Педагогикалық қызметтің визуалдық бағыттылығы
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ
1 Білімдегі визуалдық процестер
1.1 Білімдегі визуалдық процестің ұғымы мен мәні
1.2 Инновацияларды классификациялау
1.3 Инновацияларды бағалаудың сипаттамасы және критерийлері
2 АҒЫЛШЫН СабақтаРЫНДА қолданылатын визуалдық технологиялар және оны
қолдану мүмкіндіктері
2.1 Мұғалімдердің кәсіби-педагогикалық мәдениетінің даму түрлері
2.2 Проблемалық семинарлар мен практикумдар
2.3 Визуалдық технологиялар және оны меңгеру жолдары
3 Визуалдық технологиялар негізінде оқушылардың танымдық белсенділігін
дамытудың теориялық негіздері
1. Ағылшын сабағында визуалдық технологияларды қолдануға арналған
ұсыныстар
ҚОРЫТЫНДЫ
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
Кіріспе
Зерттеудің көкейкестілігі. Қоғамның жаңа деңгейге көтерілуі, оның
қозғаушы күші болып отырған жастарға білім беру ісінде өткен тарихы
тәжірибелерді ой-елегінен өткізіп, жаңа заман талабына сай қолдану болып
табылады. Сондай қажеттіліктердің бірі – визуалдық технологиялар арқылы
оқушылардың танымдық белсенділіктерін арттыру. Бұл мәселенің нәтижелі
жүзеге асуы оқушылардың танымдық белсенділіктері бойынша толық білім
сапасынан және оны студенттердің жұмыс практикасында пайдалана білу
іскерлігі мен дағдыларын қалыптастыруды талап етеді. Сонымен қатар,
визуалдық технологияларда әртүрлі дидактикалық әдістерді пайдаланудың
өзіндік бай тарихы, терең мазмұны, сан қилы ерекшеліктері бар. Оқушыларға
рухани, эстетикалық, эмоционалдық, интеллектуалдық тұрғыда әсер етіп,
олардың тұлғалық және сапалық қасиеттерін дамытуда жаңа технологияны және
белсенді әдістерді қолданудың заман талабы екені белгілі. Өйткені, олардың
мектептегі жұмыс сапасының кепілі. Бұл мәселе Қазақстан Республикасының
Білім туралы Заңында білім беру жүйесінің басты міндетінің бірі ретінде
көрініс тапқан. Атап айтқанда, Қазақстан Республикасының бұл Заңында:
Ұлттық және жалпыадамзаттық құндылықтар, ғылым мен практика жетістіктері
негізінде жеке адамды қалыптастыруға, дамытуға және кәсіби шыңдауға
бағытталған білім алу үшін қажетті жағдайлар жасау керектігі белгіленген.
Сондықтан да, оқушылардың танымдық белсенділіктерін визуалдық технологиялар
арқылы арттыру барысында жалпы орта білім беретін оқу орындарының оқу-
тәрбие үрдісіне танымдық белсенділіктерді арттыруды ендіру аса қажет.
Ақпараттық проблеманың пайда болуы, ең алдымен, әлеуметтік-
экономикалық факторларға байланысты және бұл проблемаларды техникалық
құралдармен де, жеке адамның, топтасқан қауымның қоршаған ортаға
көзқарасын, қатынасын қайта бағдарлау жолымен де шешуге болады. Осы тұрғыда
болашақ мұғалімдердің ақпараттық ой-өрісін, мәдениетін дамыту және олардың
визуалдық технологияларды меңгерумен қатар оларды жасау іскерлігін,
дағдыларын қалыптастыру проблемасының көкейкестілігі күннен-күнге арта
түсуде.
Педагогикалық технология, оқытудың жаңа технологиясы мәселелерін
В.П.Беспалько, М.В.Кларин, В.Н.Монахов, И.Я.Лернер, Қ.Қабдықайыров,
Ж.Қараев және басқалар теориялық тұрғыда қарастырса, Л.В.Нефедова,
М.В.Николаева, Т.А.Лавина, Г.Г.Брусницына, Г.К.Нургалиева, Г.Д.Жангисина
және т.б. өз зерттеулерін мұғалімдерді ақпараттық, педагогикалық
технологияларды қолдана білуге даярлау мәселесіне арнады.
Ағылшынды оқыту теориясы мен әдістемесі саласында бірқатар еңбектер
жарық көрді. Оларда – университеттерде ағылшынмен ұштасқан профиль
мамандарын ағылшынға оқытудың әдістемелік жүйесін жетілдіру
(Е.Ы.Бидайбеков), жалпы білім беретін орта мектептерде ағылшынды оқытуды
жетілдіру (С.Қариев), мектептер мен университеттерде
ағылшын мен экономиканы біріктіріп оқыту жүйесін жетілдіру
(Б.Бекзатов), мәліметтердің иерархиялық құрылымдары негізінде
компьютерлендірілген оқытуды ұйымдастыру В.В.Гриншкун жан-жақты зерттеледі
[1].
Көптеген ғалымдар компьютерлік оқыту мәселесіне ерекше мән беріп
келеді. Мысалы, Ж.А.Қараев оқытудың компьютерлік технологияларын пайдалану
жағдайында оқушылардың танымдық белсенділігін арттыру, А.Ә.Шәріпбаев
компьютерлердің бағдарламалық және ақпараттық құралдарының дұрыстығын
дәлелдеу, С.М.Кеңесбаев болашақ мұғалімдердің жаңа ақпараттық технологияны
пайдалана білу мәселелерін, М.Ф.Баймұхамедов компьютерлік оқытудың
бейімделген технологиясын құрастырудың модельдерін, әдістері мен құралдарын
жасау мәселелерін Ж.Ж.Жаңабаев ақпараттық технологиялардың даму жағдайында
мамандарды инженерлік-сызба дайындықтарын жетілдіру туралы қарастырған.
Жоғарыда аталған жұмыстар, елімізде ағылшынды оқыту теориясы мен
әдістемесі бойынша ғылыми ізденістер негізін қалауға мүмкіндік береді.
Алайда, бұл жұмыстарда ағылшын сабағында визуалдық технологияны қолдану
мүмкіндіктері жеткілікті зерделенбеген.
Ғылыми-педагогикалық, әдістемелік, психологиялық т.б. әдебиеттерді
зерттей келе мынадай қайшылықтардың бар екені белгілі болды. Ақпараттық
технологиялардың кеңінен пайдалана бастауы мен олардың оқушылардың танымдық
белсенділіктерін арттыруда қолданылмауы арасында; ақпараттық
технологиялардың оқушылардың танымдық іс-әрекеті, белсенділігіне ықпал ету
мүмкіндігі мен осы мүмкіндіктердің іс жүзінде пайдалану жолдарының
қарастырылмауы арасында. Осы қайшылықтар біздің зерттеу тақырыбын Ағылшын
сабағында визуалдық технологияны қолдану мүмкіндіктері деп таңдау
қажеттігін туындатты.
Зерттеудің мақсаты: визуалдық технологияларды мектептің оқыту
үрдісінде пайдалану арқылы оқушылардың танымдық белсенділігін дамытуды
ғылыми теориялық тұрғыда негіздеу.
Зерттеу пәні: визуалдық технологияларды пайдалану.
Зерттеу нысаны: оқушылардың танымдық белсенділігін дамыту үрдісі.
Зерттеу әдістері: Зерттеу мәселесіне байланысты философиялық,
психологиялық, педагогикалық, әдістемелік әдебиеттерді тақырып бойынша
теориялық талдау жасау;
– визуалдық технологияларды мектептің оқу тәрбие процесіне енгізудің
әдістемесіне сипаттама және сауалнама, бақылау жүргізу;
– тәжірибелік-эксперимент жұмысының нәтижесіне баға беру, қорыту;
Зерттеудің міндеттері:
– визуалдық технологиялар негізінде оқушылардың танымдық белсенділігін
дамытудың психологиялық, педагогикалық сипатын ашып көрсету;
– визуалдық технологиялар негізінде оқушылардың танымдық белсенділігін
дамытудың ерекшеліктерін айқындау;
– визуалдық технологиялар негізінде оқушылардың танымдық белсенділігін
дамытуда пайдаланудың тиімділігін тәжірибелік-эксперимент жүзінде
дәлелдеп, ғылыми-әдістемелік ұсыныстар, нұсқаулар беру;
Зерттеудің жетекші идеясы: визуалдық технологияларды орта білім
беретін мектептердің оқыту үрдісінде жүйелі түрде, ғылыми-әдістемелік
тұрғыда дәлелдеп енгізу барысында оқушылардың танымдық белсенділігін
дамытуға жағдай туады.
Зерттеудің теориялық-әдіснамалық негізі: визуалдық технологияны дамыту
жолдары туралы философиялық, психологиялық, педагогикалық ой-пікірлер, жеке
тұлғаның қалыптасуындағы ғылыми зерттеулер, құжаттар.
Зерттеу көздері:
– мемлекеттік ресми материалдары (заңдар, қаулылар және т.б.). Білім
министрілігінің құжаттары (тұжырымдамалар, бағдарламалар т.б.);
– зерттеліп отырған проблема бойынша философиялық, психологиялық,
педагогикалық, әдеби, тарихи деректер, мерзімдік басылым ақпараттары;
– мектептерде жүргізілетін іс-тәжірибе жұмыстары;
Зерттеудің ғылыми жаңалығы:
– визуалдық технологиялар негізінде оқушылардың танымдық белсенділігін
дамытудың теориялық негізі анықталды;
– оқу үрдісінде визуалдық технологияларды қолдану арқылы оқушылардың
танымдық белсенділігін дамытудың ерекшеліктері айқындалды;
– визуалдық технологиялар негізінде оқушылардың танымдық белсенділігін
дамытудың ғылыми-әдістемелік нұсқауы берілді [2].
1 Білімдегі визуалдық процестер
1.1 Білімдегі визуалдық процестің ұғымы мен мәні
Бүгінгі таңда білім берудің ұлттық жүйесі өте маңызды, қарқынды
өзгерістердің сатысында тұр. Қазіргі кезде қоғам дарынды, қабілетті
адамдарды қажет етеді. Сондықтан да қазіргі уақытта мамандық атаулының
барлығы дерлік бейімділікті, ептілікті, ерекше ой қызметін ғана емес,
мектеп ұжымынан үлкен жауапкершілікті, қызу белсенділікті талап етеді [4].
Үздіксіз жаңалық енгізу білім беру мекемелерінің, соның ішінде жалпы
білім беретін мектеп жұмысының дамуының ең басты факторы болып отыр.
Инновацияның мәні неде және оның қажеттілігі қандай себептермен
түсіндіріледі.
Бірінші кезекте инновацияның өмірге енуі мектептің өзінің жұмыс
істеуіне себепші болатын ішкі жағдайларға байланысты.
Елбасымыз Н.Назарбаевтың Қазақстан – 2030 Қазақстан халқына арналған
Жолдауында Біздің мемлекетіміз өсіп, жетіліп, кемелденеді, біздің
балаларымыз бен немерелеріміз онымен бірге ер жетеді. Олар өз ұрпағының
жауапты да жігерлі білім өрісі биік, денсаулық тары мықты өкілдері болады.
Олар бабаларының игі дәстүрлерін сақтай отырып, қазіргі заманғы нарықтық
экономика жағдайында жұмыс істеуге даяр. Олар қазақ, орыс, ағылшын тілдерін
еркін меңгереді, олар бейбіт, абат жылдам өркендету үстіндегі күллі әлемге
әйгілі, әрі сыйлы өз елінің патриоттары болады – деп көрсетілгендей
ертеңгі келер күннің бүгінгіден гөрі нұрлы болуына ықпал етіп, адамзат
қоғамын алға апаратын құдіретті күш білімге тән. Жас мемлекетіміздің
болашағы – бүгінгі мектеп оқушылары. Оларға бірдей талап қойып, олардың
табиғи қабілеттерін, нақты мүмкіндіктерін анықтап, соған негіздеп оқыту –
бүгінгі күннің өзекті мәселесі.
Бүгінгі таңда білім беру қызметін көрсетуде бөсеке күшейіп отыр,
тұтынушылардың дайындық деңгейіне деген талаптары өсуде. Осындай кезеңде өз
өмірін сақтап қалуы үшін мектеп үздіксіз өз қызметін жақсартуға және қайта
құруға, оқу-тәрбие үрдісін жетілдіруге мәжбүр.
Білім беру қоғамдық әрекет ретінде қоғамда өзгеріс ізін қалдырады.
Білім беру жүйесінің даму деңгейі қоғамдық дамудың белгілі дөрежесінің
нәтижесі немесе салдары деп айтуға болады. Дегенмен, кері байланыс та бар.
Білім беру жүйесінің өзі қоғам мен оның дамуына ықпал етеді. Ол қоғамдық
дамуды тездетуі немесе тежеуі мүмкін. Осы тұрғысынан қарайтын болсақ, білім
берудегі бетбұрыс қоғамның болашақ дамуының тек қана салдары болып қоймай,
қажетті шарттары да болып табылады [3].
Әрине, педагогикалық инновацияның бір бөлігі ғана тек белгілі қоғамдық
қатынастарда нақты ақиқат дүниеге айналады. Мысалы, ізгілендіру үрдісінің
дамуының негізгі шарты қоғамдағы саяси қайта құрулар және оның жұмыс істеу
экономикалық механизмінің өзгерісі болып табылады. Дегенмен, білім беру
үрдісінің педагогикалық сұрыпталуының негізгі көпшілігі осы саланың
қызметкерлері арқылы қалыптасады. Бұл өзгерістің ішкі, таза педагогикалық
бөлігі іспетті сол әлеуметтік жағдайдың базасында, қоғам өзі құрып алған
экономикалық, саяси құрылымда арттырылады.
Мамандардың көрсетулері бойынша, экономика мен ғылым саласындағы
барлық ірі жаңалық енгізулер АҚШ-тың еншісіне тиіп отыр.
Мектептегі жаңарту бастамасы педагогикалық ұжымның өз үлесіне тиеді.
Әр мектепте оқу-тәрбие үрдісі бойынша мамандар болуы тиіс, олардың негізгі
міндеттеріне мұғалімдерге басшылық жасау және педагогикалық жаңалықты
бақылап отыру, сонымен қатар барлық оқу пәндері бойынша әдістемелік жүйенің
өзіне тән мерзімдік тексерісін өткізу кіреді.
Американдық зерттеуші С.Погровтың пайымдауы бойынша, педагогикалық
қайта құрушылықтың тарихы – бұл үздіксіз сәтсіздік нәтижелерін тәжірибеде
бекіту. Д.Тиак және басқа да зерттеушілер педагогикалық инновацияның әдетте
өмірінің қысқа болатынына көңіл аударады. Инновациямен бірге өмір сүріп
келе жатқан нәрсе, ол – жалғыз-ақ бақылауға оңай көнетін немесе қолданыстың
жаңа саласын құрайтын құбылыс.
Әдеттегідей барлық сәтсіздіктің себептерін бәрінен бұрын
табиғаттарынан кертартпа және селсоқ, жалқау, ұқыпсыз және қиялдау қабілеті
төмен мұғалімдерден іздейді. Дегенмен, басқа саладағы жағдайда осыған ұқсас
"Инновация және кәсіпкерлік" деген кітабында П.Друкер негізгі шарттарды
анықтауға тырыса отырып, адам тәжірибесінің толық көрінісін суреттейді,
оның ішінде жаңа идеялар жемісті және ұзақ мерзімдік инновация адам
қызметінің кез келген саласында қаралады. Ол адамзат тарихындағы көптеген
алдыңғы қатарлы идеялар мен өмірдегі өзгерістер тамырын кең жайып кете
алмағанын көре білді. Олардың көпшілігі жай рана қызықты идеялар түрінде
ғана қалып қоятын болған. Жаңа идеялардың тағдырына қатысты ол төмендегідей
қорытындыларга келді:
- идеялар айқын мақсатты көздеген және оларды жүзеге асыру мен тарату
тәсілдері қалыптасқан жағдайда ғана сәтті инновация бола алады;
- инновация жемісті болу цшін ол аз және өте нақты нәрседен басталуы
қажет;
- ақпаратқа негізделген өзгерістің сәтті болуы екіталай, алынып
отырған ақпарат оңай жолмен келсе немесе арзанға түссе ғана өз жемісін
береді.
Педагогтердің идеясы, ойлап шығарулары мен ашулары сияқты кез келген
визуалдық қызметінің нәтижесі мектептер мен педагогика ғылымының
прогрессивті дамуына ықпал етуі керек.
Әлеуметтік өмірдің барлық саласында ең басты өзгерістері ғылымдағы
және мәнениеттегі процесс, педагогикалық қызметтің ортасындағы жаңа
қажеттіліктер, білім жүйесін жаңашалау модернизациялау қажеттілігіне
әкеледі. Бұл саланың әрі қарай дамуының, мүмкін жолдарының бірі
инновациялау, яғни құрудың атқару процестері, қабылдауы бағалары
педагогикалық жаңа тәртептері меңгенру және қолдану. Бұл білімнің оқытудың
және тәрбиенің әдісі мен түрлерінің, білім орындарының жұмыстарын
ұйымдастыруының және атқаруының және т.б. барысында қатысы бар.
Инновация термині, ағылшын тілінің innovation сөзінен шыққан,
аударғанда жаңашылдықты енгізу (жаңа тәртіп). 50-жылдың аяғында
Германияда, АҚШ-та және басқа елдерде педагогикалық жаңа тәртіптерді оқу
және талдап қорыту жөнінде орталықтар құрыла бастады, білім саласында
жаңашылдықта енгізуге арналған арнайы мерзімді басылымдар шыға бастады.
Әдетте, жаңа тәсілмен дәстүрлі проблеманы шешіп көру нәтижесінде,
фактілерді жинақтау мен зерделеудің ұзаққа созылған процесінің нәтижесінде
жаңашылдардың мәнін алып жүретін жаңа сапанын туған кезінде инновациялар
пайда болды.
Қазіргі заман инновацияларының көпшілігі тарихи тәжірибемен сабақта
және өткен мен ұқсастықта. Визуалдық процесті – бұл дамуы жағында, мақсатты
бағытталған және құрылуы жағынан саналы процесс қазіргі заманын идеялары
(ойларын) (теориялар, әдістемелер, технологиялар, және т.б) тарату және
меңгеру, қолдану, белгілі критерийлерге сәйкес келетін және белгілі бір
жағдайда өзекті және биімделген деп тұжырымдауға негіз береді. Ол жүйенің
сапалы жақсаруна бағытталған, жаңа тәртіптің енуін және жанашылық
тұрғысынан оның көз-қарасын өзгеруін және оның қатысушыларын
ынталандыруында көздейді[5].
Визуалдық білім процессін негізін де педагогиканың екі маңызды
проблемасы жатыр:
- педагогикалық тәжірибені оқу проблемасы;
- психологиялық, педагогикалық ғылым жетістіктерінің практикасына дейін
жеткізу проблемасы.
Білімдегі визуалдық процестің нәтижесі теория мен практиканы тоғысында
пайда болатын – теориялық та, практикалық та жаңалықтарды пайдалану болып
табылады.
Мұнда білім жүйесіндегі инновация білім мақсатына жанашылдықты
енгізуді көздейді, оқыту мен тәрбиені жаңа әдісі мен түрлерін, жаңа
мазмұнын әзәрлеуге, қолданылып отырған педагогикалық жүйені тарату мен
енгізу: мектепті басқарудың жаңа технолгиянын әзірлеу, оның дамыуы; мектеп
тәжірибелік орны ретінде мектептің принципті жаңа білімдік бағадары болған
жағдайда білім беру жүйесін мақсатын, мазмұнын, әдісін, түрлері мен басқа
компоненттерін көздеәтін жүйелі сипаттағы білім мен тәрбие берудің жүзеге
асырады. Олардың дамыуын негізінде факторлардың екі тобы жатыр:
- объективті факторлар – визуалдық қызметтін дамуына дем беретін және
оның нәтижесін ұғымын қамтамасыз ететін жағдай жасау;
- субъективті факторлар визуалдық процестің субъектісімен байланысты, ал
визуалдық процестердің субектілері педагог – ғылымдар, мұғалімдер және
визуалдық бағыттағы білім саласының қызметкерлері болып табылады.
1.2 Инновацияларды классификациялау
Ерекшелігі және қолдану орына қарай жанашылдықты енгізу бірнеше түрге
бөлінеді.
Технологиялық инновациялар – бұл өнім дайындаудың жаңа тәсілі, оның
шығаруының жаңа технологиялары. Олар өнеркәсіптің дамуы үшін саланы
техноогиялық қайта жарақтандыруға негіз жасайды. Білім саласында
жаңашылдықтың мұндай түрі оқытуда пайдаланатын әр түрлі техникалық құралдар
және жабдықтарға қатысты. Дидактика тұрғысына ақпараттық енгізу және
бағдарламалық жағынан қамтамасыз ету мүмкіндіктеріне кең жол ашады. Өзінің
тең әрекет жасауының және есте сақтаудың үлкен резервтері арқасында
компьютерлік технологиялар оқытудың жаңа құралдары болып табылады. Олар
проблемалық оқытуға тұлғалық, диалогтік жағдайларға және оқудағы және
оқытудағы даралық әдістерге арналған ортаның әр түрлі сызба нұсқауларын
құру үшін жүзеге асыруға мүмкіндік береді.
Әдістемеліік инновациялар –бұл оқыту мен тәрбие беру, сабақ беру оқу.
Оқу тәрбиелік процесті ұйымдастыру әдістемесі саласындағы инновация. Олар
табиғи – ғылыми және гуманитарлық пәндерді, қамтитын мектепке дейінгі
тәрбиеден жоғары білім беруге дейінгі оқыту процесін, кадрларды даярлау
және қайта дайындауды қамтитын білім беру саласында кең тараған және
жаңашылық тән түр [6].
Практикада әдістемелік инновациялар ұйымдастырушылық жаңашылдықты
енгізумен жиі байланысты болады. Олар жоспарланған мақсат жалпы айқын,
бірақ оның жүзеге асыруының әдістерімен құралдары қосымша зерттеуді талап
еткен кезде кездеседі. Инновацияның бұр түрі жеке әдістемеге басым болады,
дидактикада және тәрбие теориясында сирек кездеседі және педагогикалық
тарихындағы жұмыстарында мүлдем кездейспейді.
Ұйымдастырылған жаңашылдықты еңгізу. Олар сонымен бірге
инновацияларды, құрылымдық бөлімшелердің, әлеуметтік топтардың немесе жеке
адамдардың әрекет ету ортасы байланысының өзгеруіне болжам жасайтын еңбекті
ұйымдастырудың әдістері мен жаңа түрлерін меңгеруге қатысады.
Атап айтқанда, әр түрлі сыныптар мен топтарды жинақтау мәселелері,
сыныптағы, топтағы, мектептегі және сыртқы ұжымдық жұмыс тәсілдері.
Басқарушы жаңашылдықты еңгізу. Олар өндірісті, ұжымдарды басқарудың
құрылымын, әдістерін қамтиды, тездету, жеңілдету, немесе қойылған міндетті
шешуін жақсарту мақсатымен басқару жүйесінің (немесе жалпы бүкіл жүйенің)
элементтерін айырбастауға бағытталған. Басқарушылық инновациялардың
мысалдарын біз білім білім жүйесін басқаруды жетілдіруге қатысты
жұмыстардан табамыз.
Экономикалық инновациялар дұрыс қаржы төлемі, бухгалтерлік сала мен
жоспарлаудағы, мотивациядағы, еңбеккке ақы төлеудегі және білім беру
қызметінің нәтижесін бағалаудағы оң өзгерістерді қамтиды. Олар
педагогикамен тікелей байланысқан, соған қарамастан олардың әсері халыққа
ақылы білім беретін білім берудің барлық жүйесін жұмысында көрінеді.
Әлеуметтік жаңашылдықты еңгізу. Олар адамгершік факторды белсенді ету
түрінде кадр саясатын жетілдіру жүйесін еңгізу және әзірлеу жолымен кәсіби
мен даярлық пен жұмысшылардың мамандығын көтеру жүйелерінде, жұмысқа жаңа
алынған адамдарды әлеуметтік – кәсіби бейімдеу жүйелерінде, сыйақы және
еңбек нәтижесін бағалау жүйелерінде көрінеді. Бұл сонымен жұмысшылар
өмірінің әлеуметтік-тұрмыс жағдайларын, еңбек гигиенасы қауіпсіздік
жағдайларын, мәдени қызметі, бос уақытта ұйымдастыруда жақсарту.
Педагогикалық жаңашылдықтың көпшілігіне әлеуметтік нәтиже тән. Ол білім,
мәдениеттен кейін көтеруде, жастарды кәсіби даярлауда, қоғам өмірінде
қолайсыз жағдайларда жоюда, құқық бұзуда, ой және дене еңбегін ұтымды етуде
пайдалы тағдылар мен әдеттерді қалыптастыруда, аса жоғары тәрбиелілік
деңгейіне жетуге көрінеді.
Заңдық инновациялар. Бұл білім мекеменің барлық қызмет түрлерін
реттейтін және айқындайтын жаңа және өзгертілген заңдар мен нормативті
–құқықтық құжаттар [7].
1.3 Инновацияларды бағалаудың сипаттамасы және критерийлері
Инновацияларды ғылым мен практикаға қосқан үлесін сипаты бойынша
теориялық және практикалық деп бөлуге болады.
Теориялыққа ғылыми зерттеу қызметінің нәтижесінде алынған жаңа
тұжырымдамалар, әдістер, гипотезалар, бағыттар, заңдылықтар,
классификациялар, визуалдық процестердің негізінде алынған оқыту мен тәрбие
берудегі ұстанымдар сабақ беру дістемесі жатады.
Практикалыққа – жаңа әдістемелер, ережелер, алгоритмдер,
бағдарламалар, дидактика саласындағы ұсынулар, тәрбие теориялары, мектеп
ісін жүргізу (мектепті басқару), оқытудың техникалық құралдары,
демонстрациялық аппаратура, оқытатын және бақылайтын жабдықтар приборлар
мен үлгілер, натуралды объектілер, есіту көру құралдары.
Жаңа білімдерді оқыту мен тәрбие беру саласына жаңашылдықты айыру білу
маңызды. Бір жағдайда жаңа ойды, жаңа білімді қалыптастыру жүріп жатады,
басқа жағдайда – оны қолдану процесі жүзеге асырылады.
Инновациялар уақытша және сапалы көрсеткіштермен сипатталады. Олар
қаншалықты ұзақ және қаншалықты тез ескіреді? Осы уақытқа дейін өзіне лайық
ауыстырушы таппаған және тиімді болып келген идеяларды жаңа деп санауға
бола ма?
Инновацияның мәні оның пайда болу уақытына тәуелді емес деген пікір
қалыптасқан. Идеяның басты мәні – оның қоғам дамуының қазіргі бағыттарына
қандай дәрежеде сәйкес келетінін анықтау, педагог пен оқушы еңбегін ұтымды
жұмсау кезінде оқытудың сапасы мен жоғары тиімділігі қамтамасыз ету. Бұл
тұрғыда өткеннің прогресшіл ойлары және олардың негізінде құрылған
тәжірибені ескірген деп қарауға болмайды.
Шынында өткен жылдарда ғалым-педагогтардың айтқан көптеген ойлары де
өзінің мәнін жойған жоқ. Олардың ғылым мен практиканың дамуына үлкен ықпал
еткеніне ешкім таласпайды, бірақ бұл он жыл бұрын тұжырымдалған
инновацияларды жаңа деп санау керек дегенді білдірмейді.
Бастапқы идеяның жарияланған уақытына қарамастан жаңашылдықтар
практикаға енгізілген сәтте бағалануға тиіс. Идеяның өзі қазір ескіріп
кетуі мүмкін, ғылымда жаңа шешім табылады, ал жаңашылдық енді ғана жүзеге
асырылып жатады. Бұл орайда белгілі қағидаларды іске асыра алған
педагогтарды жаңашылдар деп санауға болады. Ғылыми қызметтің жөні басқа,
оған бірінші жаңа білім алған, оны тұжырымдаған және бұл проблемаға
көпшіліктің назарын аударған адам ғана таласа алады.
Білім беру саласындағы инновация жаңалығын бағалау үшін оны деңгейі
бойынша топтастырған жөн. Ол белгілі бір алынған білімдердің орнын және
олардың сабақтастығын көрсетеді.
Нақтылау деңгейі. Инновациялар бұл деңгейде оқыту және тәрбиеге қатысы
бар жеке теориялық және практикалық жағдайларды анықтайды. Педагогика
ғылымындағы бұл деңгейді жаңалықтың модификациялық түрі деп атайды
(М.И.Поташник).
Оның мазмұны – жетілдіру, ұтымды ету, түр өзгертушілік, ұқсас
келетінді жаңғырту (бағдарламалар, әдістемелер, құрылымдар және т.б).
Модификацияға белгілі әдістемені жаңа (немесе басқа) әдіскер көшіру де
жатады. Бұған П.М. Эрдниевтің математикалық материалы, тарихты және басқа
оқу пәндерінің дидактикалық бірліктеруі, ірілендіру әдісін көшіру мысал
бола алады.
Толықтыру деңгейі. Инновация оқыту мен тәрбие беруде белгілі теориялық
және практикалық қағидаларды кеңейтеді. Алынған білім проблеманың бұрын
белгілі болмаған жаңа қырларын ашады. Жалпы жаңалықтар жағдайды
өзгертпейді, тек оны толықтырады.
Өзгерістер деңгейі. Ол теорияда бұрын болмаған оқыту мен тәрбие беру
саласындағы әдістермен сипатталады. Көзқарастардың принципті ауысымы
жүреді, сол саланың белгілі ұсыныстардан айырмашылығы бар өзіндік әдістері
ұсынылады. Дидактикада бұл деңгейге оқытуға деген тұтастық көзқарасқа
негізделген зерттеулерді жатқызуға болады.
Ғылым мен практика ұсынатын жаңа әдістер жоғарғы оқу-тәрбиелік
тиімділікті қамтамасыз етуге және оқушылардың әрі қарай дамуын
ынталандыруға керек. Бұл орайда мүлде жаңа идеялармен инновацияның бәрі
бірдей өзін ақтамайды, әрине жекелеген кезендерде үміт тендіретін нәтижелер
алынуы мүмкін [8].
В.А. Сластенин педагогикалық жаңа тәртіптің мынадай шарттар жиынтығын
көрсетеді; жаңалық, тимділік, жоғарғы нәтижелік, инновацияны көпшілік
тәжірибеде шығармашылық пен қолданудың мүмкіндігі. Ғылыми педагогикалық
зерттеулері де, алдыңғы қатарлы педагогикалық тәжрибені де бағалауға бірдей
қатысы бар жаңалық инновацияның негізгі критерийі болып табылады. Сондықтан
визуалдық процеске атсалғысы келетін мұғалім үшін ұсынылған жаңаның мәні
неде екенін, жаңалықтың деңгейі қандай екенін анықтау өте маңызды. Біреулер
үшін бұл, шын мәнінде, жаңа болуы тиіс, басқаларға олай болмайды Осыған
байланысты мұғалімдердің визуалдық қызметке кірісуіне ерікиілікті, тұлғаның
ерекшеліктерін, жеке-психологиялық сипатамаларын есепке ала отырып, келу
қажет. Жаңалық қолданатын саласымен және белгілі дәрежесімен өзгешелентін
абсалюттік, оқшау-абсалютті, шарты,субективті болып бірнеше деңгейге
бөлінеді [8].
Оңтайлылық. педагогикалық инновацияларын тиімді критерииі ретінде
нәтижелерге жету үшін мұғалімдер мен оқушылар жұмсаған күш пен еңбекті
білдіреді. Әр мұғалім оқушылар еңбегі мен өз еңбегінің әр түрлі қарқынында
бірдей жоғары нәтижелерге жету мүмкін. Педагогикалық инновацияларды білім
процесіне еңгізу және аз дене күшін, ой және уақыт шығындармен жоғарғы
тиімділікке жету оның оңтайлылығын көрсетеді.
Нәтижелік инновациялардың критерийі ретінде мұғалімдер қызметінің оң
нәтижелерінің белігілі тұрақтылығын білдіреді. Өлшеудегі технологиялық,
нәтижелердің қадағалаулығы және белгіленуі, түсінудегі және баяндаудағы бір
айқындық бұл критерийді оқыту мен тәрбие беру тәсілдерінің, жаңа
тәсілдерінің маңыздылығын бағалауда қажетті болады. Бұл критерийдің
құндылығы–толық түсінуді, толық қабылдануын және қалыптасуын қамтамасыз
етуі.
Инновацияларды көпшілік тәжірибеде шығармашылық пен қолдану
мүмкіндігін педагогикалық инновацияларды бағалау критерийінің шарттары
ретінде қарастыруға болады. Шынында, егер құнды педагогикалық идея немесе
технология мұғалім қызметінің еркшеліктерін және техникалық қамтамасыз
етудің күрделілігінен немесе өзгешеліктерінен туындайтын тар, шектеулі
шеңберде қолданылып қалса, онда бұл жағдайда педагогикалық жаңалық туралы
айтуымыз да екі талай болуы мүмкін. Инновацияны жаппай педагогикалық
тәжірибеде шығармашылықпен қолдану жеке мұғалімдер мен тәрбиешілер
қызметінің бастапқы кезеңінде расталады, әділетті бағасын алғаннан кейін
жаппай еңгізуге ұсынуға болады.
Критерийлерді білу және педагогикалық инновацияларды бағалау кезінде
оны қолдана білу мұғалімнің педагогикалық шығармашылықта сан алуан
мүмкіндіктерін көрсету үшін, жай өнімділіктен кәсіби–педагогикалық
мәдениетті игеруге, өзінің педагогикалық, қызметіне белгілі болған
педагогикалық қауымдастықтың білімдерін, технологияларымен
тұжырымдамаларымен даралық–логикалық деңгейге және оларды эверистикалық
креативтік талдап жасауға дейін еңгізуге негіз жасайды.
Арнаулы әдебиеттің талдауы және мектептер қызметінің тәжірибелі оқу
орындары жұмыс тәжірибесінде педагогикалық жаңалықтарды қолдану қарқынының
жеткіліксіздігін дәлелдеуде; педагогикалық инновацияның іске аспауының кем
дегенде екі себебін айтуға болады. Бірінші себебінің мәні мұнда; инновация,
әдебиетте, сынақтың қажетті сипаттамадан және тексеруден өтпейді; Екінші
себеп – педагогикалық жаңашылдықтарды еңгізу ұйымдастыру жағынан да,
техникалық жағынан да, ең бастысы, тұлғалық, психологиялық қарым-қатынас
жағынан да алдын ала дайындалмаған [9].
Педагогикалық инновациялардың критерийелерді ен мазмұнын дәл түсіну,
оны қолдану әдістемесін меңгеру жеке мұғалімдерге оқу орындарынын
басшыларына да оларды еңдіруді әділетті бағалауға және болжам жасауға
мүмкіндік береді. Инновацияны ұмыту, оны еңгізудегі асығыстық көбіне
мектепте жоғарыдан жиі ұсынылған жаңашылдық біраз уақыт өткеннен кейін
ұмытылуына немесе бұйрықпен және жарлықпен өзгертілуіне әкеп соқтырды.
Мұндай жағдайдын негізгі себептерінің бірі – мектептерде визуалдық
ортаның, яғни ұйымдастырушылық шаралармен айтылған белгілі моральдық
–психологиялық жағдайдын, мектептің білім беру процесіне инновацияны
еңгізуді қамтамасыз ететін әдістемелік психологиялық жағдайдың жоқтығы
болып табылады. Мұндай визуалдық ортаның жоқтығы педагогикалық
жаңашылдықтын мәні жөніндегі оның ақпараттық әлсіздігінен, мұғалімнің
әдістемелік даярлығының жоқтығынан көрінеді. Педагогикалық ұжымдағы жағымды
визуалдық ортаның болуы жаңашылдыққа мұғалімнің кедергі жасау коэффициентін
төмендетеді, кәсіптік қызметтегі стереотиптерді жеңуге көмектеседі.
Визуалдық орта мұғалімдердің педагогикалық инновацияларға деген
көзқарасында айқын көрініс табады.
1.4 Педагогикалық қызметтің визуалдық бағыттылығы
Жаңа енгізілім немесе инновация адамның қандай да болмасын кәсіби
қызметіне тән, сондықтан да ол зерттеудің, талдаудың және еңгізудің пәні
болып табылады. Инновация өзінен-өзі пайда болмайды, олар ғылыми
ізденістердің, жекелеген мұғалімдердің және тұтас тұжырымдардың озық
педагогикалық тәжірибелердің нәтижесі болып табылады. Бұл процесс стихиялық
болу мүмкін емес, ол басқаруды қажет етеді.
Толық педагогикалық процестің визуалдық стратегиясында жаңашылдық
процестің тікелей таратушылары ретінде мектеп директорының, мұғалімдер және
тәрбиешілердің рөлі едәуір өседі. Оқытудың барлық алуан түрлі
технологиясына қарамастан; дидактикалық, проблемалық, модульдық және
басқаларды – педагогиканың басты қызметін жүзеге асыру мұғалімдердің
қолында болады. Оқу-тәрбие процесінде қазіргі техногияларды еңгізумен
байланысты мектеп мұғалімі мен тәрбиешісі, кеңесшісі, ақылшы қызметтерін
одан әрі игереді. Бұл арнайы психологиялық-педагогикалық дайындықты қажет
етеді, өйткені мұғалімнің кәсіби қызметінде тек арнайы пәндік білімдерді
ғана емес, сонымен бірге педагогика және психология шеңберінде қазіргі
білімдерді оқыту және тәрбиелеу технологиялар жүзеге асырылады. Осы негізде
педагогикалық инновацияларды қабылдау, бағалау және іске асыруға даярлығы
қалыптасады. Қазіргі уақытта қоғам, мәдениет және білім дамуында
педагогикалық қызметтің визуалдық бағыттылығының қажеттілігі бірқатар
жағдайлардан көрініп отыр.
Біріншіден, әлеуметтік-экономикалық өзгерістер әр түрлі оқу
орындарында білім жүйесін, оқу тәрбие процесінің методологиясы мен
технологиясын ұйымдастыруды түбегейлі жаңартуды қажет етті. Мұғалімдер мен
тәрбиешілер қызметінің визуалдық бағыттылығы, өзіне педагогикалық
жаңалықтарды жасауда, білім беру саясатын жаңарту құралы болып табылады.
Екіншіден, білім беру мазмұнын гуманизациялаудың күшеюі оқу пәндері
көлемінің, құрамының үздіксіз өзгертуін, жаңа оқу пәндерін еңгізуді үнемі
жаңа түрде ұйымдастыру, оқыту түрлерін, оқыту технологияларын ұдайы
іздестіруді талап етеді. Осы жағдайда мұғалімдер ортасында педагогикалық
білімінің беделі мен рөлі едәуір өседі.
Үшіншіден, мұғалімдердің педагогикалық жаңалықты игеру және қолдану
фактсіне көзқарасы өзгереді. Оқу тәрбие процесі мазмұнынын қатаң жіктелуі
жағдайында мұғалім тек жаңа бағдарламаларды, оқулықтарды өзіндік таңдауда
ғана емес, сонымен бірге жаңа тәсілдер мен әдістерді педагогикалық қызметте
қолдануда да шектелуі боады. Егер бұрын визуалдық қызметке негізінен
жоғарыдан ұсынылған жаңалықтарды қолдану ғана саналса, ал қазір ол терен
зерттеушілік сипатқа ие болып отыр. Сондықтан мектеп басшыларының, білім
беру басқармасы органдары жұмысынын ең басты бағытты мұғалімдердің еңгізген
педагогикалық инновацияларын талдау мен бағалау, оларды ойдағыдай әзірлеу
мен қолдануға жағдай жасау болып табылады.
Төртіншіден, білім беру оқу орындарынын нарықтық қатынысқа кіруі жаңа
үлгідегі оқу орындарын, сонын ішінде мемлекеттік емес те, бәсекелестікке
жету мақсатында олардың дамуы мен жетілуіне нақты жағдай жасайды.
Қазіргі мектепте нақты педагогикалық қызметке іске асырулыға тиіс мол
тәжірибе жинақталған, бірақ өте сирек қолданылады. Қолдануға қажеттілік
қалыптаспаған, оларды таңдап талдауға біліктілігі мен іскерлігі жетіспейді.
Шынайы практикадада мұғалім көбіне өз педагогикалық тәжірибесінен және
әріптестерінің тәжірибесін талдауы керек екенін ойланбайды.
Педагогикалық тәжірибе жалпылама және озық болуы мүмкін. Озық
педагогикалық тәжірибе тарихи жағынан шектелген, өйткені әр бір жаңа
кезенде мектептің материалдық, әдістемелік, кадрлық және басқа
мүмкіндігінің кеңеюіне байланысты педагогикалық қызметте жаңа талаптар
пайда болды. Сонымен бірге О.К. Бапанскийдің айту бойынша: Озық тәжірибе
педагогика қазынасын толықтыратын кейбір өзгермейтін элементтерді әкеледі
[10.
Озық тәжірибені жасау мен жеткізуде мұғалім үлкен рөл атқарады,
сондықтан нақты тәжрибенің бастысы қағидаларын таратуды талдау субъективтік
фактордың ықпалын ескеру және оны бағалаудың нұсқауларын болжау мен
педагогикалық ұжымдарға жеткізу маңызды. Тәжірибені игеру және жеткізу
барысында объективті, құнды және даралық көріністер барынша қатысады, бірақ
педагогикалық қызыметте даралықтың бәрі бірдей жалпы практикада қолданыла
бермеуі мүмкін. Тек жаңа тәжірибені жасайтын бірегей және қайталанбас
саласы ғана қалады. Озық педагогикалық тәжірибе көпшілік негізде қалыптаса
отырып, объективті педагогикалық заңдылықтарды игеру деңгейі болып
табылады. Озық педагогикалық тәжрибенің әр түрлілігі эмперикалықтан
теориялық талдау мен қорытындыға дейінгі өзіндік өсу сатысы ретіндегі
жаңашыл және зерттеуші педагогикалық тәжрибене болып табылады.
Мұғалімдердің визуалдық бағыттағы қызметі екінші құрамдас бөлікті де
психологиялық-педагогикалық зерттеуге педагогикалық-практикалық қызмет
нәтижелерін енгізуді де қамтиды. Қазіргі ақпараттық деректердің
жеткіліксіздігінен мектеп қызметкерлеріне педагогикадағы және
психологиядағы ғылыми зерттеулердің қорытындылары көбіне белгісіз болып
қалады.
Осы жағдайда кімнің жаңа педагогикалық идеяны және технологияларды
таратушы және үгіттеуші болуы керек днген сұрақ туындайды. Жеке мұғалімнің
немесе мектеп тәжрибесін, ғылыми жөіндегі орынбасары және оқу ісі жөніндегі
орынбасарының басшылығымен дайындалған мұғалімдер тобы зерттеп, таратады.
Осындай топтарды құру кейбір жағдайларға байланысты қажет. Біріншіден,
педагогикалық жаңалықтың немесе педагогикалық сындарлы идеяның құндылығын
және болашағын автор толығымен есептеп түсіне алмайды. Екіншіден, ол
идеяларын енгізуді керек етпейді, өйткені оған қосымша уақыт пен күш
жұмасау керек. Үшіншіден, автор өз жаңалығынын ғылыми негізін әдістемелік
құралдар мен дұрыс мазмұндай алмайды. Төртіншіден, автор өз жаңалықтарын
мазмұнды және енгізу жолында мұғалім -әріптестері тарапынан автордың жеке
ерекшелегіне қатысты және де әріптесиерінің теріс қатынастары салдарынан
кедергіге кездеседі. Бесіншіден аталған топ өздеріне еңгізу қызметтерін
алуға қабілетті ғана емес, сонымен бірге жеке мұғалімге де, педагогикалық
ұжымға да қатысты талдау және түзету енгізуге де тиіс. Алтыншыдан осындай
топ педагогикалық мониторингті, жүйелі таңдауды, жаңа идеяларды,
технологияларды, отандық және шетелдік баспанын, ЖОО жұмысының тәрбиелік
материадарынын тұжырымдамаларына талдау жасайды.
Енгізу қызметін басқару мұндай жұмысқа автордың өз қатыстыруды жоққа
шығармайды, керсінше бұл онын жеке шығармашылық мүмаіндіктерін барынша
қолдау және ынталандыруға жағдай жасайды. Сөйтіп мектеп жағдайында
педагогикалық инновацияларды жасаушылар мен таратушылардың күш жүгері
бірігеді.
Визуалдық процестерді зерттеудің диагностикалық әдісі мыналарды
көздейді:
-Мұғалімдердің педагогика қызметіндегі нақты қиыншылықтарды жену
негізінде қалыптасқан қасиби педагогиканын мұделерін, қажеттіліктерін,
құнды бағдарын жүйелі зерттеу:
-Мұғалімдердің мұдделері мен қажеттілігін қанағаттандыруға бағытталған
жолдары, тұжырымдамаларды, озық педагогикалық тәжірибе технологияларын
зерттеу:
-Педагогикалық инновацияларды енгізу және игеру түрлерін мұғалімнің
тұлғалық ерекшеліктерінен сәйкес тандау (көрініс, сипаттау, ашық сабақтар,
әдебиетті зерттеу, баяндама дайындау эксперименттік жұмысқа қатысу)
Педагогикалық инновацияны диагностикалық зерттеу жөнінгде практикалық
жұмыс өзіне бір қатар кезендерді қамтиды.
Бірінші кезеңде мұғалімдерге сауалнама жүргізіледі, сауалнамаларды
сараптайды, жеке әңгімелесу процесінде сауалнама мәліметтері тексеріліп,
нақтыланады, диагностикалық мәліметтерді талдайды. Екінші кезенде бірінші
кезенің нақты мәліметтерін ескере отырып, жоспарлайды және кәсіби
педагогикалыық біліктілігін жетілдіруідің жұмыс жоспарын жүзеге асырады.
Мектептің әдістемелік жұмысы, пәндік әдістемелік комиссиянын жұмысы,
мұғалімнің жеке әдістемелік жұмысы, диагностика материалдары жоспарлаудын
негізіне алынады. Үшінші кезеңде жұмыстың қорытындысы және диагностикалық
қайталау жүргізіледі. Сол кезенің мақсаты мұғалімнің қызметін, жұмыстың
соңғы және аралық нәтижелерін анықтауға педагогикалық ұжымның ішінде болған
өзгерістерді талдауға, әдістемелік бірлестіктер мен сараптаушылардың
жұмысын бағалауға және талдауға бағыттаудан тұрады.
Диагностикалық әдіс мұғалімдердің біліктілігін арттыру жұмысын шаңаша
құруға мүмкін беретін жұмыс нәтижесінің баянды болуына ықпал ететінін
тәжрибе көрсетіп отыр. Бірақ басқа бір жайдайды да ескеру маңызды, яғни
диагностикалық әдістемені табысты қолдану визуалдық қызметтің бағытылығына,
педагогикалық шығармашылық пен бастаманың дамуына байланысты маңызды.
2 Ағылшын сабағЫНДА қолданылатын визуалдық технологиялар және оны
меңгеру жолдары
2.1 Мұғалімдердің кәсіби-педагогиккалық мәдениетінің даму түрлері
Мұғалімнің кәсіби дайындығы педагогикалық оқу орнында аяқталмайды, ол
кәсіби қызметтің барлық кезеңі бойында жалғасады. Мұғалімнің кәсіби
білімінің үздіксіздігі оның шығармашылық қабілеті дамуының, оның қызметінің
интегративті элементі және жеке педагогикалық тәжірибесінің әрдайым
дамуының алғы шарты болып табылады. Егер тұлға қызметтің белсенді
субектісінің ұстанымын ұстаса, егер практикалық жеке тәжірибе әлеуметтік
және кәсіби тәжірибелермен түсіндірілсе және жалғаса, егер педагогикалық
ұжымда – жеке – шығармашылық кәсіби ізденістер ынталандырылса, мұғалімнің
кәсіби шеберлігі мен педагогикалық мәдениетінің өсуі едәуір қарқынды өтеді.
Мұғалімдердің біліктілігін арттыру жоспарына сәйкес мұғалімдер
біліктілікті жетілдіру және білім беру қызметкерлерін қайта даярлау
институтында немесе педагогикалық білім беру мекемелеріндегі арнайы
факультативтерде бес жылда бір рет арнаулы оқудан өтеді. Мұғалімдердің
арнайы институтта және педагогикалық оқу орындарында алған білмдері іс
жүзінде мектептегі зерделеу мен тексеруде тиянақтылауды қажет ететінін
тәжірибе көрсетіп отыр. Бұл жағдайда мектепте арнайы ұйымдастырылған
әдістемелік жұмыс жүйесі көмекке келеді.
Әдістемелік жұмыс педагогикалық қызметтің визуалдық бағыттылығын
қалыптастыруға, мектепте белгілі бір визуалдық ортаны құруға қажетті
ұйымдастырушылық негіз болып табылады.
Әдістемелік жұмыс даралау және саралау принциптері жағдайында, ғылыми
- әдістемелік, даярлықты жетілдіру жөніндегі мұғалімдердің мәселелерін
айтарлықтай дәрежеде қанағаттандыра алады. Әдістемелік жұмысты саралау
негізіндн ұйымдастыру объективті және субъективті алғышарттармен
түсіндіріледі. Ең алдымен, мұғалімдердің өмірлік және кәсіби мақсатын,
құндылық бағдарын, тәжірибесі,мен кәсіби деңгейін ескеру қажет. Сондай-ақ
ғылыми әдістемелік даярлықты жетілдіру жөніндегі жұмыста мұғалімдердің
қисынды ой ерекшеліктерін, яғни бағалау дәлелін көрсету, өзінің кәсіби
өсуіне деген көзқарасын ескеру қажет. Маңыздысы мектептің әдістемелік
қызметіндегі дәстүрлер, жақсы тәжрибелердің дамуы және сақталуы болып
табылады. Мұның бәрі директордың оқу - тәрбие жұмысы жөніндегі
орынбасарының басқару және басшылық жасау объектісі болып табылады, әдетте,
мектепте бұл жұмысты оқу ісінің меңгерушісі басқарады.
Мектепте методикалық жұмыс, егер оның міндеттерін, мазмұнын, бағытылық
негіздерін мектеп басшысы және оның орынбасары ғана емес, мұғалімдер де дәл
және айқын түсінсе, тиімді болады.
Жалпы түрде мектептегі әдістемелік жұмыстың міндеттерін мына негізде
тұжырымдауға болады:
- мектептің педагогикалық ұжымының қызметіндегі жүйелілік оқуда,
жалпылауда және педагогикалық ғылымының жетістіктерін енгізужұмысындағы
педагогикалық тәжріибені таратуда көрінетін визуалдық бағыттылықты
қалыптастыру:
- мұғалімдердің психикалық- педагогикалық даярлығын және теориялық
(пәндік) деңгейін арттыру:
- жаңа білім беру бағдарламаларын және және мемллекеттік білім беру
стандарттарындағы өзгерісті, оқу жоспарларының нұсқаларын зерделеу
жөніндегі жұмысты ұйымдастыру;
- оқыту мен тәрбиелеуді жаңа педагогикалық технологиялармен, түрлермен
және әдістерімен байыту;
- жаңа нормативті құжаттарды, нұсқауа-әдістемелік материалдарды оқып-
үйрену жұмысын ұйымдастыру:
- диагностикалық дараланған және сараланған негізде мұғалімдерге
ғыолыми әдістемелік көмек көрсету (жас мұғалімдерге; пән мұғалімдеріне;
сынып жетекшілеріне және тәрбиешілерге; педагогикалық жұмыста белгілі бір
қиындық көретін мұғалімдерге; әр түрлі педагогикалық стажы бар
мұғалімдерге; педагогикалық білімі жоқ мұғалімдерге және басқаларға);
- өз бетінше педагогикалық білім алуды ұйымдастыруда мұғалімдерге
кеңес беріп, көмек көрсету;
- кәсіби –педагогикалық мәдениеттің жалпы деңгейін көтеру.
Мұғалімнің әдістемелік жұмысының мазмұнын, мұғалім қызметінің
анағұрлым тән мінездемесі ретіндегі кәсіби –педагогикалық мәдениетін оның
құрамдас бөліктері: жалпы мәдени құраушылық, методологиялық және зерттеулік
мәдениет; кәсіби –адамгершілік мәдениет пен қарым –қатынас мәдениеті,
дидактикалық және тәрбиелік мәдениет арқылы анықтау орынды. Әдістемелік
жұмыстың мазмұны кәсіби-педагогикалық мәдениетті қалыптастырудың әр
бағыттарымен нақтыланады және бұл ұзақ уақыт бойы зерттеу пәні болуы
мүмкін.
Мұғалімдердің педагогикалық, визуалдық қызметке қатысуы, түптеп
келгенде, жеке педагогикалық жүйенің, педагогикалық қызметтің, өзіндік
әдісінің қалыптасуына мүмкіндік береді. Мектептегі әдістемелік жұмыс
мұғалімінің нақты тұлғалығына қатысты проблемаларды шешуге, оның кәсіби
өсуіне, мектептің педагогикалық ұжымы үшін де, солайжалпы педагогикалық
ұйым үшін де маңызды педагогикалық құндылықтарды бекітуге мүмкіндік береді.
Әдістемелік жұмысты ұйымдастырудың мектеп типіне, орналасқан жеріне
ондағы мұғалімдер мен оқушылардың санына байланысты елеулі айырмашылығы
болуы мүмкінқ (қалалық немесе ауылды). Бұл жағдайда 50-ден 100-ге дейінгі
оқушылары және 10-12мұғалімі бар шағын комплектілі ауылдық орта мектепте
пайда болады. Ауылдық мектептер жұмысының тәжірибесі мұғалімдердің мұндай
мектептердің қандай да бір үлкен ауылдық мектептің базасында шағын
әдістемелік бірлестіктерге бірлесуінің дұрыстығын көрсетеді.
Мектепте әдістемелік жұмысты ұйымдастыру түрлері өзгереді, көптеген
фактрларға байланысты жаңарады. Негізгі факторлары мыналар болып табылады:
– білім саласындағы мемлекеттік саясат, заң актілері менқужаттар;
– мұғалімдердің педагогикалық мәдениетінің деігейі, диагностикалық
өлшеулер процесінде айқындалған, олардың әдістемелік сауаттылығы және
тұлғалық және кәсіби-қызметтік көрсеткіштері;
– мектеп ұжымындағы моральдық –психологиялық ахуал, әдістемелік жұмысты
ұйымдастырудың материалдық –техникалық мүмкіндіктері;
– мектептішілік педагогикалық тәжірибенің болуы, визуалдық ашықтық,
және мұғалімдердің белсенділігі, әдістемелік жұмысты жүзеге асыруда
мектеп басшыларының кәсіби даярлық деңгейі;
– мұғалімдер арасындағы, мұғалімдер мен оқушылардың, мұғалімдер мен
басшылардың арасындағы қарым –қатынасқа байланысты мектеп ұжымындағы
нақты жағдай.
Мектептердің көпшілігінде басшылар мен педагтардың бастамасы бойынша
әдістемелік жұмыстың ұйымдастырушы –үйлестіруші ұйымдары- әдістемелік
кеңестер құрылған. Әдістемелік кеңестің мектеп кеңесінің, педагогикалық
кеңестен айырмашылығы- бір ғана қызметі бар- әр мұғалімнің педагогикалық
қызметінің ғылыми - әдістемелік деңгейін көтеру. Жұмыстың тиімділігі кем
дегенде екі жағдайға: кеңесті кім басқаратына және оның қатысушыларының
құрамы қандай екеніне байланысты. Әдістемелік кеңеске білімнің әр түрлі оқу
пәні саласы бойынша аса тәжірибелі мұғалімдер кіреді. Олар әр түрлі
әдістемелік құрлымдардың басшылар болуы мүмкін. Әдетте әдістемелік кеңестің
жұмысын мектеп директорының орынбасары басқарады.
Мектептің әдістемелік кеңесі мұғалімдердің педагогикалық білікілігін
барынша жетілдіру стагеиясы мен тактикасын белгілейді. Ол семинарлардың,
практикумдардың, лекториялардың бағдарламаларын тмлқылайды және әзірлейді;
мектептегі әдістемелік жұмыстың бағдарламасын әзірлейді. Соныиен қатар
әдістемелік кеңес бұл басқарушылық қызметтің осындай күрделі саласында
алқалылықтың көрініс табуы және өкілеттілік беру, әр метеп мұғалімнің
кәсіби- педагогикалық мәнидетін көтеру болып табылады.
Мектептегі жақсы әдістемелік түрлердің қатарына: пәндік әдістемелік
бірлестіктер, бірлестіктер, мектептегі бір әдісемелік күн, проблемалық
семинарлар және практикумдер, жас мұғалімдер мектебі, озық тәжірибе
мектебі, мұғалімдермен жеке жұмыс, ашық және көрсеткіш сабақ жүргізу,
ғылыми-әдістемелік конференциялар және педагогикалық оқылымдар, рөлдік
іскерлік және ұйымдастыру қызмет ойындары, моделдеу және педагогикалық
жағдайларды талдау, мұғалімдердің шығармашылық есептері, педагогикалық
консилиумдер және т.б кіреді.
Мектептегі әдістемелік жұмыс түрінің ең кең тараған түрі – мұғалімнің
пәндік әдістемелік бірлестігі. Пәндік әдістемелік бірлестікке табиғи-
математикалық, гуманитарлық, көркем-эстетикалық пәндер мұғалімдері,
бастауыш сынып мұғалімдері кіреді. Ол екі-үш ауылдық мектеп жұмысын
үйлестіретін қалалық үлкен мектептер немесе шағын әдістемелік бірлестіктер
жағдайында өтуі мүмкін.
Әдістемелік бірлестік жұмысының мазмұны әр түрлі. Олар оқу тәрбие
жұмысының деңгейін және оқушылар білімінің сапасын көтеріді, тәжірибе
алмасуды, озық педагогикалық тәжірибемен ғылыми-педагогикалық
жетістіктердді енгізу мәселелерін көздейді, жаңа бағдарламалар мен
оқулықтардың күрделірек бөлімдері мен тақырыптарын талқылайды. Әдістемелік
бірлестіктерде білім беру бағдарламаларын,оқулықтардың эксперименттік
нұсқасын талқылайды, олармен жұмыс істеу нәтижелерін қарастырады.
Әдістемелік бірлестіктердің мүшелері оқыту және бақылау компьютерлік
бағдарламаларын жасайды және сынақтан өткізеді, олардың нәтижелілігін және
тиімддділігін бағалайды. Бірлестік жұмысының мазмұның,соныиен бірге
тақырыпты және шығармашылық түрлерін әзірлейді, оқушылар білімін тексеретін
бақылау жұмыстарының қорытындысын талқылайды.
Пәнді беретін мұғалім қызметіне, оқушылардың білім сапасына жалпы
сипаттама берілетін әдістемелік бірлестіктің жұмысы арнайы жоспармен
жүргізіледі. Жоспарда жаңа оқу жылының мақсаты мен міндеттері
тұжырымдалады, негізгі педагогикалық ұйымдастыру шаралары анықталады
(кабинеттерді дайындау, дидактикалық материалдарды сраптау, бақылау
жұмыстарының тақырыпарын бекіту және басқа да), ғылыми-әдістемелік
баяндамалардың, ашық сабақтардың және ныптан тыс пәндік ашық сабақтардың
тақырыбы және өткізілуі анықталады, оқушылардың білімі, білігі және
дағдысының сапасын бақылау түрлері мен уақыты анықталады.
Білім мен ғылымды өз дәрежесінде меңгерген елдер ғана әлемдік дамудың
алдында, озық көштің бұйда ұстар тұсында тұрады десек, қазіргі кезеңде
еліміздегі білім саласында жүріп жатқан реформаларға байланысты білім беру
жүйесі терең құрылымдық өзгерістермен сипатталады.Қазіргі ғылыми-техникалық
өрлеу ғасырында жоғарғы деңгейде сапалы білім беру мәселесі-ең негізгі
мәселелердің бірі. Бұл бағытта балаларға жоғары деңгейде білім беретін,
еңбекке баулитын, талабын оятып, қозғау салатын орын- мектеп. Бүгінгі
өркениетті қоғамда білім беру жүйесінің ең басты мәселесі – білім сапасының
деңгейін халықаралық дәрежеге көтеру.
ХХІ ғасыр – ақпарат ғасыры болғандықтан адамзатқа компьютерлік
сауаттылық қажет. Бұл сауаттылықтың алғашқы баспалдағы мектептен басталады.
Өйткені, оқушы мектеп қабырғасынан теориялық біліммен қатар іс жүзіндегі
білімінің алғы шарттарын меңеруі тиіс. Ал теориялық білімді өмірмен
ұштастыру үшін компьютердің қажет екендігі даусыз.
Ақпараттандырудың негізгі бағыты ХХІ ғасырдың талаптарына сәйкес
қоғамды дамытудың жоғары тиімділіктің технологияларына сүйенген жаңа білім
стратегиясына көшу болып табылады. Қазіргі білім жүйесінің ерекшеліктеріне:
оның іргерлілігі, алдын алу сипаты және осыларға қол жеткізу мүмкіндіктері
жатады. Бұл өскелең ұрпақты ақпараттық қоғаммен зиялы қарым – қатынасқа
оқытып тәрбиелеуге және ақпараттық мәдениетін қалыптастыруға жағдай
жасайды.
Орта білім беру жүйесін ақпараттандырудың негізгі мақсаты- оқушылардың
ақпараттық мәдениетін қалыптастыру. Осы мақсатты орындау барысында
оқушылардың ақпараттық мәдетиетін қалыптастыруда жаңа әдістерді қолдану
қажеттілігі туындайды.
Қазақстан Республикасы Президенті Н.Назарбаевтың жыл сайынғы
жолдаулары жақсы дәстүрге айналды. 2008 жылғы Жолдауында ... Білім беру
саласының басты міндеті – 2010 жылға дейінгі білім беруді дамыту жөніндегі
мемлекеттік бағдарламаны орындай отырып, осы саланың сапалы қызмет көрсету
аясын кеңейту керек екеніне назар аударды. Инвестиция жұмсаудың ең тиімді,
ең ұтымдысы – білім беру саласын инвестицияландыру, - дейді Елбасы
Н.Назарбаев.
Бүгінгі ақпаратпен толықтырылған білім беру ортасының оқу процесін
электрондық қорларды жоғары дәрежеде құрылымдалған және көрнекіленген
электрондық оқулықтар мен пәннің оқу-әдістемелік кешендерін (жаңа
ақпараттық коммуникативтік, Интернет-конференциялар жағдайындағы бірлескен
танымдық іс-әрекет және т.б.) қолдана отырып, сапалы ұйымдастыру жөнінде
айтарлықтай педагогикалық тәжірибелер жинақталған. Алайда, ақпараттандыру
әрекетіндегі ең маңызды мәселелердің біріне педагогтардың өзіндік
жұмыстарын ұйымдастыру бүгінгі қоғамның нарықты экономиканың қойылып
отырған талаптарына сәйкес тұлғалық-бағдарлық, құзытертілік-іс-әрекеттік
жаңа тұрғыдан қарастыруды талап етеді. Өйткені жалпы білім сапасын арттыру
аспектілерінің бірі оқушылардың құзыреттілік белсенділігін және өз бетімен
білім алуға деген икемдігін арттыруға себеп болатын әрекет – оқушылардың
өзіндік жұмысы. Сол себепті, оқушылардың танымдық дербестіктерінің сапасын
жоғарылататын ақпараттық оқыту технологияларын жетілдіру негізіндегі
өзіндік жұмыстар жүргізу қажет.
Қазақстандық педагогтар бұл мәселені әртүрлі аспектілерде: теория мен
практиканың өзара байланыс мәселесі өзіндік жұмысына берілетін уақытты;
кәсіби білімді визуалдық тәсілмен ұйымдастыру, белсенділігін арттыру және
оқушылардың өзіндік жұмыстарының оқу материалын игеру барысында өз бетімен
білім алуға ынталандыру қабілетін жетілдіру, ақпараттық технологиялардың
теориялық ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
КІРІСПЕ
1 Білімдегі визуалдық процестер
1.1 Білімдегі визуалдық процестің ұғымы мен мәні
1.2 Инновацияларды классификациялау
1.3 Инновацияларды бағалаудың сипаттамасы және критерийлері
2 АҒЫЛШЫН СабақтаРЫНДА қолданылатын визуалдық технологиялар және оны
қолдану мүмкіндіктері
2.1 Мұғалімдердің кәсіби-педагогикалық мәдениетінің даму түрлері
2.2 Проблемалық семинарлар мен практикумдар
2.3 Визуалдық технологиялар және оны меңгеру жолдары
3 Визуалдық технологиялар негізінде оқушылардың танымдық белсенділігін
дамытудың теориялық негіздері
1. Ағылшын сабағында визуалдық технологияларды қолдануға арналған
ұсыныстар
ҚОРЫТЫНДЫ
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
Кіріспе
Зерттеудің көкейкестілігі. Қоғамның жаңа деңгейге көтерілуі, оның
қозғаушы күші болып отырған жастарға білім беру ісінде өткен тарихы
тәжірибелерді ой-елегінен өткізіп, жаңа заман талабына сай қолдану болып
табылады. Сондай қажеттіліктердің бірі – визуалдық технологиялар арқылы
оқушылардың танымдық белсенділіктерін арттыру. Бұл мәселенің нәтижелі
жүзеге асуы оқушылардың танымдық белсенділіктері бойынша толық білім
сапасынан және оны студенттердің жұмыс практикасында пайдалана білу
іскерлігі мен дағдыларын қалыптастыруды талап етеді. Сонымен қатар,
визуалдық технологияларда әртүрлі дидактикалық әдістерді пайдаланудың
өзіндік бай тарихы, терең мазмұны, сан қилы ерекшеліктері бар. Оқушыларға
рухани, эстетикалық, эмоционалдық, интеллектуалдық тұрғыда әсер етіп,
олардың тұлғалық және сапалық қасиеттерін дамытуда жаңа технологияны және
белсенді әдістерді қолданудың заман талабы екені белгілі. Өйткені, олардың
мектептегі жұмыс сапасының кепілі. Бұл мәселе Қазақстан Республикасының
Білім туралы Заңында білім беру жүйесінің басты міндетінің бірі ретінде
көрініс тапқан. Атап айтқанда, Қазақстан Республикасының бұл Заңында:
Ұлттық және жалпыадамзаттық құндылықтар, ғылым мен практика жетістіктері
негізінде жеке адамды қалыптастыруға, дамытуға және кәсіби шыңдауға
бағытталған білім алу үшін қажетті жағдайлар жасау керектігі белгіленген.
Сондықтан да, оқушылардың танымдық белсенділіктерін визуалдық технологиялар
арқылы арттыру барысында жалпы орта білім беретін оқу орындарының оқу-
тәрбие үрдісіне танымдық белсенділіктерді арттыруды ендіру аса қажет.
Ақпараттық проблеманың пайда болуы, ең алдымен, әлеуметтік-
экономикалық факторларға байланысты және бұл проблемаларды техникалық
құралдармен де, жеке адамның, топтасқан қауымның қоршаған ортаға
көзқарасын, қатынасын қайта бағдарлау жолымен де шешуге болады. Осы тұрғыда
болашақ мұғалімдердің ақпараттық ой-өрісін, мәдениетін дамыту және олардың
визуалдық технологияларды меңгерумен қатар оларды жасау іскерлігін,
дағдыларын қалыптастыру проблемасының көкейкестілігі күннен-күнге арта
түсуде.
Педагогикалық технология, оқытудың жаңа технологиясы мәселелерін
В.П.Беспалько, М.В.Кларин, В.Н.Монахов, И.Я.Лернер, Қ.Қабдықайыров,
Ж.Қараев және басқалар теориялық тұрғыда қарастырса, Л.В.Нефедова,
М.В.Николаева, Т.А.Лавина, Г.Г.Брусницына, Г.К.Нургалиева, Г.Д.Жангисина
және т.б. өз зерттеулерін мұғалімдерді ақпараттық, педагогикалық
технологияларды қолдана білуге даярлау мәселесіне арнады.
Ағылшынды оқыту теориясы мен әдістемесі саласында бірқатар еңбектер
жарық көрді. Оларда – университеттерде ағылшынмен ұштасқан профиль
мамандарын ағылшынға оқытудың әдістемелік жүйесін жетілдіру
(Е.Ы.Бидайбеков), жалпы білім беретін орта мектептерде ағылшынды оқытуды
жетілдіру (С.Қариев), мектептер мен университеттерде
ағылшын мен экономиканы біріктіріп оқыту жүйесін жетілдіру
(Б.Бекзатов), мәліметтердің иерархиялық құрылымдары негізінде
компьютерлендірілген оқытуды ұйымдастыру В.В.Гриншкун жан-жақты зерттеледі
[1].
Көптеген ғалымдар компьютерлік оқыту мәселесіне ерекше мән беріп
келеді. Мысалы, Ж.А.Қараев оқытудың компьютерлік технологияларын пайдалану
жағдайында оқушылардың танымдық белсенділігін арттыру, А.Ә.Шәріпбаев
компьютерлердің бағдарламалық және ақпараттық құралдарының дұрыстығын
дәлелдеу, С.М.Кеңесбаев болашақ мұғалімдердің жаңа ақпараттық технологияны
пайдалана білу мәселелерін, М.Ф.Баймұхамедов компьютерлік оқытудың
бейімделген технологиясын құрастырудың модельдерін, әдістері мен құралдарын
жасау мәселелерін Ж.Ж.Жаңабаев ақпараттық технологиялардың даму жағдайында
мамандарды инженерлік-сызба дайындықтарын жетілдіру туралы қарастырған.
Жоғарыда аталған жұмыстар, елімізде ағылшынды оқыту теориясы мен
әдістемесі бойынша ғылыми ізденістер негізін қалауға мүмкіндік береді.
Алайда, бұл жұмыстарда ағылшын сабағында визуалдық технологияны қолдану
мүмкіндіктері жеткілікті зерделенбеген.
Ғылыми-педагогикалық, әдістемелік, психологиялық т.б. әдебиеттерді
зерттей келе мынадай қайшылықтардың бар екені белгілі болды. Ақпараттық
технологиялардың кеңінен пайдалана бастауы мен олардың оқушылардың танымдық
белсенділіктерін арттыруда қолданылмауы арасында; ақпараттық
технологиялардың оқушылардың танымдық іс-әрекеті, белсенділігіне ықпал ету
мүмкіндігі мен осы мүмкіндіктердің іс жүзінде пайдалану жолдарының
қарастырылмауы арасында. Осы қайшылықтар біздің зерттеу тақырыбын Ағылшын
сабағында визуалдық технологияны қолдану мүмкіндіктері деп таңдау
қажеттігін туындатты.
Зерттеудің мақсаты: визуалдық технологияларды мектептің оқыту
үрдісінде пайдалану арқылы оқушылардың танымдық белсенділігін дамытуды
ғылыми теориялық тұрғыда негіздеу.
Зерттеу пәні: визуалдық технологияларды пайдалану.
Зерттеу нысаны: оқушылардың танымдық белсенділігін дамыту үрдісі.
Зерттеу әдістері: Зерттеу мәселесіне байланысты философиялық,
психологиялық, педагогикалық, әдістемелік әдебиеттерді тақырып бойынша
теориялық талдау жасау;
– визуалдық технологияларды мектептің оқу тәрбие процесіне енгізудің
әдістемесіне сипаттама және сауалнама, бақылау жүргізу;
– тәжірибелік-эксперимент жұмысының нәтижесіне баға беру, қорыту;
Зерттеудің міндеттері:
– визуалдық технологиялар негізінде оқушылардың танымдық белсенділігін
дамытудың психологиялық, педагогикалық сипатын ашып көрсету;
– визуалдық технологиялар негізінде оқушылардың танымдық белсенділігін
дамытудың ерекшеліктерін айқындау;
– визуалдық технологиялар негізінде оқушылардың танымдық белсенділігін
дамытуда пайдаланудың тиімділігін тәжірибелік-эксперимент жүзінде
дәлелдеп, ғылыми-әдістемелік ұсыныстар, нұсқаулар беру;
Зерттеудің жетекші идеясы: визуалдық технологияларды орта білім
беретін мектептердің оқыту үрдісінде жүйелі түрде, ғылыми-әдістемелік
тұрғыда дәлелдеп енгізу барысында оқушылардың танымдық белсенділігін
дамытуға жағдай туады.
Зерттеудің теориялық-әдіснамалық негізі: визуалдық технологияны дамыту
жолдары туралы философиялық, психологиялық, педагогикалық ой-пікірлер, жеке
тұлғаның қалыптасуындағы ғылыми зерттеулер, құжаттар.
Зерттеу көздері:
– мемлекеттік ресми материалдары (заңдар, қаулылар және т.б.). Білім
министрілігінің құжаттары (тұжырымдамалар, бағдарламалар т.б.);
– зерттеліп отырған проблема бойынша философиялық, психологиялық,
педагогикалық, әдеби, тарихи деректер, мерзімдік басылым ақпараттары;
– мектептерде жүргізілетін іс-тәжірибе жұмыстары;
Зерттеудің ғылыми жаңалығы:
– визуалдық технологиялар негізінде оқушылардың танымдық белсенділігін
дамытудың теориялық негізі анықталды;
– оқу үрдісінде визуалдық технологияларды қолдану арқылы оқушылардың
танымдық белсенділігін дамытудың ерекшеліктері айқындалды;
– визуалдық технологиялар негізінде оқушылардың танымдық белсенділігін
дамытудың ғылыми-әдістемелік нұсқауы берілді [2].
1 Білімдегі визуалдық процестер
1.1 Білімдегі визуалдық процестің ұғымы мен мәні
Бүгінгі таңда білім берудің ұлттық жүйесі өте маңызды, қарқынды
өзгерістердің сатысында тұр. Қазіргі кезде қоғам дарынды, қабілетті
адамдарды қажет етеді. Сондықтан да қазіргі уақытта мамандық атаулының
барлығы дерлік бейімділікті, ептілікті, ерекше ой қызметін ғана емес,
мектеп ұжымынан үлкен жауапкершілікті, қызу белсенділікті талап етеді [4].
Үздіксіз жаңалық енгізу білім беру мекемелерінің, соның ішінде жалпы
білім беретін мектеп жұмысының дамуының ең басты факторы болып отыр.
Инновацияның мәні неде және оның қажеттілігі қандай себептермен
түсіндіріледі.
Бірінші кезекте инновацияның өмірге енуі мектептің өзінің жұмыс
істеуіне себепші болатын ішкі жағдайларға байланысты.
Елбасымыз Н.Назарбаевтың Қазақстан – 2030 Қазақстан халқына арналған
Жолдауында Біздің мемлекетіміз өсіп, жетіліп, кемелденеді, біздің
балаларымыз бен немерелеріміз онымен бірге ер жетеді. Олар өз ұрпағының
жауапты да жігерлі білім өрісі биік, денсаулық тары мықты өкілдері болады.
Олар бабаларының игі дәстүрлерін сақтай отырып, қазіргі заманғы нарықтық
экономика жағдайында жұмыс істеуге даяр. Олар қазақ, орыс, ағылшын тілдерін
еркін меңгереді, олар бейбіт, абат жылдам өркендету үстіндегі күллі әлемге
әйгілі, әрі сыйлы өз елінің патриоттары болады – деп көрсетілгендей
ертеңгі келер күннің бүгінгіден гөрі нұрлы болуына ықпал етіп, адамзат
қоғамын алға апаратын құдіретті күш білімге тән. Жас мемлекетіміздің
болашағы – бүгінгі мектеп оқушылары. Оларға бірдей талап қойып, олардың
табиғи қабілеттерін, нақты мүмкіндіктерін анықтап, соған негіздеп оқыту –
бүгінгі күннің өзекті мәселесі.
Бүгінгі таңда білім беру қызметін көрсетуде бөсеке күшейіп отыр,
тұтынушылардың дайындық деңгейіне деген талаптары өсуде. Осындай кезеңде өз
өмірін сақтап қалуы үшін мектеп үздіксіз өз қызметін жақсартуға және қайта
құруға, оқу-тәрбие үрдісін жетілдіруге мәжбүр.
Білім беру қоғамдық әрекет ретінде қоғамда өзгеріс ізін қалдырады.
Білім беру жүйесінің даму деңгейі қоғамдық дамудың белгілі дөрежесінің
нәтижесі немесе салдары деп айтуға болады. Дегенмен, кері байланыс та бар.
Білім беру жүйесінің өзі қоғам мен оның дамуына ықпал етеді. Ол қоғамдық
дамуды тездетуі немесе тежеуі мүмкін. Осы тұрғысынан қарайтын болсақ, білім
берудегі бетбұрыс қоғамның болашақ дамуының тек қана салдары болып қоймай,
қажетті шарттары да болып табылады [3].
Әрине, педагогикалық инновацияның бір бөлігі ғана тек белгілі қоғамдық
қатынастарда нақты ақиқат дүниеге айналады. Мысалы, ізгілендіру үрдісінің
дамуының негізгі шарты қоғамдағы саяси қайта құрулар және оның жұмыс істеу
экономикалық механизмінің өзгерісі болып табылады. Дегенмен, білім беру
үрдісінің педагогикалық сұрыпталуының негізгі көпшілігі осы саланың
қызметкерлері арқылы қалыптасады. Бұл өзгерістің ішкі, таза педагогикалық
бөлігі іспетті сол әлеуметтік жағдайдың базасында, қоғам өзі құрып алған
экономикалық, саяси құрылымда арттырылады.
Мамандардың көрсетулері бойынша, экономика мен ғылым саласындағы
барлық ірі жаңалық енгізулер АҚШ-тың еншісіне тиіп отыр.
Мектептегі жаңарту бастамасы педагогикалық ұжымның өз үлесіне тиеді.
Әр мектепте оқу-тәрбие үрдісі бойынша мамандар болуы тиіс, олардың негізгі
міндеттеріне мұғалімдерге басшылық жасау және педагогикалық жаңалықты
бақылап отыру, сонымен қатар барлық оқу пәндері бойынша әдістемелік жүйенің
өзіне тән мерзімдік тексерісін өткізу кіреді.
Американдық зерттеуші С.Погровтың пайымдауы бойынша, педагогикалық
қайта құрушылықтың тарихы – бұл үздіксіз сәтсіздік нәтижелерін тәжірибеде
бекіту. Д.Тиак және басқа да зерттеушілер педагогикалық инновацияның әдетте
өмірінің қысқа болатынына көңіл аударады. Инновациямен бірге өмір сүріп
келе жатқан нәрсе, ол – жалғыз-ақ бақылауға оңай көнетін немесе қолданыстың
жаңа саласын құрайтын құбылыс.
Әдеттегідей барлық сәтсіздіктің себептерін бәрінен бұрын
табиғаттарынан кертартпа және селсоқ, жалқау, ұқыпсыз және қиялдау қабілеті
төмен мұғалімдерден іздейді. Дегенмен, басқа саладағы жағдайда осыған ұқсас
"Инновация және кәсіпкерлік" деген кітабында П.Друкер негізгі шарттарды
анықтауға тырыса отырып, адам тәжірибесінің толық көрінісін суреттейді,
оның ішінде жаңа идеялар жемісті және ұзақ мерзімдік инновация адам
қызметінің кез келген саласында қаралады. Ол адамзат тарихындағы көптеген
алдыңғы қатарлы идеялар мен өмірдегі өзгерістер тамырын кең жайып кете
алмағанын көре білді. Олардың көпшілігі жай рана қызықты идеялар түрінде
ғана қалып қоятын болған. Жаңа идеялардың тағдырына қатысты ол төмендегідей
қорытындыларга келді:
- идеялар айқын мақсатты көздеген және оларды жүзеге асыру мен тарату
тәсілдері қалыптасқан жағдайда ғана сәтті инновация бола алады;
- инновация жемісті болу цшін ол аз және өте нақты нәрседен басталуы
қажет;
- ақпаратқа негізделген өзгерістің сәтті болуы екіталай, алынып
отырған ақпарат оңай жолмен келсе немесе арзанға түссе ғана өз жемісін
береді.
Педагогтердің идеясы, ойлап шығарулары мен ашулары сияқты кез келген
визуалдық қызметінің нәтижесі мектептер мен педагогика ғылымының
прогрессивті дамуына ықпал етуі керек.
Әлеуметтік өмірдің барлық саласында ең басты өзгерістері ғылымдағы
және мәнениеттегі процесс, педагогикалық қызметтің ортасындағы жаңа
қажеттіліктер, білім жүйесін жаңашалау модернизациялау қажеттілігіне
әкеледі. Бұл саланың әрі қарай дамуының, мүмкін жолдарының бірі
инновациялау, яғни құрудың атқару процестері, қабылдауы бағалары
педагогикалық жаңа тәртептері меңгенру және қолдану. Бұл білімнің оқытудың
және тәрбиенің әдісі мен түрлерінің, білім орындарының жұмыстарын
ұйымдастыруының және атқаруының және т.б. барысында қатысы бар.
Инновация термині, ағылшын тілінің innovation сөзінен шыққан,
аударғанда жаңашылдықты енгізу (жаңа тәртіп). 50-жылдың аяғында
Германияда, АҚШ-та және басқа елдерде педагогикалық жаңа тәртіптерді оқу
және талдап қорыту жөнінде орталықтар құрыла бастады, білім саласында
жаңашылдықта енгізуге арналған арнайы мерзімді басылымдар шыға бастады.
Әдетте, жаңа тәсілмен дәстүрлі проблеманы шешіп көру нәтижесінде,
фактілерді жинақтау мен зерделеудің ұзаққа созылған процесінің нәтижесінде
жаңашылдардың мәнін алып жүретін жаңа сапанын туған кезінде инновациялар
пайда болды.
Қазіргі заман инновацияларының көпшілігі тарихи тәжірибемен сабақта
және өткен мен ұқсастықта. Визуалдық процесті – бұл дамуы жағында, мақсатты
бағытталған және құрылуы жағынан саналы процесс қазіргі заманын идеялары
(ойларын) (теориялар, әдістемелер, технологиялар, және т.б) тарату және
меңгеру, қолдану, белгілі критерийлерге сәйкес келетін және белгілі бір
жағдайда өзекті және биімделген деп тұжырымдауға негіз береді. Ол жүйенің
сапалы жақсаруна бағытталған, жаңа тәртіптің енуін және жанашылық
тұрғысынан оның көз-қарасын өзгеруін және оның қатысушыларын
ынталандыруында көздейді[5].
Визуалдық білім процессін негізін де педагогиканың екі маңызды
проблемасы жатыр:
- педагогикалық тәжірибені оқу проблемасы;
- психологиялық, педагогикалық ғылым жетістіктерінің практикасына дейін
жеткізу проблемасы.
Білімдегі визуалдық процестің нәтижесі теория мен практиканы тоғысында
пайда болатын – теориялық та, практикалық та жаңалықтарды пайдалану болып
табылады.
Мұнда білім жүйесіндегі инновация білім мақсатына жанашылдықты
енгізуді көздейді, оқыту мен тәрбиені жаңа әдісі мен түрлерін, жаңа
мазмұнын әзәрлеуге, қолданылып отырған педагогикалық жүйені тарату мен
енгізу: мектепті басқарудың жаңа технолгиянын әзірлеу, оның дамыуы; мектеп
тәжірибелік орны ретінде мектептің принципті жаңа білімдік бағадары болған
жағдайда білім беру жүйесін мақсатын, мазмұнын, әдісін, түрлері мен басқа
компоненттерін көздеәтін жүйелі сипаттағы білім мен тәрбие берудің жүзеге
асырады. Олардың дамыуын негізінде факторлардың екі тобы жатыр:
- объективті факторлар – визуалдық қызметтін дамуына дем беретін және
оның нәтижесін ұғымын қамтамасыз ететін жағдай жасау;
- субъективті факторлар визуалдық процестің субъектісімен байланысты, ал
визуалдық процестердің субектілері педагог – ғылымдар, мұғалімдер және
визуалдық бағыттағы білім саласының қызметкерлері болып табылады.
1.2 Инновацияларды классификациялау
Ерекшелігі және қолдану орына қарай жанашылдықты енгізу бірнеше түрге
бөлінеді.
Технологиялық инновациялар – бұл өнім дайындаудың жаңа тәсілі, оның
шығаруының жаңа технологиялары. Олар өнеркәсіптің дамуы үшін саланы
техноогиялық қайта жарақтандыруға негіз жасайды. Білім саласында
жаңашылдықтың мұндай түрі оқытуда пайдаланатын әр түрлі техникалық құралдар
және жабдықтарға қатысты. Дидактика тұрғысына ақпараттық енгізу және
бағдарламалық жағынан қамтамасыз ету мүмкіндіктеріне кең жол ашады. Өзінің
тең әрекет жасауының және есте сақтаудың үлкен резервтері арқасында
компьютерлік технологиялар оқытудың жаңа құралдары болып табылады. Олар
проблемалық оқытуға тұлғалық, диалогтік жағдайларға және оқудағы және
оқытудағы даралық әдістерге арналған ортаның әр түрлі сызба нұсқауларын
құру үшін жүзеге асыруға мүмкіндік береді.
Әдістемеліік инновациялар –бұл оқыту мен тәрбие беру, сабақ беру оқу.
Оқу тәрбиелік процесті ұйымдастыру әдістемесі саласындағы инновация. Олар
табиғи – ғылыми және гуманитарлық пәндерді, қамтитын мектепке дейінгі
тәрбиеден жоғары білім беруге дейінгі оқыту процесін, кадрларды даярлау
және қайта дайындауды қамтитын білім беру саласында кең тараған және
жаңашылық тән түр [6].
Практикада әдістемелік инновациялар ұйымдастырушылық жаңашылдықты
енгізумен жиі байланысты болады. Олар жоспарланған мақсат жалпы айқын,
бірақ оның жүзеге асыруының әдістерімен құралдары қосымша зерттеуді талап
еткен кезде кездеседі. Инновацияның бұр түрі жеке әдістемеге басым болады,
дидактикада және тәрбие теориясында сирек кездеседі және педагогикалық
тарихындағы жұмыстарында мүлдем кездейспейді.
Ұйымдастырылған жаңашылдықты еңгізу. Олар сонымен бірге
инновацияларды, құрылымдық бөлімшелердің, әлеуметтік топтардың немесе жеке
адамдардың әрекет ету ортасы байланысының өзгеруіне болжам жасайтын еңбекті
ұйымдастырудың әдістері мен жаңа түрлерін меңгеруге қатысады.
Атап айтқанда, әр түрлі сыныптар мен топтарды жинақтау мәселелері,
сыныптағы, топтағы, мектептегі және сыртқы ұжымдық жұмыс тәсілдері.
Басқарушы жаңашылдықты еңгізу. Олар өндірісті, ұжымдарды басқарудың
құрылымын, әдістерін қамтиды, тездету, жеңілдету, немесе қойылған міндетті
шешуін жақсарту мақсатымен басқару жүйесінің (немесе жалпы бүкіл жүйенің)
элементтерін айырбастауға бағытталған. Басқарушылық инновациялардың
мысалдарын біз білім білім жүйесін басқаруды жетілдіруге қатысты
жұмыстардан табамыз.
Экономикалық инновациялар дұрыс қаржы төлемі, бухгалтерлік сала мен
жоспарлаудағы, мотивациядағы, еңбеккке ақы төлеудегі және білім беру
қызметінің нәтижесін бағалаудағы оң өзгерістерді қамтиды. Олар
педагогикамен тікелей байланысқан, соған қарамастан олардың әсері халыққа
ақылы білім беретін білім берудің барлық жүйесін жұмысында көрінеді.
Әлеуметтік жаңашылдықты еңгізу. Олар адамгершік факторды белсенді ету
түрінде кадр саясатын жетілдіру жүйесін еңгізу және әзірлеу жолымен кәсіби
мен даярлық пен жұмысшылардың мамандығын көтеру жүйелерінде, жұмысқа жаңа
алынған адамдарды әлеуметтік – кәсіби бейімдеу жүйелерінде, сыйақы және
еңбек нәтижесін бағалау жүйелерінде көрінеді. Бұл сонымен жұмысшылар
өмірінің әлеуметтік-тұрмыс жағдайларын, еңбек гигиенасы қауіпсіздік
жағдайларын, мәдени қызметі, бос уақытта ұйымдастыруда жақсарту.
Педагогикалық жаңашылдықтың көпшілігіне әлеуметтік нәтиже тән. Ол білім,
мәдениеттен кейін көтеруде, жастарды кәсіби даярлауда, қоғам өмірінде
қолайсыз жағдайларда жоюда, құқық бұзуда, ой және дене еңбегін ұтымды етуде
пайдалы тағдылар мен әдеттерді қалыптастыруда, аса жоғары тәрбиелілік
деңгейіне жетуге көрінеді.
Заңдық инновациялар. Бұл білім мекеменің барлық қызмет түрлерін
реттейтін және айқындайтын жаңа және өзгертілген заңдар мен нормативті
–құқықтық құжаттар [7].
1.3 Инновацияларды бағалаудың сипаттамасы және критерийлері
Инновацияларды ғылым мен практикаға қосқан үлесін сипаты бойынша
теориялық және практикалық деп бөлуге болады.
Теориялыққа ғылыми зерттеу қызметінің нәтижесінде алынған жаңа
тұжырымдамалар, әдістер, гипотезалар, бағыттар, заңдылықтар,
классификациялар, визуалдық процестердің негізінде алынған оқыту мен тәрбие
берудегі ұстанымдар сабақ беру дістемесі жатады.
Практикалыққа – жаңа әдістемелер, ережелер, алгоритмдер,
бағдарламалар, дидактика саласындағы ұсынулар, тәрбие теориялары, мектеп
ісін жүргізу (мектепті басқару), оқытудың техникалық құралдары,
демонстрациялық аппаратура, оқытатын және бақылайтын жабдықтар приборлар
мен үлгілер, натуралды объектілер, есіту көру құралдары.
Жаңа білімдерді оқыту мен тәрбие беру саласына жаңашылдықты айыру білу
маңызды. Бір жағдайда жаңа ойды, жаңа білімді қалыптастыру жүріп жатады,
басқа жағдайда – оны қолдану процесі жүзеге асырылады.
Инновациялар уақытша және сапалы көрсеткіштермен сипатталады. Олар
қаншалықты ұзақ және қаншалықты тез ескіреді? Осы уақытқа дейін өзіне лайық
ауыстырушы таппаған және тиімді болып келген идеяларды жаңа деп санауға
бола ма?
Инновацияның мәні оның пайда болу уақытына тәуелді емес деген пікір
қалыптасқан. Идеяның басты мәні – оның қоғам дамуының қазіргі бағыттарына
қандай дәрежеде сәйкес келетінін анықтау, педагог пен оқушы еңбегін ұтымды
жұмсау кезінде оқытудың сапасы мен жоғары тиімділігі қамтамасыз ету. Бұл
тұрғыда өткеннің прогресшіл ойлары және олардың негізінде құрылған
тәжірибені ескірген деп қарауға болмайды.
Шынында өткен жылдарда ғалым-педагогтардың айтқан көптеген ойлары де
өзінің мәнін жойған жоқ. Олардың ғылым мен практиканың дамуына үлкен ықпал
еткеніне ешкім таласпайды, бірақ бұл он жыл бұрын тұжырымдалған
инновацияларды жаңа деп санау керек дегенді білдірмейді.
Бастапқы идеяның жарияланған уақытына қарамастан жаңашылдықтар
практикаға енгізілген сәтте бағалануға тиіс. Идеяның өзі қазір ескіріп
кетуі мүмкін, ғылымда жаңа шешім табылады, ал жаңашылдық енді ғана жүзеге
асырылып жатады. Бұл орайда белгілі қағидаларды іске асыра алған
педагогтарды жаңашылдар деп санауға болады. Ғылыми қызметтің жөні басқа,
оған бірінші жаңа білім алған, оны тұжырымдаған және бұл проблемаға
көпшіліктің назарын аударған адам ғана таласа алады.
Білім беру саласындағы инновация жаңалығын бағалау үшін оны деңгейі
бойынша топтастырған жөн. Ол белгілі бір алынған білімдердің орнын және
олардың сабақтастығын көрсетеді.
Нақтылау деңгейі. Инновациялар бұл деңгейде оқыту және тәрбиеге қатысы
бар жеке теориялық және практикалық жағдайларды анықтайды. Педагогика
ғылымындағы бұл деңгейді жаңалықтың модификациялық түрі деп атайды
(М.И.Поташник).
Оның мазмұны – жетілдіру, ұтымды ету, түр өзгертушілік, ұқсас
келетінді жаңғырту (бағдарламалар, әдістемелер, құрылымдар және т.б).
Модификацияға белгілі әдістемені жаңа (немесе басқа) әдіскер көшіру де
жатады. Бұған П.М. Эрдниевтің математикалық материалы, тарихты және басқа
оқу пәндерінің дидактикалық бірліктеруі, ірілендіру әдісін көшіру мысал
бола алады.
Толықтыру деңгейі. Инновация оқыту мен тәрбие беруде белгілі теориялық
және практикалық қағидаларды кеңейтеді. Алынған білім проблеманың бұрын
белгілі болмаған жаңа қырларын ашады. Жалпы жаңалықтар жағдайды
өзгертпейді, тек оны толықтырады.
Өзгерістер деңгейі. Ол теорияда бұрын болмаған оқыту мен тәрбие беру
саласындағы әдістермен сипатталады. Көзқарастардың принципті ауысымы
жүреді, сол саланың белгілі ұсыныстардан айырмашылығы бар өзіндік әдістері
ұсынылады. Дидактикада бұл деңгейге оқытуға деген тұтастық көзқарасқа
негізделген зерттеулерді жатқызуға болады.
Ғылым мен практика ұсынатын жаңа әдістер жоғарғы оқу-тәрбиелік
тиімділікті қамтамасыз етуге және оқушылардың әрі қарай дамуын
ынталандыруға керек. Бұл орайда мүлде жаңа идеялармен инновацияның бәрі
бірдей өзін ақтамайды, әрине жекелеген кезендерде үміт тендіретін нәтижелер
алынуы мүмкін [8].
В.А. Сластенин педагогикалық жаңа тәртіптің мынадай шарттар жиынтығын
көрсетеді; жаңалық, тимділік, жоғарғы нәтижелік, инновацияны көпшілік
тәжірибеде шығармашылық пен қолданудың мүмкіндігі. Ғылыми педагогикалық
зерттеулері де, алдыңғы қатарлы педагогикалық тәжрибені де бағалауға бірдей
қатысы бар жаңалық инновацияның негізгі критерийі болып табылады. Сондықтан
визуалдық процеске атсалғысы келетін мұғалім үшін ұсынылған жаңаның мәні
неде екенін, жаңалықтың деңгейі қандай екенін анықтау өте маңызды. Біреулер
үшін бұл, шын мәнінде, жаңа болуы тиіс, басқаларға олай болмайды Осыған
байланысты мұғалімдердің визуалдық қызметке кірісуіне ерікиілікті, тұлғаның
ерекшеліктерін, жеке-психологиялық сипатамаларын есепке ала отырып, келу
қажет. Жаңалық қолданатын саласымен және белгілі дәрежесімен өзгешелентін
абсалюттік, оқшау-абсалютті, шарты,субективті болып бірнеше деңгейге
бөлінеді [8].
Оңтайлылық. педагогикалық инновацияларын тиімді критерииі ретінде
нәтижелерге жету үшін мұғалімдер мен оқушылар жұмсаған күш пен еңбекті
білдіреді. Әр мұғалім оқушылар еңбегі мен өз еңбегінің әр түрлі қарқынында
бірдей жоғары нәтижелерге жету мүмкін. Педагогикалық инновацияларды білім
процесіне еңгізу және аз дене күшін, ой және уақыт шығындармен жоғарғы
тиімділікке жету оның оңтайлылығын көрсетеді.
Нәтижелік инновациялардың критерийі ретінде мұғалімдер қызметінің оң
нәтижелерінің белігілі тұрақтылығын білдіреді. Өлшеудегі технологиялық,
нәтижелердің қадағалаулығы және белгіленуі, түсінудегі және баяндаудағы бір
айқындық бұл критерийді оқыту мен тәрбие беру тәсілдерінің, жаңа
тәсілдерінің маңыздылығын бағалауда қажетті болады. Бұл критерийдің
құндылығы–толық түсінуді, толық қабылдануын және қалыптасуын қамтамасыз
етуі.
Инновацияларды көпшілік тәжірибеде шығармашылық пен қолдану
мүмкіндігін педагогикалық инновацияларды бағалау критерийінің шарттары
ретінде қарастыруға болады. Шынында, егер құнды педагогикалық идея немесе
технология мұғалім қызметінің еркшеліктерін және техникалық қамтамасыз
етудің күрделілігінен немесе өзгешеліктерінен туындайтын тар, шектеулі
шеңберде қолданылып қалса, онда бұл жағдайда педагогикалық жаңалық туралы
айтуымыз да екі талай болуы мүмкін. Инновацияны жаппай педагогикалық
тәжірибеде шығармашылықпен қолдану жеке мұғалімдер мен тәрбиешілер
қызметінің бастапқы кезеңінде расталады, әділетті бағасын алғаннан кейін
жаппай еңгізуге ұсынуға болады.
Критерийлерді білу және педагогикалық инновацияларды бағалау кезінде
оны қолдана білу мұғалімнің педагогикалық шығармашылықта сан алуан
мүмкіндіктерін көрсету үшін, жай өнімділіктен кәсіби–педагогикалық
мәдениетті игеруге, өзінің педагогикалық, қызметіне белгілі болған
педагогикалық қауымдастықтың білімдерін, технологияларымен
тұжырымдамаларымен даралық–логикалық деңгейге және оларды эверистикалық
креативтік талдап жасауға дейін еңгізуге негіз жасайды.
Арнаулы әдебиеттің талдауы және мектептер қызметінің тәжірибелі оқу
орындары жұмыс тәжірибесінде педагогикалық жаңалықтарды қолдану қарқынының
жеткіліксіздігін дәлелдеуде; педагогикалық инновацияның іске аспауының кем
дегенде екі себебін айтуға болады. Бірінші себебінің мәні мұнда; инновация,
әдебиетте, сынақтың қажетті сипаттамадан және тексеруден өтпейді; Екінші
себеп – педагогикалық жаңашылдықтарды еңгізу ұйымдастыру жағынан да,
техникалық жағынан да, ең бастысы, тұлғалық, психологиялық қарым-қатынас
жағынан да алдын ала дайындалмаған [9].
Педагогикалық инновациялардың критерийелерді ен мазмұнын дәл түсіну,
оны қолдану әдістемесін меңгеру жеке мұғалімдерге оқу орындарынын
басшыларына да оларды еңдіруді әділетті бағалауға және болжам жасауға
мүмкіндік береді. Инновацияны ұмыту, оны еңгізудегі асығыстық көбіне
мектепте жоғарыдан жиі ұсынылған жаңашылдық біраз уақыт өткеннен кейін
ұмытылуына немесе бұйрықпен және жарлықпен өзгертілуіне әкеп соқтырды.
Мұндай жағдайдын негізгі себептерінің бірі – мектептерде визуалдық
ортаның, яғни ұйымдастырушылық шаралармен айтылған белгілі моральдық
–психологиялық жағдайдын, мектептің білім беру процесіне инновацияны
еңгізуді қамтамасыз ететін әдістемелік психологиялық жағдайдың жоқтығы
болып табылады. Мұндай визуалдық ортаның жоқтығы педагогикалық
жаңашылдықтын мәні жөніндегі оның ақпараттық әлсіздігінен, мұғалімнің
әдістемелік даярлығының жоқтығынан көрінеді. Педагогикалық ұжымдағы жағымды
визуалдық ортаның болуы жаңашылдыққа мұғалімнің кедергі жасау коэффициентін
төмендетеді, кәсіптік қызметтегі стереотиптерді жеңуге көмектеседі.
Визуалдық орта мұғалімдердің педагогикалық инновацияларға деген
көзқарасында айқын көрініс табады.
1.4 Педагогикалық қызметтің визуалдық бағыттылығы
Жаңа енгізілім немесе инновация адамның қандай да болмасын кәсіби
қызметіне тән, сондықтан да ол зерттеудің, талдаудың және еңгізудің пәні
болып табылады. Инновация өзінен-өзі пайда болмайды, олар ғылыми
ізденістердің, жекелеген мұғалімдердің және тұтас тұжырымдардың озық
педагогикалық тәжірибелердің нәтижесі болып табылады. Бұл процесс стихиялық
болу мүмкін емес, ол басқаруды қажет етеді.
Толық педагогикалық процестің визуалдық стратегиясында жаңашылдық
процестің тікелей таратушылары ретінде мектеп директорының, мұғалімдер және
тәрбиешілердің рөлі едәуір өседі. Оқытудың барлық алуан түрлі
технологиясына қарамастан; дидактикалық, проблемалық, модульдық және
басқаларды – педагогиканың басты қызметін жүзеге асыру мұғалімдердің
қолында болады. Оқу-тәрбие процесінде қазіргі техногияларды еңгізумен
байланысты мектеп мұғалімі мен тәрбиешісі, кеңесшісі, ақылшы қызметтерін
одан әрі игереді. Бұл арнайы психологиялық-педагогикалық дайындықты қажет
етеді, өйткені мұғалімнің кәсіби қызметінде тек арнайы пәндік білімдерді
ғана емес, сонымен бірге педагогика және психология шеңберінде қазіргі
білімдерді оқыту және тәрбиелеу технологиялар жүзеге асырылады. Осы негізде
педагогикалық инновацияларды қабылдау, бағалау және іске асыруға даярлығы
қалыптасады. Қазіргі уақытта қоғам, мәдениет және білім дамуында
педагогикалық қызметтің визуалдық бағыттылығының қажеттілігі бірқатар
жағдайлардан көрініп отыр.
Біріншіден, әлеуметтік-экономикалық өзгерістер әр түрлі оқу
орындарында білім жүйесін, оқу тәрбие процесінің методологиясы мен
технологиясын ұйымдастыруды түбегейлі жаңартуды қажет етті. Мұғалімдер мен
тәрбиешілер қызметінің визуалдық бағыттылығы, өзіне педагогикалық
жаңалықтарды жасауда, білім беру саясатын жаңарту құралы болып табылады.
Екіншіден, білім беру мазмұнын гуманизациялаудың күшеюі оқу пәндері
көлемінің, құрамының үздіксіз өзгертуін, жаңа оқу пәндерін еңгізуді үнемі
жаңа түрде ұйымдастыру, оқыту түрлерін, оқыту технологияларын ұдайы
іздестіруді талап етеді. Осы жағдайда мұғалімдер ортасында педагогикалық
білімінің беделі мен рөлі едәуір өседі.
Үшіншіден, мұғалімдердің педагогикалық жаңалықты игеру және қолдану
фактсіне көзқарасы өзгереді. Оқу тәрбие процесі мазмұнынын қатаң жіктелуі
жағдайында мұғалім тек жаңа бағдарламаларды, оқулықтарды өзіндік таңдауда
ғана емес, сонымен бірге жаңа тәсілдер мен әдістерді педагогикалық қызметте
қолдануда да шектелуі боады. Егер бұрын визуалдық қызметке негізінен
жоғарыдан ұсынылған жаңалықтарды қолдану ғана саналса, ал қазір ол терен
зерттеушілік сипатқа ие болып отыр. Сондықтан мектеп басшыларының, білім
беру басқармасы органдары жұмысынын ең басты бағытты мұғалімдердің еңгізген
педагогикалық инновацияларын талдау мен бағалау, оларды ойдағыдай әзірлеу
мен қолдануға жағдай жасау болып табылады.
Төртіншіден, білім беру оқу орындарынын нарықтық қатынысқа кіруі жаңа
үлгідегі оқу орындарын, сонын ішінде мемлекеттік емес те, бәсекелестікке
жету мақсатында олардың дамуы мен жетілуіне нақты жағдай жасайды.
Қазіргі мектепте нақты педагогикалық қызметке іске асырулыға тиіс мол
тәжірибе жинақталған, бірақ өте сирек қолданылады. Қолдануға қажеттілік
қалыптаспаған, оларды таңдап талдауға біліктілігі мен іскерлігі жетіспейді.
Шынайы практикадада мұғалім көбіне өз педагогикалық тәжірибесінен және
әріптестерінің тәжірибесін талдауы керек екенін ойланбайды.
Педагогикалық тәжірибе жалпылама және озық болуы мүмкін. Озық
педагогикалық тәжірибе тарихи жағынан шектелген, өйткені әр бір жаңа
кезенде мектептің материалдық, әдістемелік, кадрлық және басқа
мүмкіндігінің кеңеюіне байланысты педагогикалық қызметте жаңа талаптар
пайда болды. Сонымен бірге О.К. Бапанскийдің айту бойынша: Озық тәжірибе
педагогика қазынасын толықтыратын кейбір өзгермейтін элементтерді әкеледі
[10.
Озық тәжірибені жасау мен жеткізуде мұғалім үлкен рөл атқарады,
сондықтан нақты тәжрибенің бастысы қағидаларын таратуды талдау субъективтік
фактордың ықпалын ескеру және оны бағалаудың нұсқауларын болжау мен
педагогикалық ұжымдарға жеткізу маңызды. Тәжірибені игеру және жеткізу
барысында объективті, құнды және даралық көріністер барынша қатысады, бірақ
педагогикалық қызыметте даралықтың бәрі бірдей жалпы практикада қолданыла
бермеуі мүмкін. Тек жаңа тәжірибені жасайтын бірегей және қайталанбас
саласы ғана қалады. Озық педагогикалық тәжірибе көпшілік негізде қалыптаса
отырып, объективті педагогикалық заңдылықтарды игеру деңгейі болып
табылады. Озық педагогикалық тәжрибенің әр түрлілігі эмперикалықтан
теориялық талдау мен қорытындыға дейінгі өзіндік өсу сатысы ретіндегі
жаңашыл және зерттеуші педагогикалық тәжрибене болып табылады.
Мұғалімдердің визуалдық бағыттағы қызметі екінші құрамдас бөлікті де
психологиялық-педагогикалық зерттеуге педагогикалық-практикалық қызмет
нәтижелерін енгізуді де қамтиды. Қазіргі ақпараттық деректердің
жеткіліксіздігінен мектеп қызметкерлеріне педагогикадағы және
психологиядағы ғылыми зерттеулердің қорытындылары көбіне белгісіз болып
қалады.
Осы жағдайда кімнің жаңа педагогикалық идеяны және технологияларды
таратушы және үгіттеуші болуы керек днген сұрақ туындайды. Жеке мұғалімнің
немесе мектеп тәжрибесін, ғылыми жөіндегі орынбасары және оқу ісі жөніндегі
орынбасарының басшылығымен дайындалған мұғалімдер тобы зерттеп, таратады.
Осындай топтарды құру кейбір жағдайларға байланысты қажет. Біріншіден,
педагогикалық жаңалықтың немесе педагогикалық сындарлы идеяның құндылығын
және болашағын автор толығымен есептеп түсіне алмайды. Екіншіден, ол
идеяларын енгізуді керек етпейді, өйткені оған қосымша уақыт пен күш
жұмасау керек. Үшіншіден, автор өз жаңалығынын ғылыми негізін әдістемелік
құралдар мен дұрыс мазмұндай алмайды. Төртіншіден, автор өз жаңалықтарын
мазмұнды және енгізу жолында мұғалім -әріптестері тарапынан автордың жеке
ерекшелегіне қатысты және де әріптесиерінің теріс қатынастары салдарынан
кедергіге кездеседі. Бесіншіден аталған топ өздеріне еңгізу қызметтерін
алуға қабілетті ғана емес, сонымен бірге жеке мұғалімге де, педагогикалық
ұжымға да қатысты талдау және түзету енгізуге де тиіс. Алтыншыдан осындай
топ педагогикалық мониторингті, жүйелі таңдауды, жаңа идеяларды,
технологияларды, отандық және шетелдік баспанын, ЖОО жұмысының тәрбиелік
материадарынын тұжырымдамаларына талдау жасайды.
Енгізу қызметін басқару мұндай жұмысқа автордың өз қатыстыруды жоққа
шығармайды, керсінше бұл онын жеке шығармашылық мүмаіндіктерін барынша
қолдау және ынталандыруға жағдай жасайды. Сөйтіп мектеп жағдайында
педагогикалық инновацияларды жасаушылар мен таратушылардың күш жүгері
бірігеді.
Визуалдық процестерді зерттеудің диагностикалық әдісі мыналарды
көздейді:
-Мұғалімдердің педагогика қызметіндегі нақты қиыншылықтарды жену
негізінде қалыптасқан қасиби педагогиканын мұделерін, қажеттіліктерін,
құнды бағдарын жүйелі зерттеу:
-Мұғалімдердің мұдделері мен қажеттілігін қанағаттандыруға бағытталған
жолдары, тұжырымдамаларды, озық педагогикалық тәжірибе технологияларын
зерттеу:
-Педагогикалық инновацияларды енгізу және игеру түрлерін мұғалімнің
тұлғалық ерекшеліктерінен сәйкес тандау (көрініс, сипаттау, ашық сабақтар,
әдебиетті зерттеу, баяндама дайындау эксперименттік жұмысқа қатысу)
Педагогикалық инновацияны диагностикалық зерттеу жөнінгде практикалық
жұмыс өзіне бір қатар кезендерді қамтиды.
Бірінші кезеңде мұғалімдерге сауалнама жүргізіледі, сауалнамаларды
сараптайды, жеке әңгімелесу процесінде сауалнама мәліметтері тексеріліп,
нақтыланады, диагностикалық мәліметтерді талдайды. Екінші кезенде бірінші
кезенің нақты мәліметтерін ескере отырып, жоспарлайды және кәсіби
педагогикалыық біліктілігін жетілдіруідің жұмыс жоспарын жүзеге асырады.
Мектептің әдістемелік жұмысы, пәндік әдістемелік комиссиянын жұмысы,
мұғалімнің жеке әдістемелік жұмысы, диагностика материалдары жоспарлаудын
негізіне алынады. Үшінші кезеңде жұмыстың қорытындысы және диагностикалық
қайталау жүргізіледі. Сол кезенің мақсаты мұғалімнің қызметін, жұмыстың
соңғы және аралық нәтижелерін анықтауға педагогикалық ұжымның ішінде болған
өзгерістерді талдауға, әдістемелік бірлестіктер мен сараптаушылардың
жұмысын бағалауға және талдауға бағыттаудан тұрады.
Диагностикалық әдіс мұғалімдердің біліктілігін арттыру жұмысын шаңаша
құруға мүмкін беретін жұмыс нәтижесінің баянды болуына ықпал ететінін
тәжрибе көрсетіп отыр. Бірақ басқа бір жайдайды да ескеру маңызды, яғни
диагностикалық әдістемені табысты қолдану визуалдық қызметтің бағытылығына,
педагогикалық шығармашылық пен бастаманың дамуына байланысты маңызды.
2 Ағылшын сабағЫНДА қолданылатын визуалдық технологиялар және оны
меңгеру жолдары
2.1 Мұғалімдердің кәсіби-педагогиккалық мәдениетінің даму түрлері
Мұғалімнің кәсіби дайындығы педагогикалық оқу орнында аяқталмайды, ол
кәсіби қызметтің барлық кезеңі бойында жалғасады. Мұғалімнің кәсіби
білімінің үздіксіздігі оның шығармашылық қабілеті дамуының, оның қызметінің
интегративті элементі және жеке педагогикалық тәжірибесінің әрдайым
дамуының алғы шарты болып табылады. Егер тұлға қызметтің белсенді
субектісінің ұстанымын ұстаса, егер практикалық жеке тәжірибе әлеуметтік
және кәсіби тәжірибелермен түсіндірілсе және жалғаса, егер педагогикалық
ұжымда – жеке – шығармашылық кәсіби ізденістер ынталандырылса, мұғалімнің
кәсіби шеберлігі мен педагогикалық мәдениетінің өсуі едәуір қарқынды өтеді.
Мұғалімдердің біліктілігін арттыру жоспарына сәйкес мұғалімдер
біліктілікті жетілдіру және білім беру қызметкерлерін қайта даярлау
институтында немесе педагогикалық білім беру мекемелеріндегі арнайы
факультативтерде бес жылда бір рет арнаулы оқудан өтеді. Мұғалімдердің
арнайы институтта және педагогикалық оқу орындарында алған білмдері іс
жүзінде мектептегі зерделеу мен тексеруде тиянақтылауды қажет ететінін
тәжірибе көрсетіп отыр. Бұл жағдайда мектепте арнайы ұйымдастырылған
әдістемелік жұмыс жүйесі көмекке келеді.
Әдістемелік жұмыс педагогикалық қызметтің визуалдық бағыттылығын
қалыптастыруға, мектепте белгілі бір визуалдық ортаны құруға қажетті
ұйымдастырушылық негіз болып табылады.
Әдістемелік жұмыс даралау және саралау принциптері жағдайында, ғылыми
- әдістемелік, даярлықты жетілдіру жөніндегі мұғалімдердің мәселелерін
айтарлықтай дәрежеде қанағаттандыра алады. Әдістемелік жұмысты саралау
негізіндн ұйымдастыру объективті және субъективті алғышарттармен
түсіндіріледі. Ең алдымен, мұғалімдердің өмірлік және кәсіби мақсатын,
құндылық бағдарын, тәжірибесі,мен кәсіби деңгейін ескеру қажет. Сондай-ақ
ғылыми әдістемелік даярлықты жетілдіру жөніндегі жұмыста мұғалімдердің
қисынды ой ерекшеліктерін, яғни бағалау дәлелін көрсету, өзінің кәсіби
өсуіне деген көзқарасын ескеру қажет. Маңыздысы мектептің әдістемелік
қызметіндегі дәстүрлер, жақсы тәжрибелердің дамуы және сақталуы болып
табылады. Мұның бәрі директордың оқу - тәрбие жұмысы жөніндегі
орынбасарының басқару және басшылық жасау объектісі болып табылады, әдетте,
мектепте бұл жұмысты оқу ісінің меңгерушісі басқарады.
Мектепте методикалық жұмыс, егер оның міндеттерін, мазмұнын, бағытылық
негіздерін мектеп басшысы және оның орынбасары ғана емес, мұғалімдер де дәл
және айқын түсінсе, тиімді болады.
Жалпы түрде мектептегі әдістемелік жұмыстың міндеттерін мына негізде
тұжырымдауға болады:
- мектептің педагогикалық ұжымының қызметіндегі жүйелілік оқуда,
жалпылауда және педагогикалық ғылымының жетістіктерін енгізужұмысындағы
педагогикалық тәжріибені таратуда көрінетін визуалдық бағыттылықты
қалыптастыру:
- мұғалімдердің психикалық- педагогикалық даярлығын және теориялық
(пәндік) деңгейін арттыру:
- жаңа білім беру бағдарламаларын және және мемллекеттік білім беру
стандарттарындағы өзгерісті, оқу жоспарларының нұсқаларын зерделеу
жөніндегі жұмысты ұйымдастыру;
- оқыту мен тәрбиелеуді жаңа педагогикалық технологиялармен, түрлермен
және әдістерімен байыту;
- жаңа нормативті құжаттарды, нұсқауа-әдістемелік материалдарды оқып-
үйрену жұмысын ұйымдастыру:
- диагностикалық дараланған және сараланған негізде мұғалімдерге
ғыолыми әдістемелік көмек көрсету (жас мұғалімдерге; пән мұғалімдеріне;
сынып жетекшілеріне және тәрбиешілерге; педагогикалық жұмыста белгілі бір
қиындық көретін мұғалімдерге; әр түрлі педагогикалық стажы бар
мұғалімдерге; педагогикалық білімі жоқ мұғалімдерге және басқаларға);
- өз бетінше педагогикалық білім алуды ұйымдастыруда мұғалімдерге
кеңес беріп, көмек көрсету;
- кәсіби –педагогикалық мәдениеттің жалпы деңгейін көтеру.
Мұғалімнің әдістемелік жұмысының мазмұнын, мұғалім қызметінің
анағұрлым тән мінездемесі ретіндегі кәсіби –педагогикалық мәдениетін оның
құрамдас бөліктері: жалпы мәдени құраушылық, методологиялық және зерттеулік
мәдениет; кәсіби –адамгершілік мәдениет пен қарым –қатынас мәдениеті,
дидактикалық және тәрбиелік мәдениет арқылы анықтау орынды. Әдістемелік
жұмыстың мазмұны кәсіби-педагогикалық мәдениетті қалыптастырудың әр
бағыттарымен нақтыланады және бұл ұзақ уақыт бойы зерттеу пәні болуы
мүмкін.
Мұғалімдердің педагогикалық, визуалдық қызметке қатысуы, түптеп
келгенде, жеке педагогикалық жүйенің, педагогикалық қызметтің, өзіндік
әдісінің қалыптасуына мүмкіндік береді. Мектептегі әдістемелік жұмыс
мұғалімінің нақты тұлғалығына қатысты проблемаларды шешуге, оның кәсіби
өсуіне, мектептің педагогикалық ұжымы үшін де, солайжалпы педагогикалық
ұйым үшін де маңызды педагогикалық құндылықтарды бекітуге мүмкіндік береді.
Әдістемелік жұмысты ұйымдастырудың мектеп типіне, орналасқан жеріне
ондағы мұғалімдер мен оқушылардың санына байланысты елеулі айырмашылығы
болуы мүмкінқ (қалалық немесе ауылды). Бұл жағдайда 50-ден 100-ге дейінгі
оқушылары және 10-12мұғалімі бар шағын комплектілі ауылдық орта мектепте
пайда болады. Ауылдық мектептер жұмысының тәжірибесі мұғалімдердің мұндай
мектептердің қандай да бір үлкен ауылдық мектептің базасында шағын
әдістемелік бірлестіктерге бірлесуінің дұрыстығын көрсетеді.
Мектепте әдістемелік жұмысты ұйымдастыру түрлері өзгереді, көптеген
фактрларға байланысты жаңарады. Негізгі факторлары мыналар болып табылады:
– білім саласындағы мемлекеттік саясат, заң актілері менқужаттар;
– мұғалімдердің педагогикалық мәдениетінің деігейі, диагностикалық
өлшеулер процесінде айқындалған, олардың әдістемелік сауаттылығы және
тұлғалық және кәсіби-қызметтік көрсеткіштері;
– мектеп ұжымындағы моральдық –психологиялық ахуал, әдістемелік жұмысты
ұйымдастырудың материалдық –техникалық мүмкіндіктері;
– мектептішілік педагогикалық тәжірибенің болуы, визуалдық ашықтық,
және мұғалімдердің белсенділігі, әдістемелік жұмысты жүзеге асыруда
мектеп басшыларының кәсіби даярлық деңгейі;
– мұғалімдер арасындағы, мұғалімдер мен оқушылардың, мұғалімдер мен
басшылардың арасындағы қарым –қатынасқа байланысты мектеп ұжымындағы
нақты жағдай.
Мектептердің көпшілігінде басшылар мен педагтардың бастамасы бойынша
әдістемелік жұмыстың ұйымдастырушы –үйлестіруші ұйымдары- әдістемелік
кеңестер құрылған. Әдістемелік кеңестің мектеп кеңесінің, педагогикалық
кеңестен айырмашылығы- бір ғана қызметі бар- әр мұғалімнің педагогикалық
қызметінің ғылыми - әдістемелік деңгейін көтеру. Жұмыстың тиімділігі кем
дегенде екі жағдайға: кеңесті кім басқаратына және оның қатысушыларының
құрамы қандай екеніне байланысты. Әдістемелік кеңеске білімнің әр түрлі оқу
пәні саласы бойынша аса тәжірибелі мұғалімдер кіреді. Олар әр түрлі
әдістемелік құрлымдардың басшылар болуы мүмкін. Әдетте әдістемелік кеңестің
жұмысын мектеп директорының орынбасары басқарады.
Мектептің әдістемелік кеңесі мұғалімдердің педагогикалық білікілігін
барынша жетілдіру стагеиясы мен тактикасын белгілейді. Ол семинарлардың,
практикумдардың, лекториялардың бағдарламаларын тмлқылайды және әзірлейді;
мектептегі әдістемелік жұмыстың бағдарламасын әзірлейді. Соныиен қатар
әдістемелік кеңес бұл басқарушылық қызметтің осындай күрделі саласында
алқалылықтың көрініс табуы және өкілеттілік беру, әр метеп мұғалімнің
кәсіби- педагогикалық мәнидетін көтеру болып табылады.
Мектептегі жақсы әдістемелік түрлердің қатарына: пәндік әдістемелік
бірлестіктер, бірлестіктер, мектептегі бір әдісемелік күн, проблемалық
семинарлар және практикумдер, жас мұғалімдер мектебі, озық тәжірибе
мектебі, мұғалімдермен жеке жұмыс, ашық және көрсеткіш сабақ жүргізу,
ғылыми-әдістемелік конференциялар және педагогикалық оқылымдар, рөлдік
іскерлік және ұйымдастыру қызмет ойындары, моделдеу және педагогикалық
жағдайларды талдау, мұғалімдердің шығармашылық есептері, педагогикалық
консилиумдер және т.б кіреді.
Мектептегі әдістемелік жұмыс түрінің ең кең тараған түрі – мұғалімнің
пәндік әдістемелік бірлестігі. Пәндік әдістемелік бірлестікке табиғи-
математикалық, гуманитарлық, көркем-эстетикалық пәндер мұғалімдері,
бастауыш сынып мұғалімдері кіреді. Ол екі-үш ауылдық мектеп жұмысын
үйлестіретін қалалық үлкен мектептер немесе шағын әдістемелік бірлестіктер
жағдайында өтуі мүмкін.
Әдістемелік бірлестік жұмысының мазмұны әр түрлі. Олар оқу тәрбие
жұмысының деңгейін және оқушылар білімінің сапасын көтеріді, тәжірибе
алмасуды, озық педагогикалық тәжірибемен ғылыми-педагогикалық
жетістіктердді енгізу мәселелерін көздейді, жаңа бағдарламалар мен
оқулықтардың күрделірек бөлімдері мен тақырыптарын талқылайды. Әдістемелік
бірлестіктерде білім беру бағдарламаларын,оқулықтардың эксперименттік
нұсқасын талқылайды, олармен жұмыс істеу нәтижелерін қарастырады.
Әдістемелік бірлестіктердің мүшелері оқыту және бақылау компьютерлік
бағдарламаларын жасайды және сынақтан өткізеді, олардың нәтижелілігін және
тиімддділігін бағалайды. Бірлестік жұмысының мазмұның,соныиен бірге
тақырыпты және шығармашылық түрлерін әзірлейді, оқушылар білімін тексеретін
бақылау жұмыстарының қорытындысын талқылайды.
Пәнді беретін мұғалім қызметіне, оқушылардың білім сапасына жалпы
сипаттама берілетін әдістемелік бірлестіктің жұмысы арнайы жоспармен
жүргізіледі. Жоспарда жаңа оқу жылының мақсаты мен міндеттері
тұжырымдалады, негізгі педагогикалық ұйымдастыру шаралары анықталады
(кабинеттерді дайындау, дидактикалық материалдарды сраптау, бақылау
жұмыстарының тақырыпарын бекіту және басқа да), ғылыми-әдістемелік
баяндамалардың, ашық сабақтардың және ныптан тыс пәндік ашық сабақтардың
тақырыбы және өткізілуі анықталады, оқушылардың білімі, білігі және
дағдысының сапасын бақылау түрлері мен уақыты анықталады.
Білім мен ғылымды өз дәрежесінде меңгерген елдер ғана әлемдік дамудың
алдында, озық көштің бұйда ұстар тұсында тұрады десек, қазіргі кезеңде
еліміздегі білім саласында жүріп жатқан реформаларға байланысты білім беру
жүйесі терең құрылымдық өзгерістермен сипатталады.Қазіргі ғылыми-техникалық
өрлеу ғасырында жоғарғы деңгейде сапалы білім беру мәселесі-ең негізгі
мәселелердің бірі. Бұл бағытта балаларға жоғары деңгейде білім беретін,
еңбекке баулитын, талабын оятып, қозғау салатын орын- мектеп. Бүгінгі
өркениетті қоғамда білім беру жүйесінің ең басты мәселесі – білім сапасының
деңгейін халықаралық дәрежеге көтеру.
ХХІ ғасыр – ақпарат ғасыры болғандықтан адамзатқа компьютерлік
сауаттылық қажет. Бұл сауаттылықтың алғашқы баспалдағы мектептен басталады.
Өйткені, оқушы мектеп қабырғасынан теориялық біліммен қатар іс жүзіндегі
білімінің алғы шарттарын меңеруі тиіс. Ал теориялық білімді өмірмен
ұштастыру үшін компьютердің қажет екендігі даусыз.
Ақпараттандырудың негізгі бағыты ХХІ ғасырдың талаптарына сәйкес
қоғамды дамытудың жоғары тиімділіктің технологияларына сүйенген жаңа білім
стратегиясына көшу болып табылады. Қазіргі білім жүйесінің ерекшеліктеріне:
оның іргерлілігі, алдын алу сипаты және осыларға қол жеткізу мүмкіндіктері
жатады. Бұл өскелең ұрпақты ақпараттық қоғаммен зиялы қарым – қатынасқа
оқытып тәрбиелеуге және ақпараттық мәдениетін қалыптастыруға жағдай
жасайды.
Орта білім беру жүйесін ақпараттандырудың негізгі мақсаты- оқушылардың
ақпараттық мәдениетін қалыптастыру. Осы мақсатты орындау барысында
оқушылардың ақпараттық мәдетиетін қалыптастыруда жаңа әдістерді қолдану
қажеттілігі туындайды.
Қазақстан Республикасы Президенті Н.Назарбаевтың жыл сайынғы
жолдаулары жақсы дәстүрге айналды. 2008 жылғы Жолдауында ... Білім беру
саласының басты міндеті – 2010 жылға дейінгі білім беруді дамыту жөніндегі
мемлекеттік бағдарламаны орындай отырып, осы саланың сапалы қызмет көрсету
аясын кеңейту керек екеніне назар аударды. Инвестиция жұмсаудың ең тиімді,
ең ұтымдысы – білім беру саласын инвестицияландыру, - дейді Елбасы
Н.Назарбаев.
Бүгінгі ақпаратпен толықтырылған білім беру ортасының оқу процесін
электрондық қорларды жоғары дәрежеде құрылымдалған және көрнекіленген
электрондық оқулықтар мен пәннің оқу-әдістемелік кешендерін (жаңа
ақпараттық коммуникативтік, Интернет-конференциялар жағдайындағы бірлескен
танымдық іс-әрекет және т.б.) қолдана отырып, сапалы ұйымдастыру жөнінде
айтарлықтай педагогикалық тәжірибелер жинақталған. Алайда, ақпараттандыру
әрекетіндегі ең маңызды мәселелердің біріне педагогтардың өзіндік
жұмыстарын ұйымдастыру бүгінгі қоғамның нарықты экономиканың қойылып
отырған талаптарына сәйкес тұлғалық-бағдарлық, құзытертілік-іс-әрекеттік
жаңа тұрғыдан қарастыруды талап етеді. Өйткені жалпы білім сапасын арттыру
аспектілерінің бірі оқушылардың құзыреттілік белсенділігін және өз бетімен
білім алуға деген икемдігін арттыруға себеп болатын әрекет – оқушылардың
өзіндік жұмысы. Сол себепті, оқушылардың танымдық дербестіктерінің сапасын
жоғарылататын ақпараттық оқыту технологияларын жетілдіру негізіндегі
өзіндік жұмыстар жүргізу қажет.
Қазақстандық педагогтар бұл мәселені әртүрлі аспектілерде: теория мен
практиканың өзара байланыс мәселесі өзіндік жұмысына берілетін уақытты;
кәсіби білімді визуалдық тәсілмен ұйымдастыру, белсенділігін арттыру және
оқушылардың өзіндік жұмыстарының оқу материалын игеру барысында өз бетімен
білім алуға ынталандыру қабілетін жетілдіру, ақпараттық технологиялардың
теориялық ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz