Дарынды бала ерекшеліктері

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 76 бет
Таңдаулыға:

Кіріспе

Дипломдық жұмыс тақырыбының көкейтестігі . «Қазақстан ұлы держава болуы үшін бізге күш қуаты, қажыр-қайраты мол, ақылды да ойлы, дарынды жастар керек» - деп Н. Ә. Назарбаев айтқан болатын.

Еліміздегі психологиялық қызметтің әлемдік психологиялық қызмет деңгейіне қол жеткізу үшін ел басының дарынды балаларға айтқан бес ғибратын ұстаным ету керек:

Алдына мақсат қоя біл, талмай ұмтыл, мақсатына толық бірден жете қоймасаңда мойыма, алған бетінен қайтпа.
«Қолымнан келмейді» деген ұғымды санаңнан бір жола өшіріп таста, ылғида «қолыңан келмейтін іс жоқ» деген сенімді бол! Бұл сенім жігеріңді жанып, жеңіске бастайтын бірден бір жол.
Санаңда үрей қорқыныш өшпенділікпен күншілдік сенімдері үстемдік құрып жүрсе олардан тез арыл, үрей мен қорқыныш алға басуына бөгет болып, аяғынды тұсайды, біреуге деген өшпенділігін онында саған деген өшпенділігін қоздатады. Ешкімді күндеме күншілдік - дерт айықпас ауру.
Қанша білімді болсанда ешқешен білімдімін деп мақтанба.

Әрқашан денсаулығынды сақтап, нығайту отыру-парыз. Тәнінді таза ұста. Бей ауыз болма, былапыт сөз айтудан - аузынды, тыңдаудан - құлағынды сақта.

Қазақстан Республикасының «Білім туралы» заңында Әр баланың қабілетіне қарай интеллектуалды дамуын және жеке адамның дарындылығын маселелері көрсетілген.

Өйткені ғылым мен техниканы әлемдік деңгейде дамыту шығармашылықпен жұмыс жасайтын білімді де білікті мамандлар қажет. Ал олар қабілетті дарындылырдың ішінен шығады. Дарынды, қабілетті балаларды іздеп тауып, оларды оқыту мен тәрбиелеу бүгінгі күні өзекті мәселе.

«Дарынды балаларға арналған мектептерді дамыту және мемлекеттік қолдау көрсету» туралы 1996 жылы 24 мамырда Қазақстан Республикасының Президенті Н. Ә. Назарбаевтің жарлығы шықты. Осы жарлықты жүзге асыру мақсатында республикада дарынды балармен жұмыс жүргізу жүйесін ұйымдастыратын «Дарын» рспубликалық ғылыми практикалық орталығы құрылды.

Адамзат үшін XXIғасыр жаңа технологиялардың жаңалықтардың ғасыры болмақ, ал осы жоғары технологияларды жүзеге асырып өмірге енгізу, игеру және жетілдіру - бүгінгі мектеп оқушыларының еншісінде болмақ.

Демек бүгінгі міндет - бойында елге-жерге деген сүйіспеншілік қасиеті дарыған, еісі көңіліне үміт отын жағып жүретін, өз Отанына аянбай қызмет ететін, озық ойлы, тапқыр дап табанды, сауатты да салауатты адамды тәрбиелеу.

Елбасы білім мен ғылым қызметкерлерінің II съезінде « Болашақта еңбек етіп, өмір сүретіндер - бүгінгі мектеп оқушылар, мұғалім оларды қалай тәрбиелесе, Қазақстан сол деңгейде болады.

Ұлттық тәрбиені білім негізі мен ұштастыра, сабақтастыра отырып, баланың жеке қабілеті мен дарынын ояту, жетілдіру, шығармашылыққа, іскерлікке баулу халқымыздың ізгі қасиеттерін баланың бойына сіңіруі, имандылық мінез-құлқын қалыптастыруын жүзеге асырып көзделуі тиіс. Соны мен Қазақстан Республикасының «Білім туралы» заңына мемлекеттік саясат негізінде, Әр баланың жеке қабілеті не қарай интеллектуалдық дамуы, жеке адамның дарындылығын дамыту» сияқты өзекті мәселелер енгізіліп отыр. Сондықтан соңғы кезде дарынды балаларды іздеу, оларды оқыту мен тәрбиелеу қоғам үшін бүгінгі таңда ауадай қажет, себебі дарынды адам басқаға қарағанда көп пайда әкелетіні анық.

Дарынды бала болмайды. Ашылмаған дарынды, қабілет иесі болады деген үстанымды қолдай отырып, егер мұғалім әр баланы дарын иесі деп таныса онда Қазақстан әуелетінің болашағы жарқын болмақ.

Дарынды бала өзге балалардан өте ерте оянған қабілетінен басқа ешқандай айырмашылығы жоқ . Ол да бала .

Қазакстан Республикасының білім туралы заңында дарынды және қабілетті оқушыларға арнайы жағдай жасау туралы айтылған.

Қазіргі кезде Қазақстанда жалпы білім беретін мекептерден басқа, гимназия, лицей, колледж, терендетіп оқыту мектептері, авторлық мектептер, "балабақша - мектеп", "мектеп-ЖОО" деген кешенді және басқа да жеке меншік мектептер бар. Бұлардағы мұғалімдер жаңа, даралап оқыту бағдарламасы және оқу жоспарымен жұмыс істей бастады. Олар ізгілік, демократия, дифференциалды, вариативті оқьту ұстанымдарын қолданумен балаға бағытталған оқыту мен тәрбиелеу жұмыстарын игілікті жүргізуде.

Сара Назарбаеваның қолдауымен Қазақстан "Бөбек" қоры және соның аясында арнайы мектеп ашылып, онда "өзін тану" бағытында жұмыс істеуде. Мұнда жетім балалармен қоса, жалпы дарынды, қабілетті балаларға, жас буындарға көңіл бөлу, оларды оқытып-тәрбиелеу қарастырылған. Оның негізгі міндеттерінің бірі - жас дарындарды ашу, әлемдегі балалармен байланыс орнату, әлем елдерінін өнері, шығармашылығы, мәдениетімен таныстыру, соған демеуші болу.

Ғылыми жаңашылдығы: Дарындылық ұғымын зерттеушілер әлі күнге дейін зерттеуде және де жақсы нәтижелерге жетуде: шетел зерттеушілері: Терман, Гельфорд, Таненбаум, Пассау, Штернберг, Дэвидсон және де т. б., бірақ дарындылықтың дамуына отбасының әсері әлі де толық зерттелмеген.

Практикалық маңыздылығы. Зерттеудің нәтижелері болашақ педагог-психолог мамандарға, класс жетекшілеріне, ата-аналараға әдістемелік құрал ретінде қолдануға болады.

Қазіргі мәселелерді шешу, ахуалын бағалау: Дарындылықты қазақ ғалымдары зерттей қойған жоқ, зерттеседе аз қарастырылған. Отандық педагогика мен психологияда ерекше жаңа шешімдерге әкелетін «шығармашылық» термині кең қолданылған. Шетел психологиясында шығармашылықтың қалыптасуына ықпал ететін тұлғалық және ойлау қасиеттеріның жиынтығы «креативтілік» терминімен белгілі.

Шығармашылық психологиясында креативтілік атауымен белгілі болған бағытты Э. Г. Юдин, С. М. Бернштейн, А. Л. Лук, Дж. Тилфорд, С. Медник, В. Смит, К. Тейлор, Е. Торренс, Н. В. Кипиани, А. М. Магюшкин және тағы басқа ғалымдар зерттеді [5] .

Дипломдық жұмыстың мақсаты: Отбасындағы дарынды балалардың психикасын қалыптастыру жолдарын анықтау

Дипломдық жұмыстың міндеттері:

«Дарынды бала», «Дарындылық» ұғымдарын ашу;
Дарынды баланы анықтау жолдарын белгілеу;
Отбасындағы дарынды баламен жұмыс жасаудың практикалық зерттеу нәтижесінде, мазмұнын нақтылау

Жұмыстың нысаны : жеткіншек баланың психикасы

Жұмыстың пәні: дарындылықты қалыптастыру жолдары

Жұмыстың зерттеу объектісі: дарындылық

Жұмыстың болжамы: егер отбасы баланың қабілетін қалыптастырып, жүйелі дамытып отырса, нәтижесінде баланың дарындылығы жетіледі.

Дипломдық жұмыстың теориялық және әдіснамалық негіздері: Жеке тұлғаны тәрбиелеуде отбасы мен мектептің және қоғамның байланысына таным теориясы тұрғысынан қарау, отбасы тәрбиесінің теориясы, әлеуметтендіру теориясы, білім беру теориясы және тәрбие теориясы.

Зерттеу әдістері : зерттеу мәселесі бойынша психологиялық, педагогикалық, тарихи, заң және құқықтық ережелерге, авторлық және оқу тәрбие бағдарламаларына, әдістемелерге талдау жасау, мектептегі танымдық үрдістерді бақылау, ата-аналар, мұғалімдер, мектеп оқушылары арасында түрлі сауалнамалар (анкета, әңгімелесу, сұраққа жауап т. б) жүргізу материалды саралау, моделдеу, математикалық тұрғыдан өңдеу әдістері қолданылды.

Зерттеу базасы : Ыбырай Алтынсарин атындағы Гимназия

Дипломдық жұмысының құрылымы: жұмыс кіріспе, екі тарау, қорытынды, пайдалынған әдебиеттерден, қосымшамалардан тұрады.

I. Дарынды балалар және олардың психикасын қалыптастыру жолдары

Дарындылық ұғымына жалпы сипаттама

Қазіргі замандағы білім беру тұжырымдамасының бағыты - ізгілік және тұлғаны қалыптастыру. Қазақстан Республикасының «Білім туралы» заңында: «Білім беру жүйесінің басты мақсаты - ұлттық және адамзаттық мәдени құндылықтар негізінде жеке тұлғаның қалыптасуына қажетті жағдай жасай отырып, оның шығармашылық қабілетін және эстетикалық технология тәрбие беруді дамыту» - деп атап көрсетті. Осыған орай бүгінгі бастауыш сынып мұғалімдерінің алдында оқушыға білім, білік, дағдыларын игертіп қана қоймай, қабылдауын, ойлауын, қиялын, сезімдерін, ерік-жігерін, яғни жан-жақты, азат шығармашыл тұлғаны дамыту міндеттері де тұр. Оқушының шығармашылық әрекетін педагогикалық және психологиялық тұрғысынан жан-жақты зерттеулер көбеюде. Өйткені, қоғамның тәжірибесі шығармашылықжетістік тұлғалық емес, әлеуметтік мағынаға ие болғандығын мойындап, психология - педагогикалық ойлардың осы мәселеге назар аударуына мәжбүр етті [1] .

Дарынды және ерекше қабілетті балаларды оқытып, тәрбиелеу қазіргі күні өзекті мәселелердің бірі болып отыр. Бұл - мектепте мұғалімді, отбасында ата-ананы және дарынды баланың өзін мазалайтын ерекшелік. Мұндай болуының себебі алдымен оны дер кезінде жыға тану қиын, өйткені баланың қабілетті екенін барлық адам бірден байқамайды. Ал егер оны таныған күнде одан соң сол дарынның орнын тауып дамыту, қоғамның керегіне, балайың өзінің бас пайдасына жаратуына жағдай жасау маңызды. Іштен "қозғап", "түрткі беріп" түрған психикалық ерекшелігінің не нәрсеге жетелеп, қайда апарып соқтырарын ешкім дөп басып айта алмайды. Дарынды баланың өзі және оны қоршаған ересектерді мазалайтын басты сұрақтар: дарындылық сипаты мен дөрежесі қандай және ол қай бағытта қандай жұмыс түрлері оны жетістіктерге алып келеді? Бала өзінің қабілетін қай салаға бағыттауы керек? Баланың өзі соны біле ме және білсе оның ойында не бар? Мұндай ерекшелігі бар баланы қабілетті немесе дарынды деп қарастыруға болады. Қабілет - тұлғаны ерекше жетістіктерге алып келетін жеке психикалық сапа. Қабілеттің белгілі бір іс-әрекет түрінде нақты байқалуы тұлғаның жеке ерекшелігі болып табылады. Қабілеттілік бір ғана бағытта емес көп қырлы болуы мүмкін, сол себепті "егер адам бір нәрсеге қабілетті болса, барлығына қабілетті" деген сөз бар. Ондай адамдар көп жағдайда кез келген істі табысты атқарып игілікке жету мүмкіндігіне ие. Олар кәсіпті жақсы меңгереді, білімі мықты, еңбегі нәтижелі болады. Олардың көп қырлы қабілеті істің "көзін табуға", кез келген ахуалдан шығармашылықпен жол табуға, болжауға және іс жүзінде табысқа жетуіне көмектеседі.

Ғылыми зсрттеулер мен тұрмыстық тәжірибсі көрсткендей, қабілет бір Іс-әрекетте, мысалы, оқу, ойын, еңбекте байқалып, туа біткен нышандармен ғана тұйықталмастан, адамның жеке тұлғалық сапаларына қызығу, «өзінін-өзі бағалау, мақсаттылық, т б. байланысты байқалады. Бірдей жағдайда туып-өскен адамдардың, тіпті бір отбасының балаларының әр түрлі қабілеттер болғандықтан жетістіктері де әр түрлі болады. Мұның себебі, қабілеттіліктің дамуы әр түрлі істерден көрінеді, мысалы, кей бала математиканы жақсы меңгерсе, кейбіреулері спортқа, не музыкаға қабілетті, ал кейбірлері нақты ғылымдардан гөрі ізгілікті" пәндерге құштар. Кеңес одағынын психолог ғалымдары В А Крутецикий балалардың математикаға қабілетін, Б. М Теплов музыкалық қаблетін, В И. Киреенко көркемсуретке байланысты қабілетті т. б зерттеген. Арнайы қабілеттерден басқа жалпы қабілеттілік деген ұғым бар, олар: ақыл-ой қабілеті, қабыл алу, елестету, көрегендік, ырық-эмоция т б.

Зерттеуші психолог Б. М. Теплов "жалпы қабілеттік дарындылыққа алып келетін аса мағыналы сапаларға жатады" деген. Мысалы, белгілі жазушалар, ақындар, музыканттар, суретшілер жан-жақты дамыған, әр нәрсеге қабілетті адамдар болған. Айталық, Әбу Насыр әл-Фараби - музыкант, аспап жасаушы ұста, ақын, философ, математик, физик, химик; Абай Құнанбаев - ақын, философ, музыкант, ұстаз; Леонардо да Винчи - суретші, химик, конструктор, физик, ақын; қазақ ақын-жыраулары шешен, әнші, музыкант, қоғам қайраткері, жауынгер; Махмбет Өтемісұлы - күйші, ақын, қолбасшы, ойшыл; Асан қайғы мен Қорқыт ата, олардың ізбасары Ықылас - көріпкел, философ, музыкант, ақын болған. Белгілі композитор Ф. Шопен актер, суретші, ақын болған. Мұндай мысалдарды шексіз келтіруге болады. Адамның жеке дарынының өсуіне жалпы қабілеттерінің дамуы негіз болады. Ал ата-анадан тек арқылы берілетін туа біткен нышандарды арнайы дамытпаса, ол белгілі бір жас кезеңінен кейін мүлде тоқтап немесе жойылып кетеді, мысалы, әкесі не шешесі әнші, суретші болса баланы музыкаға, сурет салуға, ән айтуға үйретсе нышандары дамып, дарыны арта түседі, ал үйретпеген жағдайда, оның дамуы тоқтап қалады. Демек, қабілет іс-әрекет арқылы дамиды. Бұл адамды ең жоғары дәрежеде кәсіпқой болуға, үлкен игіліктерге қол жеткізуге, сый-құрметке кенелуіне алып келеді.

Тұлғаның туа біткен ерекшеліктері дами келе, белгілі бір іс-әрекет түрінде байқалса оны "дарын" дейді. Баланың дарынды екенін белгілі бір іске қабілетін дамуына, соған байланысты білім, білік, дағдыларды табысты мсңгеруіне қарап анықтауға болады.

Көп жағдайда дарын кіші жастан байқалады. Егер сол кезден бастап дамыса, ол игіліктерге алып келетіні белгілі. Алайда кешеуілдеп дамитын дарындар да болады, мысалы, композитор А. Хачатурян 19 жасында музыкалық сауатын ашқан. Кейде баланың бойында бар нышандар даму таппай жойылып кетеді. Оның себептері өте көп. Сондықтан, кептеген дарынды адамдардың әр түрлі тұрмыс ахуалдары мен шарттардың ықпалымен қабілетін дамыта алмай қалғаны да кездеседі.

Қабілет адамның нашар жақтарының көрініп қалуына да себеп болады, мысалы, кейбір дарынды адамдар басқаларды өзінен кем санап, менсінбей, тәкаппар мінез танытады. Ал кейбір жағдайда қабілеті жеткілікті болмаса да, тынбай еңбектену нәтижесінде айтарлықтай игіліктерге қол жеткізе алады. Кейбір жан-жақты қабілетті адамдар жалқаулық, құнтсыздық, оңай жолмен пайда табу жолын іздеп өз қабілетін дамыта алмай қалады.

Белгілі орыс композиторы П. И. Чайковский жалықпай, талмай еңбектеніп, қол жеткен табыстарына қанағаттанып қалмай, талмай жұмыс істеп ең жоғары бағаланатын шығармалар жаратқан. Ал, Н. А. Римский - Корсков теңіз флотында эскери қызмет өтей жүріп сол жердегі хордың инспекторы, хор капелласын басқарушының көмекшісі, Петербор консерваториясының профессоры, балалар музыка мектебінің директоры бола жүріп көптеген концерттер берген, шығармалар тудырған. Бұдан басқа Даргомыжский, Мусоргский, Бородин сынды белгілі композиторлардын тәмамдалмай қалған шығармаларын солардың стилінен ауытқымай жазып, соңына шығарған. Кейбір деректерге қарағанда Римдік Юлий Цезарь бір мезетте бірнеше жауапты істі атқара білген. Ол тындаған, сөйлесе отырып, басқа бір нәрсе туралы жазған және ойша бір нәрсені есептеп те қоятын болған.

Қабілеттілік, зейінділік, даналық, дарын - қабілет дамуының ең жоғары дөрежедегі керсеткіші. Әлеуметтік қабілет, мектепте, отбасында ешқандай қолайсыздық туындатпайды.

Балалардың бойындағы көркемөнерге қабілеттілік жан-жақты зерттелген. Психомоторлық қабілет, мысалы, спортқа қабілетті адамдарды жеткілікті дәрежеде зерттеп қорытындылар шығарған. Бұлардан басқа академиялық зейін, ақыл-ой қабілеті де зерттелуде. Бұлардың барлығы орнын тауып шұғылданса, педагогикалық жөне психологиялық көмек дұрыс ұйымдастырылса, баланың болашағына ықпалы зор. Ол өз кабілетіне қарай кәсіп тандап, қоғамда белгілі орын алуы мүмкін.

Бұдан басқа зерде қабілеттілігі ойлау, талдау және салыстырмалау, дұрыс қорытынды шығару секілді әрекеттерден байқалады. Ондай бала үйде ақылды, мектепте үздік оқиды. Ол бір не бірнеше пәндерді жақсы меңгереді, кейбір пәндерді жақтырмауы мүмкін. Шығармашыл, зейінді, ойлы бала қоршаған ортаны басқаларға қарағанда өзгеше қабылдайды, ой жүргізу дағдысы да ерекше. Ондай баланың көпшілік іс-әрекеті мақсатты, бағыттылыққа ие. Мектепте, отбасында оның осы ерекшеліктері көзге түседі. Оңдай балалар өз алдына көп оқып, білімге қызығуы байқалады, сабаққа даярлығы мықты, көп білуге қызығады. Сондықтан оларды ерте пайымдап, дұрыс тәрбиелеп, дұрыс жолын табуға көметсу керек. Мұндай балалар ата-ананың қуанышы, кейде қорқыныш туғызады, өйткені оларды құрбылары түсіне алмай неше түрлі ат қояды. Олардың мінезі салмақты, өте сезімтал болғандықтан қоршаған ортаның түсінбеуі ашу-ызасын келтіреді, талас-тартысқа жақын болып, өзінің басқалардан ерекшелігінің азабын да тартады. Олардың кейбірлері туа біткен қалжыңбас, әзіл-оспақшыл, сондай сөздерді тыңдағыш, сөз саптауы да ерекше, қимыл-әрекеті мен қабыл алуы да ерекше сипатта болады.

Психологтардың зерттеулерінен жеке бір пәнге дарындылықтан басқа, әлеуметтік қабілеттілік болатыны анықталған. Олар жекелеген адамдардың көсемдік (лидерлік), ұйъмдастырушылық, басқару қабілеті, біреуге өзінің айтқанын орындата білу, өзі де бағынып, басқаларды да бағындыра алатыны, құрбыларьн еліктетіп соңынан ерте білу, өзі де істеп, басқаларды да істете білу секіді қабілеттер көптеген адамдарда бола бермейді.

А. С. Макаренко колонияға келген әр баланың бойындағы осындай ерекше қабілеттерін дұрыс анықтап, қайта тәрбиелеп қатарға қосуда, әлеуметтендіру үрдісінде дұрыс пайдалана білген. Өзі басқарған М. Горький атындағы колонияда өзін-өзі басқаруды ұйымдастыруда балалардың осындай қабілеттерін дамыта отырып, қатарға қосқан. Осындай дарынды педагогтардың бірі, әлеуметтік психологияға елеулі үлес қосқан В. М. Сорока-Росинский "Республика ШКИД" атындағы түзету мектебінде балалардың музыкаға, суретке, өлең жөне басқа да шығармалар жазуға деген қызығушылығы мен тапқырлығын дұрыс пайдалана білген [2] .

Бүкіл әлемдік денсаулық сақтау ұйымының шешімі бойынша дарынды балалар да, ақылы кем балалар секілді кауіпті, "тәуекелді топқа'(группа оиск) жатады. Себебі психикасының ерекшелігі оларды оқыту мен тербилеугс ерекше қарап, басқаша ұйымдастыруды, әрқайсысына жеке жуықтауды талап етеді. Оларды арнайы тәрбисшіге төрбиелетіп, ерекше көңіл беліп, жекеше оқу бағдарламасымен оқыту керек. Тәжірибелі және көп білетін мұғалімнен осындай балаларға арнайы жағдай жасалған мектептерде оқуы керек. Дарынды балалар оқитын арнайы мектепке оқу-тәрбие ісін олардың дарын түрі, қабілет ерекшеліктеріне қарай ұйымдастыру талабы қойылады.

Психикалық ерекшеліктеріне байланысты кейбір дарыңды балалар өзінің дарынды екенін білмейді, не мінезінің тұйықтығынан байқалмайды. Олардың ішінде ұялшақ, қарапайым, дарынын білдіргісі келмейтіндері де кездседі. Олар білгенін, өз ойын айтпайды, өзіне сенімі жетпейді. Мүн-дай балаларды дер кезінде танып, қабілет, дарын көзін ашып, көмектесу, дамыту болашақта жақсы маман иелерін төрбиелеуге көмектессді. Осындай ерекше балалар қатарына фанатиктер де жатады, мысалы, компьютерге қатты қызығу оның мектептегі оқуына кедергі болады. Осындай дарынды, қабілетті адамдар арасында психопат (тұтылып қалатын), невроздар (ызақор) да кездеседі. Олар қоршаған ортаға, жақын адамдарына, кейде ұстаздарына риза болмай қарама-қайшылықтар туындатып, наразы болып, отбасында, оқу орнында шатақ шыгарып жүреді. Оның да себебі дарын мсн қабілеттілігі болуы мүмкін, сондықтан оларды дер кезінде танып, өз уақытында жол көрсетіп, ата-анасына, мұғалімдеріне, тәрбиешілерге өлеуметтік педагог көмектесуі керек.

Дарынды бала, әрине, ата-ана, оітбасының мақтанышы. Егер барлық бала, мысалы, отбасындағы бес-алты бала түгелімен жақсы оқып, әр нөрсеге қызығып, бірі-бірінен сұрап, өзара көмектесіп оқыса олардың барлығы қабілетті болып өседі. Ата-аналардың көпшілігі егер баласы қарапайым қатардағы оқушы ретінде үлгеріп оқыса, қатарынан озып шықпаса, соған да риза. Ал кейбіреулері оқуға кабілегі жетпейтін баланы зорлықпен қинап, сүйрелеп оқытып, ешқандай қызығуы болмаса да күштеп сабақ үйретуге әрекеттенеді. Ондай баланын дарыны не қабілеті болмаса, ешнәрсе өнбейтіні белгілі. Керісінше, денсаулығы нашарлап, ата-анасынан да, оқудан да көңілі қалып, өзіне де риза болмай білімге, кейде тіпті өмірге де қызығуы болмай қалады. Осындай балаларды дарынды, қабілетті балаларға жеткізем деп бұзып алғандар да баршылық.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.