Мектеп оқушыларының мәліметтер базасы
Мазмұны
кіріспе 5
1 ЗЕРТТЕУ ОБЪЕКТІНІ АҚПАРАТТАНДЫРУДЫҢ ЗАМАНУИ ТӘСІЛДЕРІ
7
1.1Пәндік облысты ақпараттандыруды талдау және оның лайықтылықтылығын
бағалау. 7
1.2 Ақпараттық технологиялардың білім беру потенциалы.
14
1.3Ақпараттық-программалық кешен мәселесін қою және құру технологиясын
таңдау. 20
2 педагогикалық мәселелер кешенін Автоматтан-дыРУДЫҢ ақпараттық
жабдықТАУын ҰЙЫМдастыру 25
2.1 Білім беру үрдісіде ақпараттық технологиялардың интеграциялау
моделі (тәсілдерді үлгілеу немесе жүйені компьютерлік модельдеу)
25
2.2 Ақпаратты өңдеу алгоритмін жасау және шешім қабылдау әдістері.35
2.3 Инфологиялық немесе ақпараттық модель (мәліметтер сызбасы). 41
2.4 Мәліметтер қорын ұйымдастыру және МҚБЖ-сін таңдау 46
3 Автоматтандырылатын педагогикалық мәселелер 55 кешенін программалық
және техникалық ЖАБДЫҚТАУ
3.1 Ақпаратты өңдеу технологиясын жасау.
55
3.2 Жасалынған жұмыстың таяныш аспаптық құралдары 56
3.3 Пайдаланушы кешенімен байланыс интерфейсін құру
59
3.4 Программалық құралдардың архитектурасы, құрамы және құрылымы
4 АҚПАРАТТЫҚ-ПРОГРАММАЛЫҚ КЕШЕННІҢ ЖҮЗЕГЕ АСЫРЫЛУЫН БАҒАЛАУ
64
4.1 Білім беру программалық кешеніне қойылатын талаптар.
64
4.2 Оқыту сапасын талдау және бағалау әдістемесін таңдау
66
4.3 Ақпараттық қауіпсіздік және ақпаратты қорғаудың компьютерлік
әдістері
69
ҚоРытынды 76
Қолданған әдебиеттер тізімі 77
ҚосымшаЛАР: 78
Қосымша А. Бағдарламалар листингі
Қосымша Б. Графикалық бөлімнің слайдтары
кіріспе
Қазақстан - 2030 стратегиялық бағдарламасы приоритеттерінің бірі
ұлттық білім моделін қалыптастыру тенденциясымен және Қазақстан білім
жүйесін бүкіл әлемдік білім кеңістігіне кіріктірумен сипатталатын білім
беру саласы болып табылады. Қазір бүкіл әлемде индустриялық қоғамнан
интерактивті қатынас жасауға және оны жүзеге асыратын техникалық
мүмкіндіктерді тұрақты түрде дамытып отыра алатын информациялық қоғамға,
яғни негізгі рөлді информацияны алу, өңдеу, сақтау, тасымалдау, тарату және
пайдалану істерді атқаратын жаңа қоғамға көшу процесі жүріп жатыр.
Информациялық қоғамға ауысу информациялық және коммуникацялық
технологияларды дамыту мен күнделікті тұрмыста пайдалану жолымен, яғни
қоғамды ақпараттандыру істерін дамыту арқылы іске асырылады.
Информациялық қоғамға көшу процесінде информация құндылығы өзгеріп,
біздің уақыт кеңістік және қашықтық ұғымдары туралы да түсінігіміз кеңейіп,
осылардың барлығы жаңа мәдениеттің – информациялық мәдениеттің тууына
себепші болды. Информациялық мәдениетті информациялық процестерді
ұйымдастырудағы адамдардың информациялық қарым-қатынасын қанағаттандыру,
қабылданған шешімдердің тигізетін әсерін болжап әлемді, біртұтас күйде
көрсете алатын информацияны жасау, сақтау, өңдеу, тасымалдау, бейнелеу және
пайдалану істерін тиімді ұйымдастыру жолындағы қол жеткен деңгей түрінде
қарастыру керек.
Информациялық қоғам қалыптасуының негізгі бағыттарының бірі білім
саласын ақпараттандыру болып саналады. Қоғамымыздағы құрайтын тұрғындардың
алдыңғы қатардағыларының ой еңбегінің жемісі болып табылатын информациялық
ресурстарды күнбе-күн пайдалану ісі өсіп келе жатқан жас ұрпақты ізденісі
мол шығармашылық бағытта тәрбиелеу керек екендігін анықтап отыр.
Қазақстан Республикасының 2002-2007 жылдарға арналған білім саласын
ақпараттандыру Мемлекеттік Концепциясына сәйкес білім беру ісін
ақпараттандыру дегеніміз – білім жүйесін жаңа информациялық технологияларды
тиімді пайдалану методологиясымен және оны жүзеге асыру практикасымен
қамтамасыз ету процесі болып саналады. Мұндай шаралар жеке тұлғалардың
қоғамды дамытуға қажетті жеке қасиеттерін жетілдіруге, оларды әлеуметтік
құндылықтарды екпінді түрде пайдалану істеріне тартуға және өздігінен білім
алу мен өзін таныту істеріне жұмылдыруға бағытталған.
Сонымен, жаңа информациялық технологияларды пайдалану кезеңіндегі
педагогикалық мақсаттар болып мыналар саналады:
1. Информациялық қоғам құру кезеңіндей оқушының жеке тұлғасын және
индивидті лайықты өмірге дайындау:
- ойлау қабілетін жетілдіру ;
- эстетикалық тәрбие;
- қатынасу-сөйлесу қасиеттерін дамыту;тиімді шешім қабылдауды
немесе күрделі жағдайларда қабылданатын бірнеше шешімдер
нұсқасын ұсынуды қалыптастыру;
- ғылыми – тәжірибелік қызмет жүргізе білуге үйрету, оны дамыту;
- информациялық мәдениетті, информацияны өңдеу ісін жүргізе білуді
қалыптастыру.
2. Қоғамды ақпараттандыруға байланысты туындайтын әлеуметтік тапсырысты
жүзеге асыру:
- информатика және есептеу техникасы саласында мамандарды дайындау;
- жаңа информациялық технологиялар құралдарын тұтына білушілерді
дайындау.
3.Оқу-тәрбие процесінің барлық деңгейлерін екпінді ету
(интенсификациялау):
- жаңа информациялық технологиялар құралдары мүмкіндіктерін жүзеге
асыру арқылы оқыту процесінің тиімділігі мен сапасын көтеру;
- оқушылардың танымдық қасиеттерін жетілдіруге қажет ынталандыру
істерін жүргізуді қамтамасыз ету;
- әр саладағы мәселелерді шешу істерінде қазіргі кездегі қолданылып
жүрген информация өңдеу құралдарын пайдалану арқылы пәнаралық байланыстарды
тереңдету.
Жеке бір мұғалімнің ісі арқылы бұл аталған мақсаттарға қол жеткізу
қиын. Оларды орындау үшін мектептің бүкіл педагогикалық ұжымының жүйелі
түрде жұмыс жүргізуі және осы қарастырылып отырған мектептің мәліметтер
базасын құру қажеттігі туындайды. Сондықтан осыларды жүзеге асыру үшін
жүйелік және кешендік шараларды атқару мақсатында алдымен жеке педагогтың
информациялық мәдениетін қалыптастыру керек және мектеп ұжымдарында оқу
процесінің мәліметін жинақтап, блоктарға бөліп, мәліметтер базасын
ұйымдастыру керек.
Дипломдық жұмыстың мақсаты мектептің құжатнамаларын автоматтандыратын
және ұжымды жоғары сатыға көтеруге, оқушыларды субъект ретінде қабылдауға,
дұрыс қоғамдық пікір қалыптастыруға және мектеп администраторларының
жұмысын жеңілдетуге көмектесетін Орта мектептің мәліметтер базасын
ұйымдастыру.
Диплом жұмысты орындау кезінде оқушылармен жұмыс жүргізіп, қажетті
құжатнамаларды жинастырылды. Мептеп тарихымен танысып, құрылымдық схемалары
жасалынды. Орта мектептің іс-қағаздары, құжатнамалары бойынша мәліметтер
жиналды және осы мәліметтер бойынша деректер базасы ұйымдастырылды.
Дипломдық жұмыста ұсынылып отырған жоба, яғни орта мектептің мәліметтер
базасын ұйымдастыру, мектептің құжатнамаларын автоматтандырады және ұжымды
жоғары сатыға көтеруге, оқушыларды субъект ретінде қабылдауға, дұрыс
қоғамдық пікір қалыптастыруға және мектеп администраторларының жұмысын
жеңілдетуге көмектеседі.
1 ЗЕРТТЕУ ОБЪЕКТІНІ АҚПАРАТТАНДЫРУДЫҢ ЗАМАНУИ ТӘСІЛДЕРІ
1.1 Пәндік облысты ақпараттандыруды талдау және оның
лайықтылықтылығын бағалау
Тараз қаласындағы №17 орта мектеп 1970 жылы құрылған. Мектептің мекен
жайы темір жол аймағы. Мектепте класс бөлмелері, оқу кабинеттері, акт
залы, кітапхана, шеберхана, спорт комплексі, тәжірибе участогы, мұғалімдер
бөлмесі, мед кабинет, асхана, буфет, персоналға арналған үй-жайлар,
оқушылардың тынығуына арналған бөлмелер құрылған.
Мектепте 1 спортзалы, 1 спорт алаңы, 2 волебол алаңы, 1 баскетбол
алаңы, 1 қол добына арналған алаң және 1 футбол алаңы бар.
Сонымен спорт алаңы стандарт емес құралдармен жабдықталған.
АӘД пәніне арналған алаң жабдықталған
Мектепте 1 кітапхана, кеш өткізетін сарай, Музыка кабинеті 1,
Информатика кабинеті 20 компюьтермен жабдықталған. Компьютерлер интернетке
қосылған.
Қазіргі кезде мектпте 1575 оқушы оқиды. Олардың ішінде:
• дайындық сыныптарында – 158 оқушы;
• I – IV – ші сыныптарында – 728 оқушы;
• V – IX – шы сыныптарында – 592 оқушы;
• X – XI – ші сыныптарында – 87 оқушы бар.
Оқушыларға 117 мұғалім дәріс береді, олардың ішінде Халық ағарту
ісінің үздік қызметкері – 5, жоғары дәрежелі – 22, бірінші дәрежелі – 25.
Оқу – тәрбие жұмысы екі ауысымда ұйымдастырылған:
I- ші ауысым сағат 800 – 1315 – ке дейін;
II – ші ауысым сағат 1400 – 1840 – қа дейін.
Мектепте сабақ барысы дайындық және бірінші сыныптарда 30 минуттан,
ал II - XI – ші сыныптарында 45 минуттан жүргізіледі.
Директордың шаруашылық жұмыстары туралы мәліметі:
1. Мектептің шаруашылық жұмыстары.
2. Өрт қауіпсіздігі жөніндегі іс – шаралар.
3. Мектептің ішкі, сыртқы төңірегінің тазалығы.
4. Мектепті ағымдық жөндеуден өткізу.
5. Техникалық қызметкерлердің жұмысы.
6. Мектеп үйінің мүліктерін дұрыс пайдалану және оның дұрыс сақталуы .
7. Мектепті жарықпен, сумен, жылу жүйесінің үздіксіз қызмет Атқаруна,
пайдалануға басшылық жасау.
8. Техникалық қызметкерлердің айлық табелін жасап өткізу.
9. Мектеп мүліктерінің, заттарының кіріс және шығыс есептерін дұрыс
жүргізу.
10. Мектеп асханасының дұрыс жұмыс істеуіне басшылық жасау.
Мектеп құжаттарын жүргізушілер туралы мәлімет:
Мектеп құжаттарын жүргізушілер, орта мектептің мұғалімдерінің бітірген
мамандықтары бойынша мәліметі 1.1 сурет көрінісінде бейнелейді.
1.1 сурет - Орта мектеп мұғалімдерінің мәліметтері
Лаборант
1. Мектептің инвертизацияланған физика, химия, биология
лабараторияларындағы купондарға жауапкершілік міндеті жүктеледі.
2. Сабаққа пайдаланылатын техникалық купондарды даярлау және қойып
беру.
3. Мектептегі оқу үрдісіне сәйкес мектеп лабараториясының жылдық
жұмыс жоспарын жасау және сол бойынша жұмыс атқару.
№17 орта мектептегі мұғалімдердің пән бойынша сараптамасы:
Декретте – 7 География – 5
Зейнеткер – 6 Шет тілі – 6
Жас мұғалімдер – 15 Музыка – 3
Администрация – 17 Еңбек – 5
Қазақ тілі және әдебиет – 8 Сурет – 2
Математика – 8 Бастауыш – 12
Информатика – 6
Физика – 6
Тарих – 6
Химия, биология – 6
Кадрлармен жұмыс ұйымдастыру туралы мәліметі
Мектеп жарғысына сай мектеп жұмысының негізгі бөліктерін мектеп
әкімшілігі мен мектеп ішілік қоғамдық ұйымдарға бөлу.
№17 орта мектебінің жалпы құрылымы 1.2 суретте келтірілген.
Мектеп директорының атқаратын жұмысы:
1. Мектеп директоры өзінің оқу тәрбие жөніндегі орынбасарлары арқылы
Мектеп ұжымның мүшесіне басшылық жасап отырады.
1.2 сурет - №17 орта мектептің құрылымы
2. Мектеп ұжымы Қ. Т. Білім, Тіл туралы Заңына негізделе отырып басшылық
жасау.
3. Оқушылардың мектепте оқуын қадағалап, оларға жағдай жасау.
4. Мектеп оқушыларына саяси-иделогиялық, патриоттық тәрбие мен оқу
жоспарына сәйкес білім беруді қадағалау. Мемлекеттік білім саласы
стандартына сәйкес болуын талап ету.
5. Мектеп ішілік еңбек тәртібіне және мектеп тазалығына, көгалдандыруға
басшылық жасау.
6. Пед кеңестің өткізілуіне және кітапхана жұмысына басшылық жасау,мектеп
директорының орынбасарларына және кіші қызметкерлеріне тиісті
міндеттер бөліп беру, бұйрықпен бекіту.
7. Мектеп ішілік іс қағазының талапқа сай орындаруы мен аудандық оқу
бөліміне тапсыратын есептерге және мектеп мүліктерінің сақталуына
басшылық жасау.
8. Оқу-тәрбие жұмысына басшылық жасау.
9. мектепте іске асырылатын жұмыстарды жоспарлау.
10. Ата-Аналармен жұмыс. Пед. Білімді насихаттау.
11. Балалардың құқығын қорғау, жазғы демалысын ұйымдастыру.
12. Жалпыға бірдей міндетті оқу заңының орындалуын іске асыруға басшылық
жасау.
13. Кадрлармен жұмыс, емтихандар, пед. Кеңес, финанс қағаздарының дұрыс
жүргізілуін қадағалау.
14. Педагог кадрларды аттестацияданөткізуге басшылық жасау.
15. Пәндердің жүргізілуін бақылау, А. Ә. Д., дене шынықтыру, тарих,
физика, география пәндері.
Педагогикалық кадрлар бойынша мәліметтер:
№17 орта мектебінде -117 мұғалім жұмыс істейді, олардың ішінде Халық
ағарту ісінің үздік қызметкері – 5, жоғары дәрежелі – 22, бірінші дәрежелі
– 25.
№17 орта мектептің жаңа технологиялар бойынша жұмыстары:
1-4 сынып – оқытудың жетілдіру технологиясы бойынша;
5-11 сынып – модульдік технология бойынша.
Мына пәндер бойынша модульдік технология әдісі жүргізіледі:
• Химия;
• Биология;
• Информатика;
• Математика.
Мектеп тақырыбы:
Оқытуда және ұлттық тәрбие беруде оқушының ойлау қабілетін арттыру.
Компьютер арқылы оқыту үрдісін толыққанды түрде ұйымдастырудың негізгі үш
аспектісін бөліп айтуға болады.
- оқушылардың танымдық белсенділігін басқару;
- оқу әрекетін мұғалім – компьютер оқушы жүйесі түрінде басқару;
мұғалім мен оқушылардың өзара әрекеті мен ынтымақтастығын оқушылардың
өздері басқарады.
№17 орта мектептің оқушылардың шығармашылық жұмыстары 1.3 суретте
көрсетілген.
1.3 сурет - Оқушылардың шығармашылық жұмыстары
Мектеп мақсаты: Оқу - тәрбие процесінде оқушының ойлау қабілетін
арттыра отырып, ұлттық дәстүрде тәрбиелеу; оқушыға білім беруді асыру.
7-11 – сыныптар информатиканы тереңдетіп оқыту мәселелерін қамтиды.
Математиканы оқытуға оқытудың каомпьютерлік технологиясы жасалып
пайдаланылады.
Математика мен информатиканы кіріктіріп оқытудың мынадай ерекшеліктері
бар.
1. Программалау элементтері тек алгоритм мен бағдарламалау тілдері
ұғымдарын үйрену үшін ғана емес, логикалық ойлауды дамыту жолындағы
кең көлемді математикалық есептерді шығаруға пайдаланады.
2. Математиканы оқып-үйренуде оқытудың компьютерлік технологиясы жасалып
пайдаланылады.
Сөйтіп, тек осы айтылған жағдайларды ескеріп, мәселеге ғылыми
көзқараспен қарағанда ғана біз қазақ мектебіне арнап қазіргі заман және
педагогика ғылымы талап етіп отырған информатика мен математика мазмұнын,
оқыту әдістерін анықтай алады.
Сонымен, оқушылардың логикалық ойлау қабілетін дамытуға, олардың осы
пәндерге қызығушылықтарын арттыруға және олимпиада сайыстарында үлкен
нәтижеге жетуге математика мен информатика пәндерінің интеграциялануы
нәтижесінде қол жеткізуге болады деп ойлаймын.
Информатиканы оқытудың негізгі мақсаты – оқушыларды белсенді, әрі
толыққанды өмірге және информациялық қоғам ортасындағы жұмысқа дайындау
болып табылады. Бірақ мұндай қоғамда информация көлемінің өсуі (әр 2 жылда
екі есе артады) практикалық әрекеттермен шындалып отыруы тиіс, мұнда
оқытудың тек мәлімет беретін түсіндіру-көрсету технологиясымен шектелуге
болмайды. Қазіргі жаңа ақпараттық қоғам түрлі мәліметтермен жұмыс істеп,
қойылған мақсатқа жету жолында алдыңғы қатарлы информациялық мәдениеті бар,
яғни компьютерлік информациялық технологияларды, жаңа техникалық құралдар
мен тәсілдерді пайдаланатын мамандарды керек етеді.
Төмендегі кестеде жеке тұлғаға бағытталған оқыту пән мен пәндік негізге
бағытталған оқыту кестесі (1.1 кесте).
Мәліметтердің құрылымы. Олардың базалық операциялары мен қатынастары:
• Атомарлық объектілер - әр түрлі алфавиттер символдары; бірдейлігі;
қасиеттері – түсі, формасы;
• Тізбектер (шекті объектілер) – бірдейлігі; реттік нөмірленуі,
бірізділігі; байланысуы (екі тізбек үшін және тізбектер тізбесі үшін);
символдар мен сөздердің алфавиттік реттілігі;
• Қапшықтар (элементтері бірнеше рет қайталана алатын жиындар) –
бірдейлігі; қосындысы, бірігуі, қиылысуы; сандық қапшықтар, қосындысы,
қапшықтар элементтерінің көбейтіндісі;
• Кестелер (қапшық кестелері; екі тізбек көбейтіндісі кестесі);
Жазықтықтағы тұтас нүктелер (абсолюттік және салыстырмалы ығыстыру,
көпбұрыштар, графиктер);
1.1 кесте - жеке тұлғаға бағытталған оқыту
Пәнге бағытталған оқыту түрі Жеке тұлғаға бағытталған оқыту түрі
Оқыту мақсаты
Оқу мақсаты айқын білінеді. Оқушылардың білімі оқыту, тәрбиелеу
Сабақтың білімдік, тәрбиелік жәнежәне пән арқылы (информатика)
оқыту мақсаттарының шекараларын жетілдіруден тұрады. Формуласы: Білім
нақты бөлуге болады. Көбінесе = оқыту+тәрбиелеу+жетілдіру. Мәселені
мақсатты мұғалім қояды. қою барысында оқушы өзінің алдағы
әрекетінің мақсатын іштей қабылдайды.
Оқушы жаңа оқу міндетін қалыптастыруға,
оны қайта анықтауға, қайшылықтарын
анықтауға қатысады. Мұнда мұғалім –
оқушы үшін білімнің қайнар көзі болып
саналады.
Оған ынталандыру
Әрекетті сырттай ынталандыру Әрекетті іштей ынталандыруға сүйену
пайдаланылады. (Сен істейсің, (Маған бұл керек, бұған қол жеткізуге
міндеттісің). тиіспін ).
Оған жету
Педагог таңдайды. Сабақ Оқушылармен бірге таңдалады. Сабақ
формуласы: Игеру =Түсіну+ есте формуласы: Меңгеру = игеру+біліміңді
сақтау практикада қолдану
Нәтижесі
Бастысы – білімді игеру деңгейі. Бастысы – оқу процесіндегі оқушының
Оқушы мұнда барлығына бірдей жеке басындағы оң өзгерістер. Оқушы өз
берілетін тапсырма орындай да, деңгейіне қарай құрастырылған
нәтижесінде – дұрыс жауапқа, тапсырмаларды амалдардың жалпы
жақсы бағаға жетуге тырысады. Ол тәсілдерін анықтай отырып орындайды. Ол
өз оқу жұмысын талдамайды, өз оқу жұмысын, психологиялық қалпын
нәтижеге жету тәсілімен де ынтамен талдап, өз плюстары мен
қызықпайды, өз психологиялық минустарын ашық көрсетеді.
жағдайын да талдамайды, өйткені
оны ешкім сұрап жатқан жоқ.
Бағалау
Алынған нәтижені жалпы Қол жеткен жеке жетістіктері эталонын
қабылданған үлгілермен салыстыру.пайдалану арқылы өзін өзі бағалау
• Тармақтар, реттелгендері мен белгіленгендерін қоса;
• Графтар;
• Гиперқұрылымдар;
• Жазықтықты қию; аймақ сандары.
Тілдер:
• Объектілер мен олардың аттары;
• Тұжырымдар; ақиқаттық мәндер: АҚИҚАТ, ЖАЛҒАН, БЕЛГІСІЗ;
• Барлығы әрқайсысы (тұжырымдар мен объектілерге байланысты);
• Алмастыру ; күрделі аттарды мәндерін табу; жақшалар.
Процестер:
• Объект үшін тұжырымды тексеру;
• Тізбек пен қапшық объектілерін біртіндеп қарап шығу;
• Натуральдық қатар туындауы;
• Екі процесс операцияларының кезектесуі; объектілерді қайталап санап
шығу;
• Командалар тізбегін орындау;
• Сипаттамасы – шарттары жүйесі (қапшығы) бойынша объект тұрғызу;
• Тізбекті мүмкіндіктерді теру, теру тармағы, шарттардың берілген
жүйесін қанағаттандыратын барлық объектілерді құрастыру;
• Толық теріп шығу жолымен жоқ екендігін анықтау;
• Ойын, позициялар, жүрістер, ережелер, ойын тармағы ойындағы стратегия;
• Кездейсоқ таңдау, ықтималдылық;
• Негізгі объектілермен базалық операцияларды алгоритмдік түрде орындау;
• Процестің күрделілігі – ұзақтығы, қажет етілетін жады;
• Сұрыптау процестері;
• Параллель процестер;
• Рекурсивтік сипаттамалар; объектілерді индуктивті түрде тұрғызу;
периодты тізбектер;
• Диагональдық конструкциялар;
• Есепті шағын есептерге бөлу; шешулерді біріктіру.
Нақты объектілер, тілдер және процестер:
• Нақты тілдер (олардың кейбірі үшін – тек қана алфавиттер): орыс тілі,
реформаға дейінгі орыс тілі, ескі славян тілі (глаголица мен
кириллица); ағылшын, неміс, француз және басқа негізгі европалық
тіілдер; грузин, армян, эстон және басқа көрші елдер тілдері; грек,
иврит тілдері; корей, жапон, қытай және тағы басқа шығыс тілдері;
• Орыс және басқа тілдердің алфавиттік тізбектері; дефис, апостроф;
әріптер аттары;
• әр түрлі тілдердің тыныс белгілері;
• сөздіктер – орфографиялық, түсіндірмелік, екітілдік; анықтамалықтар
(телефондық және басқалары); энциклопедиялар;
• омонимия;
• түсініктің толық және жартылай сипаттары;
• орыс тіліндегі тасымалдау ережелері;
• орыс және басқа тілдердегі сандардың жасалуы;
• әр түрлі тілдердегі апта күндері аттары және де басқа жиі қолданылатын
сөздер;
• циклдік шкалалар (сағат, санауыштар); уақытты өлшеу кестелер;
• информацияның гиперқұрылымдары;
• генеалогиялық тармақтар;
• схемалар, жоспарлар және карталар;
• нақты объектілерді санау; үлкен сандар және бағалар;
• нақты қапшықтар мен тізбектермен орындалатын базалық операциялар;
• нақты сұрыптаулар;
• кеңістіктегі нақты қозғалыстар мен ығыстырулар бойынша нұсқаулар
орындау;
• өлшеулер;
• тұрмыс техникасын талдау және олар туралы нұсқаулар орындау
(теледидар, кір жуатын мапшина, фотоаппарат, т.б.);
нақты ойындар (крестер-нөлдер, домино, теңіз соғысы, сүйектер, т.б.).
1.2 Ақпараттық технологиялардың білім беру потенциалы
Қазіргі кезде әлемдік қауымдастық Қазақстанды нарықтық экономика елі
ретінде танып отыр. Тәуелсіздік алған қысқа тарихи кезең іішінде Қазақстан
экономикада сілкініс жасаады, әлемдік өркениет пен ықпалдасуда, жаңа
прогресшіл технологияларды пайдалануда. Елдің әлеуметтік - экономикалық
дамыту перспективалары ай-қындалған.
Осыған орай қоғам өмірінің жаңа сапасының негізін иқұрайтын және елдің
экономикалық қуаты мен ұлттық қауіпсіздігінің аса маңызды факторлары әрі
базасы болып табылатын,қоғамдық даму деңгейінің өлшемдері ретінде қазіргі
білім беру жүйесінің, адам капиталының рөлі мен мәні арта түседі.
Қоғамдық қарым-қатынастар жүйесіндегі өзгерістер өз кезегінде білім
беру ісіне ықпал етеді және одан жаңа тарихи кезеңнің шақыруларына жұмыла
ұн қосуды әрі соған сай жауап беруді талап ететін және де тұтастай алғанда
экономиканың даму қажеттіліктеріне сәйкес келуге тиіс.
Қазақстандық білім беру жүйесін дамыту оның әлемдік білім беру
кеңістігіне кезең-кезеңімен енуін жеткіліксіз болып келген бұрынғы білім
беру әдіснамасының, құрылымы мен мазмұнының жағдайын да өтіп жатыр.
Білім беру саласының жай-күйін талдау бір жастан бес жасқа дейінгі
балаларды мектепке дейін тәрбиелеу мен оқытудың ұйымдастырылған
бағдарламаларымен нашар қамтылғанын көрсетеді.
Қазіргі жалпы білім беретін мектептегі оқытудың мазмұны фактология
күйінде қалып отыр, пәндік тәсілге негізделген мемлекеттік стандарттар
моралдік тұрғыдан ескірген. Оқушының даралығына бағдарланған білікті
көзқарас жоқ. Мектепте оқу оқушының өмірлік жолын, мүдделері мен
перспективала рын таңдауына нақты дәлелдемелер бермейді. Жоғары сынып
оқушыларының тек 30% - ы ғана өздерінің қабілеттеріне сәйкес келетін кәсіби
қызметті таңдайды. Демек, бұл жоғары сынып оқушыларының 70% - ының өмірден
өз орындарын табуға мүмкіндігі аз деген сөз.
Соңғы бес жылдағы ЮНЕСКО –ның зерттеулері мен жалпы білім беретін
мектеп бітірушілерді тестілеудің нәтижелері білім сапасының ұдайы төмендеп
келе жатқанын көрсетеді.
Орта білім берудің жоғары сатыларында кәсібилендірудің
жеткіліксіздігінен мектеп бітірушілер еңбек рыногында талап етілмей отыр.
Кәсіптік бастауыш және орта білім берудің мазмұны мен атауының
сәйкессіздігі 1997 жылғы ISKED Білім берудің халықаралық стандарттық
жіктелімінің өлшемдеріне қарсы келеді.
Техникалық және кәсіби білім беру жұмыс берушілер мен еңбек рыногының
қызметкерлердің біліктілік деңгейіне қоятын жаңа талаптарына байланысты
кадрлық ашығу проблемасын толық көлемінде шеше алмайды.
Жоғары білім жүйесінде де жағымсыз үрдістер қалыптаса бастады.
Жекеленген жоғары оқу орындары мен олардың көптеген филиалдарының
қазіргі талаптарға сәйкес келетін интеллектуалдық, кадрлық, материалдық-
техникалық әлеуметінің жоқтығынан, жоғары оқу орындарына түсудің жалпыға
бірдей қол жетімділігі мамандарды қайта өндіруге және еңбек рыногын талап
етілмеген кадрлармен тоғытуға әкеліп соқтырды. Бұған сондай-ақ бұрыннан
қалыптасқан тұрақты салаларға және тұтынушыларға ғана бағдар ұстанған тар
шеңбердегі мамандықтар бойынша жаппай даярлауға ықпал етті. Біздің білім
беру бағдарламалары мен олардың шетелдік баламаларының өзара есептесу,
білім туралы құжаттарды өзара тану тетігінің жоқтығы студенттердің,
оқытушылардың және жұмысшы күшінің академиялық ұтқырлығын тежеп отыр.
Білім беру ұйымдарының материалдық – техникалық базасын нығайтуға
қаражат бөліне бастады. Алайда бұл білім беру жүйесіндегі жағдайды
түбірімен өзгертуге жеткіліксіз. Білім беру жүйесінің нарықтық
экономикалық, ашық азаматтық қоғамның қажеттіліктерінен қалыс қалуы айқын
көрініп отыр.
Білім беру жүйесіндегі мұндай жағдайдың негізгі себептері мыналар:
• Жүйеде білім берудің барлық деңгейлерінде келеңсіз сәттерді тудыратын
білім берудің сапасын субъективті түпкілікті бағалаудың басым болуы;
• Білім беру жүйесінің жаңа енгізілімдерді қабылдауға қауқарсыздығы және
оқыту сапасының жүйесін енгізуге дәлелдемелердің болмауы;
• Материалдық – техникалық базаның, оқу-зертханалық жабдықтың, оқу және
әдістемелік әдебиеттің қазіргі талаптарға сәйкес келмеуі;
• Мамандар даярлау жүйесінде білім берудің жоғары сапасын қамтамасыз
етуде дәлелдеменің жоқтығы.
Білім беру саласында қалыптасқан ахуал республиканы дамытудың қазіргі
әлеуметтік – экономикалық және саяси жағдайларына және жоғары дамыған
елдердің прогресшіл тәжірибесіне сәйкес келеңсіз құбылыстарды болдырмау,
түбегейцлі ұйымдық, құрылымдық қайта құрулар, білім берудің мазмұнын
жаңарту және мамандар даярлаудың сапасын жетілдіру қажет екенін көрсетеді.
Тұжырымдаманың мақсаты мен міндеттері
Мақсаты: әлемдік білім беру кеңістігіне ықпалдастырылған және жеке
тұлға мен қоғамның қажеттіліктерін қанағаттандыратын көп деңгейлі үздіксіз
білім берудің ұлттық моделін қалыптастыру үшін білім беруді дамытудағы
стратегиялық басымдықтарды белгілеу.
Міндеттері:
• Білім беруді басқаруды одан әрі демократияландыру негізінде
қазақстандық білім беру моделінің жұмыс істеуінің заңнамалық,
нормативтік, құқықтық базасын жетілдіру;
• Білім берудің мазмұны мен материалдық-техникалық базасын жаңарту;
• Білім сапасын бағалаудың ұлттық жүйесін құру;
• Білім беруді, ғылым мен өндірісті ықпалдастыру;
• Кәсіптік білім берудің сапасын арттыру үшін нақты экономика салаларын
тартудың тетіктерін құру;
• әлемдік білім беру кеңістігіне ықпалдасу.
Білім берудің деңгейлері Қазақстанның білім беру жүйесі мектепке
дейінгі тәрбие оқыту, орта білім беру, орта білімнен кейінгі кәсіптік білім
беру, жоғары және жоғары оқу орнынан кейінгі кәсіптік білім беру
деңгейлерінен тұрады.
Мектепке дейінгі тәрбие және оқыту
Мектепке дейінгі тәрбие мен оқыту (бастауышқа дейінгі білім беру –
ЮНЕСКО –ның ұсынымдарына сәйкес атауы) – баланың жасын және өзіне тән
ерекшеліктерін ескере отырып, оның толыққанды қалыптасуы үшін даму ортасын
құратын үздіксіз білім берудің бастапқы деңгейі.
Балалардың мектепке дейінгі тәрбие мен оқуға деген құқығын мектепке
дейінгі ұйымдардың, жалпы білім беретін мектептердің мектепалды
сыныптарының, сондай-ақ жетім балалар мен ата-аналарының қамқорлығынсыз
қалған балаларға арналған балалар үйлері мен мектеп-интернаттардың мектепке
дейінгі топтарының және мектептен тыс ұйымдардағы мектепке дейінгі
топтардың желісі қамтамасыз етеді. Осы кезең сонымен бірге мектепке дейінгі
арнайы түзеу ұйымдары мен топтарында, мектеп - балабақша кешендерінде
болуға айрықша мұқтаж балалардың ұйымдасқан тәрбиесі мен оқуын қамтиды.
Мақсаты – мектепке дейінгі білім беру, сауықтыру және түзеу
бағдарламаларымен қамтуды дәйекті түрде ұлғайту жолымен балалардың білім
алуына бірдей бастапқы мүмкіндіктерді қамтамасыз ету.
Міндеттері:
• әлеуметтік жағдайы мен тұратын орнына қарамастан, барлық балаларды
мектепке дейінгі ұйымдармен ертерек қамту;
• бес жастағы балаларды мектепалды даярлығымен толық қамтуды қамтамасыз
ету;
• мектепалды даярлығының мазмұнын мектеп жасына дейінгі балаларға тән
қызмет түрлерін, жасына және даралығына сай тәсілдерді ескере отырып
қайта қарау және оқу-тәрбие үрдісін ұйымдастыру кезінде заттық
кеңістік ортасын жасау;
• мектепке дейінгі және бастауыш білімнің оқыту бағдарламаларының
үйлесімділігі, баланы шаршаудан қорғау мақсатында оны оңтайлы
жүктемемен қамтамасыз ету, салауатты өмір салтының құндылықтарына
баулу арқылы денсаулығын нығайту;
• баланың бойында оқу қызметін меңгеруге қажетті жеке қасиеттерді
тәрбиелеу.
Тәрбие мен оқыту мазмұны бірінші деңгейде қызметтің өзіндік түрлерін
және баланың даму бағытын, оның кейінгі мектеп жағдайына бейімделуін
қамтамасыз етуге тиісті.
Орта білім беру.
Орта білім беру елдің тұтас үздіксіз білім беру жүйесінің базалық буыны
ретінде жұмыс істейді.
Балалардың орта білім алуға деген құқығы жалпы білім беретін
мектептердің желісімен қамтамасыз етіледі. Оқытудың ерекше жағдайлары
бойынша мектептер мектеп-интернаттар, дарынды балаларға арналған мектептер,
даму және оқу мүмкіндіктері шектеулі балаларға арналған мектептер және
т.с.с. болып бөлінеді.
Мектептен тыс мекемелер балаларға қосымша білім беру мен тәрбиелеуді
қамтамасыз ете отырып, орта білім беру жүйесіне енеді.
Орта білім берудің мақсаты – жылдам өзгеріп отыратын дүние
жағдайларында алынған терең білімнің, кәсіби дағдылардың негізінде еркін
бағдарлай білуге, өзін-өзі іске асыруға, өзін-өзі дамытуға және өз бетінше
дұрыс, адамгершілік тұрғысынан жауапты шешімдер қабылдауға қабілетті жеке
тұлғаны қалыптастыру.
Міндеттері:
• азаматтыққа, адамның құқықтары мен бостандықтарына құрметпен қарауға,
елжандылыққа, өз Отанын сүюге тәрбиелеу;
• білім сапасын түпкілікті бағалаудың субъективтік факторларының әсерін
азайту;
• оқушылардың сапалы білім алуға, функционалдық сауатылыққа, ал
мұғалімдердің біліктілігі мен педагогикалық шеберлігін ұдайы арттыруға
деген уәждемелерін арттыру;
• білім алушылардың еңбек рыногындағы бәсекеге қабілеттілігін қамтамасыз
ету үшін кәсіптік дағдылар алуына жағдай жасау;
• денсаулық сақтайтын және ақпараттық технологияларды енгізу;
• даму мүмкіндіктері шектеулі балаларды оқытуға жағдай жасау.
Қойылған міндеттерді іске асыру үшін мынылар қажет:
1) білім берудің мазмұнын орталық білімнен біліктілік мазмұнына қарай
(нәтиже бағдарланған білім беру) өзгерту;
2) білім берудің мазмұнын дүниені тұтастай қабылдауды қамтамасыз ететін:
тіл мен әдебиет, адамтану, қоғамтану, математика, информатика,
жаратылыстану, өнер, технология, дене тәрбиесі, сияқты білім беру
салалары арқылы іске асыру;
3) оқушылардың жеке қабілеттері мен қажеттіліктеріне сәйкес жоғары
сатыдағы бейімдік және кәсіптік бағдарлы оқыту жүйесін құру;
4) білікті жұмысшы кадрларын, техникалық және қызмет көрсету еңбегінің
мамандарын даярлаудың кәсіптік білім беру бағдарламаларының құрылымы
мен мазмұнын жаңарту;
5) техникалық және кәсіптік білім беруді сапалы ұйымдастыру үшін
ынталандырудың және жұмыс берушілердің қаражаттарын тартудың
нормативтік және құқықтық тетіктерін әзірлеу.
Қазақстан жағдайында орта білім берудің неғұрлым оңтайлы, ыңғайлы және
экономикалық жағынан тиімді құрылымы 4+6+2 болып табылады. Бұл құрылым
балалар дамуының ғылыми негізделген жаңа кезеңдеріне (6-10 жас – балалық
шақ, 11-16-жеткіншектік шақ, 17-18 – жасөспірімдік шақ) сәйкес келеді және
қазіргі мектептің барлық оң тәжірибелерін бойына жинақтаған.
Он екі жылдық орта білім беру үш сатыда іске асырылатын болады. әрбір
сатының білім бағдарламаларын меңгеру сыртқы бақылаумен аяқталатын болады.
I саты – бастауыш білім беру, 1-4 сыныптар. Оқудың ұзақтығы – 4 жыл.
Оқу 6 жастан басталады. Бұл жас баланың ақыл-ойының дамуы мен әлеуметтік
даярлығы үшін мейлінше қолайлы кезең болып табылады. Білім мазмұны шетел
тілі мен информатика негіздерін ерте үйрену арқылы байытылатын болады.
Бастауыш мектептің негізгі міндеті – баланың жеке басын бастапқы
қалыптастыруды қамтамасыз ету, оның қабілеттерін анықтау және дамыту. Осы
сатыдағы оқу мен тәрбие қалыптастыруға және оқу қызметін білуге, оқу, жазу,
санаудың берік дағдыларын үйренуге тілдік қарым-қатынастың қарапайым
тәжірибесіне, өзін-өзі шығармашылық тұрғыдан таныта білуге мінез-құлықтың
мәдениетіне, жек гигиенаның және салауатты өмір салтының негіздеріне
бағдарланады, сонысымен кейінгі негізгі мектептің жалпы білім беру
бағдарламаларын меңгеруге база жасайды.
II саты – негізгі білім беру, 5-10 сыныптар. Оқудың ұзақтығы -6 жыл.
Негізгі мектептің функционалдық қызметінің басым бағыттары оқушылардың
ғылым жүйесінің базистік негіздерін меңгеру мен олардың бойында жеке бастың
және этникааралық қарым-қатынастың жоғары мәдениетін қалыптастыру, тұлғаның
өзін-өзі айқындауы мен кәсіби бағдарлануы болып табылады. Бұл сатыда әрбір
пәннің мазмұны негізгі базалық білім беру деңгейінде қисынды түрде аяқталып
отырады. Оқу пәндерінің таңдауы бойынша зерделеу үшін оқу жоспарының
вариативтік бөлігі кеңейтіледі. Бейімдеу алдындағы даярлық жүзеге
асырылады.
Сыртқы бақылаудың нәтижделері бойынша орта білім берудің III сатысында
оқытудың одан кейінгі бейімі мен нысандарын таңдау үшін оқушылардың
қабілеттері мен даярлық деңгейі айқындалады.
III саты – орта білім беру.
1. Бейімдік оқыту, 11-12 сыныптар. Оқудың ұзақтығы - жыл. Орта білім
берудің жоғары сатысының функционалдық қызметінің басым бағыты
оқушылардың тереңдетілген кәсіптік білім беруге дейінгі даярлығын
жүзеге асыру үшін бейімдік оқытуды енгізу оқытуды енгізу болып
табылады.
Орта білімнің III сатысын құрудағы ұстанымды жаңа көзқарас оқытудың оқу
мазмұнын саралау ықпалдастыру және кәсібилендіру негізінде жүргізілуіне
байланысты туып отыр.
III сатыда білім алуға берілген нұсқаудан әлем, қоғам және адам
туралы жүйелендірілген түсініктерді меңгеруге және оларды өз бетінше
кеңейтіп, тереңдете білуге көшу қамтамасыз етілуі тиіс.
III сатының оқушылары оқытудың нысандары мен тәсілдерін, жек білім беру
бағдарламаларын таңдауына болады, онда шығармашылық қызметке және
оқушылардың жеке қабілеттерін дамыту үшін жағдай жасауға айрықша орын
бөлінген.
Ауылдық жерде шағын жинақталған мектептердің балаларына арналған
бейімдік мектеп-интернаттарды ашу және салу қажет.
Техникалық және кәсіптік білім беру. Оқудың ұзақтығы -2 жыл. Неғұрлым
білікті техникалық және кәсіптік білім алу үшін оқу мерзімі 1 жылға
ұзартылады.
Техникалық және кәсіптік білім беру - негізгі білім беру базасында
қоғамдық пайдалы қызметтің барлық бағыттары бойынша техникалық және қызмет
көрсету еңбегінің білікті кадрлары мен мамандарын даярлауды қамтамасыз
ететін кәсіптік білім беру.
Техникалық және кәсіптік білім беру қызметінің негізгі бағыты білім
алушылардың жаңа технологиялар талаптарының деңгейінде және еңбек рыногының
дамуына сәйкес білікті кәсіптік даярлығын қамтамасыз ету үшін жеткілікті
және қажетті жағдайлар жасау болып табылады.
Техникалық және кәсіптік білім берудің мақсаты жеке тұлғаның және
жекелеген әлеуметтік топтарды өзіндік ерекшеліктерін ескере отырып, қоғам
мен еңбек рыногының техникалық және қызмет көрсету еңбегінің жоғары білікті
жұмысшы кадрлары мен мамандарына деген қажеттілігін қанағаттандыру болып
табылады.
Мақсатқа жету және жоғарыда көрсетілген міндеттерді іске асыру үшін
техникалық және кәсіпті білім беруді дамытудың басым бағыттары мыналар
болып табылады:
• Халықтың барлық жіктері үшін жоғпры білікті техникалық және кәсіптік
білім алуға қол жетімділікті қамтамасыз ету және олардың қызығушылығын
арттыру;
• Техникалық және кәсіптік білім беретін оқу орындарының көп бейімді көп
функциялық желісін құру;
• Кәсіби даярлықтың сапасын тәуелсіз бағалау, біліктіліктті растау және
беру жүйесін құру.
Техникалық кәсіптік білім берудің мазмұны жалпы кәсіптік және арнайы
пәндердің кәсіптік білім беру бағдарламаларын ойдағыдай меңгеруде жетекші
болып саналатын жалпы білім беретін, әлеуметтік-экономикалық пәндер бойынша
ықпалдастырылған курстарды зерделеуді және қалаған мамандық бойынша
жұмыстың кәсіби дағдыларын меңгеруді көздейді.
Техникалық және кәсіптік білім берудің құрылымы іске асырылатын
кәсіптік білім беру бағдарламаларының мазмұнына қарай мыналардан тұрады.
1. Бірінші сатыдағы техникалық және кәсіптік білім беру, ол күрделі емес
жалпы кәсіптер бойынша немесе тереңдетілген теориялық және кәсіби
даярлықты қажет етпейтін кәсіптердің тобы бойынша жұмыстарды
орындаудың біліктері мен дағдыларын меңгеруді көздейді.
Бұл сатыдағы кәсіптік білім беру бағдарламаларын іске асыру негізгі
білім беру базасында жүзеге асырылады. Оқудың ұзақтығы -2 жыл. Білім
алушының оқу бітіргеннен кейінгі кәсіптік біліктілігі таңдаған кәсібі
бойынша 3 разряд беруді қамтамасыз етеді.
2. Екінші сатыдағы техникалық және кәсіптік білім беру, ол неғұрлым
күрделі (аралас) мамандықтарды меңгеруді және жоғары технологияның
өндірістік жұмыстарын орындау мен экономиканың ғылымды қажет ететін
саласындағы кәсіптік қызметті көздейді. Білім беру бағдарламалары
жалпы гуманитарлық, экономикалық, жалпы кәсіптік, арнайы пәндерді
оқуды және кәсіби дағдыларды сіңіру мен нығайту жөніндегі тәжірибелік
жұмыстарды орындауды көздейді. Оқудың ұзақтығы 2+1 жылды құрайды.
Екінші сатыдағы кәсіптік білім беру бағдарламаларының мазмұны оқу
аяқталғаннан кейін техникалық немесе кәсіптік білімнің кәсіптік
біліктілігін және таңдағаан кәсібі бойынша 4 разрядтан (санаттан, сыныптан)
кем емес жұмысшы біліктілігін беруді көздейді.
Орта білім берудің құрылымы мен мазмұнын өзегрту педагогикалық
кадрларды даярлау мен біліктілігін арттыру жүйесін едәуір жаңартуды қажет
етеді. Пәнді оқытушы, білім беруші педагогтің орнына жаңа педагогикалық
технологияларды, оқытудың ақпараттық құралдарын, тәрбиенің қазіргі
нысандарын меңгерген кәсіби білікті педагог келуге тиісті.
Орта білімнің білім беру бағдарламаларын меңгеру оқушыларды қорытынды
мемлекеттік аттестаттаумен - Бірыңғай ұлттық тестілумен аяқталады.
1.3 Ақпараттық-программалық кешен мәселесін қою және құру
технологиясын таңдау
№17 атындағы орта мектебі бойынша оқу процесінің мәліметтер базасын
ұйымдастыру барысында негізінен үш мәселе қойылды:
1. Мектепте мәліметтер базасын ұйымдастыру.
2. Мектепте мәліметтер базасын автоматтандыру.
3. Оқу үлгеріміне статистикалық талдау жасау.
1-ші мәселе. Мектепте мәліметтер базасын ұйымдастыру.
Мәліметтер базасында мәліметтер – ақпараттың құрамдас бөлігі.
Бүкіл әлемде миллиондаған адамдар мәліметтерді құру, өңдеу, түрлендіру
және тасымалдаумен айналысады, әрбір жұмыс үстелінде әлеуметтік,
экономикалық, ғылыми және мәдени процестерді басқару үшін қажет арнайы
амалдар орындалып отырады. Барлық мүмкін болатын амалдардың толық тізімін
құрастыру мүмкін емес және оның қажеті жоқ.
Мәліметтердің негізгі құрылымы
Егер мәліметтер реттелген, яғни қандай да бір берілген құрылымға
сәйкестендірілген болса, онда олармен жұмыс істеуді автоматтандыру оңайға
түседі. Мәліметтер құрылымының негізгі үш түрі бар: сызықтық, кестелік және
иерархиялық.
Мәліметтердің сызықтық құрылымы дегеніміз әрбір элементтің адресі мен
нөмірі бірмәнді анықталған реттелген құрылым. Сызықтық құрылымға мысал
ретінде тізімдерді алуға болады.
Кестелік құрылымдардағы элементтер ұяшық адрестерімен анықталады. Ұяшық
адресі кестенің қиылысқын жолдар мен бағандардың нөмірімен анықталады.
Иерархиялық құрылымды мәліметтер
Тізім немесе кесте түрінде бейнелеуге келмейтін, реттелмеген
мәліметтерді иерархиялық түрде бейнелейді. Бұл тәріздес құрылымдар бізге
күнделікті өмірден таныс. Негізінен түрлі ғылыми жүйелеуде кеңінен
қолданылады.
Иерархиялық құрылымдардағы әрбір элементтің адресі құрылымның төбесінен
берілген элементке дейінгі жолмен анықталады.
Мәліметтер базасын ұйымдастыру процесін жеке 2.4 бөлімде толығымен
қарастырамыз. Ол тарау біздің ұсынып отырған диплом алдындағы тәжірибе
есебінде, орта мектептің мәліметтер базасын ұйымдастыру тақырыбындағы
дипломдық жұмысқа арналған материалдардың негізгі мәселесі болып табылады.
2-ші мәселе. Мектепте мәліметтер базасын автоматтандыру.
Информациялық қоғамды қалыптастыру процесі білім мазмұнын анықтайтын
білім саласының кең ауқымды мақсаттарына әсерін тигізеді. Ал білім мазмұнын
өзгерту оқушыға әсер ету тәсілдері мен формаларын, оқыту мақсатын,
мәселелерін, мазмұндарын, құралдарын да өзгерту керек екендігін анықтайды.
Осылардың бәрі білім жүйесінің ауқымды мақсаттарын жүзеге асыру жолымен
информациялық қоғамды қалыптастырудың қажетті шарттары болып табылады.
№17 орта мектебінің ұжымдарының мәліметтер базасын автоматтандыру
процесі 1.4 – 1.5-суреттерде келтірілген.
3-ші мәселе. Оқу үлгеріміне статистикалық талдау жасау.
Көптеген есептерде у кездейсоқ шамасын зерттеу үшін оның бір немесе
бірнеше басқа шамаларға тәуелділігін бағалау керек болады.
Екі кездейсоқ шама бір-бірімен функционалдық немесе статистикалық
тәуелділікпен байланысады, немесе тәуелсіз болады.
1.4сурет - Мектеп ұжымдарының мәліметтер базасы
№17 атындағы орта мектебінің оқушыларының мәліметтер базасын автоматтандыру
процесі 1.5-суретте келтірілген.
5-сурет. Мектеп оқушыларының мәліметтер базасы.
Мысылы, у шамасы Z1, Z2, V1,V2 кездейсоқ факторларға тәуелді, ал Х
шамасы Z1, Z2, U кездейсоқ факторларға тәуелді болса, онда Х пен У
арасында статистикалық тәуелділік болады, себебі олардың кездейсоқ
факторларының ішінде ортақ Z1 мен Z2 факторлары бар.
Шамалардың біреуінің өзгеруі, басқалардың үлестірімін өзгертетін болса,
онда ондай тәуелділікті статистикалық тәуелділік деп атаймыз.
Егер шамалардың біреуінің өзгеруі, басқа шаманың орташа мәнін
өзгертетін болса, онда ондай статистикалық тәуелділікті корреляциялық
тәуелді дейміз.
Мысалы, У – егіннің түсімі, Х – тыңайтқыштың мөлшері болсын. Бірақ
аудандары бірдей жер учаскелеріндегі себілген тыңайтқыштыңмөлшері ірдей
болғанмен, олардан алынатын егіннің түсімі әртүрлі болады, яғни У Х тің
функциясы болмайды. Бұл басқа да кездейсоқ факторларға байланысты: ауаның
температурасына, жаңбырға, т.б.
Екінші жағынан, тәжірибе көрсеткеніндей егіннің орташа түсімі
тыңайтқыштың мөлшеріне де байланысты екен, яғни У шамасы Х ке корреляциялық
тәуелді.
Х=x ке сәйкес келетін у тің бақыланған мәндерінің арифметикалық ортасын
шартты орта деп, Ух - белгілейміз.
Мысалы, егер ХI =2 болғанда у шамасы мынадай: у=5, У2 = 6, У3 =10
мәндер қабылдаса, онда шартты орта
болады.
Осы сияқты, У!= y ке сәйкес келетін Х тің бақыланған мәндерінің
арифметикалық ортасын, Ху – шартты ортасы деп атаймыз. №17 орта мектебінің
оқу үлгірімінің сапасының көрсеткіштері 1.2 кестеде келтірілген.
1.2 кесте - №17 орта мектебінің оқу үлгірімінің сапасының көрсеткіші
Сыныбы барлыгы уздіктер %
Жұмысшының нөмері NPP Сандық 6
Жұмысшының аты-жөні FIO Текстік 25
Қызметін немесе мамандығы DOLG Текстік 26
Келісім SDEL Текстік 10
Уақытша POVR Текстік 15
Сыйлық ретінде қосымша төлемDPPS Сандық 4
Мерзімінен тыс уақыты
Түнгі жұмыс уақыты ZASCH Сандық 5
Ауырған күні ZRNVR Сандық 5
Демалыс күні ZDBZ Сандық 4
Барлық істен шыққан мерзімі ZDO Сандық 4
Жиынтығын есептеу VSOT Сандық 4
Әлеуметтік салық Подоходный
(кіріс) салық VPON Сандық 5
НДС SNAL Сандық 4
Пенсиондық қор PNAL Сандық 4
Жиынтығын кемітіп ұстап қалуNDS Сандық 4
Қосындысын шығару PENSF Сандық 4
Барлық салығы VPU Сандық 5
Барлық қосымша төлемі
Істен шыққан күні, айы SUM Сандық 5
Келген күндері VSNAL Сандық 5
Келмеген күндері VSDOP Сандық 4
Кем орындалған уақыты OPCHM Сандық 4
(сағаты) DY Сандық 2
Істен шыққан мерзімі DN Сандық 2
NCH Сандық 2
OCH Сандық 2
Бастапқы ақпараттың тұтас анализін анықтап көрсетеміз, құрамын және
құрылымын ақпараттық кейінгі формализацияны және информация-логикалық
моделдің мәліметін тізу. Жоғарыда көрсетілген құжат қосымша мәлімет пен
облысын ролін анықтау, реквизиттік ақпараттық өзара байланыстары құжат
ретінде сипаттау. Рекмендациялау талаптары бойынша тәуелділік реквизит
сәйкестігін негізгі анализді функционалдық орнату.
Реквизиттің арасындағы функционалдық тәуелдікті біліп, оны талдап,
ақпарттық объекті (маңызын) және негізгі (кілті) реквизиттерді (атрибуттар,
кілтінің маңызы болады) табамыз.
Еңбек ақысын ақпартізімін есептеу құжатын реквизитті түрде бастаймыз.
Жұмысшы еңбек ақысын алатын болса әрбір құжаттың реквизиті номеріне
байланысты болу керек, сонымен қатар, қосындысын шығарудан жиынтығын
есептеуден, барлық қосымша төлемнен, жиынтығын кемітіп ұстап қалудан,
барлық салығынан, істен шыққан мерзімінен әр реквизитке тәуелді. Сонымен
сегіз ақпараттық объект бөлеміз:
1) еңбек ақысын алу.
2) Қосындысын шығару.
3) Есептеу
4) Қосымша есептеу
5) Кемітіп алу.
6) Салық
7) Істен шыққан мерзімі (уақыты)
8) Қызметі немесе мамандығы
Жұмыс уақытын тіркеу табелінің реквизит құжаты. Жұмысшының номері, оның
қызметі немесе мамандығынан әр реквизит тәуелді. Реквизитті сипаттау:
жұмысшының аты жөні, қызметі немесе мамандығы, жұмысшының қызметінен
(мамандығынан) келесі реквизиттер тәуелді:
- істен шыққан күні, айы
- келген күндері
- келмеген күндері
- кем орындалған сағаты
- істен шыққан сағаты (істелген)
Еңбек ісінің ақпартізімін есептеуі және жұмыс уақытының тіркеу табелін
жоғарыдай талдайды. Жұмыс уақытының тіркеу табелінің реквизитті тәуелділігі
(байланысы) 2.2 кестеде көрсетілген.
2.2 кестеде Жұмыс уақытының ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
кіріспе 5
1 ЗЕРТТЕУ ОБЪЕКТІНІ АҚПАРАТТАНДЫРУДЫҢ ЗАМАНУИ ТӘСІЛДЕРІ
7
1.1Пәндік облысты ақпараттандыруды талдау және оның лайықтылықтылығын
бағалау. 7
1.2 Ақпараттық технологиялардың білім беру потенциалы.
14
1.3Ақпараттық-программалық кешен мәселесін қою және құру технологиясын
таңдау. 20
2 педагогикалық мәселелер кешенін Автоматтан-дыРУДЫҢ ақпараттық
жабдықТАУын ҰЙЫМдастыру 25
2.1 Білім беру үрдісіде ақпараттық технологиялардың интеграциялау
моделі (тәсілдерді үлгілеу немесе жүйені компьютерлік модельдеу)
25
2.2 Ақпаратты өңдеу алгоритмін жасау және шешім қабылдау әдістері.35
2.3 Инфологиялық немесе ақпараттық модель (мәліметтер сызбасы). 41
2.4 Мәліметтер қорын ұйымдастыру және МҚБЖ-сін таңдау 46
3 Автоматтандырылатын педагогикалық мәселелер 55 кешенін программалық
және техникалық ЖАБДЫҚТАУ
3.1 Ақпаратты өңдеу технологиясын жасау.
55
3.2 Жасалынған жұмыстың таяныш аспаптық құралдары 56
3.3 Пайдаланушы кешенімен байланыс интерфейсін құру
59
3.4 Программалық құралдардың архитектурасы, құрамы және құрылымы
4 АҚПАРАТТЫҚ-ПРОГРАММАЛЫҚ КЕШЕННІҢ ЖҮЗЕГЕ АСЫРЫЛУЫН БАҒАЛАУ
64
4.1 Білім беру программалық кешеніне қойылатын талаптар.
64
4.2 Оқыту сапасын талдау және бағалау әдістемесін таңдау
66
4.3 Ақпараттық қауіпсіздік және ақпаратты қорғаудың компьютерлік
әдістері
69
ҚоРытынды 76
Қолданған әдебиеттер тізімі 77
ҚосымшаЛАР: 78
Қосымша А. Бағдарламалар листингі
Қосымша Б. Графикалық бөлімнің слайдтары
кіріспе
Қазақстан - 2030 стратегиялық бағдарламасы приоритеттерінің бірі
ұлттық білім моделін қалыптастыру тенденциясымен және Қазақстан білім
жүйесін бүкіл әлемдік білім кеңістігіне кіріктірумен сипатталатын білім
беру саласы болып табылады. Қазір бүкіл әлемде индустриялық қоғамнан
интерактивті қатынас жасауға және оны жүзеге асыратын техникалық
мүмкіндіктерді тұрақты түрде дамытып отыра алатын информациялық қоғамға,
яғни негізгі рөлді информацияны алу, өңдеу, сақтау, тасымалдау, тарату және
пайдалану істерді атқаратын жаңа қоғамға көшу процесі жүріп жатыр.
Информациялық қоғамға ауысу информациялық және коммуникацялық
технологияларды дамыту мен күнделікті тұрмыста пайдалану жолымен, яғни
қоғамды ақпараттандыру істерін дамыту арқылы іске асырылады.
Информациялық қоғамға көшу процесінде информация құндылығы өзгеріп,
біздің уақыт кеңістік және қашықтық ұғымдары туралы да түсінігіміз кеңейіп,
осылардың барлығы жаңа мәдениеттің – информациялық мәдениеттің тууына
себепші болды. Информациялық мәдениетті информациялық процестерді
ұйымдастырудағы адамдардың информациялық қарым-қатынасын қанағаттандыру,
қабылданған шешімдердің тигізетін әсерін болжап әлемді, біртұтас күйде
көрсете алатын информацияны жасау, сақтау, өңдеу, тасымалдау, бейнелеу және
пайдалану істерін тиімді ұйымдастыру жолындағы қол жеткен деңгей түрінде
қарастыру керек.
Информациялық қоғам қалыптасуының негізгі бағыттарының бірі білім
саласын ақпараттандыру болып саналады. Қоғамымыздағы құрайтын тұрғындардың
алдыңғы қатардағыларының ой еңбегінің жемісі болып табылатын информациялық
ресурстарды күнбе-күн пайдалану ісі өсіп келе жатқан жас ұрпақты ізденісі
мол шығармашылық бағытта тәрбиелеу керек екендігін анықтап отыр.
Қазақстан Республикасының 2002-2007 жылдарға арналған білім саласын
ақпараттандыру Мемлекеттік Концепциясына сәйкес білім беру ісін
ақпараттандыру дегеніміз – білім жүйесін жаңа информациялық технологияларды
тиімді пайдалану методологиясымен және оны жүзеге асыру практикасымен
қамтамасыз ету процесі болып саналады. Мұндай шаралар жеке тұлғалардың
қоғамды дамытуға қажетті жеке қасиеттерін жетілдіруге, оларды әлеуметтік
құндылықтарды екпінді түрде пайдалану істеріне тартуға және өздігінен білім
алу мен өзін таныту істеріне жұмылдыруға бағытталған.
Сонымен, жаңа информациялық технологияларды пайдалану кезеңіндегі
педагогикалық мақсаттар болып мыналар саналады:
1. Информациялық қоғам құру кезеңіндей оқушының жеке тұлғасын және
индивидті лайықты өмірге дайындау:
- ойлау қабілетін жетілдіру ;
- эстетикалық тәрбие;
- қатынасу-сөйлесу қасиеттерін дамыту;тиімді шешім қабылдауды
немесе күрделі жағдайларда қабылданатын бірнеше шешімдер
нұсқасын ұсынуды қалыптастыру;
- ғылыми – тәжірибелік қызмет жүргізе білуге үйрету, оны дамыту;
- информациялық мәдениетті, информацияны өңдеу ісін жүргізе білуді
қалыптастыру.
2. Қоғамды ақпараттандыруға байланысты туындайтын әлеуметтік тапсырысты
жүзеге асыру:
- информатика және есептеу техникасы саласында мамандарды дайындау;
- жаңа информациялық технологиялар құралдарын тұтына білушілерді
дайындау.
3.Оқу-тәрбие процесінің барлық деңгейлерін екпінді ету
(интенсификациялау):
- жаңа информациялық технологиялар құралдары мүмкіндіктерін жүзеге
асыру арқылы оқыту процесінің тиімділігі мен сапасын көтеру;
- оқушылардың танымдық қасиеттерін жетілдіруге қажет ынталандыру
істерін жүргізуді қамтамасыз ету;
- әр саладағы мәселелерді шешу істерінде қазіргі кездегі қолданылып
жүрген информация өңдеу құралдарын пайдалану арқылы пәнаралық байланыстарды
тереңдету.
Жеке бір мұғалімнің ісі арқылы бұл аталған мақсаттарға қол жеткізу
қиын. Оларды орындау үшін мектептің бүкіл педагогикалық ұжымының жүйелі
түрде жұмыс жүргізуі және осы қарастырылып отырған мектептің мәліметтер
базасын құру қажеттігі туындайды. Сондықтан осыларды жүзеге асыру үшін
жүйелік және кешендік шараларды атқару мақсатында алдымен жеке педагогтың
информациялық мәдениетін қалыптастыру керек және мектеп ұжымдарында оқу
процесінің мәліметін жинақтап, блоктарға бөліп, мәліметтер базасын
ұйымдастыру керек.
Дипломдық жұмыстың мақсаты мектептің құжатнамаларын автоматтандыратын
және ұжымды жоғары сатыға көтеруге, оқушыларды субъект ретінде қабылдауға,
дұрыс қоғамдық пікір қалыптастыруға және мектеп администраторларының
жұмысын жеңілдетуге көмектесетін Орта мектептің мәліметтер базасын
ұйымдастыру.
Диплом жұмысты орындау кезінде оқушылармен жұмыс жүргізіп, қажетті
құжатнамаларды жинастырылды. Мептеп тарихымен танысып, құрылымдық схемалары
жасалынды. Орта мектептің іс-қағаздары, құжатнамалары бойынша мәліметтер
жиналды және осы мәліметтер бойынша деректер базасы ұйымдастырылды.
Дипломдық жұмыста ұсынылып отырған жоба, яғни орта мектептің мәліметтер
базасын ұйымдастыру, мектептің құжатнамаларын автоматтандырады және ұжымды
жоғары сатыға көтеруге, оқушыларды субъект ретінде қабылдауға, дұрыс
қоғамдық пікір қалыптастыруға және мектеп администраторларының жұмысын
жеңілдетуге көмектеседі.
1 ЗЕРТТЕУ ОБЪЕКТІНІ АҚПАРАТТАНДЫРУДЫҢ ЗАМАНУИ ТӘСІЛДЕРІ
1.1 Пәндік облысты ақпараттандыруды талдау және оның
лайықтылықтылығын бағалау
Тараз қаласындағы №17 орта мектеп 1970 жылы құрылған. Мектептің мекен
жайы темір жол аймағы. Мектепте класс бөлмелері, оқу кабинеттері, акт
залы, кітапхана, шеберхана, спорт комплексі, тәжірибе участогы, мұғалімдер
бөлмесі, мед кабинет, асхана, буфет, персоналға арналған үй-жайлар,
оқушылардың тынығуына арналған бөлмелер құрылған.
Мектепте 1 спортзалы, 1 спорт алаңы, 2 волебол алаңы, 1 баскетбол
алаңы, 1 қол добына арналған алаң және 1 футбол алаңы бар.
Сонымен спорт алаңы стандарт емес құралдармен жабдықталған.
АӘД пәніне арналған алаң жабдықталған
Мектепте 1 кітапхана, кеш өткізетін сарай, Музыка кабинеті 1,
Информатика кабинеті 20 компюьтермен жабдықталған. Компьютерлер интернетке
қосылған.
Қазіргі кезде мектпте 1575 оқушы оқиды. Олардың ішінде:
• дайындық сыныптарында – 158 оқушы;
• I – IV – ші сыныптарында – 728 оқушы;
• V – IX – шы сыныптарында – 592 оқушы;
• X – XI – ші сыныптарында – 87 оқушы бар.
Оқушыларға 117 мұғалім дәріс береді, олардың ішінде Халық ағарту
ісінің үздік қызметкері – 5, жоғары дәрежелі – 22, бірінші дәрежелі – 25.
Оқу – тәрбие жұмысы екі ауысымда ұйымдастырылған:
I- ші ауысым сағат 800 – 1315 – ке дейін;
II – ші ауысым сағат 1400 – 1840 – қа дейін.
Мектепте сабақ барысы дайындық және бірінші сыныптарда 30 минуттан,
ал II - XI – ші сыныптарында 45 минуттан жүргізіледі.
Директордың шаруашылық жұмыстары туралы мәліметі:
1. Мектептің шаруашылық жұмыстары.
2. Өрт қауіпсіздігі жөніндегі іс – шаралар.
3. Мектептің ішкі, сыртқы төңірегінің тазалығы.
4. Мектепті ағымдық жөндеуден өткізу.
5. Техникалық қызметкерлердің жұмысы.
6. Мектеп үйінің мүліктерін дұрыс пайдалану және оның дұрыс сақталуы .
7. Мектепті жарықпен, сумен, жылу жүйесінің үздіксіз қызмет Атқаруна,
пайдалануға басшылық жасау.
8. Техникалық қызметкерлердің айлық табелін жасап өткізу.
9. Мектеп мүліктерінің, заттарының кіріс және шығыс есептерін дұрыс
жүргізу.
10. Мектеп асханасының дұрыс жұмыс істеуіне басшылық жасау.
Мектеп құжаттарын жүргізушілер туралы мәлімет:
Мектеп құжаттарын жүргізушілер, орта мектептің мұғалімдерінің бітірген
мамандықтары бойынша мәліметі 1.1 сурет көрінісінде бейнелейді.
1.1 сурет - Орта мектеп мұғалімдерінің мәліметтері
Лаборант
1. Мектептің инвертизацияланған физика, химия, биология
лабараторияларындағы купондарға жауапкершілік міндеті жүктеледі.
2. Сабаққа пайдаланылатын техникалық купондарды даярлау және қойып
беру.
3. Мектептегі оқу үрдісіне сәйкес мектеп лабараториясының жылдық
жұмыс жоспарын жасау және сол бойынша жұмыс атқару.
№17 орта мектептегі мұғалімдердің пән бойынша сараптамасы:
Декретте – 7 География – 5
Зейнеткер – 6 Шет тілі – 6
Жас мұғалімдер – 15 Музыка – 3
Администрация – 17 Еңбек – 5
Қазақ тілі және әдебиет – 8 Сурет – 2
Математика – 8 Бастауыш – 12
Информатика – 6
Физика – 6
Тарих – 6
Химия, биология – 6
Кадрлармен жұмыс ұйымдастыру туралы мәліметі
Мектеп жарғысына сай мектеп жұмысының негізгі бөліктерін мектеп
әкімшілігі мен мектеп ішілік қоғамдық ұйымдарға бөлу.
№17 орта мектебінің жалпы құрылымы 1.2 суретте келтірілген.
Мектеп директорының атқаратын жұмысы:
1. Мектеп директоры өзінің оқу тәрбие жөніндегі орынбасарлары арқылы
Мектеп ұжымның мүшесіне басшылық жасап отырады.
1.2 сурет - №17 орта мектептің құрылымы
2. Мектеп ұжымы Қ. Т. Білім, Тіл туралы Заңына негізделе отырып басшылық
жасау.
3. Оқушылардың мектепте оқуын қадағалап, оларға жағдай жасау.
4. Мектеп оқушыларына саяси-иделогиялық, патриоттық тәрбие мен оқу
жоспарына сәйкес білім беруді қадағалау. Мемлекеттік білім саласы
стандартына сәйкес болуын талап ету.
5. Мектеп ішілік еңбек тәртібіне және мектеп тазалығына, көгалдандыруға
басшылық жасау.
6. Пед кеңестің өткізілуіне және кітапхана жұмысына басшылық жасау,мектеп
директорының орынбасарларына және кіші қызметкерлеріне тиісті
міндеттер бөліп беру, бұйрықпен бекіту.
7. Мектеп ішілік іс қағазының талапқа сай орындаруы мен аудандық оқу
бөліміне тапсыратын есептерге және мектеп мүліктерінің сақталуына
басшылық жасау.
8. Оқу-тәрбие жұмысына басшылық жасау.
9. мектепте іске асырылатын жұмыстарды жоспарлау.
10. Ата-Аналармен жұмыс. Пед. Білімді насихаттау.
11. Балалардың құқығын қорғау, жазғы демалысын ұйымдастыру.
12. Жалпыға бірдей міндетті оқу заңының орындалуын іске асыруға басшылық
жасау.
13. Кадрлармен жұмыс, емтихандар, пед. Кеңес, финанс қағаздарының дұрыс
жүргізілуін қадағалау.
14. Педагог кадрларды аттестацияданөткізуге басшылық жасау.
15. Пәндердің жүргізілуін бақылау, А. Ә. Д., дене шынықтыру, тарих,
физика, география пәндері.
Педагогикалық кадрлар бойынша мәліметтер:
№17 орта мектебінде -117 мұғалім жұмыс істейді, олардың ішінде Халық
ағарту ісінің үздік қызметкері – 5, жоғары дәрежелі – 22, бірінші дәрежелі
– 25.
№17 орта мектептің жаңа технологиялар бойынша жұмыстары:
1-4 сынып – оқытудың жетілдіру технологиясы бойынша;
5-11 сынып – модульдік технология бойынша.
Мына пәндер бойынша модульдік технология әдісі жүргізіледі:
• Химия;
• Биология;
• Информатика;
• Математика.
Мектеп тақырыбы:
Оқытуда және ұлттық тәрбие беруде оқушының ойлау қабілетін арттыру.
Компьютер арқылы оқыту үрдісін толыққанды түрде ұйымдастырудың негізгі үш
аспектісін бөліп айтуға болады.
- оқушылардың танымдық белсенділігін басқару;
- оқу әрекетін мұғалім – компьютер оқушы жүйесі түрінде басқару;
мұғалім мен оқушылардың өзара әрекеті мен ынтымақтастығын оқушылардың
өздері басқарады.
№17 орта мектептің оқушылардың шығармашылық жұмыстары 1.3 суретте
көрсетілген.
1.3 сурет - Оқушылардың шығармашылық жұмыстары
Мектеп мақсаты: Оқу - тәрбие процесінде оқушының ойлау қабілетін
арттыра отырып, ұлттық дәстүрде тәрбиелеу; оқушыға білім беруді асыру.
7-11 – сыныптар информатиканы тереңдетіп оқыту мәселелерін қамтиды.
Математиканы оқытуға оқытудың каомпьютерлік технологиясы жасалып
пайдаланылады.
Математика мен информатиканы кіріктіріп оқытудың мынадай ерекшеліктері
бар.
1. Программалау элементтері тек алгоритм мен бағдарламалау тілдері
ұғымдарын үйрену үшін ғана емес, логикалық ойлауды дамыту жолындағы
кең көлемді математикалық есептерді шығаруға пайдаланады.
2. Математиканы оқып-үйренуде оқытудың компьютерлік технологиясы жасалып
пайдаланылады.
Сөйтіп, тек осы айтылған жағдайларды ескеріп, мәселеге ғылыми
көзқараспен қарағанда ғана біз қазақ мектебіне арнап қазіргі заман және
педагогика ғылымы талап етіп отырған информатика мен математика мазмұнын,
оқыту әдістерін анықтай алады.
Сонымен, оқушылардың логикалық ойлау қабілетін дамытуға, олардың осы
пәндерге қызығушылықтарын арттыруға және олимпиада сайыстарында үлкен
нәтижеге жетуге математика мен информатика пәндерінің интеграциялануы
нәтижесінде қол жеткізуге болады деп ойлаймын.
Информатиканы оқытудың негізгі мақсаты – оқушыларды белсенді, әрі
толыққанды өмірге және информациялық қоғам ортасындағы жұмысқа дайындау
болып табылады. Бірақ мұндай қоғамда информация көлемінің өсуі (әр 2 жылда
екі есе артады) практикалық әрекеттермен шындалып отыруы тиіс, мұнда
оқытудың тек мәлімет беретін түсіндіру-көрсету технологиясымен шектелуге
болмайды. Қазіргі жаңа ақпараттық қоғам түрлі мәліметтермен жұмыс істеп,
қойылған мақсатқа жету жолында алдыңғы қатарлы информациялық мәдениеті бар,
яғни компьютерлік информациялық технологияларды, жаңа техникалық құралдар
мен тәсілдерді пайдаланатын мамандарды керек етеді.
Төмендегі кестеде жеке тұлғаға бағытталған оқыту пән мен пәндік негізге
бағытталған оқыту кестесі (1.1 кесте).
Мәліметтердің құрылымы. Олардың базалық операциялары мен қатынастары:
• Атомарлық объектілер - әр түрлі алфавиттер символдары; бірдейлігі;
қасиеттері – түсі, формасы;
• Тізбектер (шекті объектілер) – бірдейлігі; реттік нөмірленуі,
бірізділігі; байланысуы (екі тізбек үшін және тізбектер тізбесі үшін);
символдар мен сөздердің алфавиттік реттілігі;
• Қапшықтар (элементтері бірнеше рет қайталана алатын жиындар) –
бірдейлігі; қосындысы, бірігуі, қиылысуы; сандық қапшықтар, қосындысы,
қапшықтар элементтерінің көбейтіндісі;
• Кестелер (қапшық кестелері; екі тізбек көбейтіндісі кестесі);
Жазықтықтағы тұтас нүктелер (абсолюттік және салыстырмалы ығыстыру,
көпбұрыштар, графиктер);
1.1 кесте - жеке тұлғаға бағытталған оқыту
Пәнге бағытталған оқыту түрі Жеке тұлғаға бағытталған оқыту түрі
Оқыту мақсаты
Оқу мақсаты айқын білінеді. Оқушылардың білімі оқыту, тәрбиелеу
Сабақтың білімдік, тәрбиелік жәнежәне пән арқылы (информатика)
оқыту мақсаттарының шекараларын жетілдіруден тұрады. Формуласы: Білім
нақты бөлуге болады. Көбінесе = оқыту+тәрбиелеу+жетілдіру. Мәселені
мақсатты мұғалім қояды. қою барысында оқушы өзінің алдағы
әрекетінің мақсатын іштей қабылдайды.
Оқушы жаңа оқу міндетін қалыптастыруға,
оны қайта анықтауға, қайшылықтарын
анықтауға қатысады. Мұнда мұғалім –
оқушы үшін білімнің қайнар көзі болып
саналады.
Оған ынталандыру
Әрекетті сырттай ынталандыру Әрекетті іштей ынталандыруға сүйену
пайдаланылады. (Сен істейсің, (Маған бұл керек, бұған қол жеткізуге
міндеттісің). тиіспін ).
Оған жету
Педагог таңдайды. Сабақ Оқушылармен бірге таңдалады. Сабақ
формуласы: Игеру =Түсіну+ есте формуласы: Меңгеру = игеру+біліміңді
сақтау практикада қолдану
Нәтижесі
Бастысы – білімді игеру деңгейі. Бастысы – оқу процесіндегі оқушының
Оқушы мұнда барлығына бірдей жеке басындағы оң өзгерістер. Оқушы өз
берілетін тапсырма орындай да, деңгейіне қарай құрастырылған
нәтижесінде – дұрыс жауапқа, тапсырмаларды амалдардың жалпы
жақсы бағаға жетуге тырысады. Ол тәсілдерін анықтай отырып орындайды. Ол
өз оқу жұмысын талдамайды, өз оқу жұмысын, психологиялық қалпын
нәтижеге жету тәсілімен де ынтамен талдап, өз плюстары мен
қызықпайды, өз психологиялық минустарын ашық көрсетеді.
жағдайын да талдамайды, өйткені
оны ешкім сұрап жатқан жоқ.
Бағалау
Алынған нәтижені жалпы Қол жеткен жеке жетістіктері эталонын
қабылданған үлгілермен салыстыру.пайдалану арқылы өзін өзі бағалау
• Тармақтар, реттелгендері мен белгіленгендерін қоса;
• Графтар;
• Гиперқұрылымдар;
• Жазықтықты қию; аймақ сандары.
Тілдер:
• Объектілер мен олардың аттары;
• Тұжырымдар; ақиқаттық мәндер: АҚИҚАТ, ЖАЛҒАН, БЕЛГІСІЗ;
• Барлығы әрқайсысы (тұжырымдар мен объектілерге байланысты);
• Алмастыру ; күрделі аттарды мәндерін табу; жақшалар.
Процестер:
• Объект үшін тұжырымды тексеру;
• Тізбек пен қапшық объектілерін біртіндеп қарап шығу;
• Натуральдық қатар туындауы;
• Екі процесс операцияларының кезектесуі; объектілерді қайталап санап
шығу;
• Командалар тізбегін орындау;
• Сипаттамасы – шарттары жүйесі (қапшығы) бойынша объект тұрғызу;
• Тізбекті мүмкіндіктерді теру, теру тармағы, шарттардың берілген
жүйесін қанағаттандыратын барлық объектілерді құрастыру;
• Толық теріп шығу жолымен жоқ екендігін анықтау;
• Ойын, позициялар, жүрістер, ережелер, ойын тармағы ойындағы стратегия;
• Кездейсоқ таңдау, ықтималдылық;
• Негізгі объектілермен базалық операцияларды алгоритмдік түрде орындау;
• Процестің күрделілігі – ұзақтығы, қажет етілетін жады;
• Сұрыптау процестері;
• Параллель процестер;
• Рекурсивтік сипаттамалар; объектілерді индуктивті түрде тұрғызу;
периодты тізбектер;
• Диагональдық конструкциялар;
• Есепті шағын есептерге бөлу; шешулерді біріктіру.
Нақты объектілер, тілдер және процестер:
• Нақты тілдер (олардың кейбірі үшін – тек қана алфавиттер): орыс тілі,
реформаға дейінгі орыс тілі, ескі славян тілі (глаголица мен
кириллица); ағылшын, неміс, француз және басқа негізгі европалық
тіілдер; грузин, армян, эстон және басқа көрші елдер тілдері; грек,
иврит тілдері; корей, жапон, қытай және тағы басқа шығыс тілдері;
• Орыс және басқа тілдердің алфавиттік тізбектері; дефис, апостроф;
әріптер аттары;
• әр түрлі тілдердің тыныс белгілері;
• сөздіктер – орфографиялық, түсіндірмелік, екітілдік; анықтамалықтар
(телефондық және басқалары); энциклопедиялар;
• омонимия;
• түсініктің толық және жартылай сипаттары;
• орыс тіліндегі тасымалдау ережелері;
• орыс және басқа тілдердегі сандардың жасалуы;
• әр түрлі тілдердегі апта күндері аттары және де басқа жиі қолданылатын
сөздер;
• циклдік шкалалар (сағат, санауыштар); уақытты өлшеу кестелер;
• информацияның гиперқұрылымдары;
• генеалогиялық тармақтар;
• схемалар, жоспарлар және карталар;
• нақты объектілерді санау; үлкен сандар және бағалар;
• нақты қапшықтар мен тізбектермен орындалатын базалық операциялар;
• нақты сұрыптаулар;
• кеңістіктегі нақты қозғалыстар мен ығыстырулар бойынша нұсқаулар
орындау;
• өлшеулер;
• тұрмыс техникасын талдау және олар туралы нұсқаулар орындау
(теледидар, кір жуатын мапшина, фотоаппарат, т.б.);
нақты ойындар (крестер-нөлдер, домино, теңіз соғысы, сүйектер, т.б.).
1.2 Ақпараттық технологиялардың білім беру потенциалы
Қазіргі кезде әлемдік қауымдастық Қазақстанды нарықтық экономика елі
ретінде танып отыр. Тәуелсіздік алған қысқа тарихи кезең іішінде Қазақстан
экономикада сілкініс жасаады, әлемдік өркениет пен ықпалдасуда, жаңа
прогресшіл технологияларды пайдалануда. Елдің әлеуметтік - экономикалық
дамыту перспективалары ай-қындалған.
Осыған орай қоғам өмірінің жаңа сапасының негізін иқұрайтын және елдің
экономикалық қуаты мен ұлттық қауіпсіздігінің аса маңызды факторлары әрі
базасы болып табылатын,қоғамдық даму деңгейінің өлшемдері ретінде қазіргі
білім беру жүйесінің, адам капиталының рөлі мен мәні арта түседі.
Қоғамдық қарым-қатынастар жүйесіндегі өзгерістер өз кезегінде білім
беру ісіне ықпал етеді және одан жаңа тарихи кезеңнің шақыруларына жұмыла
ұн қосуды әрі соған сай жауап беруді талап ететін және де тұтастай алғанда
экономиканың даму қажеттіліктеріне сәйкес келуге тиіс.
Қазақстандық білім беру жүйесін дамыту оның әлемдік білім беру
кеңістігіне кезең-кезеңімен енуін жеткіліксіз болып келген бұрынғы білім
беру әдіснамасының, құрылымы мен мазмұнының жағдайын да өтіп жатыр.
Білім беру саласының жай-күйін талдау бір жастан бес жасқа дейінгі
балаларды мектепке дейін тәрбиелеу мен оқытудың ұйымдастырылған
бағдарламаларымен нашар қамтылғанын көрсетеді.
Қазіргі жалпы білім беретін мектептегі оқытудың мазмұны фактология
күйінде қалып отыр, пәндік тәсілге негізделген мемлекеттік стандарттар
моралдік тұрғыдан ескірген. Оқушының даралығына бағдарланған білікті
көзқарас жоқ. Мектепте оқу оқушының өмірлік жолын, мүдделері мен
перспективала рын таңдауына нақты дәлелдемелер бермейді. Жоғары сынып
оқушыларының тек 30% - ы ғана өздерінің қабілеттеріне сәйкес келетін кәсіби
қызметті таңдайды. Демек, бұл жоғары сынып оқушыларының 70% - ының өмірден
өз орындарын табуға мүмкіндігі аз деген сөз.
Соңғы бес жылдағы ЮНЕСКО –ның зерттеулері мен жалпы білім беретін
мектеп бітірушілерді тестілеудің нәтижелері білім сапасының ұдайы төмендеп
келе жатқанын көрсетеді.
Орта білім берудің жоғары сатыларында кәсібилендірудің
жеткіліксіздігінен мектеп бітірушілер еңбек рыногында талап етілмей отыр.
Кәсіптік бастауыш және орта білім берудің мазмұны мен атауының
сәйкессіздігі 1997 жылғы ISKED Білім берудің халықаралық стандарттық
жіктелімінің өлшемдеріне қарсы келеді.
Техникалық және кәсіби білім беру жұмыс берушілер мен еңбек рыногының
қызметкерлердің біліктілік деңгейіне қоятын жаңа талаптарына байланысты
кадрлық ашығу проблемасын толық көлемінде шеше алмайды.
Жоғары білім жүйесінде де жағымсыз үрдістер қалыптаса бастады.
Жекеленген жоғары оқу орындары мен олардың көптеген филиалдарының
қазіргі талаптарға сәйкес келетін интеллектуалдық, кадрлық, материалдық-
техникалық әлеуметінің жоқтығынан, жоғары оқу орындарына түсудің жалпыға
бірдей қол жетімділігі мамандарды қайта өндіруге және еңбек рыногын талап
етілмеген кадрлармен тоғытуға әкеліп соқтырды. Бұған сондай-ақ бұрыннан
қалыптасқан тұрақты салаларға және тұтынушыларға ғана бағдар ұстанған тар
шеңбердегі мамандықтар бойынша жаппай даярлауға ықпал етті. Біздің білім
беру бағдарламалары мен олардың шетелдік баламаларының өзара есептесу,
білім туралы құжаттарды өзара тану тетігінің жоқтығы студенттердің,
оқытушылардың және жұмысшы күшінің академиялық ұтқырлығын тежеп отыр.
Білім беру ұйымдарының материалдық – техникалық базасын нығайтуға
қаражат бөліне бастады. Алайда бұл білім беру жүйесіндегі жағдайды
түбірімен өзгертуге жеткіліксіз. Білім беру жүйесінің нарықтық
экономикалық, ашық азаматтық қоғамның қажеттіліктерінен қалыс қалуы айқын
көрініп отыр.
Білім беру жүйесіндегі мұндай жағдайдың негізгі себептері мыналар:
• Жүйеде білім берудің барлық деңгейлерінде келеңсіз сәттерді тудыратын
білім берудің сапасын субъективті түпкілікті бағалаудың басым болуы;
• Білім беру жүйесінің жаңа енгізілімдерді қабылдауға қауқарсыздығы және
оқыту сапасының жүйесін енгізуге дәлелдемелердің болмауы;
• Материалдық – техникалық базаның, оқу-зертханалық жабдықтың, оқу және
әдістемелік әдебиеттің қазіргі талаптарға сәйкес келмеуі;
• Мамандар даярлау жүйесінде білім берудің жоғары сапасын қамтамасыз
етуде дәлелдеменің жоқтығы.
Білім беру саласында қалыптасқан ахуал республиканы дамытудың қазіргі
әлеуметтік – экономикалық және саяси жағдайларына және жоғары дамыған
елдердің прогресшіл тәжірибесіне сәйкес келеңсіз құбылыстарды болдырмау,
түбегейцлі ұйымдық, құрылымдық қайта құрулар, білім берудің мазмұнын
жаңарту және мамандар даярлаудың сапасын жетілдіру қажет екенін көрсетеді.
Тұжырымдаманың мақсаты мен міндеттері
Мақсаты: әлемдік білім беру кеңістігіне ықпалдастырылған және жеке
тұлға мен қоғамның қажеттіліктерін қанағаттандыратын көп деңгейлі үздіксіз
білім берудің ұлттық моделін қалыптастыру үшін білім беруді дамытудағы
стратегиялық басымдықтарды белгілеу.
Міндеттері:
• Білім беруді басқаруды одан әрі демократияландыру негізінде
қазақстандық білім беру моделінің жұмыс істеуінің заңнамалық,
нормативтік, құқықтық базасын жетілдіру;
• Білім берудің мазмұны мен материалдық-техникалық базасын жаңарту;
• Білім сапасын бағалаудың ұлттық жүйесін құру;
• Білім беруді, ғылым мен өндірісті ықпалдастыру;
• Кәсіптік білім берудің сапасын арттыру үшін нақты экономика салаларын
тартудың тетіктерін құру;
• әлемдік білім беру кеңістігіне ықпалдасу.
Білім берудің деңгейлері Қазақстанның білім беру жүйесі мектепке
дейінгі тәрбие оқыту, орта білім беру, орта білімнен кейінгі кәсіптік білім
беру, жоғары және жоғары оқу орнынан кейінгі кәсіптік білім беру
деңгейлерінен тұрады.
Мектепке дейінгі тәрбие және оқыту
Мектепке дейінгі тәрбие мен оқыту (бастауышқа дейінгі білім беру –
ЮНЕСКО –ның ұсынымдарына сәйкес атауы) – баланың жасын және өзіне тән
ерекшеліктерін ескере отырып, оның толыққанды қалыптасуы үшін даму ортасын
құратын үздіксіз білім берудің бастапқы деңгейі.
Балалардың мектепке дейінгі тәрбие мен оқуға деген құқығын мектепке
дейінгі ұйымдардың, жалпы білім беретін мектептердің мектепалды
сыныптарының, сондай-ақ жетім балалар мен ата-аналарының қамқорлығынсыз
қалған балаларға арналған балалар үйлері мен мектеп-интернаттардың мектепке
дейінгі топтарының және мектептен тыс ұйымдардағы мектепке дейінгі
топтардың желісі қамтамасыз етеді. Осы кезең сонымен бірге мектепке дейінгі
арнайы түзеу ұйымдары мен топтарында, мектеп - балабақша кешендерінде
болуға айрықша мұқтаж балалардың ұйымдасқан тәрбиесі мен оқуын қамтиды.
Мақсаты – мектепке дейінгі білім беру, сауықтыру және түзеу
бағдарламаларымен қамтуды дәйекті түрде ұлғайту жолымен балалардың білім
алуына бірдей бастапқы мүмкіндіктерді қамтамасыз ету.
Міндеттері:
• әлеуметтік жағдайы мен тұратын орнына қарамастан, барлық балаларды
мектепке дейінгі ұйымдармен ертерек қамту;
• бес жастағы балаларды мектепалды даярлығымен толық қамтуды қамтамасыз
ету;
• мектепалды даярлығының мазмұнын мектеп жасына дейінгі балаларға тән
қызмет түрлерін, жасына және даралығына сай тәсілдерді ескере отырып
қайта қарау және оқу-тәрбие үрдісін ұйымдастыру кезінде заттық
кеңістік ортасын жасау;
• мектепке дейінгі және бастауыш білімнің оқыту бағдарламаларының
үйлесімділігі, баланы шаршаудан қорғау мақсатында оны оңтайлы
жүктемемен қамтамасыз ету, салауатты өмір салтының құндылықтарына
баулу арқылы денсаулығын нығайту;
• баланың бойында оқу қызметін меңгеруге қажетті жеке қасиеттерді
тәрбиелеу.
Тәрбие мен оқыту мазмұны бірінші деңгейде қызметтің өзіндік түрлерін
және баланың даму бағытын, оның кейінгі мектеп жағдайына бейімделуін
қамтамасыз етуге тиісті.
Орта білім беру.
Орта білім беру елдің тұтас үздіксіз білім беру жүйесінің базалық буыны
ретінде жұмыс істейді.
Балалардың орта білім алуға деген құқығы жалпы білім беретін
мектептердің желісімен қамтамасыз етіледі. Оқытудың ерекше жағдайлары
бойынша мектептер мектеп-интернаттар, дарынды балаларға арналған мектептер,
даму және оқу мүмкіндіктері шектеулі балаларға арналған мектептер және
т.с.с. болып бөлінеді.
Мектептен тыс мекемелер балаларға қосымша білім беру мен тәрбиелеуді
қамтамасыз ете отырып, орта білім беру жүйесіне енеді.
Орта білім берудің мақсаты – жылдам өзгеріп отыратын дүние
жағдайларында алынған терең білімнің, кәсіби дағдылардың негізінде еркін
бағдарлай білуге, өзін-өзі іске асыруға, өзін-өзі дамытуға және өз бетінше
дұрыс, адамгершілік тұрғысынан жауапты шешімдер қабылдауға қабілетті жеке
тұлғаны қалыптастыру.
Міндеттері:
• азаматтыққа, адамның құқықтары мен бостандықтарына құрметпен қарауға,
елжандылыққа, өз Отанын сүюге тәрбиелеу;
• білім сапасын түпкілікті бағалаудың субъективтік факторларының әсерін
азайту;
• оқушылардың сапалы білім алуға, функционалдық сауатылыққа, ал
мұғалімдердің біліктілігі мен педагогикалық шеберлігін ұдайы арттыруға
деген уәждемелерін арттыру;
• білім алушылардың еңбек рыногындағы бәсекеге қабілеттілігін қамтамасыз
ету үшін кәсіптік дағдылар алуына жағдай жасау;
• денсаулық сақтайтын және ақпараттық технологияларды енгізу;
• даму мүмкіндіктері шектеулі балаларды оқытуға жағдай жасау.
Қойылған міндеттерді іске асыру үшін мынылар қажет:
1) білім берудің мазмұнын орталық білімнен біліктілік мазмұнына қарай
(нәтиже бағдарланған білім беру) өзгерту;
2) білім берудің мазмұнын дүниені тұтастай қабылдауды қамтамасыз ететін:
тіл мен әдебиет, адамтану, қоғамтану, математика, информатика,
жаратылыстану, өнер, технология, дене тәрбиесі, сияқты білім беру
салалары арқылы іске асыру;
3) оқушылардың жеке қабілеттері мен қажеттіліктеріне сәйкес жоғары
сатыдағы бейімдік және кәсіптік бағдарлы оқыту жүйесін құру;
4) білікті жұмысшы кадрларын, техникалық және қызмет көрсету еңбегінің
мамандарын даярлаудың кәсіптік білім беру бағдарламаларының құрылымы
мен мазмұнын жаңарту;
5) техникалық және кәсіптік білім беруді сапалы ұйымдастыру үшін
ынталандырудың және жұмыс берушілердің қаражаттарын тартудың
нормативтік және құқықтық тетіктерін әзірлеу.
Қазақстан жағдайында орта білім берудің неғұрлым оңтайлы, ыңғайлы және
экономикалық жағынан тиімді құрылымы 4+6+2 болып табылады. Бұл құрылым
балалар дамуының ғылыми негізделген жаңа кезеңдеріне (6-10 жас – балалық
шақ, 11-16-жеткіншектік шақ, 17-18 – жасөспірімдік шақ) сәйкес келеді және
қазіргі мектептің барлық оң тәжірибелерін бойына жинақтаған.
Он екі жылдық орта білім беру үш сатыда іске асырылатын болады. әрбір
сатының білім бағдарламаларын меңгеру сыртқы бақылаумен аяқталатын болады.
I саты – бастауыш білім беру, 1-4 сыныптар. Оқудың ұзақтығы – 4 жыл.
Оқу 6 жастан басталады. Бұл жас баланың ақыл-ойының дамуы мен әлеуметтік
даярлығы үшін мейлінше қолайлы кезең болып табылады. Білім мазмұны шетел
тілі мен информатика негіздерін ерте үйрену арқылы байытылатын болады.
Бастауыш мектептің негізгі міндеті – баланың жеке басын бастапқы
қалыптастыруды қамтамасыз ету, оның қабілеттерін анықтау және дамыту. Осы
сатыдағы оқу мен тәрбие қалыптастыруға және оқу қызметін білуге, оқу, жазу,
санаудың берік дағдыларын үйренуге тілдік қарым-қатынастың қарапайым
тәжірибесіне, өзін-өзі шығармашылық тұрғыдан таныта білуге мінез-құлықтың
мәдениетіне, жек гигиенаның және салауатты өмір салтының негіздеріне
бағдарланады, сонысымен кейінгі негізгі мектептің жалпы білім беру
бағдарламаларын меңгеруге база жасайды.
II саты – негізгі білім беру, 5-10 сыныптар. Оқудың ұзақтығы -6 жыл.
Негізгі мектептің функционалдық қызметінің басым бағыттары оқушылардың
ғылым жүйесінің базистік негіздерін меңгеру мен олардың бойында жеке бастың
және этникааралық қарым-қатынастың жоғары мәдениетін қалыптастыру, тұлғаның
өзін-өзі айқындауы мен кәсіби бағдарлануы болып табылады. Бұл сатыда әрбір
пәннің мазмұны негізгі базалық білім беру деңгейінде қисынды түрде аяқталып
отырады. Оқу пәндерінің таңдауы бойынша зерделеу үшін оқу жоспарының
вариативтік бөлігі кеңейтіледі. Бейімдеу алдындағы даярлық жүзеге
асырылады.
Сыртқы бақылаудың нәтижделері бойынша орта білім берудің III сатысында
оқытудың одан кейінгі бейімі мен нысандарын таңдау үшін оқушылардың
қабілеттері мен даярлық деңгейі айқындалады.
III саты – орта білім беру.
1. Бейімдік оқыту, 11-12 сыныптар. Оқудың ұзақтығы - жыл. Орта білім
берудің жоғары сатысының функционалдық қызметінің басым бағыты
оқушылардың тереңдетілген кәсіптік білім беруге дейінгі даярлығын
жүзеге асыру үшін бейімдік оқытуды енгізу оқытуды енгізу болып
табылады.
Орта білімнің III сатысын құрудағы ұстанымды жаңа көзқарас оқытудың оқу
мазмұнын саралау ықпалдастыру және кәсібилендіру негізінде жүргізілуіне
байланысты туып отыр.
III сатыда білім алуға берілген нұсқаудан әлем, қоғам және адам
туралы жүйелендірілген түсініктерді меңгеруге және оларды өз бетінше
кеңейтіп, тереңдете білуге көшу қамтамасыз етілуі тиіс.
III сатының оқушылары оқытудың нысандары мен тәсілдерін, жек білім беру
бағдарламаларын таңдауына болады, онда шығармашылық қызметке және
оқушылардың жеке қабілеттерін дамыту үшін жағдай жасауға айрықша орын
бөлінген.
Ауылдық жерде шағын жинақталған мектептердің балаларына арналған
бейімдік мектеп-интернаттарды ашу және салу қажет.
Техникалық және кәсіптік білім беру. Оқудың ұзақтығы -2 жыл. Неғұрлым
білікті техникалық және кәсіптік білім алу үшін оқу мерзімі 1 жылға
ұзартылады.
Техникалық және кәсіптік білім беру - негізгі білім беру базасында
қоғамдық пайдалы қызметтің барлық бағыттары бойынша техникалық және қызмет
көрсету еңбегінің білікті кадрлары мен мамандарын даярлауды қамтамасыз
ететін кәсіптік білім беру.
Техникалық және кәсіптік білім беру қызметінің негізгі бағыты білім
алушылардың жаңа технологиялар талаптарының деңгейінде және еңбек рыногының
дамуына сәйкес білікті кәсіптік даярлығын қамтамасыз ету үшін жеткілікті
және қажетті жағдайлар жасау болып табылады.
Техникалық және кәсіптік білім берудің мақсаты жеке тұлғаның және
жекелеген әлеуметтік топтарды өзіндік ерекшеліктерін ескере отырып, қоғам
мен еңбек рыногының техникалық және қызмет көрсету еңбегінің жоғары білікті
жұмысшы кадрлары мен мамандарына деген қажеттілігін қанағаттандыру болып
табылады.
Мақсатқа жету және жоғарыда көрсетілген міндеттерді іске асыру үшін
техникалық және кәсіпті білім беруді дамытудың басым бағыттары мыналар
болып табылады:
• Халықтың барлық жіктері үшін жоғпры білікті техникалық және кәсіптік
білім алуға қол жетімділікті қамтамасыз ету және олардың қызығушылығын
арттыру;
• Техникалық және кәсіптік білім беретін оқу орындарының көп бейімді көп
функциялық желісін құру;
• Кәсіби даярлықтың сапасын тәуелсіз бағалау, біліктіліктті растау және
беру жүйесін құру.
Техникалық кәсіптік білім берудің мазмұны жалпы кәсіптік және арнайы
пәндердің кәсіптік білім беру бағдарламаларын ойдағыдай меңгеруде жетекші
болып саналатын жалпы білім беретін, әлеуметтік-экономикалық пәндер бойынша
ықпалдастырылған курстарды зерделеуді және қалаған мамандық бойынша
жұмыстың кәсіби дағдыларын меңгеруді көздейді.
Техникалық және кәсіптік білім берудің құрылымы іске асырылатын
кәсіптік білім беру бағдарламаларының мазмұнына қарай мыналардан тұрады.
1. Бірінші сатыдағы техникалық және кәсіптік білім беру, ол күрделі емес
жалпы кәсіптер бойынша немесе тереңдетілген теориялық және кәсіби
даярлықты қажет етпейтін кәсіптердің тобы бойынша жұмыстарды
орындаудың біліктері мен дағдыларын меңгеруді көздейді.
Бұл сатыдағы кәсіптік білім беру бағдарламаларын іске асыру негізгі
білім беру базасында жүзеге асырылады. Оқудың ұзақтығы -2 жыл. Білім
алушының оқу бітіргеннен кейінгі кәсіптік біліктілігі таңдаған кәсібі
бойынша 3 разряд беруді қамтамасыз етеді.
2. Екінші сатыдағы техникалық және кәсіптік білім беру, ол неғұрлым
күрделі (аралас) мамандықтарды меңгеруді және жоғары технологияның
өндірістік жұмыстарын орындау мен экономиканың ғылымды қажет ететін
саласындағы кәсіптік қызметті көздейді. Білім беру бағдарламалары
жалпы гуманитарлық, экономикалық, жалпы кәсіптік, арнайы пәндерді
оқуды және кәсіби дағдыларды сіңіру мен нығайту жөніндегі тәжірибелік
жұмыстарды орындауды көздейді. Оқудың ұзақтығы 2+1 жылды құрайды.
Екінші сатыдағы кәсіптік білім беру бағдарламаларының мазмұны оқу
аяқталғаннан кейін техникалық немесе кәсіптік білімнің кәсіптік
біліктілігін және таңдағаан кәсібі бойынша 4 разрядтан (санаттан, сыныптан)
кем емес жұмысшы біліктілігін беруді көздейді.
Орта білім берудің құрылымы мен мазмұнын өзегрту педагогикалық
кадрларды даярлау мен біліктілігін арттыру жүйесін едәуір жаңартуды қажет
етеді. Пәнді оқытушы, білім беруші педагогтің орнына жаңа педагогикалық
технологияларды, оқытудың ақпараттық құралдарын, тәрбиенің қазіргі
нысандарын меңгерген кәсіби білікті педагог келуге тиісті.
Орта білімнің білім беру бағдарламаларын меңгеру оқушыларды қорытынды
мемлекеттік аттестаттаумен - Бірыңғай ұлттық тестілумен аяқталады.
1.3 Ақпараттық-программалық кешен мәселесін қою және құру
технологиясын таңдау
№17 атындағы орта мектебі бойынша оқу процесінің мәліметтер базасын
ұйымдастыру барысында негізінен үш мәселе қойылды:
1. Мектепте мәліметтер базасын ұйымдастыру.
2. Мектепте мәліметтер базасын автоматтандыру.
3. Оқу үлгеріміне статистикалық талдау жасау.
1-ші мәселе. Мектепте мәліметтер базасын ұйымдастыру.
Мәліметтер базасында мәліметтер – ақпараттың құрамдас бөлігі.
Бүкіл әлемде миллиондаған адамдар мәліметтерді құру, өңдеу, түрлендіру
және тасымалдаумен айналысады, әрбір жұмыс үстелінде әлеуметтік,
экономикалық, ғылыми және мәдени процестерді басқару үшін қажет арнайы
амалдар орындалып отырады. Барлық мүмкін болатын амалдардың толық тізімін
құрастыру мүмкін емес және оның қажеті жоқ.
Мәліметтердің негізгі құрылымы
Егер мәліметтер реттелген, яғни қандай да бір берілген құрылымға
сәйкестендірілген болса, онда олармен жұмыс істеуді автоматтандыру оңайға
түседі. Мәліметтер құрылымының негізгі үш түрі бар: сызықтық, кестелік және
иерархиялық.
Мәліметтердің сызықтық құрылымы дегеніміз әрбір элементтің адресі мен
нөмірі бірмәнді анықталған реттелген құрылым. Сызықтық құрылымға мысал
ретінде тізімдерді алуға болады.
Кестелік құрылымдардағы элементтер ұяшық адрестерімен анықталады. Ұяшық
адресі кестенің қиылысқын жолдар мен бағандардың нөмірімен анықталады.
Иерархиялық құрылымды мәліметтер
Тізім немесе кесте түрінде бейнелеуге келмейтін, реттелмеген
мәліметтерді иерархиялық түрде бейнелейді. Бұл тәріздес құрылымдар бізге
күнделікті өмірден таныс. Негізінен түрлі ғылыми жүйелеуде кеңінен
қолданылады.
Иерархиялық құрылымдардағы әрбір элементтің адресі құрылымның төбесінен
берілген элементке дейінгі жолмен анықталады.
Мәліметтер базасын ұйымдастыру процесін жеке 2.4 бөлімде толығымен
қарастырамыз. Ол тарау біздің ұсынып отырған диплом алдындағы тәжірибе
есебінде, орта мектептің мәліметтер базасын ұйымдастыру тақырыбындағы
дипломдық жұмысқа арналған материалдардың негізгі мәселесі болып табылады.
2-ші мәселе. Мектепте мәліметтер базасын автоматтандыру.
Информациялық қоғамды қалыптастыру процесі білім мазмұнын анықтайтын
білім саласының кең ауқымды мақсаттарына әсерін тигізеді. Ал білім мазмұнын
өзгерту оқушыға әсер ету тәсілдері мен формаларын, оқыту мақсатын,
мәселелерін, мазмұндарын, құралдарын да өзгерту керек екендігін анықтайды.
Осылардың бәрі білім жүйесінің ауқымды мақсаттарын жүзеге асыру жолымен
информациялық қоғамды қалыптастырудың қажетті шарттары болып табылады.
№17 орта мектебінің ұжымдарының мәліметтер базасын автоматтандыру
процесі 1.4 – 1.5-суреттерде келтірілген.
3-ші мәселе. Оқу үлгеріміне статистикалық талдау жасау.
Көптеген есептерде у кездейсоқ шамасын зерттеу үшін оның бір немесе
бірнеше басқа шамаларға тәуелділігін бағалау керек болады.
Екі кездейсоқ шама бір-бірімен функционалдық немесе статистикалық
тәуелділікпен байланысады, немесе тәуелсіз болады.
1.4сурет - Мектеп ұжымдарының мәліметтер базасы
№17 атындағы орта мектебінің оқушыларының мәліметтер базасын автоматтандыру
процесі 1.5-суретте келтірілген.
5-сурет. Мектеп оқушыларының мәліметтер базасы.
Мысылы, у шамасы Z1, Z2, V1,V2 кездейсоқ факторларға тәуелді, ал Х
шамасы Z1, Z2, U кездейсоқ факторларға тәуелді болса, онда Х пен У
арасында статистикалық тәуелділік болады, себебі олардың кездейсоқ
факторларының ішінде ортақ Z1 мен Z2 факторлары бар.
Шамалардың біреуінің өзгеруі, басқалардың үлестірімін өзгертетін болса,
онда ондай тәуелділікті статистикалық тәуелділік деп атаймыз.
Егер шамалардың біреуінің өзгеруі, басқа шаманың орташа мәнін
өзгертетін болса, онда ондай статистикалық тәуелділікті корреляциялық
тәуелді дейміз.
Мысалы, У – егіннің түсімі, Х – тыңайтқыштың мөлшері болсын. Бірақ
аудандары бірдей жер учаскелеріндегі себілген тыңайтқыштыңмөлшері ірдей
болғанмен, олардан алынатын егіннің түсімі әртүрлі болады, яғни У Х тің
функциясы болмайды. Бұл басқа да кездейсоқ факторларға байланысты: ауаның
температурасына, жаңбырға, т.б.
Екінші жағынан, тәжірибе көрсеткеніндей егіннің орташа түсімі
тыңайтқыштың мөлшеріне де байланысты екен, яғни У шамасы Х ке корреляциялық
тәуелді.
Х=x ке сәйкес келетін у тің бақыланған мәндерінің арифметикалық ортасын
шартты орта деп, Ух - белгілейміз.
Мысалы, егер ХI =2 болғанда у шамасы мынадай: у=5, У2 = 6, У3 =10
мәндер қабылдаса, онда шартты орта
болады.
Осы сияқты, У!= y ке сәйкес келетін Х тің бақыланған мәндерінің
арифметикалық ортасын, Ху – шартты ортасы деп атаймыз. №17 орта мектебінің
оқу үлгірімінің сапасының көрсеткіштері 1.2 кестеде келтірілген.
1.2 кесте - №17 орта мектебінің оқу үлгірімінің сапасының көрсеткіші
Сыныбы барлыгы уздіктер %
Жұмысшының нөмері NPP Сандық 6
Жұмысшының аты-жөні FIO Текстік 25
Қызметін немесе мамандығы DOLG Текстік 26
Келісім SDEL Текстік 10
Уақытша POVR Текстік 15
Сыйлық ретінде қосымша төлемDPPS Сандық 4
Мерзімінен тыс уақыты
Түнгі жұмыс уақыты ZASCH Сандық 5
Ауырған күні ZRNVR Сандық 5
Демалыс күні ZDBZ Сандық 4
Барлық істен шыққан мерзімі ZDO Сандық 4
Жиынтығын есептеу VSOT Сандық 4
Әлеуметтік салық Подоходный
(кіріс) салық VPON Сандық 5
НДС SNAL Сандық 4
Пенсиондық қор PNAL Сандық 4
Жиынтығын кемітіп ұстап қалуNDS Сандық 4
Қосындысын шығару PENSF Сандық 4
Барлық салығы VPU Сандық 5
Барлық қосымша төлемі
Істен шыққан күні, айы SUM Сандық 5
Келген күндері VSNAL Сандық 5
Келмеген күндері VSDOP Сандық 4
Кем орындалған уақыты OPCHM Сандық 4
(сағаты) DY Сандық 2
Істен шыққан мерзімі DN Сандық 2
NCH Сандық 2
OCH Сандық 2
Бастапқы ақпараттың тұтас анализін анықтап көрсетеміз, құрамын және
құрылымын ақпараттық кейінгі формализацияны және информация-логикалық
моделдің мәліметін тізу. Жоғарыда көрсетілген құжат қосымша мәлімет пен
облысын ролін анықтау, реквизиттік ақпараттық өзара байланыстары құжат
ретінде сипаттау. Рекмендациялау талаптары бойынша тәуелділік реквизит
сәйкестігін негізгі анализді функционалдық орнату.
Реквизиттің арасындағы функционалдық тәуелдікті біліп, оны талдап,
ақпарттық объекті (маңызын) және негізгі (кілті) реквизиттерді (атрибуттар,
кілтінің маңызы болады) табамыз.
Еңбек ақысын ақпартізімін есептеу құжатын реквизитті түрде бастаймыз.
Жұмысшы еңбек ақысын алатын болса әрбір құжаттың реквизиті номеріне
байланысты болу керек, сонымен қатар, қосындысын шығарудан жиынтығын
есептеуден, барлық қосымша төлемнен, жиынтығын кемітіп ұстап қалудан,
барлық салығынан, істен шыққан мерзімінен әр реквизитке тәуелді. Сонымен
сегіз ақпараттық объект бөлеміз:
1) еңбек ақысын алу.
2) Қосындысын шығару.
3) Есептеу
4) Қосымша есептеу
5) Кемітіп алу.
6) Салық
7) Істен шыққан мерзімі (уақыты)
8) Қызметі немесе мамандығы
Жұмыс уақытын тіркеу табелінің реквизит құжаты. Жұмысшының номері, оның
қызметі немесе мамандығынан әр реквизит тәуелді. Реквизитті сипаттау:
жұмысшының аты жөні, қызметі немесе мамандығы, жұмысшының қызметінен
(мамандығынан) келесі реквизиттер тәуелді:
- істен шыққан күні, айы
- келген күндері
- келмеген күндері
- кем орындалған сағаты
- істен шыққан сағаты (істелген)
Еңбек ісінің ақпартізімін есептеуі және жұмыс уақытының тіркеу табелін
жоғарыдай талдайды. Жұмыс уақытының тіркеу табелінің реквизитті тәуелділігі
(байланысы) 2.2 кестеде көрсетілген.
2.2 кестеде Жұмыс уақытының ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz