дараланады. Ол көркем әңгімелері арқылы өзі өмір сүрген заман
тынысы мен қоғам өмірін энциклопедиялық кемелдікпен сомдай алған ұлы
суреткер.
Бейімбет он беске тарта повесть, бұған қоса Азамат Азаматович атты
роман жазған қаламгер. Оның Қызыл жалау, Қоңсылар атты романдары
аяқталмай қалған. Мұның сыртында ол ірілі ұсақты 25 пьеса, либретто,
сценарийлердің авторы.
Бейімбет Майлин шығармалары қазақ әдебиетін барлық салада байытқан
рухани асыл қазына ретінде халқымен мәңгі бірге жасайтын болады.
Жиырмасыншы ғасырдағы қазақ әдебиетінің іргелі жанрларын
қалыптастыруға айтарлықтай үлес қосып, биік белеске шығарысқан аса көрнекті
суреткер жазушы, ақын әрі драматург Бейімбет Майлин — өндіре жазып, сөз
өнерінің алтын қорына жататын туындылар берген бірегей дарын. Замандастары:
"Маңдайына түскен шашын сұқ саусағына орай ширата отырып, жазудан бас
алмайтын еді", — деседі. Сондықтан да кемел қаламгердің қыршын жаста —
қырықтың төртіне жетер-жетпесте — дүние салғанына қарамай, атағы да зор,
артына қалдырған әдеби мұрасы да аса бай.
Өмірбаяны. Болашақ қаламгер 1894 жылы бұрынғы Торғай облысы, Қостанай
уезі, Дамбар болысындағы Ақтөбе деген жерде (қазіргі Қостанай облысы, Тобыл
ауданы, Майлин кеңшары) туған. Екі жасында әкесі қайтыс болып, күн көріс
үшін шешесі бір байға сауыншылыққа жалданады. Жетілерге келгенде
Бейімбеттің өзі де әлгі байдың қозы-лағын бағьш, соңынан ат-арбасына
делбеші болады. Сөйтіп, ол жоқшылық зардабын өзі де әбден біліп-танып, кәрі
әжесі мен анасының зарлы кейістіктерінен, құдайға шағынуларынан тітіркене
тұшынып өседі. Алуан түрлі аңыздар мен ел іші әңгімесін мол білетін, өмір
тауқыметін әсерлі етіп өлеңге айналдыратын әжесі немересінің жасынан
қисынды, қызық сөзге, әдебиетке зауықты больш өсуіне әсер етсе керек.
Алғашында ауыл молдасынан оқып, қара таныған зерделі де орнықты бала
өзі талпынып, сол ауылдағы татар мұғалімінен сабақ алады. Содан кейін
16—18 жастарында жақын жердегі Әбдірахман Арғынбаев деген кісінің
медресесінде оқиды. Білімге құштар Бейімбет осымен тоқтап қалмай, 1913-
1914 жылдары Троицкідегі “Уазифа” (“Міндет'') мектебін бітірген соң, 1914
жылы Уфа қаласындағы Медресе-Ғалияға түседі. Онда әйгілі оқымыстылар,
жазушылар Мәжит Ғафури, Ғалымжан Ибрагимов (бертінде — 90-жылдардың басында
қайтыс болған) дәріс беретін. Әйгілі башқұрт жазушысы Сайфи Құдаш пен
Мағжан Жұмабаев та осы медреседе қатарлас оқыған. Медреседе шығьш тұрған
"Садақ" атты қолжазба журналдың 1914 жылы 3-санында Бейімбеттің тұңғыш
туындысы — "Шұғаның белгісі" хиқаяты жарияланады. Проза жанры қазақта енді
ғана тәй-тәй тұра бастаған кезде жиырма жасар жігіттің бірден осыншалық
көркем, әсерлі хикаят жазуы зиялы қауымды таң-тамаша қалдырады. Бұл хикаят
өзінің барша асыл қасиеттерімен осы күнге дейін тамсандырьш келе жатқан
татымды туынды болып қалып қойды. Бейімбет сол жылдары орыс тілін үйреніп,
орыстың классикалық әдебиетімен танысады. Бірақ ол денсаулығына байланысты
оқуын аяқтай алмайды. Емделу жағдайымен Троицкіге барады (1915 ж.), ондағы
"Айқап" журналына өлеңдер бастырып, журналдың шығарушылары: Мұқамеджан
Сералинмен, өте дарынды ақын Сұлтанмахмұт Торайғыровпен жүздеседі. Ауылында
мұғалім болып жүрген кезінде қазақ жастарын майдандағы қара жұмысқа алу
туралы 1916 жылғы аты шулы патша жарлығына қарсы бүкіл ел көтерілгенде,
Бейімбет Майлин ұлт-азаттық көтерілісін жақтап, азаматтарды атқа қонуға
шақырған өлеңдер жазады. 1917 жылғы ақпанда патшаның тақтан түсуін, қазақ
елінің азаттық алуына мүмкіндік туды деген оймен, қуана қарсы алады. Елді
мал деп, мансап деп, немесе бай, кедей болып бөлініп, ала ауыз болмай,
тұтас ұлттың мүддесі жолына жұмылуға шақырады.
Бұрынғыдай байың, жарлың шашылма!
Бірлікпенен жұмыс атқар, басыл да!
Азын-аулақ миың болса басыңда,
Партия, штат, дау - шарыңды қой, қазақ! — дейді. Бұл сөздің бүгінгі
күн үшін де ешбір ескірмегенін дәлелдеп жату артық. Кеңес өкіметі орнап,
халықты тырп еткізбей, өз ырқына көндіргеннен кейін Бейімбет те жаңа
тіршілік жағында болып, ауылдық жердегі жұмыстарға қатысады. 1922 жылдан
бастап мерзімді баспасөзде жұмыс істеп, сол кездегі астана — Орынборда
шығатын газеттерде әңгіме, өлең, очерктері шығып тұрады. "Шұғаның белгісі"
хиқаяты журналда жарияланып, өлеңдер жинағы жарық көреді. 1923 жылы
Қостанай қаласында "Ауыл" газетін шығарысады, сол кездегі қазақ прозасының
айтулы табысы саналған белгілі "Раушан — коммунист" хикаяты алғаш рет сонда
басылады. Үкіметтің арнайы шақыруымен 1925 жылы жаңа астана — Қызылордаға
келіп, республикалық басылымдарда жауапты қызметтер атқарады. 1934-1937
жылдары "Қазақ әдебиеті" газетінің редакторы болады, өмірінің ақырына дейін
1934 жылы құрылған Қазақстан жазушылар одағының басшылық құрамында больш,
әдеби істі ұйымдастыру, жас таланттарды тәрбиелеу жұмысына аянбай ат
салысады. Жазудан жалықпайтын майталмен суреткердің ірілі-уақты талантты
туындылары күн құрғатпай дерлік жарық көріп жатады. Туған елінің Қазан
төнкерісіне дейінгі және одан кейінгі өмірін, ондағы өзгерістер мен олардың
терең себептерін, адамдарының психологиясы мен мінезін жетік білетін
сұңғыла талант иесінің қаламынан туған өлең, поэмалары, соның ішінде,
әсіресе төңкерістен кейінгі қазақ кедейінің типтік бейнесін табиғи сомдаған
"Мырқымбай" топтамасы, қысқа да қызықты әңгімелері, әйгілі "Шұғаның
белгісі", "Раушан — коммунист" хиқаяттары, "Азамат Азаматыч" романы,
"Талтаңбайдың тәртібі", "Майдан", "Неке қияр", т.б. драмалары — бәрі
жиналып келіп, ауыл өмірінің біртұтас көркем күнделігі, ғажайып суреттің
шежіресі іспетті. Даңқты замандастары Бейімбет шығармашылығын солай
қабылдап, солай бағалады да. 1933-1936 жылдары жарық көрген төрт томдық
шығармалар жинағын қоса алғанда, көзі тірісінде Б. Майлиннің елу шақты жеке
кітабы шыққан. Бұл жағынан кезінде оған теңдес басқа қазақ қаламгері болған
емес. Ерен талант, біртоға мінезді ерінбейтін еңбеққор жазушы 1937 жылы
нақақтан қамауға алынып, 1938 жылдың ақпанында, өзінің даңқты қаламдас,
түйдей құрдас-достары С. Сейфуллин, I. Жансүгіровтермен бірге тоталитарлық
жүйенің құрбаны болды.
Үлкен суреткер артына тамаша туындыларын қалдырды. Ол — бүгінде де
қазақ оқырмандарының ең көп оқитын, қызығып оқитын жазушыларының бірі.
Қазақ прозашыларының қазіргі таңдаулы саңлақтары Бейімбет Майлинді өздеріне
ұстаз санайды және оның шеберлігінен үздіксіз үйренеді.
Өлеңдері мен поэмалары. Бейімбет Майлин, қазақ қаламгерлерінің
көпшілігі сияқты, жазуды ақындықтан бастаған. Оның қазақ поэзиясының
тарихында өзіндік орны, үлесі бар.
Бейімбеттің қазақ поэзиясындағы орны, үлесі ала бөтен шеберлігі,
мінсіз көркемдігінде емес. Оның өзіне ғана тән өзгешелігінде. Атап
айтқанда, жырлаған тақырыбы мен сомдаған бейнелерінде.
Бейімбет сол замандағы қазақ ауылының тұрмысын, ауыл адамдарының мінез-
құлқын қазақ поэзиясында өзіне дейін болмаған ауқымда, терең білгірлікпен
және шыншылдықпен жан-жақты суреттеді. Кедейінің болсын, байы мен
орташасының болсын дәл, шынайы, типтік бейнелерін жасады және соның бәрін
тарихи даму, өзгеру үстінде суреттеді. Бейімбет жасаған бейнелер, оның
прозасы мен драмаларындағы сияқты, оқырманға езу тартқызып, сүйіндіріп
отыратын ұтымды да шуақты күлкімен — әзіл-ажуамен даралана, әсерлі де
қызықты бола түседі.
Ұяда не көрсе, ұшқанда соны іледі. Бейімбет қаймағы бұзылмаған қазақ
ауылында туьш, өсті. Қазақ төңкерісіне дейінгі, Кеңес өкіметі үшін күрес
аласапыранында, өзі жазықсыз жазаға үшырағанға дейінгі кеңестік кезеңде
реалист суреткер басқа тақырыптарға алаңдамай, өзіне жақсы таныс, өзі қалың
ортасында ғұмыр кешкен сол ауыл тіршілігін өз шығармаларының арқауы етіп
алады. Өзі сияқты ауылдан шыққан және ауыл өмірін ешкімнен кем білмейтін
біраз қаламдастары қаланы, зауыт пен фабриканы, жұмысшы табын шығармаларына
тақырып етіп жатқанда, саясат соған үндеп жатқанда, Бейімбет еліге қойған
жоқ. Мұны оның ауылдан ұзап шыға қоймағандығынан деп түсіндіруге болмайды.
Бұл оның талантының өзіндік сипатына, шығармашылық бейімділігіне, өзіндік
таньм-түсінігіне байланысты еді. Осы мәселе жөнінде оның өзі де 1931 жылы:
"Менің бұл күнге дейін жазған тақырыбым ауыл туралы ғана болып келеді.
Өндіріс өмірін суреттеуге мен әлі күнге шейін кірісе алғаным жоқ. Өйткені
әлі күнге өндіріс өмірімен таныстығым жоқ" деп жазған. Ақын өлеңдерінің
мазмұны мен өзіндік көркемдік сипаттары оның осы ауыл өмірінің реалистік
бейнесін сомдауымен ерекшеленеді. Соған шабыттандырған күш не екенін мына
шумақан анық көруге болады:
Сенің зарың — зарлайтыным өмірде,
Сенің арың — арлайтыным өмірде.
Сен жыласаң — көзден жасым тамшылар,
Сен қуансаң — қайғы, шерім аршылар.
"Кедейге" деген бұл өлең оның кедей қауымына берген серт-уәдесі
іспетті.
Ал "Ұлы күн" өлеңінде жоғарыдағы ойын жалғастыра келіп, оның себебін
де айтады.
Жырлағаным — кедейдің жыры,
Сырлағаным — кедейдің сыры.
Сырым да бір, жырым да бір,
Мен-дағы сол ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz